Nieprawidłowości w żywieniu związane są z jakością, ilością lub rytmem spożywania pokarmu. Można je podzielić na 4 grupy:

1. Nieprawidłowe zwyczaje i nawyki żywieniowe

2. Nieprawidłowe podłoże energii.

3. Nieprawidłowa podaż jednego lub kilku składników pokarmowych.

4. Nieprawidłowe proporcje między składnikami pokarmowymi.

NIEPRAWIDŁOWE ZWYCZAJE:

W ciągu ostatnich 50 lat nastąpiło:

1. Wzrost spożycia owoców i warzyw.

2. Zmniejszenie spożycia ziemniaków oraz produktów zbożowych.

3. Zwiększenie spożycia mięsa i jego przetworów.

4. Zwiększenie spożycia produktów konserwowych (mięsa, frytki, chipsy, puree, kandyzowane owoce)

Produkty naturalne bogate w skrobię zastępowane są wyrobami zawierającymi duże ilości rafinerowanej sacharozy, zwiększają podaż kalorii i zmniejszają podaż błonnika, witamin, składników mineralnych i wody. Jeśli dodamy do tego zmniejszenie aktywności fizycznej to musi zaowocować schorzeniami cywilizacyjnymi.

Zwiększone spożycie używek (kawa, herbata, alkohol) nasilają wydzielanie kwasu solnego w żołądku, które zestawione z mniejszą ilością składników mineralnych oraz wzrostem napięcia psychicznego prowadzi do chorób wrzodowych żołądka.

Przyspieszone tempo życia wniosło wiele zmian w przygotowaniu i spożyciu posiłków (akroleina, azotany, nitrozaminy, nadtlenki).

Posiłki spożywane są nieregularnie, w warunkach dyskomfortu, często zbyt zimne lub zbyt gorące. W efekcie prowadzi to do otyłości, zaburzeń procesów trawienia i zmniejszonego wykorzystania składników pokarmowych.

NIEPRAWIDŁOWA PODAŻ ENERGII:

Dieta powinna btć zbilansowana tzn. w dłuższym okresie czasu masa ciała dorosłego człowieka powinna być stała. U kobiet tkanka tłuszczowa stanowi 20 – 25%, u mężczyzn 10 – 15% masy ciała.

Nadmiar energii prowadzi do otyłości:

1 otyłości- 25- 35 kg/m² BMI

2 otyłości- 30- 40 kg/m² BMI

3 otyłości- > 40 kg/m² BMI

Wskaźnik BMI jest dodatnio skorelowany z sekrecją.

WHR dla:

1. Kobiet >0,8

2. Mężczyzn >1,0

Świadczy o centralnym typie otyłości.

NADWAGA:

Wiąże się najczęściej ze spożyciem tłuszczów. W populacjach, w których tłuszcz dostarcza 15- 20% energii średni wskaźnik BMI wynosi 21- 23 kg/m². Jeśli tłuszcz dostarcza 30- 40% energii BMI wynosi od 25 – 26 kg/m².

Ważną rolę odgrywają cukry rafinowane. Ich dobowe spożycie nie powinno przekraczać 40- 55 g dziennie.

Szczególnie u dzieci w wieku 12- 18 miesięcy życia wzrasta liczba adiposytów, które wypełniają się tri glicerydami.

Liczba komórek tłuszczowych nie ulega później zmniejszeniu pozostając w gotowości metabolicznej.

METABOLICZNE CHOROBY CYWILIZACYJNE:

Zaliczamy do nich:

• Otyłość

• Cukrzycę typu III

• Nadciśnienie tętnicze pierwotne

• Hipertriglicerydemię

Wszystkie one posiadają wspólną cechę patogenną jaką jest zaburzenie metabolizmu insuliny. Niemniej ważne są wady polegające na zbyt niskim spożyciu : jodu (wole, kretynizm endemiczny), żelaza (anemia mega plastyczna), wapnia (Krzywica, osteoporoza), wit C, błonnika pokarmowego, energii i białka. Dwie ostatnie dotyczą dzieci ze środowisk zaniedbanych.

DIETA WYSOKORESZTKOWA:

Dieta pozbawiona błonnika pokarmowego. Błonnik wiąże na swojej powierzchni cholesterol. Czyli zmniejsza ryzyko powstania miażdżycy.

BŁĘDY ŻYWIENIOWE POLEGAJĄ ZWYKLE NA ZBYT WYSOKIEJ KONSUMPCJI:

• Cukrów prostych

• Soli

• Białek zwierzęcych

• Tłuszczów głównie nasyconych

NADMIERNA PODAŻ TŁUSZCZÓW:

Nadmierna konsumpcja tłuszczów pochodzenia zwierzęcego prowadzi do nadmiernej ilości cholesterolu i nasyconych kwasów tłuszczowych. Powoduje to wzrost frakcji LDL cholesterolu.

NASYCONE KWASY TŁUSZCZOWE:

Wywierają działania hypertensyjne i poprzez zwiększenie agregacji płytek krwi i podniesienie poziomu VII czynnika krzepliwości (prokanwertyny) sprzyjają zakrzepom.

Pod wpływem takich czynników jak palenie papierosów, nadciśnienie tętnicze, homogstelenemia następuje uszkodzenie śródbłonka naczyniowego i przenikanie lipoprotein LDL, remnantów, chylomikronów do błony wewnętrznej tętnic. Proces ten jest proporcjonalny do ciśnienia krwi i stężenia lipoprotein. Przy małym stężeniu antyoksydantów w cząsteczce LDL następuje oksydacyjna modyfikacja pod wpływem nadtlenków i wolnych rodników co inicjuje powstawanie komórek piankowatych.

Wysoki poziom kwasów nasyconych wiąże się ze zwiększonym zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen. Uwalniając pots wewnątrzkomórkowy (poprzez działanie na błonę komórkową) powodują zaburzenia rytmu serca.

Podaż kwasów nasyconych powinna być utrzymywana na poziomie 0 – 10%.

WIELONIENASYCINE KAWSY TŁUSZCZOWE:

Z rodziny omega 3 i omega 6 działają korzystnie ze względu na działanie hipotensyjnie.

KWASY OMEGA 6:

1. Powodują obniżenie poziomu cholesterolu we frakcji LDL surowicy krwi.

2. Wykazują działanie antyoksydacyjne.

3. Powodują obniżenie zawartości kwasu arachidonowego w płytkach i zmniejszone syntezy tromboksanu.

Ze względu na niekorzystne działanie kwasu arachidonowego i linolonoweg polegające na blokowaniu komórkowej odpowiedzi immunologicznej (hamują transformację limfocytów) oraz działanie atero- i kancerogenne (przy braku antyoksydantów tworzą wolne rodniki i nadtlenki peroksydacyjne). Proponuje się aby ich spożywanie nie przekraczało 7% energii. Winny być spożywane na surowo.

KWAS OMEGA 3:

To główny składnik olejów rybnych. Poza działaniem hipotensyjnym i antyoksydacyjnym obniżają poziom tri glicerydów w surowicy krwi i we frakcji VLDL. Ze względu na dodatkowe działanie niekorzystne takie jak wzrost podatności na infekcje, upośledzenie tolerancji glukozy, możliwości krwawień ( przy niskiej podaży wit C i PP), wzmożona oksydacja lipoproteinowa oraz wzrost stężenia cholesterolu we frakcji LDL.

Na uwagę zasługuje podaż wit E skorelowana z NNKT.

Za optymalną ilość uważa się 0,6 na 1g NNKT.

KWASY JEDNONIENASYCONE (omega 9)

Są to kwasy z rodziny kwasu oleinowego, występują w oliwkach, oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, arachidowym i tłuszczach zwierzęcych.

Wpływa na transport wrotny cholesterolu i jego metabolizm komórkowy (poprzez modyfikację HDL). Z tego względu proponuje się aby stanowiły 10 – 15% ogólnej podaży energii.

Ogólnie tłuszcze powinny stanowić dla noworodków 50% energii a w 2 roku życia ok. 35% energii. Od 3 r. ż nie więcej niż 32%. Dzieci i starsze osoby nie powinny spożywać więcej niż 30% energii z tłuszczów.

KWASY TŁUSZCZOWE A NOWOTWORY:

Wzrost podaży tłuszczów zwiększa wydzielanie kwasów żółciowych, których metabolity działają kancerogennie. Tłuszcze powodują wzrost procesów utleniania w mikrosomach erytrocytów. Przypuszczalnie w tych warunkach następuje zmiana układu flory jelitowej w kierunku wzrostu bakterii z rodziny Clastridium i Bacterioles. Pod wpływem działanie flory bakteryjnej na cholesterol i kwas żółciowy mogą tworzyć się prekursory hormonów płciowych (nadmierne wydzielanie prolaktyny), których wzrost indukuje powstawania nowotworów szczególnie raka sutka.

NADMIERNA PODAŻ BIAŁEK ZWIERZĘCYCH:

Białka zwierzęce zawierają 2- 3 x więcej metioniny w stosunku do białek roślinnych przy jednorazowym niedoborze wit B2, B6, B12 i kwasu foliowego co prowadzi do wzrostu poziomu homocysteiny w surowicy krwi. Homocysteina odgrywa istotną rolę w etiologenezie miażdżycy. Często towarzyszą jej powikłania zakrzepowo- zatorowe. Zmiany miażdżycowe w naczyniach spowodowane są bezpośrednią aktywnością procesu krzepnięcia poprzez układ płytkowy i układ fibrynogeny oraz uszkadzającym działaniu homocysteiny na śródbłonku,

Mechanizmy przyczyniające się do uszkodzenia ścian naczyń mają charakter długofalowy i obejmują syntezę włókien sprzężonych oraz ……………………………………………

HOMOCYSTEINA:

Osoczowe stężenie homocysteiny jest dodatnio skorelowane ze stężeniem cholesterolu i tri glicerydów oraz wskaźnikiem WHR. Modyfikowane homocysteiną LDL inicjują tworzenie komórek piankowatych. Powodują zwiększoną agregację płytek krwi, przyczyniając się do rozwoju miażdżycy.

Dieta wysokobiałkowa zwiększa zapotrzebowanie na pirydoksal. Zaleca się dla osób starszych, kobiet pozostających na antykoncepcji. Palaczy tytoniu dawkę dzienną wit B6 na poziomie 10- 25 mg. Zwiększona podaż wit B6 zapewnia prawidłowy metabolizm metioniny (wit B6 uaktywnia syntezę cytotiaminową) i wzrost tolerancji na wysoką podaż białka zwierzęcego.

Niedobory wit B6 zaburzają gospodarkę węglowodanową (procesy glikoneogenezy), przemiany glukozy do glikogenu oraz metabolizm NNKT.

Uważa się, że umiarkowany niedobór wit B6 powoduje retencję hormonów steroidowych w jądrze komórkowym i wzrost wrażliwości tkanki na działanie tych hormonów, stanowi czynnik etiologiczny raka hormonozależnego (piersi, macicy, prostaty).

Bogatym źródłem pirodoksalu cą warzywa strączkowe, pełne ziarna zbóż, drożdże oraz banany.

NADMIERNA PODAŻ CUKRU:

Sacharoza- węglowodan pozbawiony wody, składników mineralnych, witamin oraz błonnika. Zaletą sacharozy jest jej słodki smak i jej szybki metabolizm (30 kcal/ min)

WĘGLOWODANY:

Zwiększona ilość cukrów prostych w racji pokarmowej powoduje wzrost poziomu tri glicerydów w surowicy na skutek zwiększonej syntezy VLDL w wątrobie (fruktoza w sacharozie łatwiej przekształcana jest w TG niż glukoza).

Nadmiar sacharozy zwiększa zapotrzebowanie na wit B6, B1, B2 potrzebne do jego metabolizowania.

Cukry proste stanowią surowiec dla bakterii płytki nazębnej. Kwasy wydzielające się podczas fermentacji bakteryjnej powodują obniżenie pH śliny i migrację biopierwiastków ze szkliwa nazębnego.

Cukry proste należą do produktów kwasotwórczych. Działają drażniąco na przewód pokarmowy, zwiększając wydzielanie kwasu solnego.