BPPR wykłady

Wykład 1. Rola roślin w przyrodzie i gospodarce.

Rośliny zielone warunkują życie na Ziemi:
- związki organiczne roślin są niezbędne ludziom i zwierzętom.
- wydzielają tlen
- przeciwdziałają erozji gleby
- wpływają na klimat
- są pożywieniem

W ciągu roku roślinność wzbogaca atmosferę w około 400 mld ton tlenu.

Krążenie pierwiastków:
- producenci
- konsumenci
- reducenci (rośliny niezielone) – odżywiają się, rozkładając materię organiczną na CO2, H2O, amoniak, kw. azotowy, zw. fosforowe, siarkowe, potasowe. Te nieorganiczne produkty rozkładu powracają do gleby i atmosfery, skąd są pobierane przez rośliny zielone i użyte do nowej syntezy.

Korzyści gospodarcze czerpiemy ze wszystkich grup świata rolniczego, ale szczególnie z roślin okrytozalążkowych (większość roślin uprawianych przez człowieka):
- 1000 gatunków roślin obejmujących wiele tysięcy odmian rolniczych
- 3000 odmian pszenicy
- 2000 odmian ziemniaków
- 100 gatunków to rośliny uprawiane w Polsce

Podział roślin od sposobów i celów użytkowania:
1. Rośliny użytkowane bezpośrednio (bez obróbki przemysłowej):
- pokarmowe (warzywa, owoce)
- paszowe (motylkowate, okopowe: ziemniaki, buraki, marchew, burkiew, rzepa; zboża, trawy pastewne, słonecznik, cykoria)
2. Rośliny wymagające obróbki przemysłowej
- pokarmowe skrobiowe (zboża: kukurydza, owies, jęczmień, proso; gryka)
- pokarmowe cukrowe (trzcina, burak cukrowy, cykoria-insulina)
- oleiste (rzepak, gorczyca, mak, len, soja, słonecznik,, oliwka, palma kokosowa i oleista)
-włókniste (len, konopia, bawełna)
- narkotyczne i używkowe (tytoń, mak, herbata, kawa, kakao, pieprz)
- lecznicze (kminek, koper włoski, mięta, szałwia, rumianek, naparstnica, kozłek lekarski, mydlnica, rącznik)
- inne rośliny uprawne (kauczukodajne, wierzba wikliniarska, drzewa parkowe i leśne, rośliny ozdobne)

Budowa komórki roślinnej:
- ściana komórkowa
-protoplast ( cytoplazma i organella komórkowe: plastydy, wakuola)

Białka roślinne:
- znajdują się w całej komórce (protoplasty)
- to jedyne źródło aminokwasów
- nie są pełnowartościowe a ich wartość biologiczna stanowi 50-70% wartości białka zwierzęcego, wartość kaloryczna jest jednakowa
- stanowią 70% białka produkowanego przez rolnictwo
- w wakuoli, w roztworze soku komórkowego lub w postaci wykrystalizowanych ziaren aleuronowych

Węglowodany:
- w protoplaście, w wakuoli i w ścianie komórkowej
- mają bardzo duże znaczenie pokarmowe i paszowe
- cukry rozpuszczalne w wodzie: glukoza, maltoza, fruktoza, sacharoza oraz nierozpuszczalne wielocukry jak skrobia i hemiceluloza

- skrobia: asymilacyjna w chloroplastach, zapasowa gromadzona w komórkach, największa masa pokarmowa w wyżywieniu ludności w postaci: mąki, kaszy, krochmalu, syropu, płatków
- pektyny: w ścianach komórkowych, do wyrobu galarety roślinnej (pokarm bezglutenowy)
- celuloza i lignina: wykorzystywane w postaci włókna przędzalnego, drewna, produkuje się z nich: papier, watę, sztuczny jedwab i materiały wybuchowe (korkowina dębu korkowego służy do wyrobu korka technicznego)

Barwniki:
- zielone chlorofile (chloroplast) oraz pomarańczowe karoteny (chromoplasty) mają korzystne działania dietetyczne
- ekstrakty spirytusowe chlorofilu mają zastosowanie w leczeniu schorzeń krwi oraz gojeniu się zranień
- antocyjany, żółte flawony, brunatne flobafeny(?) zabarwiają materiały w przemyśle włókienniczym, farbiarskim, spożywczym

Substancje tłuszczowe:
- są to lipidy budujące cytoplazmę oraz oleje zapasowe
- spożywane w pokarmach naturalnych i ekstrahowanych, mają duże znaczenie pokarmowe jako substancje wysokoenergetyczne

Witaminy:
- wchodzą w skład enzymów protoplastu komórki roślinnej
- niezbędny składnik pożywienia, wpływa na procesy fizjologiczne
- spożywane w postaci ekstrahowanej i naturalnej

Kwasy organiczne:
- występują w soku komórkowym i protoplastach
- kw. szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy, winowy i ich sok…
- mają znaczenie dietetyczne
- niektóre kwasy mają charakter witamin

Alkaloidy:
- są w soku komórkowym
- zawierają azot i końcowe produkty przemiany materii
- należą do nich: substancje czynne (kofeina, teofilina, morfina, kodeina), groźne trucizny roślinne (kokaina, strychnina, kolchicyna, kurara)

Glikozydy:
- związki cukrów, często o charakterze aromatycznym, nadają smak i aromat produktów roślinnych
- kumaryna: zapach siana
- amigdalina: glikozyd cyjanowody(?), w migdałach i nasionach śliwy
- glikozydy olejku gorczycznego o ostrym, piekącym smaku w nasionach gorczycy
- sapowiny: koceł(???)

Trujące glikoalkaloidy: (?)
- solamina(?) w ziemniaku i pomidorze
- nikotyna w tytoniu

Wykład 2. Fotosynteza.

Fotosynteza:
- jest to synteza prostych związków organicznych kosztem energii słonecznej
- surowiec: CO2 z atmosfery i woda wraz z solami mineralnymi
- produkt: heksoza, tlen lecz także aminokwasy, białka, tłuszcze, barwniki
- proces zachodzi w chloroplastach, receptorem energii słonecznej jest chlorofil
- energia rozszczepia wodę na tlen, który się ulatnia
- z CO2 i H2 wytwarza się związek organiczny: węglowodan
- przenikanie CO2 do komórki na zasadzie dyfuzji (polega na ruchu cząsteczek gazu od większego ich stężenia do niższego, aż do wyrównania się stężeń)

Intensywność (natężenie fotosyntezy) oraz produktywność (przyrost masy roślin w ciągu roku) zależą od: stężenia CO2, intensywności światła, temperatury, stopnia utlenienia tkanek, na równiku proces ten trwa cały rok, u nas w okresie wegetacyjnym (maximum jest w lecie)
Ujemny wpływ zachmurzenia jest stosunkowo niewielki, ponieważ rośliny wykorzystują także promieniowanie rozproszone

Stężenie CO2: 0,036% wystarcza roślinom, optymalne wynosi około 0,2%, przy większym stężeniu CO2 uzyskuje się wzrost plonów, ale tylko wtedy gdy zapewnione jest ciepło, światło i wilgotność

Dla większości roślin uprawnych maksymalna intensywność fotosyntezy netto wynosi 20-35 mg C02/dm2/h (fotosynteza netto = fotosynteza brutto – oddychanie)

Są rośliny o bardziej wydatnym cyklu asymilacji (30-70 mg/dm2/h): kukurydza, sorgo, tropikalne trawy

Światło jest bezpośrednim źródłem energii

Zawartość chlorofilu w suchej masie rośliny wynosi około 1%, znacznie się zmienia w zależności od genotypu roślin i warunków środowiskowych, w przeciętnych warunkach roślina ma zwykle więcej chlorofilu niż potrzebny, niedobór azotu, żelaza, wody w tkankach wpływa ujemnie na zawartość chlorofilu, duże znaczenie wywierają także: procesy starzenia się roślin (pod koniec wegetacji wzrasta stosunek części nieasymilujących do asymilujących (?), stan zdrowia roślin (choroby np. liści),

Wydatność fotosyntezy jest największa przy promieniach świetlnych o długości fali 410-450um, (?) 640-680um w temperaturze 20 C przy nieograniczonej wodzie, składnikach pokarmowych i powietrzu, zależy także od ulistnienia rośliny, 5x więcej liści niż obszar na którym rośnie roślina

Fotosynteza może przebiegać wtedy, gdy istnieje właściwa proporcja miedzy ciepłem a światłem, w niskiej temperaturze zanika asymilacja
fotosynteza netto jest największa wtedy, gdy w dzień temperatura jest wysoka, sprzyjająca asymilacji, a w nocy spada do kilku stopni powyżej zera co ogranicza zużycie asymilatów na oddychanie
-w naszej strefie klimatycznej, takie korzystne warunki do gromadzenia asymilatów przez rośliny ozime, występują wiosną i jesienią
- optymalna temperatura asymilacji zależy od: warunków świetlnych (ok. 20 C), zawartości CO2, ilości wody dostępnej dla rośliny
na produktywność roślin największy wpływ wywiera suma temperatur w okresie wegetacyjnym przy czym w warunkach dobrego zaopatrzenia roślin w wodę może ona być mniejsza
- przebieg fotosyntezy, a zwłaszcza aktywność szparek oddechowych, wiążą się ze stopniem uwodnienia tkanek
- stopień uwodnienia tkanek jest wypadkową procesów związanych z pobieraniem wody i intensywności jej oddawania w wyniku transpiracji(?)
- im lepiej tkanki są zaopatrzone w wodę, tym silniej asymilują CO2
- deficyt wody powoduje zmniejszenie turgoru, zamykanie się szparek oddechowych i w ten sposób ogranicza fotosyntezę
- zawartość wody w liściach jest cecha gatunkową a nawet odmianowa, modyfikowaną przez warunki atmosferyczne
- rośliny, które dają duże plony (buraki, ziemniaki) zawierają więcej wody w liściach
- stwierdzono dodatnią korelację między zawartością H2O w liściach a plonem liści i korzeni oraz zawartością cukru w buraku
- produkcja biomasy jest związana z transpiracją, czyli parowaniem wody z wilgotnych błon komórkowych w przestworach międzykomórkowych rośliny
- stosunek ilości wytranspirowanej wody do wyprodukowanej w tym czasie suchej masy nazywa się współczynnikiem transpiracji 1dm3 wody/1 kg suchej masy, w warunkach korzystnych dla rośliny zużycie wody w stosunku do przyrostu suchej masy jest mniejsze
- biosynteza substancji w roślinach zachodzi często w organach, które nie stanowią części użytecznych (surowca)
- dlatego produktywność roślin wiąże się ze sprawnym transportem asymilatów w obrębie rośliny do tych organów w których mają pełnić swoją rolę fizjologiczną lub gdzie są odkładane w formie ciał zapasowych np. 60-90% składników azotowych w ziarnie zbóż pochodzi z liści i łodyg
- węglowodany przechodzą z liści do korzeni buraka cukrowego w postaci sacharozy z szybkością 70-80 cm/h, a produkty fotosyntezy gromadzą się już po 15 min
- w procesie fotosyntezy jest wykorzystywane tylko 3-5% ogólnej ilości energii padającej na powierzchnię roślin , na oddychanie roślin zużywa 30-40% produktów fotosyntezy
- oddychanie przebiega w mitochondriach i polega na procesach rozkładu złożonych substancji organicznych na prostsze związki z uwolnieniem energii
- C6H12O6 = 6CO2 +6H2O + energia
- stały cykl syntezy i rozpadu materii organicznej nazywa się metabolizmem, polega on na zdolności pobierania substancji niezbędnych do życia roślinie, przyswajaniu ich, a następnie rozkładanie z wytworzeniem energii
- istnieje możliwość wpływania na metabolizm roślin przez stosowanie stymulatorów i regulatorów wzrostu

Wykład 3. Czynniki abiotyczne wpływające na produkcję roślinną.

Surowce roślinne:
- rośliny, które nie są spożywane w stanie naturalnym, ale dopiero po poddaniu ich różnego rodzaju zabiegom przetwórczym
- są to zazwyczaj pewne części rośliny zebrane w ściśle określonym
- w większości przypadków tylko pewna część biomasy…

Produkcja roślinna:
- dział rolnictwa, który obejmuje działalność człowieka zmierzającą do wytworzenia i użytkowania roślin
- może przebiegać w warunkach polowych (produkcja polowa) oraz warunkach sztucznych (produkcja pod szkłem)
- w naszych warunkach przyrodniczych i gospodarczych surowce roślinne wytwarza się w warunkach polowych (rośliny wykorzystują zasoby pokarmowe gleby i przetwarzają energię słoneczną na biomasę)
- proces ten przebiega pod wpływem naturalnych czynników przyrodniczych oraz pod wpływem interwencji człowieka, a więc produkcja roślinna opiera się na umiejętnym zharmonizowaniu przyrodniczych wymagań rośliny z warunkami siedliska naturalnego

Siedlisko:
- jest to miejsce , w którym żyją organizmy
- w odniesieniu do roślin termin ten przeważnie oznacza zespół naturalnych i sztucznych czynników abiotycznych, które występując w danym miejscu wpływają bezpośrednio lub pośrednio na rośliny dziko rosnące i uprawne

Czynniki abiotyczne wpływające na warunki siedliska:
- czynniki klimatyczne – działają kompleksowo, czyli wraz ze zmianą jednego z czynników ulega zmianie oddziaływanie pozostałych (światło, temperatura, opady, nasłonecznienie, wiatr)
- czynniki topograficzno - glebowe ( wysokość, skłon(?), wystawa(?), właściwości fizyczne, żyzność gleb, stosunki wodne, podatność gleb na erozję)

Promieniowanie słoneczne jest źródłem energii i jednoczesnym czynnikiem powodującym podział na strefy klimatyczne.

Ilość energii słonecznej przypadającej w ciągu roku na jednostkę powierzchni jest największa na równiku, a najmniejsza na biegunach.

Produkcja masy roślinnej z jednostki powierzchni zależy od stopnia nasłonecznienia a tym samym od szerokości geograficznej, pory roku, pory dnia (wyjątek – duże wysokości, mimo dużego nasłonecznienia produkcja jest bardzo małą na skutek temperatur).

W naszej szerokości geograficznej w porze letniej, ilość energii słonecznej padającej na powierzchnię ziemi jest największe w czerwcu. Jest ona różna w różnych rejonach geograficznych.

Na obszarze Polski największe promieniowanie jest na części pd-wsch (Tarnów), a najmniejsze pn-wsch.

Wysokość średniej rocznej temperatury powietrza jest uzależniona od odległości od równika. Górna granica uprawy różnych roślin leży tym wyżej , im teren położony jest bliżej równika.
- w Polsce górna granica uprawy przekracza 700 m n.p.m.
- w Bułgarii – 1300 m n.p.m.
- w równikowej części Ameryki Pd. (Andy) – uprawa kukurydzy – 3500 m n.p.m., pszenicy – do 3700 m n.p.m., jęczmienia – do 4000 m n.p.m.

Roczna średnia temperatura dobowa daty jest podstawą do podziału na terminowe pory roku wg których odbywa się przebieg prac w produkcji roślinnej: przedwiośnie (0-5), wiosna (5-15), lato (15-…), jesień (15-5), przedzimie (5-0), zima(0-…).

Opady dobowe mniejsze od 1 mm zalicza się do nieefektywnych.

Po odjęciu dni z takimi opadami otrzymuje się roczną ilość dni z opadami efektywnymi.

Najmniej dni z opadami efektywnymi (poniżej 200 dni) jest w środkowej i wschodniej części kraju, większą Pomorze i Mazury, największą Sudety, Karpaty (150).

Różnice w przeciętnej sumie rocznych opadów w Polsce między poszczególnymi latami mogą przekraczać 100 a nawet 200 %.

Lata z niedoborem opadów nazywamy posusznymi, przeciętnie co 4 rok jest posuszny i przynosi bardzo duże straty w produkcji roślinnej.

Susza atmosferyczna – charakteryzuje się nie tylko długotrwałym brakiem opadów, ale także wysoką temperaturą i niską wilgotnością względną powietrza.

Niebezpieczeństwo dla roślin zależy od stanu zapasu wody:
- najgroźniejsza jest na glebach lekkich (bardzo mała zdolność retencyjna)
- mniej groźna dla średnich
- a najmniej dla zwięzłych(?)

Susza glebowa (następstwo suszy atmosferycznej) – polega na braku wody łatwo dostępnej dla roślin (najczęściej na glebach lekkich)

Susza fizjologiczna – jest powodowana czynnikami, które utrudniają pobieranie wody przez rośliny nawet wtedy, gdy jej ilość w glebie jest stosunkowo duża

Przyczyny:
- duże siły sorpcyjne gleby (np. w torfach)
- zwiększenie siły ssącej gleby np. wskutek bardzo intensywnego nawożenia mineralnego

Susza fizjologiczną, powodującą zjawisko plazmolizy w komórkach roślinnych, może nieopatrznie spowodować sam rolnik przez nadmierne nawożenie mineralne.

Komórka roślinna z wakuolą, którą otacza półprzepuszczalna błona cytoplazmatyczna (tonoplast(?)), stanowi układ osmotyczny.

Stężenie soku komórkowego jest większe od roztworu wokół komórki, co decyduje o wyższym ciśnieniu osmotycznym w komórce.

Proces osmozy – polega na wyrównaniu stężeń:
- wzrost turgoru, czyli jędrności
- celulozowa ściana stanowi mechaniczną przeszkodę

Jeżeli roztwór otaczający komórkę ma większe stężenie niż sok komórkowy, woda jest odciągana z komórki na zewnątrz. Może dojść do utraty turgoru (więdnięcie), a następnie do zjawiska plazmolizy.

Plazmoliza – odstawanie cytoplazmy od ścian komórkowych i skupianie się jej wokół wakuoli.

Przy silnej plazmolizie mogą rozerwać się plazmodezmy, komórki tracą kontakt i roślina umiera.

Można, oprócz w glebie, rośliny uprawiać w roztworze wodnym bogatym w tzw. hydroponikach.

Jednak w praktyce produkcja roślinna zależy od właściwych warunków glebowych, które są zróżnicowane.

Warunkiem właściwego wykorzystania gleby jest poznanie naturalnych cech gleby oraz poznanie przemian, które zachodzą w niej pod wpływem zabiegów agrotechnicznych.

Gleboznawcy sporządzili systematykę gleb, podzielili je na klasy, typy, podtypy, rodzaje, gatunki i odmiany.Wycenili także wartość i przydatność rolniczą zaliczając glebę do odpowiedniej klasy bonitacyjnej (wartość) i odpowiedniego kompleksu przydatności rolniczej.

Skład mechaniczny gleby decyduje o:
- strukturze gleby
- właściwościach wodnych, powietrznych, cieplnych, chemicznych i biologicznych gleby
- trudności uprawy
- służy jako podstawa do wydzielenia jednostek klasyfikacyjnych i bonitacyjnych gleby
- wpływa na przydatność gleby, dobór roślin w zasiewach i ich plony oraz wielkość ryzyka uprawy w zależności od pogody

Dzieli się gleby… na piaski, gliny, iły, pyły.

Im mniejsze cząsteczki tym lepsza gleba.

Stosunki wodne w glebie kształtują się najkorzystniej na glebach zwięzłych, a najmniej korzystnie na luźnych (piaski). Zależą też w dużym stopniu od opadów. Dlatego gleby położone w rejonach różniących się wyraźnie ilością opadów wykazują różną produktywność.

Skład chemiczny gleb zależy od:
- rodzaju skały macierzystej na której powstała dana gleba
- składu mechanicznego

Wraz ze zmniejszeniem się średnicy cząsteczek gleby, zmniejsza się np. zawartość krzemu a zwiększa glinu, żelaza i fosforu, przy czym wzrasta również udział składników przyswajalnych.

Różne pierwiastki znajdują się w glebach w postaci związków o bardzo różnej przyswajalności.

Im więcej składników w formie przyswajalnej, tym większe plony.

Do takich gleb należą te, które zawierają więcej cząstek spulchniających(?) i próchnicy.

Źródłem niezbędnych składników pokarmowych w formie przyswajalnej dla roślin są nawozy mineralne. Wpływają one w sposób kompleksowy, nawożą, zmieniają odczyn, skład fauny i flory, stosunki wodne i strukturę podłoża.

Ustawa z 03.02.1995r. – ochrona gruntów rolniczych i leśnych, obowiązek kontroli zanieczyszczenia gleb i roślin substancjami toksycznymi, szczególnie metalami ciężkimi.

W przypadku zwiększonej zawartości metali ciężkich należy odpowiednio ukierunkować produkcję roślin i sposób użytkowania tej gleby.

Rośliny powodujące zakwaszanie gleby pokrywają własne zapotrzebowanie na kationy zasadowe roztworów glebowych, kompleksu sorpcyjnego…

Zakwaszanie gleb prowadzi do rozkładu substancji organicznych i wyprodukowaniu CO2.

Odczyn gleby decyduje o procesach glebotwórczych i mikrobiologicznych. Jest czynnikiem, który decyduje o przydatności danej gleby pod uprawę określonych roślin.

Według wartości pH oznaczonej 1 MKCl, czyli na podstawie kwasowości, dzieli się gleby na: bardzo kwaśne, kwaśne, lekko kwaśne, o odczynie obojętnym, o odczynie zasadowym.

Gleby kwaśne są przeważnie ubogie, a o obojętnym zasobne w składniki pokarmowe(???)

Pod wpływem użytkowania dzielimy gleby na:
- gleby uprawne – 61%
- gleby łąkowe – 12%
- gleby leśne – 24%
- gleby pod wodami – 3%

Z rolniczego i ekonomicznego punktu widzenia ważną cechą gleb jest ich wartość bonitacyjna (klasa, cena sprzedaży gleby)

W Polsce bonitacja dobiera gleby do 6 klas(I-najlepsza, VI-najgorsza).

Wartość gleb jest to zdolność produkcyjna określona za pomocą systemu bonitacyjnego lub jej cena sprzedaży (klasy: I-VI, IIIa, IIIb, IVa, IVb).

Kompleks przydatności rolniczej gleb – zespół gleb o podobnych właściwościach i podobnej wartości użytkowo-rolnej.

Gleboznawca musi znać przewodnie rośliny uprawne, rodzaj, gatunek, klasę, bonitację, właściwości chemiczne i wodne gleby.

Na podstawie podziału opracowano mapy przydatności rolniczej gleb.

Kompleksy – ksero.

Wykład 4. Niektóre przyrodnicze wymagania roślin uprawnych.

Czynniki naturalne biotyczne: flora i fauna występująca w danym siedlisku.

Czynniki antropogeniczne:
- agrotechniczne (uprawa roli, płodozmian, nawozy, pestycydy)
- melioracyjne (odwadnianie, nawadnianie, zbiorniki wodne, zabiegi przeciwerozyjne)
- przemysłowe (dymy, spaliny, pyły, ścieki, wyrobiska, związki radioaktywne)

Wymagania środowiskowe roślin zależą przede wszystkim od właściwości genetycznych danego rodzaju, gatunku lub odmiany.

Genotyp rośliny i warunki środowiska kształtują:
- morfologię rośliny
- długość okresu wegetacji
- potrzeby fizjologiczne
- rozwój fazowy
- możliwość produkcyjną
- reakcję na zmiany czynników wzrostu i rozwoju

Dzięki pracom uzyskuje się nowe odmiany, które są bardziej plenne lub dają produkty o lepszej jakości.

Intensywne odmiany – najplenniejsze, odznaczają się przeważnie:
- szybkim tempem rozwoju na wiosnę
- dużym współczynnikiem ulistnienia
- dużą zdolnością wykorzystania wody i nawozów
- dużą intensywnością asymilacji netto
- dużą produktywnością w danym układzie ekologicznym

Produktywność roślin – ilość suchej masy roślinnej wytworzonej w procesie fotosyntezy na jednostkę masy i jednostkę powierzchni.

Produktywność rośliny = plon podstawowy + plon uboczny + masa korzeni

Okres wegetacji – okres konieczny do rozwoju rośliny z nasienia do wydania nowych nasion.

Zależnie od długości okresu wegetacji wśród roślin uprawnych można wyróżnić:
- rośliny jednoroczne – owocują raz w życiu, najpóźniej w rok po wysiewie
- rośliny dwuletnie – owocują raz w życiu, najpóźniej 2 lata po wysiewie
- rośliny wieloletnie – zdolne do wegetacji dłużej niż 2 lata, owocują wielokrotnie przy czym niektóre owocują po raz pierwszy nawet już w roku wysiewu

Z jednorocznych możemy wyróżnić:
- jare – wysiew na wiosnę, zbiera się tej samej jesieni, wegetacja może być krótka (rzepik jary – 95 dni) lub długa (konopia – 160 dni)
- ozime – wysiewane w lecie lub jesieni i zbierane latem następnego roku (zboże ozime – 280-320 dni)

Długość okresu wegetacji roślin waha się w granicach 80-330 dni i zmienia się nieco w poszczególnych latach zależnie od pogody i nawożenia np. wysoka temperatura, brak wody i słabe nawożenie azotem skraca go i odwrotnie.

Okresy rozwojowe:
- wegetatywny – okres wzrostu i rozrastania się organów wegetatywnych tj. korzeni, łodyg, liści
- generatywny – okres od kwitnienia do pełnej dojrzałości

Roślina jednocykliczna – cykl składa się z okresu wegetatywnego i generatywnego.

Roślina wielocykliczna – powtarzany kilka razy rozwój wegetatywny i generatywny.

Fazy rozwojowe tzw fenofazy, inaczej stany rozwojoweroślin – są to poszczególne zjawiska w życiu rośliny, zwłaszcza morfologiczne, występujące po sobie zawsze w tej samej kolejności i trwające u poszczególnych gatunków i odmian w przybliżeniu taki sam okres czasu.

Fenofazy – ksero 3

Długość trwania danych faz może się zmieniać np. od wysiewu do kiełkowania pszenicy może minąć kilka dni lub tygodni w zależności od pogody.

Nawet znaczne opóźnienie siewu przeważnie niewiele zmienia termin dojrzewania, ponieważ roślina skraca wtedy fenofazy, ale wpływa to na zmniejszenie plonu. Dlatego dotrzymanie agrotechnicznych terminów uważa się za jeden z podstawowych warunków zwiększenia produkcji roślinnej.

W zależności od tego, jaki jest cel produkcji człowiek może wpływać na wydłużenie faz wegetatywnych lub generatywnych poprzez poprawianie warunków wodnych i pokarmowych w odpowiednim czasie. Zwiększa się wówczas plon organów wegetatywnych lub generatywnych.

Wymagania roślin w różnych fazach nie są jednakowe w stosunku do wody i składników pokarmowych. Są one w pierwszych fazach małe, stopniowo rosną do kwitnienia po czym szybko maleją.

Okres krytyczny – jest to stan rozwoju w którym roślina wykazuje maxymalną wrażliwość na dany czynnik ekologiczny. Jest ona wtedy bardziej wrażliwa na wszelakie odchylenia od warunków optymalnych i to zarówno na + jak i na -.

Okres krytyczny związany jest z zapotrzebowaniem na wodę przypadającym na koniec okresu wegetatywnego, początek generatywnego, czyli na czas najszybszego przyrostu masy.