I.3 Przykłady rozwiązań metodycznych
Przeszukując materiały dostępne w bibliotece Kolegium Nauczycielskiego, natrafiłam na kilka czasopism, które mogą być przydatne podczas tworzenia cyklu zajęć w szkole podstawowej. Są to m.in. „Polski w Praktyce”, „Warsztaty Polonistyczne” czy „Polonistyka”, które przeszukiwałam pod kątem przydatności do mojego projektu metodycznego. Wybrałam kilka rozwiązań, które mnie zainteresowały.
Pierwszym projektem zajęć, który wykorzystałabym w swojej przyszłej pracy, jest lekcja zaproponowana przez dr Renatę Krupę i opublikowana w dwumiesięczniku „Polski w Praktyce1”. Autorka sugeruje wykorzystanie wiersza „O matce” Józefa Czechowicza, reprodukcji obrazu „Matki” Andrzeja Wróblewskiego oraz piosenek „Nie ma jak u mamy” Wojciecha Młynarskiego i „Matce” Anny German. Ciekawym pomysłem wydaje mi się również zaproponowanie uczniom, by przynieśli na zajęcia zdjęcia swoich mam, które po wysłuchaniu utworu „Matce”, zostaną przypięte na tablicy ekspozycyjnej pod napisem MATKA. Następnie uczniowie zapisują na małych karteczkach skojarzenia ze słowem „mama” i przyklejają je na dużym arkuszu papieru. Jest to dobre rozwiązanie na wprowadzenie uczniów w tematykę zajęć. Kolejnym punktem lekcji jest podzielenie klasy na grupy, rozdanie im kart pracy oraz tekstów wiersza Józefa Czechowicza. Każda grupa ma inne zadania do wykonania:
grupa I – określa temat wiersza, podmiot mówiący, adresata wypowiedzi i sytuację liryczną;
grupa II – wyszukuje w tekście nawiązania do tytułu „O matce”, wyjaśnia, jakie myśli i uczucia znalazły wyraz w utworze;
grupa III – wyodrębnia strofy opisowe i strofy adresowane do matki, ustala, co wpływa na to, że ich nastrój jest różny;
grupa IV – wypisuje środki stylistyczne i określa ich funkcję;
grupa V – wykazuje zasadność, że brak połączeń interpunkcji w wierszu powoduje płynność połączeń wyrazowych, dzięki czemu wypowiedź jest bogatsza o dodatkowe znaczenia.
Później nauczyciel prezentuje klasie reprodukcję obrazu Andrzeja Wróblewskiego „Matki”, prosząc o ustne opisanie matek przedstawionych na obrazie. Kolejnym zadaniem dla grup jest zapisanie jak największej liczby skojarzeń, związanych ze słowem „matka”, wierszem Czechowicza i obrazem Wróblewskiego. Wyrazy te mają opisywać m.in. oczy, usta, twarz, włosy, ręce, sylwetkę, barwę głosu, sposób poruszania się, okazywania uczuć. Zebrane na zajęciach zwroty, mogą być pomocne uczniom przy wykonaniu zadania domowego, polegającego na zredagowaniu poetyckiego opisu matki, który może zostać wzbogacony dowolną oprawą plastyczną. Na zakończenie zajęć uczniowie wysłuchują utworu Wojciecha Młynarskiego „Nie ma jak u mamy”.
Lekcja ta wydaje mi się ciekawa ze względu na wielość wykorzystanych materiałów dydaktycznych, które przyciągają uwagę uczniów. Zajęcia mają na celu wzbogacenie słownictwa uczniów, doskonalenie redagowania opisu, interpretowania tekstu oraz wskazywania środków artystycznego wyrazu wraz z określeniem ich funkcji. Poza tym uczniowie mają możliwość wykazania się kreatywnością podczas wykonywania zadania domowego, nadając swojej pracy formę plastyczną.
Kolejną propozycją jest scenariusz zajęć zredagowany przez Grażynę Solecką i opublikowany w „Warsztatach Polonistycznych2”. Autorka zaprojektowała tę godzinę lekcyjną w związku ze zbliżającym się Dniem Matki. Lekcja wydaje mi się niezwykle interesująca, ponieważ jej głównym celem jest napisanie przez uczniów wiersza dla mamy. Zajęcia zaczynają się od przeczytania tekstu Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego „Spotkanie z matką”. Następnie uczniowie odpowiadają na pytanie: Kim jest matka dla osoby mówiącej w wierszu? Po zinterpretowaniu wiersza, nauczyciel prosi uczniów o podanie własnych skojarzeń – słów, które nasuwają się, gdy zamknie się oczy i zobaczy postać mamy. Propozycje zostają zapisane w dowolnej formie na tablicy. Po czym nauczyciel prosi o przypomnienie zasad budowy wiersza. Następnie zapisane na tablicy wyrazy można pogrupować, np. według zakresów znaczeń, a potem zacząć układać z nich utwór, na końcu nadając mu tytuł. Nauczyciel mówi uczniom czym są kaligramy i jak się je tworzy oraz pokazuje klasie kilka przykładowych prac. Z wiersza, który uczniowie stworzyli na zajęciach, układają kaligramy, które mogą potem wręczyć mamom z okazji ich święta. Scenariusz tej lekcji wydaje mi się godnym uwagi, uczniowie mogą wykazać się swoją kreatywnością zarówno przy układaniu wiersza, jak i przy tworzeniu z niego kaligramu. Poza tym zajęcia mają na celu poszukiwanie nowych form dla wyrażania uczuć, pokonanie psychicznego oporu przed otwarciem się wobec grupy oraz budowanie zaufania do siebie i otoczenia.
Ostatnim rozwiązaniem metodycznym, które zdecydowałabym się wykorzystać, jest scenariusz zajęć Anny Rymarkiewicz zatytułowany „Czy babcia z wiersza T. Różewicza żyje wśród kochających ją ludzi?3”, który dostępny jest w Internecie. Konspekt został stworzony do przeprowadzenia w klasie V szkoły podstawowej. Lekcja ta jest niezwykle wartościowa ponieważ ma uświadomić uczniom potrzebę okazywania szacunku osobom starszym, chorym i samotnym. Wykształtować więzi rodzinne, będące podstawą zachować prospołecznych. Autorka scenariusza skorzystała z wiersza Tadeusza Różewicza „Koncert życzeń”. Uczniowie najpierw czytają ostatnią strofę wiersza i określają uczucia, którymi darzy adresatkę życzeń rodzina. Potem uczniowie czytają tekst w całości, analizują go, wyszukują podmiot liryczny, znajdują odpowiednie fragmenty, w których jest mowa o zachowaniu babci, określeniu stosunku domowników do staruszki, uczuciach bohaterki, odniesienie się do emocji wynotowanych na wstępie lekcji, podkreślenie kontrastu wylewnych życzeń z rzeczywistym traktowaniem babci, wyjaśnienie sensu podtytułu, odczytanie intencji poety, który nakłania do refleksji na temat własnego stosunku do osób starszych. Następnie uczniowie zostają zapoznani z metodą metaplanu i za jej pomocą muszą porozmawiać na temat: Jaki jest nasz stosunek do osób w podeszłym wieku? W trakcie rozmowy zapisują na czterech kolorowych karteczkach odpowiedzi na pytania:
Jak zachowujemy się wobec osób starszych? (podając przykłady niewłaściwych postaw i zachowań)
Jak powinniśmy się zachowywać?
Z czego wynika nasza niewłaściwa postawa?
Wnioski.
Po zakończeniu pracy, podają swoje odpowiedzi, a najważniejsze wnioski zostają zapisane do zeszytów. W końcowej fazie lekcji uczniowie mają za zadanie przy pomocy pantomimy odegrać rolę babci, podczas nieobecności domowników. Poza celami poznawczymi, lekcja ta ma głównie cel wychowawczy, służy temu, by uczniowie potrafili dostrzegać problemy innych ludzi, byli wrażliwi i empatyczni, kierowali się normami życia społecznego.
Krupa Renata, Najbliższa memu sercu – matka, „Polski w Praktyce” 2009, nr 3, s. 37-39.↩
Solecka Grażyna, „Ona mi pierwsza pokazała księżyc…” Lekcja przed Dniem Matki, „Warsztaty Polonistyczne” 2001, nr 1 (36), s. 25-27.↩
Czy babcia z wiersza T. Różewicza żyje wśród kochających ją ludzi? [online] [dostęp 27 grudnia 2013] Dostępny w Internecie: <http://www.45minut.pl/publikacje/jezyk-polski/czy-babcia-z-wiersza-t.-ro-ewicza-yje-wsrod-kochajacych-ja-ludzi.html>.↩