Nauka o społeczeństwie 15.04.2010r
26maja o godzinie 11.00 – zerówka bez konsekwencji !!
Problematyka państwa z perspektywy socjologicznej:
Punktów wyjścia może być kilka, 2 najistotniejsze to:
Poprzednik kulturowy - są to tzw. Grupy pierwotne czyli występowanie instytucji, np. rodziny, jak również nierówności społeczne. Władza na pewnych poziomach szczegółowych jest również poprzednikiem kulturowym. Władza przejawia się od takiej sfery elementarnej do poziomu globalnego czyli z jednej strony jest to zjawisko które jest fundamentalne, wszechogarniające, które występuje na poziomie globalnym i jest wreszcie pewnym zjawiskiem, który jest funkcjonalnie istotny dla istnienia struktur (bez władzy struktury by nie istniały).
Władza jest funkcjonalna, z drugiej strony rodzi rozmaite dysfunkcje, dzięki czemu możemy mówić o rozmaitych problemach, np. o problemie alienacji władzy publicznej. Istnienie władzy jest pragmatyczne bo w prosty sposób może prowadzić do prostych problemów, które mogą mieć charakter fundamentalny. Z perspektywy historii można powiedzieć, że władza jest czymś co ma charakter substancjonalny, jest pewnym atrybutem, który był udzielany pewnym określonym osobom, mówiło się także o sakralnym rozumieniu władzy. Władzę legitymizowało jej istnienie. Od przełomu wieku XVII i XVIII władza jest ujmowana jako pewien stosunek społeczny, relacja asymetryczna- jest strona nadrzędna i podporządkowana. Przełom związany był z angielskim oświeceniem (J. Locke). Nie kwestia pewnej substancji, ale zwrócenie uwagi na to, że mamy do czynienia z pewna relacją, stosunkiem społecznym.
Władza jest bezpośrednio powiązana z emocjami – wystąpienie pewnych pobudzonych w pewien sposób emocji, emocje ze strony osób rządzących i osób podporządkowanych; jest to czynnik wzmacniający znaczenie tego zjawiska, na władzę nie można patrzeć tylko w kategoriach kontraktu, nie można sprowadzać relacji władzy do tego co można zmierzyć.
Odróżniamy władzę i wpływ.
Wpływ może być społeczny, gdy jakieś osoby są skłonne namówić pewne osoby do działań, ale bez sankcji karnej i gdy to nastąpi to można powiedzieć, że mamy do czynienia z wpływem społecznym, jeżeli do zaistnienia tego wpływu konieczne staną się formy przymusu to możemy powiedzieć, że mamy do czynienia z władzą.
Władza- poszczególne przedmioty posługują się sankcjami pozytywnymi i negatywnymi. Drugi wymiar – to użycie musi być legitymizowane, uprawomocnione, jest to problem teoretyczny. Gdy mówimy o władzy to mówimy często o pewnego rodzaju autorytecie.
- relacja społeczna/ stosunek społeczny -> ma on charakter asymetryczny, mamy do czynienia ze zjawiskiem podporządkowania się jednej strony
- występują sankcje negatywne i pozytywne
-istnieją normy prawomocności
Władza wymaga współpracy dwóch stron, jeżeli tej współpracy nie ma to władza przestaje funkcjonować. Dochodzi np. do zerwania tego typu relacji.
Klasyczne rozumienie władzy jest związane z Maxem Webberem (zwrócenie uwagi na legitymizację, z 2.strony starał się on dokonać typologii istniejących we współczesnym społeczeństwie form władzy)
W społeczeństwie nowoczesnym mamy do czynienia z władzą, która ma charakter legalny, wynika to z pewnych praw, ustaw. Władza rozumiana w sensie legalnym, tradycyjnym lub charyzmatycznym. Kiedy Webber mówił o władzy.. miał na myśli pewien typ władzy, pewne relacje istniały zawsze. Stosunki władzy nie są skodyfikowane w sensie formalnym, ale w sensie zasobu tradycyjnego. Podawał, że dobrym przykładem jest relacja w społeczeństwie feudalnym, relacja typu pan-poddani; wizja pewnego stanu, stanu naturalnego, niezmiennego. Współcześnie- może to być, np. relacja występująca w sytuacji władzy rodziców nad dziećmi. Przekonanie o naturalnym stanie rzeczy, rodzice mają władzę nad dziećmi- jest to coś oczywiste nie wymaga to legitymizacji władzy, ale logiczne jest też to, że rodzice i dzieci nie mogą zrobić wszystkiego.
Trzeci typ władzy to władza charyzmatyczna: jest to władza oparta na pewnych osobistych własnościach pewnego przywódcy, pojęcie charyzmy oznacza tutaj, że władza jest legitymizowana przez pewną jednostkę, nie ma form, których musi się trzymać, przykładem może być relacja wzięta poniekąd z religii prorok-uczniowie, dziś to np. członkowie sekty. Jest ona istotna bo zawiesza pozostałe formy władzy i może narzucać swoje własne relacje. Podstawowa różnica między tymi władzami jest taka że władza charyzmatyczna jest mniej trwała, wymaga mniej nakładu, ona trwa tak długo jak długo mamy do czynienia z istnieniem jednostki. Jest to władza, która jest typem czystym tej relacji, Możliwość zmiany reguł, silne podporządkowanie jeden strony – drugiej. W przypadku władzy legalnej czy tradycyjnej – osoby będące w tej relacji muszą liczyć się z osobami podporządkowanymi, we władzy charyzmatycznej te podporządkowanie się jest określone.
Relacja władzy do pewnego momentu dominowała występuje perspektywa, w której mamy do czynienia ze zjawiskiem władzy nakierowanej na osiąganie jakiś celów. Władza nad kimś vs. Władza do czegoś.
Gdzie jest władza we współczesnym społeczeństwie? ;>
Władza była związana z państwem, państwo to jest instytucja, która posiada monopol na stosowanie władzy. Państwo może dawać koncesje różnym zbiorowościom. Władzę należy szukać w kontekście państwa, instytucji. Współcześnie relacja ta jest bardziej zbliżona. Władza w coraz mniejszym stopniu wymyka się państwu.
Gdzie wymyka się władza? I gdzie szukać podmiotów, które wymykają się władzy?
Jedna grupa związana jest z podejściem filozoficznym, przedstawicielem tego rozumowania może być francuski filozof – Michel Foucault (badacz społeczny) w kilku swoich pracach wskazywał na proces zmiany stanu skupienia władzy-> w miarę zmiany środowiska, społeczeństwa -> władza się zmienia, następuje jej rozproszenie. Jednak to rozproszenie nie powoduje osłabienia relacji tylko w pewnym aspekcie wzmocnienie tych relacji. Władza znika z państwa jako podmiotu kluczowego. Relacje władzy są coraz bardziej rozpowszechnione, następuje coraz większa formalizacja, której wcześniej nie było. Władza w społeczeństwie lat 60, 70 to władza bez podmiotu, relacja jednostronna, relacja osób sprawujących władzę jest nieokreślona. Relacja władzy znika z podmiotów państwowych, przenosi się gdzieś indziej. Z jednej strony można powiedzieć, że mamy do czynienia z rzeczywistym osłabieniem się władzy w kontekście władzy państwowej. Znaczna część relacji władzy w społeczeństwie nowoczesnym ma charakter niesformalizowany, niedookreślony prawnie i to jest istotnym problemem. W pewnym sensie możemy zrobić krok do przodu w związku z nowym znaczeniem problematyki państwa ;] sfera władzy wyszła poza bark państwowy, nie ma konsensusu gdzie ta sfera się przeniosła. Może te koncepcje rozproszenia władzy nie są takie abstrakcyjne. Państwo jako definicja cząstkowa jest pewną instytucją, która posiada monopol na władzę. Pojawiają się organizacje o charakterze ponadpaństwowym, które ten monopol podważają. Mamy do czynienia ze zjawiskiem w której monopol jest oddawany po części w dzierżawę.
Dlaczego istnieje ład społeczny ?
Jest to pytanie, które jest fundamentalnym pytaniem;] co sprawia, że istoty ludzkie się nie wyrżnęły co do ostatniej haha. -> wraz z rozwojem społecznym, cywilizacyjnym pojawiały się instytucje które te grupy ???????????
Państwo było taką formą organizacyjną, która pojawiła się w formie komplikacji form społecznych, gdy one przestały wystarczać to właśnie wtedy pojawiło się państwo.
W przypadku społeczeństw przedrolniczych -> instytucja państwa nie była potrzebna, w rewolucji przemysłowej żadna instytucja nie mogła się bez państwa obejść.
Państwo jest bytem przewodnim- jest to pewna forma organizacyjna, państwo nie jest powszechnikiem kulturowym. Konsekwencją takiego stanu rzeczy może być np. to, że: państwo ma charakter przygodny można sobie wyobrazić sytuację, w której państwa przestają funkcjonować i zostają zastąpione przez inne instytucje. Pojawienie się państwa musiało być związane z wyłonieniem się pewnej grupy osób, która stawała się elitą państwa w pewnym potocznym rozumieniu. Sprawą istotną jest to, że powstanie tego rodzaju elit jest możliwe dopiero w momencie gdy następuje oderwanie jakiś osób od pewnego środowiska lokalnego. Relacje władzy nie miały charakteru wyalienowanego, oderwanego od konkretnych osób z którymi jest bezpośredni kontakt.
Problem suwerenności – ujmowany tradycyjnie to problem dotyczący po części monopolu, sytuacji gdy narzędzia władzy pozostają tylko i wyłącznie w obrębie jasno wyznaczonych do tego przedmiotów.
Problem związany z relacjami z powstania aparatu państwowego, a zjawiskami związanymi z mianem pojawienia się procesów związanych z kwestią nacjonalizmu.
Nacjonalizm- jednostki polityczne powinny się pokrywać z jednostkami narodowościowymi. Pojawienie się państw nowoczesnych (chcących mieć monopol na swoim terytorium) jest związane z pojawieniem się nacjonalizmu jako zasady funkcjonowania. Elity władzy przestały funkcjonować na zasadzie legitymizacji sakralnej, pojawiła się konieczność innego rodzaju legitymizacji. Pojawienie się społeczeństwa nowoczesnego spowodowało pojawienie się nowoczesnych narodów i państw wg Ernesta Gellnera.