TEKSTY KULTURY:
-LEKCJE TEATRU W EDUKACJI POLONISTYCZNEJ
Dlaczego teatr na jęz. pl
| Łatwiejsze zrozumienie lit. | Edukacja teatralna kształci język uczniów np. dykcja |
|---|---|
| Atrakcyjne lekcje | Kształci wszechstronnie pod kątem humanistycznym |
| Teatr to część kultury dawnej i współczesnej |
Cele:
wychowanie do odczuwania przyjemności obcowania ze sztuką
prawidłowy odbiór i tworzenie kultury
nauka rozumienia teatru; metaforycznych znaczeń
oswojenie z różnymi konwencjami
zachęta do bywania w teatrze i obcowania ze sztuką
poznanie teatralnego Savoir vivre
Metody: przez zabawę, twórczość; lekcje żywe, dynamiczne, emocjonalne [jak przedstawienie]; wyjście do teatru
Uczeń: nie rodzi się z potrzebą rozwijania i korzystania z kult. wysokiej – cecha nabyta w toku uczenia się
- PODSTAWÓWKA – ZABAWA W TEATR / NAUKA PRZEZ TEATR
Pojęcia:
| tworzywo teatru; | typy teatrów; | rola kostiumu | różnica pomiędzy teatrem TV | twórczość teatralna |
|---|---|---|---|---|
| budowa dramatu – monolog, dialog, didaskalia [umiejętność ich własnego zapisu] |
nabyte doświadczenia: drama, przedstawienia teatralne, ćwiczenia z dykcji
dlaczego zabawa w teatr jest ważna:
| zaspokaja potrzebę ekspresji, ruchu | wprowadza w kult | przyswaja jęz. sztuki | uczy estetyki | zachęca do nauki |
|---|
Każdy uczeń powinien być aktorem bez względu na umiejętności – nauka przeżywania roli!
Kompetencje nauczyciela: wiedza o teatrze i technikach dramatu; dobry humor; odwaga
Pracownia: skrzynia z rekwizytami i gadżetami, która pozwoli na zamianę klasy w scenę
Ćwiczenia:
- GIMNAZJUM
Pojęcia:
| geneza teatru | czasopisma teatralne | najwybitniejsi twórcy teatru Pl i euro | najważniejsze teatry w Pl i regionie |
|---|---|---|---|
| znajomość sztuk: happening, awangarda – ale tak, by nie zniechęcić ucznia | |||
| umiejętności: pisanie recenzji; szukanie inf. w afiszach i programach; interpretacja roli; | |||
| rozumienie: konwencji teatralnej i epoki; znaków teatralnych i ich funkcji |
Przykład lekcji
Granie scenek po swojemu; popisy aktorskie
Praca w parach
Zabawa w aktora i reżysera
Nauczyciel: animator – pobudza uczniów
- ISTOTA TEATRU
Wg Hasbrandta: budynek, zespół, twórczość dramatyczna
Kreuje własny świat na zasadzie repliki prawdziwego świata
Najstarsza ze sztuk
Teatr żywego planu: tworzony na zasadzie konwencji; umownej rzeczywistości aktorów i symboli
Akt komunikacji:
| NADAWCA | KOMUNIKAT | ODBIORCA |
|---|---|---|
|
|
|
Funkcje
| religijna | społeczna | ludyczna | terapeutyczna[katharsis] – metafizyczne przeżycie i refleksja |
|---|---|---|---|
| dydaktyczna – nauczyciel zachęca do obcowania z teatrem [nie wolno mówić o dramacie bez teatru] – wzory moralne; cnót; sztuka wymowy [ważne w szkołach aktorskich] |
ZWIĄZKI TEATRU Z LITERATURĄ
3 typy relacji:
| LIT TEORIA DRAMATU | TEORIA TEATRALNA | TEORIA PRZEKŁADU |
|---|---|---|
|
|
|
Dramat to utwór przeznaczony do wystawiania na scenie = partytura teatralna [widowisko = próba interpretacji]
Literatura: inspiruje teatr; ma pomóc w odkrywaniu kultury
ŚRODKI WYRAZU ARTYSTYCZNEGO W SZTUCE TEATRALNEJ
| TWORZYWO TEATRANE | ZNAKI TEATRALNE |
|---|---|
|
słowo fryzura śpiew gesty rekwizyty kostium dekoracje muzyka mimika oświetlenie charakteryzacja ruchy sceniczne efekty dźwiękowe |
RÓŻNE FORMY SZTUKI TEATRALNEJ – TEATRÓW!!!:
FILM
Połączenie sztuki[autentycznej i integralnej] i techniki
Przemawia za pomocą obrazu i dźwięku
Subiektywnie przekształca rzeczywistość
Dzieło niedoprecyzowane [robi to odbiorca]
ODBIORCA - CECHY
Przygotowany do odbioru filmu: z wyobraźnią, zdolnością postrzegania, wiedzą
REŻYSER
Wszechstronny
Zna i umie wykorzystać znaki filmowe
- oddziaływuje za pomocą:
| obrazów | muzyki | reżysera[wykorzystanie wszystkich elementów] | linii |
|---|---|---|---|
| dialogów | układów | ruchu[obrazów na ekranie; kamery; obrazów pomiędzy i po sobie] |
FILM
Autonomiczna dziedzina sztyki – jednoczy sztukę i technikę
Środki przekazu dla innych dziedzin sztuki
Masowa rozrywka
Dokumenty o wartości edukacyjnej
Świat w obrazach stworzony za pomocą aparatury
Wiernie odtwarza świat
Każdy patrzy na niego inaczej [widz = rozrywka / naukowiec = analiza]
ŚRODKI WYRAZU – JĘZYK FILM
Operator – kieruje kamerą przedstawiając rzeczywistość [jego okiem patrzymy na świat]
Ujęcie – najmniejsza jednostka filmowa zawierająca ruch [może zawierać od 1 do kilku planów]
Scena – tworzą ją ujęcia
Sekwencja – tworzą ją sceny
Plan – odległość pomiędzy kamerą a filmowanym obiektem
Zmiany planów są:
-psychofizyczne – każdy ogląda świat z pewnego dystansu
- estetyczne – decydują o ostatecznym wyglądzie filmu
Punkty i kąty widzenia
Montaż – łączenie planów, co pozwala na retrospekcję i porównanie
Materiał:
Światło – nadaje nastrój, podkreśla, wyróżnia, charakteryzuje, …
Barwa – ukazuje nastrój momentu
Dźwiękowa warstwa filmowa:
Głównie słowo i cisza; język żywy; muzyka; dźwięki
Buduje nastrój i atmosferę
| muzyka | szmery | cisza |
|---|---|---|
| funkcje: podkład; podkreślenie charakteru filmu; dopełnienie i pogłębienie obrazu | podkład; niezbędny w pewnych scenach | rodzaj szmeru |
Aktorstwo
ważny element filmu
rodzaje wcielania się w postać:
- aż do identyfikacji z nią
- z zachowaniem indywidualności
Scenografia – dekoracja stworzona na potrzeby filmu [często naturalna]; buduje nastrój; np. film historyczny
Reżyser – wie wszystko na temat filmu, czuwa nad całością – decyduje 0 wszystkim np. muzyka, barwa, …
FILM WSPÓŁCZESNY
Wieloznaczna i otwarta rzeczywistość
Aktor: musi ukazać prawdę o współczesnym człowieku [przetwarza siebie -> jest sobą – musi przedstawiać, nie grać]
ŚRODKI STYLISTYCZNE [BUDOWANE PRZEZ STOPNIOWANIE]
Antyteza – przeciwstawienie np. wartości, bohaterów
Metafora – zmiana zakresu znaczeniowego: przedmiotu, zjawiska, wydarzenia
Powtórzenia:
Zwrócenie uwagi na dramat wydarzenia
Refren
– zjawia się w swoistym momencie akcji i wpływa na kompozycję
- typy: obrazowy; powtarzająca się melodia; postać, element oznaczający „coś”
Symbol:
Znak wtopiony w akcję filmu [nadaje szersze znaczenie]
Typy: wizualne, dramatyczne, dźwiękowe
Odbierany dwuznacznie
UWARUNKOWANIA KULTUROWE I DYDAKTYCZNE
Audiowizualność – podstawa współczesnego świata
filmy rozrywkowe - najpopularniejsze wśród młodzieży [w szkole = intruz / w kanonie sztuk = zagrożenie[negatywny wpływ]]
uczniom trzeba pokazać filmy wartościowe – nie adaptacje
należy wprowadzić EDUKACJĘ FILMOWĄ / MEDIALNĄ
EDUKACJA MEDIALNA
film:
stanie się jednym z filarów sztuki a nie traktowaną od czasu do czasu ekranizacją
dokładnie omówiony: gra aktorów, muzyka, …
Kształcenie:
| Umiejętności | Świadomości |
|---|---|
- właściwego wyboru filmów - interpretacji filmu - dostrzegania walorów artystycznych, zasad konstrukcji, struktury filmu |
- że oglądamy nie film ale dzieło sztuki - współczesnej kultury |
ZNACZENIE KODU FILMOWEGO
uczniów należy zapoznać z jęz. filmu i pogłębić kompetencje odbiorcze – samodzielny odbiór, bez powielania schematów
wiedza powinna być wprowadzona w praktyce przez odniesienie do kina masowego
EDUKACJA FILMOWA W PRAKTYCE
proces długotrwały – musi być obecny na wszystkich etapach kształcenia
wyposażenie pracowni: TV, DVD, CD, magnetofon, komputer, rzutnik, …
sposoby przekazywania wiedzy:
| NA LEKCJI POLSKIEGO | NA LEKCJI EDUKACJI FILMOWEJ | NA ZAJĘCIACH POZALEKCYJNYCH |
|---|---|---|
- rozmowy, dyskusje - konteksty do lektury |
- oddzielna ścieżka programowa | - kółko filmowe dla chętnych - charakter warsztatowy: komentowanie, ocenianie, własne próby twórcze |
Ćwiczenia: - kształtujące sprawność języka np. językowe - przekształcanie tekstu na scenariusz inscenizacji - opis, recenzja, charakterystyka bohaterów, opiniowanie, opowiadanie odtwórcze, … |
zasada analizy i interpretacji
SZKOŁA – TEMATY
| PODSTAWÓWKA | GIMNAZJUM | LICEUM |
|---|---|---|
| 4 | - co to f: cechy, podstawowe budulce dzieła filmowego | 1 |
| 5 | - podział filmów - typowa budowa film |
2 |
| 6 | - jak powstaje i kto tworzy f. - najważniejsze osoby w ekipie f. - na kogo/co zwracać uwagę oglądając f. |
3 |
KULTUROZNAWCZY WYMIAR EDUKACJI KULTURALNEJ – 2 ASPEKTY
J. Polski = j. polski + edukacja kulturalna [Wójcik opowiada się za integracją / Kleiner – kulturoznawcza potrzeba kształcenia]
Edukacja kulturalna[e.k.] – nieodłączny element kształcenia języka polskiego[j.p.] lit jest poznawana w aspekcie kultury
J.p. – przygotowuje do istnienia w kulturze
EDUKACJA DLA FILMU I LIT.
F. na lekcjach: cechy dydaktyczne; rola pomocnicza; opór polonistów [nie znają się na sztuce, mało czasu, rutyna]
Dlaczego warto zajmować się f?
| I | II |
|---|---|
|
|
Pamiętać, że lit i f to 2 odrębne sztuki
WOKÓŁ LITERATURY
F jako kontekst dzieła lit:
| Przy wprowadzeniu nowego materiału | Konieczny na lekcjach związanych z kult |
|---|---|
| Tworzy emocjonalną i intelektualną podstawę pracy z tekstem | Muzyka, gra aktorów |
| Podsumowanie, utrwalenie – poszerza wiedzę, wzbogaca kontekst, konfrontuje > np. Titanic a romantyzm | |
| Kontekst pomocniczy – wzbudzenie zainteresowania, omówienie, podsumowanie, dostarcza materiału do rozmowy |
ADAPTACJA - LITERATURA A FILM
2 znaczenia: film na podstawie dzieła; proces prowadzący do powstania takiego filmu
Przystosowanie do swoich potrzeb lit. [lit to tylko inspiracja – może być wierna ale zawsze jest odrębna]
Nauczyciel: musi wskazać podobieństwa i różnice między lit. a adaptacją [adap]
Techniki pracy z adap:
oglądanie f przez pryzmat: budowy, powstania, …
przygotowanie uczniów – zwrócenie uwagi na odrębność f i lit
oglądanie
porównanie z lit: refleksja, komentarz, opinie własne uczniów – rozmowa na poziomie każdej klasy:
| podstawówka | gimnazjum | lo | |
|---|---|---|---|
| poziom analizy |
|
|
|
| treści kształcenia |
|
Akcja |
|
|
WOKÓŁ FILMU
Coraz większe znaczenie f na lekcjach j.p. [kształcenie odbioru świadomego f]
Nauczyciel: twórczy, świadomy celu
F służy do oswojenia uczniów z lit
Konteksty:
| Bliższy – związany z omawianym tekstem[txt] np. adap | Dalszy – podobieństwo, skojarzenie z txt np. herosa w Superman |
|---|
FILMOWE CZYTANIE LITERATURY
Uczniowie czytając txt dokonują w swojej głowie przekładu intersemiotycznego na f [filmowe czytanie – poszukiwanie f w txt]
Wykorzystanie FILMOWEGO CZYTANIA na lekcji:
Czytanie[czyt] dzieła lit jako scenariusz[scen]
Obrona książki i zachęta do czyt
Porównanie scenopisu z txt lit [nauczyciel musi przemyśleć wybór]
Określenie gatunku f i txt na podstawie f i txt [utrwala txt]
Przygotowanie przez uczniów propozycji: obsady aktorskiej, muzyki, montażu, …
Przeróbka txt na scen[uczeń dynamizuje akcję ucinając fragmenty – wskazuje tak odrębność f od lit] - pobudza intelekt
ISTOTA E.F. – REALNE POTRZEBY & DYDAKTYCZNE ZAŁOŻENIA
|
|---|
|
E.F. W SZKOLE – 2 TYPY ODBIORU
| ilustracja rzeczywista | świadomość fikcji i zabiegów reżysera |
|---|---|
- nauka: świadomy odbiór f; inf z zakresu f - podstawówka = przygotowanie Gim. = nauka zagadnień i ich funkcji lo = utrwalanie, poszerzanie wiedzy; krytyka - 2 życia f: faza oglądania[czas określony] faza wspomnienia [czas nieokreślony – decyduje o świadomym oglądzie f] |
- odbiór świadomy i spontaniczny [refleksyjny] - oglądanie f wartościowych - rola: muzyki, kadrów, … - omówienie f. w dowolnej formie |
KOMIKS
Element współczesnej kultury audiowizualnej [ma 100 lat!]
Najbardziej znana forma komunikacji [pierwotnie pismo obrazkowe]
Wykorzystywany w: reklamie, informacji, edukacji
Dziedzina sztuki popularnej
Definicja:
| forma komunikacji formułująca w zorganizowany sposób znaczenia narracyjne i kompozycyjne[sekwencje obrazków] za pomocą technik graficznych, malarskich wspomaganych słownym zapisem[dialog, wypowiedź narracyjna, onomatopeja] |
|---|
Formy: druk, komputerowy, …
nie to samo, co!:
| fotokomiks, fotoopowieść – komiks nie wykorzystuje zdjęć | carton – 1 statyczny obrazek + słowo |
|---|---|
| historyjka obrazkowa – forma pokrewna [obrazki to uzupełnienie txt] |
grafika + narracja + dialog + onomatopeja [grafika niezależna/ wtopienie dialogu w strukturę obrazku]
dzieło sekwencyjne = narracja za pomocą obrazków i ich sekwencji
popularne typy
| manga – komiks[kom] japoński | anime – japoński f animowany |
|---|---|
| Kom interaktywny – elektroniczny obraz z ograniczonym ruchem i planszą komiksową [inaczej niż anime] |
FORMY KOMIKSU - zróżnicowania:
HISTORYCZNE
GEOGRAFICZNE
ESTETYCZNE
| humorystyczne | realistyczne | ekspresjonistyczne |
|---|---|---|
| humorystyczne przedstawienie świata | autentyzm, realizm w przedstawianiu świata | - subiektywny, odrealniony, ekspresjonistyczny sposób przedstawiania świata |
FORMALNE
| book | - opowieść komiksowa na kilka-set;-dziesiąt stron oparta na prawie serialowego tasiemca -najczęstsza forma typy: - odcinki o odrębnej całości np. Batman; - wieloodcinkowe wydania zeszytowe[1 zeszyt to część większej całości] |
|---|---|
| strip | - komiksowy pasek drukowany w gazecie - typy: - zamknięta opowieść z puentą np. Garfield - wieloodcinkowa fabuła [1 gazeta to 1 odcinkowy pasek] |
| grahfic nowels | - kom powieść autonomiczna; zamknięta kontynuacja poprzedniej[przeciwieństwo book] |
| historia jednoplanszowa | - powstała w USA; odmiana stripu – 1 plansza to zamknięta fabułowo całość |
| album | - 1 autonomiczna opowieść zamknięta w 1 książce [tomach] |
| nowela | - pośrednia między 2 powyższymi [obejmuje kilka planszy] - cechy: brak złożonej fabuły; duże możliwości narracyjne i sporadycznego rozszerzania pola kompozycji; SUSPENSE [ukrycie przed wzrokiem widza partii komiksu – widoczne po odwrocie strony] |
TWORZYWO, ELEMENTY, STYLISTYKA KOMIKSU
Pansemantyczność – każdy element kom może mieć znaczenie [prócz obrazu i słowa] np. dynamika, kolor tła, typ okładki, …
2 tworzywa
| OBRAZ | SŁOWO GRAFICZNE |
|---|---|
- dominuje - nośnik narracji - przedstawia: świat, sytuacje, stan rzeczy, wydarzenie, … - kadr
|
- nie jest spójną, jednolitą strukturą [rozsiany w różnych miejscach] - pełni różne funkcje:
|
DOBRY KOMIKS
Buduje gęstą siatkę znaczeń
Pole gry między gatunkową narracją i stylistyczną konwencją a autorskimi środkami wyrazu
Łamie normy, konwencje tworzące: rytm, ekwiwalencję, kompozycje, …
POKREWIEŃSTWA
KOMIKS
Ogromna popularność [z fr. Ilustrowana taśma]
Pojawia się w XIX/XX w wraz z rozwojem kolorowych maszyn drukujących [pierwsze to pismo obrazkowe] jako historyjki obrazkowe zrozumiałe dla dzieci i dorosłych [też analfabetów], które z czasem zaczęły tworzyć większe historie [komiks]
Wg Bombeng [przeciwnik] – uderzają w dzieci, niszczą je, nie rozwijają
Daje duże możliwości w edukacji
film [teatr]
ulotna sztuka – kom zatrzymuje ją w kadrach
moda na kom pojawiła się wraz z rozwojem f[ruchome obrazki] – ludzie chcieli rozrywki, emocji
pokrewieństwa kom & f:
| obrazki kom przypominają taśmę f [ale inna technika wykonania – kom malarska] | kom = prototyp f | narracja |
|---|---|---|
| podobne tworzywo: kody, formy, schematy fabularne | biorą pod uwagę możliwości odbioru ludzi | |
| wg Metza to kod f: zwielokrotniony, nieruchomy, ręczny |
dźwięk – kom jest określany przez dźwięki: słowo, onomatopeja, muzyka [wykonane ręcznie – przeciwnie do f]
malarstwo, fotografia
obraz ręczny, nieruchomy, pojedynczy
zaczyna powstawać: anime, fotoopowieść [patrz Birek]
pokrewieństwa między powyższymi sztukami a komiksem:
| słowo | onomatopeja |
|---|---|
| - wartość znacząca – trwały znak graficzny w dymkach | - dżwięk |
KOMIKS A SZKOŁA
daje spore możliwości w dydaktyce
popularne jest: poznawanie f przez kom; kom przez f animowany [kontekst: czasu, tworzywa]
świetnie działa na dziecko i utrwala wiadomości
kom rozwija się [przestaje już tylko bawić – prezentuje artyzm i sztukę będąc tworzonym przez wybitne osoby] wykorzystując kom: awanturniczy, dramatyczny, sentymentalny
rozwija u ucznia: wyobraźnię, myślenie, wyzwala spod władzy czasu
WYZWANIA DYDAKTYCZNE
nauczyciele
negatywnie nastawieni[boja się]: opóźnienia materiału; że młodzież przestanie myśleć abstrakcyjnie i zacznie szukać intelektualnych ułatwień
wykorzystują go np. na lekcji historii
j.p.:
teoria kom: typy akcji, rodzaje humoru, gag[komediowy z zaskakującym konceptem], koncept, opowiadanie, opis
wchodzi w klasie 4[rozwój literacki na podstawie txt kult]
umiejętności: swobodnie opowiedzieć o kom; wyjaśnić pojęcia za pomocą kom [świat przedstawiony; świat przedstawiony a rzeczywistość; fikcja; dialog, monolog, narrator, opowiadanie ]
kom ułatwia przyszły kontakt z dziełem lit [ikoniczność, audiowizualność]
PROPOZYCJE DLA POLONISTY
podstawówka:
co dobrego ma w sobie komiks?
| narracja | gagi | fantastyka | plastyka postaci | wyraźna akcja | logiczne połączenie obrazków |
|---|---|---|---|---|---|
| zwięzły opis świata przedstawionego | zapis przestrzeni | ruch, zapis czasu | plastyka dźwięków pozawerbalnych |
Znaczenie komiksu na j.p. – kult, lit, jęz [ ostatnie najważniejsze dla nauczyciela]
Nauczyciel – nie powinien wprowadzać teorii przed stworzeniem komiksu uczniów, tylko na koniec - podsumowanie
| musi wiedzieć co to kom; | jakie ma formy [dialog, monolog]; |
|---|---|
| jak: | jest zbudowany |
Uczeń – uczy się: ujęcia biegu akcji; zilustrowania własnego przeżycia; badania jęz; wielostronnego poznania lektury
Ćwiczenia – bogacenie jęz i lit przez kom:
Bogacenie słownika
Nauka: mówienia, pisania, frazeologii
Analizy lit [określenie akcji, czasu, …]
Wywoływania emocji
Na pojęcia: obraz, monolog, dialog, monolog wew., świat realny i fikcyjny
Rysowanie kom: przeczytaj txt > zrób plan > narysuj kom
Formy lekcji:
Reżyserska – strategia O i P – przekład intersemiotyczny, poznanie struktury komiksu
Analityczno–opisowy – strategia P – opis przekładu, teoria komiksowa
Model lekcji:
Ekipa tworząca kom w grupie:
| artysta – kieruje całością | inker – pokrywa ołówkowe rysunki tuszem |
|---|---|
| pomocnik artysty – mniej ważne rysunki | montażysta – buduje całość z pojedynczych kadrów |
| autor/rzy tekstów |
Praca pojedyncza, parami, grupowa:
Dzielenie txt na części
nadanie tytułów i zwięzłe opisy
opracowanie dymków [dialogi, monologi]
graficzny spis onomatopei
graficzny spis znaków sytuacyjnych
inne:
na tablicy Duzy komiks > uczniowie uzupełniają luki [wprowadzenie pojęć: dialog, monolog]
nauka gramatyki > rozsypani kom do ułożenia
lektura > tworzenie na jej podstawie kom
uczniowie dostają przykładowe komiksy > wyszukują elementy > poznają teorie kom
| + | - |
|---|---|
+ połączenie strategii O i P + rozwijanie wyobraźni, nauki czytania obrazków + nauka stosowania planów f w rysunku + nauka przekazu symbolicznego + ciekawa lekcja |
- praco- i czaso-chłonna lekcja |