„Wycena aktywów
i pasywów
w rachunkowości”

Opracował:
Grzegorz Wojciechowski
115893

Pojęcie wyceny w rachunkowości

Zgodnie z tą metodą, wszystkie zjawiska rejestrowane w rachunkowości ujmowane są wartościowo. Ujmuje się więc tylko te zjawiska, które można wyrazić
w wartościach pieniężnych. Nie oznacza to, że zasoby majątkowe i zdarzenia gospodarcze ujmowane są w rachunkowości wyłącznie wartościowo.
Używa się wprawdzie jednostek naturalnych, są to jednak tylko jednostki pomocnicze np. przy ewidencji zapasów. W ostatecznym efekcie jednak wszystkie dane ilościowe sprowadzane są do wartości pieniężnych i tak rejestrowane. Z reguły jednostkami pieniężnymi wykorzystywanymi w rachunkowości są jednostki pieniężne danego kraju. W Polsce są to więc złotówki. Wszystkie transakcje walutowe również
są przeliczane na złotówki. Dzięki temu wszystkie aktywa i pasywa występujące
w przedsiębiorstwie sprowadzane są niejako do wspólnego mianownika.
Zaznaczyć tu należy, że w przypadku centrów rozliczeniowych obsługujących obce kraje, księgowania dotyczące tych krajów odbywać się będą z reguły w walutach danych krajów

Zasady wyceny aktywów i pasywów

Aktywa i pasywa wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w sposób następujący:

1) środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także
o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Środki trwałe pochodzące z zakupu wycenia się w cenie nabycia, na którą składa się cena zakupu powiększona o koszty zakupu (koszty transportu, załadunku, wyładunku, ubezpieczenia, opłat notarialnych) oraz koszty związane z przystosowaniem składnika majątku do używania.
Cenę nabycia pomniejszają udzielone przez dostawcę rabaty lub opusty. Z kolei otrzymane w darowiźnie środki trwałe wycenia się według wartości rynkowej z dnia nabycia, z uwzględnieniem stopnia dotychczasowego zużycia lub w wartości niższej, określonej w umowie darowizny lub w umowie o nieodpłatnym przekazaniu.
Środki trwałe wytworzone we własnym zakresie wycenia się, uwzględniając koszty bezpośrednie i pośrednie poniesione od momentu podjęcia inwestycji aż do czasu przyjęcia środka trwałego do używania.
Ujawnione w toku inwentaryzacji środki trwałe wycenia się w wartości wynikającej z posiadanych dokumentów, a w przypadku ich braku - według wyceny eksperta.
Środki trwałe na dzień bilansowy wycenia się w wartości początkowej pomniejszonej o dokonane odpisy amortyzacyjne i umorzeniowe, jak również o odpisy z tytułu trwałej utraty ich wartości.
Pozostałe środki trwałe ewidencjonuje się w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia, a otrzymane od innej jednostki - w wartości określonej w decyzji właściwego organu.

Pozostałe środki trwałe otrzymane w formie darowizny wycenia się w wartości ustalonej na poziomie aktualnych cen nabycia, chyba że umowa darowizny określa tę wartość w niższej wysokości.

2) środki trwałe w budowie - w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.
Na dzień bilansowy środki trwałe w budowie wycenia się w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

3) udziały w innych jednostkach oraz inne niż wymienione w pkt. 1a inwestycje zaliczone do aktywów:
trwałych - według ceny nabycia, pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości lub według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można przeszacować do wartości w cenie rynkowej, a różnicę z przeszacowania rozliczyć zgodnie z art. 35 ust. 4,

4) udziały w jednostkach podporządkowanych - według zasad, udziały zaliczane do aktywów trwałych mogą być wycenione metodą praw własności, z uwzględnieniem zasad wyceny,

5) inwestycje krótkoterminowe - według ceny (wartości) rynkowej albo według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie od tego, która z nich jest niższa, a krótkoterminowe inwestycje, dla których nie istnieje aktywny rynek w inny sposób określonej wartości godziwej,

6) rzeczowe składniki aktywów obrotowych - według cen nabycia lub kosztów wytworzenia nie wyższych od cen ich sprzedaży netto na dzień bilansowy,

7) należności i udzielone pożyczki - w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności. Należności wycenia się na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty z zachowaniem zasady ostrożności. Nie dokonuje się odpisów aktualizujących należności z tytułu dochodów i wydatków budżetowych, a odpisy aktualizujące należności na rzecz funduszy tworzonych na podstawie właściwych ustaw obciążają fundusze. Odsetki od należności i zobowiązań, w tym również do tych, do których stosuje się przepisy dotyczące zobowiązań podatkowych, ujmuje się w księgach rachunkowych w momencie ich zapłaty lub pod datą ostatniego dnia kwartału w wysokości odsetek należnych na koniec tego kwartału.

8) zobowiązania - w kwocie wymagającej zapłaty, przy czym zobowiązania finansowe, których uregulowanie zgodnie z umową następuje drogą wydania aktywów finansowych innych niż środki pieniężne lub wymiany na instrumenty finansowe - według wartości godziwej,

9) rezerwy - w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości,

9a) udziały (akcje) własne - według cen nabycia,

10) kapitały (fundusze) własne, z wyjątkiem udziałów (akcji) własnych, oraz pozostałe aktywa i pasywa - w wartości nominalnej.

Cena nabycia
Cena nabycia w rozumieniu ustawy o rachunkowości to cena zakupu składnika aktywów, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegających odliczeniu podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego, a w przypadku importu powiększona o obciążenia o charakterze publicznoprawnym oraz powiększona o koszty bezpośrednio związane z zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do obrotu, łącznie z kosztami transportu, jak też załadunku, wyładunku, składowania lub wprowadzenia do obrotu, a obniżona o rabaty, opusty, inne podobne zmniejszenia i odzyski.
Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny nabycia składnika aktywów, a w szczególności przyjętego nieodpłatnie, w tym w drodze darowizny - jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży takiego samego lub podobnego przedmiotu.
W przypadkach nabycia udziałów (akcji) własnych w drodze egzekucji za cenę nabycia uważa się cenę nabycia ustaloną w postępowaniu egzekucyjnym, powiększoną o koszty poniesione w toku postępowania egzekucyjnego, które nie zostały spółce zwrócone. W przypadku nieodpłatnego nabycia udziałów (akcji) własnych cena nabycia obejmuje wszystkie koszty ponoszone przez spółkę na ich nabycie.

Koszt wytworzenia produktu
Zgodnie z ustawą o rachunkowości koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu.

Cena (wartość) sprzedaży netto

Zgodnie z ustawą o rachunkowości za cenę (wartość) sprzedaży netto składnika aktywów przyjmuje się możliwą do uzyskania na dzień bilansowy cenę jego sprzedaży, bez podatku od towarów i usług i podatku akcyzowego, pomniejszoną o rabaty, opusty i inne podobne zmniejszenia oraz koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży, a powiększoną o należną dotację przedmiotową.
Jeżeli nie jest możliwe ustalenie ceny sprzedaży netto danego składnika aktywów, należy w inny sposób określić jego wartość godziwą na dzień bilansowy.

Wartość godziwa
Za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami.

Wartość rynkowa
Wartość rynkowa dobra zależy od konsumenta, od pożądania przez niego danego dobra, co ujawnia się w krańcowej użyteczności dobra. Do tej pory twierdzono, że cena, wartość określana jest przez koszt produkcji ( na przykładzie teorii Smitha, Ricardo, Marksa). Szkoła marginalna te teorie uznaje za nieprawdziwe, wskazując, ze wartość tworzona jest nie przez koszt wytworzenia ale przez pożądanie i użyteczność. Według tego twierdzenia istnieją towary, których cena nie ma nic wspólnego z poniesionym kosztem, np. ziemia, rzadkie monety, biżuteria, wina, obrazy. O ich cenie decyduje użyteczność, jaką ta rzecz przedstawia dla nabywającego. I ta użyteczność pojawia się dla wszystkich towarów, rozstrzygając o poziomie ich cen.

Kwota wymagająca zapłaty
Kwota wymagająca zapłaty jest to kwota należności wraz z należnymi odsetkami lub wartość zobowiązania, jaka należy zapłacić.

Wartość nominalna
Wartość nominalna to wyrażone w walutach obcych środki pieniężne, które wycenia się po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ustalonym przez NBP.

Trwała utrata wartości
Trwała utrata wartości jest to przewidywana w przyszłości, na podstawie wiarygodnych prognoz, mniejsza aniżeli wykazana w bilansie, wartość aktywów. Definicja tego zjawiska w ustawie o rachunkowości brzmi następująco: “Trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych.”