Co to jest pozytywizm?

• Pozytywizm to nie tylko stworzona przez Comte’a szkoła naukowa, ale też pewien typ filozofii, pewien sposób myślenia.

• To Comte prowadził pojęcie pozytywny (positif) .

• Pozytywne - realne pożyteczne, ścisłe, pewne i konstruktywne

• Negatywne - urojone, jałowe, chwiejne, mgliste i destrukcyjne.

• Pozytywizm narodził się jako potrzeba przezwyciężenia istniejących w XIX wieku kryzysów w Europie. Chodziło więc o uzyskanie wiedzy, która byłaby użyteczna w organizowaniu społeczeństwa, które wyłoniło się z rewolucji i ciągle nie mogło uzyskać równowagi. Według zwolenników pozytywizmu użyteczna jest tylko wiedza o faktach.

Najważniejsze cechy pozytywizmu

• Tak rozumiany sposób uprawiania nauki opierał się na kilku dyrektywach:

• 1) ograniczenie poznania naukowego do faktów bezpośrednio obserwowalnych zmysłowo, a unikanie wszelakich tez na temat istoty, esencji, fundamentalnych mechanizmów zjawisk.

• 2) osiąganie wszelakich uogólnień drogą ostrożnej indukcji poprzez gromadzenie licznych obserwacji faktów, a następnie klasyfikowanie ich według podobieństw.

• 3) sprowadzanie praw naukowych do prostych tez o zależnościach między obserwowanymi faktami.

• 4) proste, rozumowe wyprowadzanie z praw naukowych przewidywań na temat zjawisk przyszłych.

• 5) wyprowadzanie z tych praw pewnych dyrektyw praktycznych, poprzez tłumaczenie ich na język czynów, podobnie jak na przykład w medycynie, gdzie na podstawie wiedzy biologicznej i chemicznej wyprowadza się np. zasady terapii

Cechy pozytywizmu

• - ANTYNORMATYWIZM - czyli obowiązek poznawania tego, co jest, a nie zastanawiania się nad tym, jak być powinno.

• - NATURALIZM - wzorowanie się socjologii jako nowej nauki na metodach nauk przyrodniczych;

• - SCJENTYZM - przekonanie, że rzeczywistość społeczna może być przedmiotem badań społecznych w takim samym stopniu jak świat przyrody;

Główni przedstawiciele myślenia pozytywistycznego

• August COMTE

• Herbert SPENCER

• Emile DURKHEIM

• John Stuart MILL

• Lambert QUETELET

AUGUST COMTE

• Narodziny socjologii jako nauki datuje się od 1839, kiedy to August Comte (1798-1857) po raz pierwszy używa pojęcia ‘socjologia’ (czyli nauka o społeczeństwie).

• Nauka ta narodziła się z wielkich rewolucji - francuskiej oraz rewolucji przemysłowej w Anglii, zaś jej „misję” można zawrzeć w następującym zdaniu: „przewidywać aby kierować” (prevoir pour pouvoir).

• Socjologia więc powstaje jako odpowiedź na istniejące problemy społeczne, które trzeba było opisać, wyjaśnić a także zapobiegać im na przyszłość (przewidywać).

• Jak mówił Comte, wszystkie nauki - łącznie z socjologią - mają wspólne ramy logiki i metody, wszystkie zmierzają do odkrycia uniwersalnych praw rządzących poszczególnymi zjawiskami, którymi się zajmują

• Comte spodziewał się, że odkrywszy prawa rządzące społeczeństwem ludzkim, będziemy mogli kształtować nasz los mniej więcej tak samo jak, dzięki naukom przyrodniczym potrafimy kontrolować zdarzenia w świecie przyrody. Było to więc stanowisko naturalistyczne, które na dłuższy czas zdominowało myślenie w socjologii.

• Zdaniem Comte’a nauka zajmuje się wyłącznie faktami fizycznymi (natomiast o stanach psychicznych nic nie wiemy)

• Było to więc podejście OBIEKTYWISTYCZNE i ANTYPSYCHOLOGICZNE

• Stwierdzanie i przewidywanie faktów:

  • Jedyną rzeczą dostępną dla zmysłów są fakty

  • Naczelnym prawem nauki było przekonanie, że można wyprowadzać tylko te twierdzenia, które oparte są na faktach

  • Zadaniem nauki jest też ustalanie związków między faktami, czyli PRAW

  • Na podstawie owych praw nauka może przewidywać dalsze fakty

• Zdaniem Comte, socjologia jest najmłodszą nauką i czerpie ze swych poprzedniczek.

• Ustalił on następującą kolejność powstawania nauk:

  • - matematyka

  • - astronomia

  • - fizyka

  • - chemia

  • - biologia

• socjologia

Comte zajmował się problemem relacji pomiędzy socjologią a innymi naukami. Jego zdaniem bez dorobku poprzedzających ją nauk, a zwłaszcza biologii, powstanie socjologii byłoby w ogóle niemożliwe. Ale podkreślał też, że socjologia ma swoje właściwości - tzn. procedury metodologiczne różnią się od procedur pozostałych nauk (oprócz biologii, która też zajmuje się organizmami). Chodzi tu o metaforę społeczeństwa jako organizmu składającego się z poszczególnych części i stanowiącego swoistą całość.

• Comte podkreślał, iż w badaniu społeczeństwa niezbędne jest zauważenie jego dynamiki oraz statyki (tak jak w organizmie żywym mamy morfologię i anatomię).

• STATYKA SPOŁECZNA - zajmuje się badaniem porządku społecznego (czyli wzajemnymi relacjami między częściami systemu)

• DYNAMIKA SPOŁECZNA - dotyczy badania ewolucji społecznej

Krytyka myślenia pozytywistycznego

• Zasadniczym błędem, jaki popełnili zwolennicy podejścia naturalistycznego było utożsamianie nauki o społeczeństwie z naukami o przyrodzie.

• Mylne było naśladowanie przez socjologię takich metod i procedur badawczych, jakie wypracowały bardziej dojrzałe i wcześniej istniejące nauki przyrodnicze: astronomia, fizyka, chemia, biologia. Comte określił te metody jako „pozytywne”, przynoszące przezwyciężenie wcześniejszych „teologicznych” (czyli odwołujących się do wierzeń religijnych) czy też „metafizycznych” sposobów myślenia, stąd też zalecany przez niego sposób uprawiania nauki nazywamy pozytywistycznym.