Różnicowanie – proces rozwoju komórki merystematycznej w komórkę dojrzałą określonego typu, niekiedy bardzo wyspecjalizowaną , przy czym z jednakowych komórek merystematycznych mogą powstać różne rodzaje komórek dojrzałych i różne rodzaje tkanek i organów.
Histogeneza – inaczej różnicowanie tkankowe; szereg zorganizowanych i połączonych ze sobą procesów, wskutek których komórki warstwy zarodkowej embrionu ulegają różnicowaniu, przyjmując cechy charakterystyczne dla komórek tkanek, które z nich powstaną.
Mitoza- podział jądra komórkowego u organizmów eukariotycznych, w czasie którego dzieli się chromosomy i w precyzyjny sposób przemieszczają do dwóch jąder siostrzanych. Dzieli się na profazę, metafazę , anafazę i telofazę.
Cykl komórkowy- procesy zachodzące od momentu powstania komórki w rezultacie podziału aż do zakończenia podziału tej samej komórki. W cyklu tym zaznacza się dwa wyraźne zdarzenia: replikacja DNA i początek mitozy
Odróżnicowanie – proces odwrotny do różnicowania, polegający na przekształcaniu się żywej komórki zawierającej nienaruszone jądro z powrotem w komórkę merystematyczną
Tkanka – zespół komórek (wraz z istotą międzykomórkową) o podobnej budowie, określonych czynnościach, podobnym pochodzeniu, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji na rzecz całego organizmu. Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów.
Merystemy – są to tkanki utworzone z komórek zdolnych do regularnych podziałów. Maja one cienkie, wyłącznie pierwotne ściany komórkowe ze stosunkowo dużymi jądrami i nie wielkim na ogół stopniu wakualizacji.
Merystem pierwotny – tkanka twórcza roślinna, która powstaje bezpośrednio z merystemu zarodkowego i powoduje pierwotny przyrost rośliny.
Merystemy wzrostu nieorganicznego - merystemy funkcjonujące przez całe życie rośliny czy organu. Odbywa się on w ściśle określonych miejscach ciała (wzrost na długość pędów i korzeni tylko na ich wierzchołkach).
Merystemy wzrostu ograniczonego – charakterystyczny dla liści, kwiatów, owoców. Młody rozwijający się organ w całości składa się z komórek merystematycznych. Po wytworzeniu odpowiedniej ilości komórek cały merystem różnicuje się w odpowiednie tkanki stałe organu i wzrost ustaje.
Merystemy wtórne- powstają z żywych tkanek stałych przez odróżnicowanie i powrót do stanów embrionalnych
Komórka macierzysta (inicjalna)- jest to komórka która nigdy nie traci charaktery merystematycznego tj. zdolności do podziału gdyż dzieląc się daje zawsze nową komórkę inicjalna , czyli odtwarza sama siebie, oraz druga komórkę , która początkowo może dzielc se dalej ale wcześniej czy później we wszystkich jej pochodnych podziały ustają
Primordium - definiuje się jako narządy lub tkanki w jego najwcześniejszym stadium rozwoju rozpoznawalnych
Histogen - część merystemu wierzchołkowego, mająca własne komórki inicjalne i dająca początek określonym częściom organu roślinnego
Prokambium - tkanka prowaskularna, pramiazga, merystem różnicujący się na tkankę waskularną z prokambium powstaje pierwotne drewno i łyko, a część między drewnem a łykiem przekształca się w miazgę łykodrzewną (waskularną).
Budowa wtórna-
Korzeń- część sporofitu, która dostarcza roślinom wodę i substancje odżywcze (sole mineralne), utrzymuje rośliny na podłożu i służy do gromadzenia substancji zapasowych.
Radykula – u roślin nasiennych: korzeń zarodkowy; w dojrzałym nasieniu ma charakter merystematyczny. U większości roślin nasiennych daje początek systemowi korzeniowemu; wyjątek - trawy, u których r. obumiera w miarę rozwoju siewki i zastępowana jest przez → korzenie przybyszowe.
Korzenie przybyszowe – korzenie rozwijające się (najczęściej z wtórnych merystemów) z podstawy pędu zanikającego korzenia pierwotnego. Korzeniami przybyszowymi nazywane są także korzenie wyrastające w starszych częściach korzenia mających budowę wtórna
Korzeń boczny – rozwija się z wtórnych merystemów wierzchołkowych powstających przez odróżnicowanie tkanek stałych w głębi korzenia macierzystego. Korzenie boczne wyrastają wprost z korzenia głównego tworzą odgałęzienia pierwszego rzędu, mogą one tworzyć odgałęzienia drugo i trzeciorzędowe.
Czapka korzeniowa- znajduje się na szczycie korzenia i tworzy tak jakby kołpak osłaniający delikatna tkankę właściwego merystemu wierzchołkowatego, zbudowana jest z komórek miękiszowych
Ryzosfera, strefa korzeniowa – strefa pierwotnego oddziaływania korzeni w glebie o zasięgu zmiennym w czasie i przestrzeni. Różni się składem od innych części gleby i wpływa na obieg azotu. Stymuluje rozwój bakterii, zarówno pod względem ilości, jak i zróżnicowania, natomiast wpływa ograniczająco na zróżnicowanie grzybów.
Geotropizm (grawitropizm) – to reakcja organów roślinnych na zmianę ich położenia względem wektora grawitacji.
Statolit – są to wypełnione skrobią amyloplasty, które na skutek oddziaływania grawitacyjnego przemieszczają się ku dołowi, dając tym sygnał do wzrostu geotropicznego.
Strefa włośnikowa- zwana też strefą różnicowania oraz dojrzałości, w której korzeń jest zbudowany w większej części z tkanek stałych. Liczne komórki skórki wytwarzają tam włoski
Ryzoderma = Epiblema- jest to skórka korzenia. Wytwarza bardzo liczne włośniki pobierające wodę i sole mineralne.
Włośnik – drobne, cienkie wypustki korzenia, przez które przenika z gleby do rośliny woda wraz z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi. Wytwarzane są przez skórkę korzenia (epiblemę) w jego szczytowej części, tzw. strefie włośnikowej
Walec osiowy = stela- tkanka znajdująca się wewnątrz cylindra tworzonego przez endodermę. Powstaje z prokambium.
Egzoderma- Skorkowaciałe warstwy kory pierwotnej znajdujące się w starszych częściach korzenia. Zewnętrzna tkanka okrywająca, ochrania wnętrze korzenia.
Suberyna - mieszanina polimerów wyższych kwasów tłuszczowych, powodująca korkowacenie ścian komórkowych. Czyni ściany komórkowe odpornymi na zwilżanie. Pod względem chemicznym zbliżona do kutyny.
Celuloza, błonnik - polisacharyd składający się z łańcuchów zawierających do kilkunastu tysięcy reszt D-glukozy, połączonych wiązaniem glikozydowym w położeniach 1,4.
Celuloza nadaje sztywność i kształt roślinom . W ilości ponad 50% stanowi masę drewna.
Osmoza- dyfuzja rozpuszczalnika zgodnie z gradientem jego potencjału chemicznego tj. od roztworu bardziej rozcieńczonego do bardziej stężonego.
Dyfuzja – proces samorzutnego rozprzestrzeniania się cząsteczek lub energii w danym ośrodku
Miękisz- jest najbardziej rozpowszechnioną tkanka. Komórki miękiszowe są żywe, a ich protoplast jest zwykle silnie zwakuolizowany. Ściana komórkowa zbudowana jest głównie z pektyn, celulozy i hemiceluloz. Najczęściej jest ona cienka i złożona tylko ze ściany pierwotnej, choć może wykształcić się ściana wtórna z jamkami prostymi.
Endoderma - wewnętrzna, pojedyncza warstwa komórek korzenia . Komórki ściśle przylegają do siebie i mają charakterystyczna budowę ścian mianowicie pasemka Caspary’ego biegnące dookoła w promieniowych i poprzecznych ścianach komórkowych.
Plazmodesma, plasmodesma – połączenie międzykomórkowe występujące w komórce roślinnej. Plazmodesmy mają postać kanalików z siateczki śródplazmatycznej (retikulum endoplazmatycznego) z pasmami cytoplazmy przechodzących przez szczeliny (jamki) w ścianie komórkowej
Lignina (drzewnik) - jeden z podstawowych składników drewna. Jest substancją lepiszczową, powodującą zwartość struktury komórek drewna. Nadaje drewnu wytrzymałość na ściskanie i utrzymuje jego sztywność
Symplast- system połączonych plazmodesmami protoplastów
Apoplast- reszta składników ciała roślinnego (ściany komórkowe, wnętrza martwych komórek, i przestwory miedzykomórkowe )
Pasemko Caspery’ego- fragment ścian komórkowych znajdujących się w komórkach endodermy. Są utworzone z innego materiału niż reszta ściany, stwierdzono w nich obecność ligniny a nawet suberyny. Stanowią barierę dla przepływu roztworów wodnych
Okolnica (perycykl, perykambium)- pojedyncza warstwa komórek parenchymatycznych w korzeniu, które wykazują zdolność przekształcania się w komórki merystematyczne i wytwarzania korzeni bocznych. Powstawanie korzeni bocznych w wewnętrznych tkankach korzenia macierzystego zapewnia utrzymanie odpowiedniej łączności pomiędzy tkankami przewodzącymi korzenia głównego i korzeni bocznych.
Floem (łyko)- tkanka przewodząca składająca się z rurek sitowych, miękiszu łykowego i sklerenchymatycznych włókien łykowych. Przewodzi asymilaty.
Floem pierwotny - jest wytworem merystemów wierzchołkowych pędu i korzenia.
Protofloem- pierwsze różnicujące się z merystematycznej tkanki (prokambium) elementy łyka.
Metafloem- późniejsza, dojrzała forma łyka pierwotnego.
Kambium ( miazga twórcza)- merystem boczny powodujący przyrost wtórny na grubość łodyg i korzeni.
Ksylem (drewno) – (drewno) tkanka przewodząca złożona z cewek lub naczyń, silnie zdrewniała, służąca do transportu soli mineralnych i wody, pobranych z gleby przez korzenie oraz jako tkanka wzmacniająca; drewno
Ksylem pierwotny - składa się z komórek będących wytworem merystemu wierzchołkowego pędu i korzenia.
Protoksylem - ksylem pierwotny powstający w rosnących na długość partiach organu. Składa się z naczyń o umocnieniach pierścieniowych i spiralnych nie przeszkadzających w ich wydłużaniu się.
Metaksylem- wytwarzany przez prokambium poza strefą najintensywniejszego wzrostu na długość. Ściany naczyń metaksylemu nie podlegają rozciąganiu i mają zgrubienia siatkowe lub są nawet jamkowane. Średnice naczyń większe niż w protoksylemie.
Rurki sitowe- żywe komórki uformowane w rurki dzięki perforowanym ścianom poprzecznym, czyli sitom, przez które przechodzą pasma cytoplazmy. Stanowią główny składnik floemu i służą do przewodzenia asymilatów.
Człony rurek sitowych- szeregowo ułożone komórki. Człony te są komórkami żywymi ale pozbawionymi jądra, które zanika w trakcie rozwoju członu. Wnętrze członu wypełnia duża wodniczka otoczona cienkim płaszczem cytoplazmy.
Płytka sitowa- ściana rozdzielająca 2 człony rurki sitowej, na której występują pola sitowe bardziej wyspecjalizowane niż na ścianach bocznych.
Kaloza- śluzowata węglowodanowa substancja zasklepiająca pod jesień sita w rurkach sitowych roślin drzewiastych. Na wiosnę ulega rozpuszczeniu przez enzymy.
Komórka towarzysząca- wyróżnione u roślin okrytozalążkowych komórki miękiszu floemowego (łyko) siostrzane z członami rurek sitowych, którym towarzyszą i z którymi współdziałają, kompensując redukcję normalnych czynności protoplastu elementów sitowych.
Miękisz łykowy- komórki miękiszu występujące wśród innych elementów łyka i pośredniczące w przewodzeniu substancji pomiędzy łykiem a bezpośrednio sąsiadującymi z nim tkankami.
Włókna łykowe- zbudowane ze sklerenchymy, występują tylko w łyku okrytozalążkowych, gdzie pełnią funkcje wzmacniające.
Cewki (tracheidy)- komórki prozenchymatyczne, zdrewniałe, martwe, zwężone na końcach, przewodzące, grubościenne, z licznymi jamkami.
Naczynia (tracheje)- długie rury utworzone ze zdrewniałych i martwych komórek zwanych członami naczyń, w których w mniejszym lub większym stopniu zanikły poprzeczne ściany komórkowe, więc transport wody jest tu szybszy niż w cewkach. Protoplast obumiera. Człony naczyń rozwinęły się z cewek, niektóre mają ukośne końce, są też takie w których poprzeczna ściana komórkowa, tylko zaopatrzona w 1 lub kilka otworów.
Miękisz drzewny- komórki miękiszu tworzące w drewnie pasma biegnące pionowo lub poziomo i stanowiące jedyny żywy element drewna, zapewniający mu łączność z innymi tkankami narządu.
Włókna drzewne- włókna sklerenchymatyczne, występujące pojedynczo lub grupami wśród innych elementów drewna. Pełnią one funkcje wzmacniające.
Programowana śmierć komórki (apoptoza)- naturalny proces zaprogramowanej śmierci komórki w organizmie wielokomórkowym. Dzięki temu mechanizmowi z organizmu usuwane są zużyte lub uszkodzone komórki. Apoptozę można przyrównać do zaplanowanego samobójstwa komórki, mającego na celu dobro całego organizmu.
Ściana wtórna- przekształcona ściana komórkowa dorosłych organizmów. Powstaje w starszych komórkach- gdy osiągnie ostateczne rozmiary i przestaje rosnąć, ustaje wzrost powierzchniowy ściany kom., natomiast rozpoczyna się jej wzrost na grubość wskutek odkładania przez protoplast od wnętrza komórki na ścianę pierwotną nowych warstw. Zwykle grubsza i bardziej wytrzymała niż pierwotna, o uporządkowanej budowie szkieletu celulozowego, również wypełniona hemicelulozą i pektyną. Ulega ona inkrustacji i adkrustacji .
Jamki- zagłębienia powstające wskutek miejscowego nieodkładania się warstw ściany wtórnej. Tworzą się w miejscach sąsiadujących komórek tak, że między komórkami powstaje kanalik przedzielony pośrodku cienką przegrodą złożoną z blaszki środkowej i dwóch ścian pierwotnych.
Jamki proste- występują naprzeciw siebie w obu komórkach, są rozdzielone jedynie pierwotną ścianą komórkową i blaszką środkową. Przez te jamki przechodzą plazmodesmy.
Jamki lejkowate- mają mniejszy przekrój od strony wnętrza komórki i kształt lejka, szerszym przekrojem są zwrócone na zewnątrz, do ściany pierwotnej.
Peryderma (korkowica)- tkanka okrywająca zastępująca stosunkowo delikatną i nietrwałą skórkę w starszych częściach wieloletnich łodyg i korzeni. Perydermę stanowią razem korek, fellogen i felloderma.
Fellogen- jednowarstwowy wtórny merystem korkotwórczy, odkładający na zewnątrz korek, a do wewnątrz fellodermę. Powstaje z odróżnicowanych żywych komórek kory pierwotnej, okolnicy i skórki.
Felloderma- wtórna tkanka miękiszowa powstająca po wewnętrznej stronie fellogenu, który jednocześnie wytwarza po zewnętrznej stronie korek.
Fellem (korek)- stanowi wtórną tkankę okrywającą, która występuje na powierzchni organów rozrośniętych na grubość i przez to pozbawionych pierwotnych tkanek okrywających, które nie są zdolne do rozrastania się razem z organem. Pokrywa starsze korzenie i pędy podziemne zielonych roślin dwuliściennych oraz pnie i gałęzie drzew. Zbudowany z komórek martwych o ścianach skorkowaciałych lub zdrewniałych. Chroni wnętrze organu przed nadmiernym parowaniem i uszkodzeniem.
Kambium ( miazga twórcza)- merystem boczny powodujący przyrost wtórny na grubość łodyg i korzeni.
Słoje przyrostu rocznego -
Promienie rdzeniowe -
Promienie łykodrzewne -
Żywica - substancja zawarta w niektórych roślinach, najczęściej drzewach iglastych, służy do zabezpieczania miejsc będących ranami drzewa.