14 PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO

Państwo

Staat der, -en państwo

Land das, Länder kraj

staatlich państwowy

Hauptstadt die, Hauptstädte stolica

Heimat die ojczyzna, ziemie ojczyste; in meiner Heimat w mojej ojczyźnie; na moich ziemiach ojczystych

Grenze die, -n granica

Staatsgrenze die, -n granica państwa

Gebiet das, -e obszar

Bevölkerung die, -en ludność

Bürger der, - obywatel

Einwohner der, - mieszkaniec

Bundesstaat der, -en państwo federalne / związkowe

Monarchie die, -n monarchia

Königreich das, -e królestwo

Republik die, -en republika

Polen (das) Polska; in Polen w Polsce

die Republik Polen Rzeczpospolita Polska

Pole der, -n Polak

polnisch polski

Woiwodschaft die, -en województwo Deutschland (das) Niemcy; in Deutschland w Niemczech

Deutsche der/die, -n Niemiec / Niemka deutsch niemiecki

die Bundesrepublik Deutschland Republika Federalna Niemiec

Bundesland das, Bundesländer kraj związkowy die neuen / alten Bundesländer nowe / stare kraje związkowe

die Teilung Deutschlands podział Niemiec

die Wiedervereinigung Deutschlands zjednoczenie

Niemiec

Bundeshauptstadt die, Bundeshauptstädte stolica państwa federalnego

Landeshauptstadt die, Landeshauptstädte stolica kraju związkowego

Schweiz die Szwajcaria; in der Schweiz w Szwajcarii

Schweizer der, - Szwajcar

schweizerisch szwajcarski

Österreich (das) Austria; in Österreich w Austrii

Österreicher der, - Austriak

österreichisch austriacki

Gemeinde die, -n » Kommune die, -n gmina

die kommunale Selbstverwaltung samorząd gminy

staatliche Gelder fundusze publiczne

Gemeinschaft die, -en wspólnota

Nation die, -en naród

Volk das, Völker lud; naród

Amtssprache die, -n język urzędowy die Schweizerische Eidgenossenschaft Konfederacja

Szwajcarska

Kanton der, -e kanton

die Republik Österreich Republika Austrii

Unabhängigkeit die niepodległość; die Unabhängigkeit verlieren / wieder | gewinnen utracić / odzyskać niepodległość

Polityka, politycy

Politik die polityka

Innenpolitik die polityka wewnętrzna Außenpolitik die polityka zewnętrzna Ausländerpolitik die polityka wobec imigrantów Politiker der, - polityk

Regierung die, -en rząd; eine Regierung bilden

tworzyć rząd regieren rządzić

Präsident der, -en prezydent; zum Präsidenten

wählen wybierać na prezydenta

repräsentative Pflichten erfüllen sprawować funkcje

reprezentacyjne

Premierminister der, - » Ministerpräsident der, -en

premier

Regierungschef der, -s ugs. szef rządu pot. Staatsoberhaupt das, Staatsoberhäupter głowa państwa Bundespräsident der, -en prezydent Niemiec Bundeskanzler der, - kanclerz Niemiec (szef rządu w Niemczech)

Bundestag der niemiecki parlament Bundesrat der Rada Federalna Niemiec Ministerium das, Ministerien ministerstwo Minister der, - minister

Amt das, Ämter urząd; das Amt antreten obejmować urząd

Parlament das, -e parlament Abgeordnete der/die, -n poseł / posłanka Mehrheit die, -en większość Minderheit die, -en mniejszość Landesregierung die, -en rząd kraju związkowego Bundesregierung die, -en rząd federalny Regierungssprecher der, - rzecznik rządu Regierungspartei die, -en partia rządząca Opposition die, -en opozycja Landtag der, -e parlament kraju związkowego Kabinett das, -e gabinet, rada ministrów Bundesminister der, - minister federalny Finanzminister der, - minister finansów Außenminister der, - minister spraw zagranicznych Innenminister der, - minister spraw wewnętrznych Macht die, Mächte władza, siła; an der Macht sein być u władzy

zurück |treten podawać się do dymisji, ustępować

Rücktritt der, -e dymisja; zum Rücktritt zwingen

zmuszać do rezygnacji (z urzędu)

Senat der, -e senat

Senator der, -en senator

Koalition die, -en koalicja

tagen obradować

Veto das, -s weto; ein / sein Veto ein | legen zgłaszać weto

Gesetz das, -e ustawa; prawo; ein Gesetz

verabschieden uchwalać ustawę

gesetzlich ustawowy; prawny

Grundgesetz das, -e ustawa zasadnicza (konstytucja

Niemiec)

Verfassung die, -en konstytucja Grundrecht das, -e prawo podstawowe

Partie polityczne

Partei die, -en partia; eine politische Partei partia

polityczna; einer Partei an | gehören należeć do partii;

eine Partei vertreten reprezentować partię

Rechten die (PI.) prawicowcy

Linken die (PI.) lewicowcy

Liberalen die (PI.) liberałowie

Republikaner die (PL) republikanie

Konservativen die (PL) konserwatyści

Radikalen die (PL) radykałowie

Sozialisten die (PL) socjaliści

Nationalisten die (PL) nacjonaliści

Führer der, - przywódca

Vorsitzende der/die, -n przewodniczący/

przewodnicząca

Wybory

Wahl die, -en wybór; an Wahlen teil | nehmen

uczestniczyć / brać udział w wyborach; die Wahlen gewinnen / verlieren wygrać / przegrać wybory Parlamentswahlen die (PL) wybory parlamentarne Präsidentschaftswahlen die (PL) wybory prezydenckie wählen wybierać

Wahlprogramm das, -e program wyborczy Wähler der, - wyborca

bei der Wahl gut / schlecht ab | schneiden wypadać dobrze / źle w wyborach

Wahlkampf der, Wahlkämpfe kampania wyborcza Wahlrecht das prawo wyborcze; mit 18 Jahren das Wahlrecht haben mieć prawo wyborcze po ukończeniu 18 lat

Abstimmung die, -en głosowanie; referendum

Stimme die, -n głos; seine Stimme ab | geben

für (Akk.) oddawać głos na

stimmen für (Akk.) / gegen (Akk.) głosować za /

przeciw

Kandidat der, -en kandydat

für ein Amt kandidieren kandydować na urząd

Macht die, Mächte władza; an die Macht kommen dojść do władzy, obejmować władzę

Urzędy

Amt das, Ämter urząd

Beamte der, -n urzędnik państwowy

Arbeitsamt das, Arbeitsämter urząd pracy

Ausländeramt das, Ausländerämter urząd do spraw

cudzoziemców

Finanzamt das, Finanzämter urząd skarbowy das, Sozialämter wydział opieki społecznej Wohnungsamt das, Wohnungsämter u rząd mieszkaniowy

Gericht das, -e sąd; vor Gericht gehen iść do sądu, sądzić się

Staatsanwaltschaft die prokuratura

Społeczeństwo

Gesellschaft die, -en społeczeństwo Bürgergesellschaft die, -en społeczeństwo obywatelskie Konsumgesellschaft die, -en społeczeństwo konsumpcyjne

Wohlstandsgesellschaft die, -en społeczeństwo dobrobytu

multikulturelle Gesellschaft społeczeństwo

wielokulturowe

gesellschaftlich społeczny

sozial społeczny; socjalny

Meinungsfreiheit die wolność poglądów

Religionsfreiheit die wolność religijna

Gleichberechtigung die równouprawnienie

Gerechtigkeit die sprawiedliwość

Chancengleichheit die równość szans

die Glaubens- und Gewissensfreiheit wolność

wyznania i sumienia

Bürgerinitiative die, -n inicjatywa obywatelska;

organizacja pozarządowa

die öffentliche Meinung opinia publiczna

Lebensstandard der Standard życiowy;

der hohe / niedrige Lebensstandard wysoki / niski

Standard życiowy

Steuer die, -n podatek; Steuern zahlen płacić podatki Wert der, -e wartość; gesellschaftliche Grundwerte

podstawowe wartości społeczne

Schicht die, -en warstwa; die gesellschaftliche

Schicht warstwa społeczna

Mittelklasse die, -n klasa średnia

Problemy wewnętrzne

Arbeitslosigkeit die bezrobocie; die Arbeitslosigkeit steigt / sinkt bezrobocie rośnie / maleje Arbeitslose der/die, -n bezrobotny / bezrobotna arbeitslos werden stać się bezrobotnym Obdachlosigkeit die bezdomność Obdachlose der/die, -n bezdomny / bezdomna obdachlos werden stać się bezdomnym Armut die bieda; in Armut geraten / leben popadać w biedę / żyć w biedzie Elend das nędza

Diskriminierung die, -en dyskryminacja aus I wandern emigrować

Auswanderung die emigracja

hohe Auswanderungsrate wysoki współczynnik

emigracji

ein I wandern i migrować

Einwanderung die imigracja; die illegale

Einwanderung nielegalna imigracja

Einwanderer der, - imigrant

Ausländer der, - obcokrajowiec, cudzoziemiec

Ausländerfeindlichkeit die wrogość wobec

obcokrajowców

ausländerfeindlich = fremdenfeindlich o wrogim nastawieniu do obcokrajowców Fremdenhass der nienawiść wobec obcokrajowców Flüchtling der, -e uchodźca

Aufenthaltserlaubnis die, -se zezwolenie na pobyt; die Aufenthaltserlaubnis bewilligen / ab | lehnen

przyznawać pozwolenie / odmawiać pozwolenia na pobyt

Asyl das azyl; Asyl gewähren udzielać azylu Vorurteil das, -e uprzedzenie; Vorurteile haben gegen (Akk.) mieć uprzedzenia wobec Eingliederung die, -en integracja; Eingliederung in die Gesellschaft włączenie do społeczeństwa Rechtsextremismus der neofaszyzm rechtsextrem « rechtsradikal skrajnie prawicowy Rechtsextremist der, -en prawicowy ekstremista Rechtsradikale der/die, -n skrajny prawicowiec Skinhead der, -s skinhead Antisemitismus der » Judenfeindlichkeit die antysemityzm Rassismus der rasizm Rassist der, -en rasista

Polityka społeczna

Sozialpolitik die polityka społeczna unterstützen wspierać; kinderreiche Familien/ die Ärmsten / Arbeitslose unterstützen wspierać wielodzietne rodziny / najbiedniejszych / bezrobotnych Hilfe die, -n pomoc; finanzielle Hilfe leisten udzielać pomocy finansowej

Sozialleistungen die (PI.) świadczenia socjalne Sozialhilfe die dodatek socjalny; pomoc społeczna; Sozialhilfe beantragen ~ einen Antrag auf Sozialhilfe stellen złożyć wniosek o pomoc socjalną Kindergeld das zasiłek rodzinny; Kindergeld bekommen otrzymywać zasiłek na dziecko Arbeitslosengeld das <- Arbeitslosenhilfe die zasiłek dla bezrobotnych

Krankengeld das zasiłek chorobowy Pflegegeld das zasiłek pielęgnacyjny

Przestępczość

Kriminalität die przestępczość; die Kriminalität steigt / sinkt przestępczość maleje / wzrasta Kriminelle der/die, -n kryminalista / kryminalistka Kriminalist der, -en współpracownik policji kryminalnej

gegen das Gesetz verstoßen łamać prawo

Diebstahl der, Diebstähle kradzież; einen Diebstahl

begehen popełnić kradzież

Dieb der, -e złodziej

Autodieb der, -e złodziej samochodów

Taschendieb der, -e kieszonkowiec

stehlen kraść

klauen ugs. zwędzić pot., ukraść; Autos klauen kraść

samochody

betrügen oszukiwać

Betrug der oszustwo

Betrüger der, - oszust

Verbrechen das, - przestępstwo; zbrodnia

Verbrecher der, - przestępca

ein | brechen włamywać się; in die Wohnung ein |brechen włamywać się do mieszkania

Einbruch der, Einbrüche włamanie

Einbrecher der, - włamywacz

töten zabić

Mord der, -e morderstwo ermorden zamordować Mörder der, - morderca

misshandeln znęcać się, maltretować, krzywdzić

Misshandlung die znęcanie się, maltretowanie

Zeuge der, -n świadek

Beweis der, -e dowód

verhaften aresztować

fest|nehmen ująć, aresztować

strafen karać

Strafe die, -n kara;

Gefängnisstrafe die, -n kara więzienia

Gefängnis das, -se więzienie; ins Gefängnis gehen iść

do więzienia

verurteilen skazywać; zu einem Bußgeld verurteilen

skazać na grzywnę pieniężną

Todesstrafe die kara śmierci

hin|richten wykonywać karę śmierci

Gericht das, -e sąd

Richter der, - sędzia

Rechtsanwalt der, Rechtsanwälte adwokat Staatsanwalt der, Staatsanwälte prokurator Gewalt die przemoc; Gewalt in der Familie przemoc w rodzinie

gewalttätig brutalny, agresywny Vergewaltigung die, -en gwałt Kindesmisshandlung die maltretowanie dzieci Totschlag der zabójstwo tot |schlagen zabić (ciosem) um|bringen zabić (także za pomocą narzędzia) Verdacht der, -e podejrzenie; Verdacht schöpfen nabierać podejrzeń; unter dem Verdacht stehen, ein Verbrechen begangen zu haben być podejrzanym o popełnienie przestępstwa

verdächtigen podejrzewać; jmdn. des Diebstahls

verdächtigen podejrzewać kogoś o kradzież

verdächtig podejrzany

Täter der, - sprawca

Straftat die, -en czyn karalny

Banküberfall der, Banküberfälle napad na bank

eine Bank überfallen napadać na bank

entführen porywać, uprowadzać

Entführung die, -en uprowadzenie, porwanie

fangen = fassen łapać, chwytać

Haft die areszt; in Haft nehmen aresztować, osadzać

w areszcie

verhören przesłuchiwać

ein | sperren zamykać

Prozess der, -e proces

an | klagen wegen (Gen.) oskarżać o

Anklage die, -n oskarżenie

Angeklagte der/die, -n oskarżony / oskarżona

Verteidigung die obrona

Beweis der, -e dowód

Urteil das, -e wyrok; ein Urteil fällen wydawać wyrok (un)gerecht (nie)sprawiedliwy schuldig sprechen uznawać za winnego

Konflikty wewnętrzne

Konflikt der, -e konflikt; Konflikte verursachen / lösen powodować / rozwiązywać konflikty; zum Konflikt kommen / führen dochodzić / prowadzić do konfliktu Streik der, -s strajk

streiken für (Akk.) / gegen (Akk.) strajkować w obronie / przeciwko

Demonstration die, -en demonstracja; eine friedliche Demonstration organisieren organizować pokojową demonstrację

Demonstrant der, -en uczestnik demonstrancji;

die Demonstranten zusammen [ schlagen / verhaften

pobić / aresztować demonstrantów

Protest der, -e protest; heftige Proteste gwałtowne

protesty

protestieren gegen (Akk.) protestować przeciw Massenprotest der, -e masowy protest; Es ist zu Massenprotesten gekommen. Doszło do masowych protestów.

Unruhen die (PI.) zamieszki; Unruhen unterdrücken

stłumić zamieszki

Gewalt die siła, przemoc; Gewalt ein | setzen użyć siły

Menschenrecht das, -e prawo człowieka; die

Menchenrechte verletzen naruszać prawa człowieka

verhandeln pertraktować

Verhandlungen die (PI.) pertraktacje, negocjacje,

rokowania; Verhandlungen führen prowadzić pertraktacje

sich verständigen porozumiewać się

Verständigung die porozumienie; zur Verständigung kommen dojść do porozumienia

Kompromiss der, -e kompromis; einen Kompromiss

schließen/ ein|gehen zawrzeć / iść na kompromis

Reform die, -en reforma; Reformen verlangen /

fordem domagać się / żądać reform; Reformen ein | führen wprowadzać reformy

einen Konflikt beseitigen zażegnać konflikt

in Konflikt geraten mit (Dat.) popadać w konflikt z

Hungerstreik der, -s strajk głodowy

Transparent das, -e transparent

Flugblatt das, Flugblätter ulotka; Flugblätter verteilen rozdawać ulotki

Menschenrechtsverletzung die, -en łamanie praw człowieka

die Polizei / das Militär ein | setzen używać policji / wojska

Bürgerkrieg der, -e wojna domowa Kriegszustand der stan wojenny; den Kriegszustand verhängen wprowadzać stan wojenny Polizeistunde die godzina policyjna

Konflikty międzynarodowe

ein internationaler Konflikt konflikt międzynarodowy an|greifen atakować Angriff der, -e atak

Krieg der, -e wojna; den Krieg erklären wypowiadać wojnę; Krieg führen prowadzić wojnę; im Krieg liegen być w stanie wojny; den Krieg gewinnen / verlieren wygrywać / przegrywać wojnę der Zweite Weltkrieg druga wojna światowa Kriegsausbruch der wybuch wojny kämpfen gegen (Akk.) walczyć z Waffe die, -n broń Soldat der, -en żołnierz

Frieden der pokój; Frieden schließen / den Frieden brechen zawierać / zrywać pokój

Friedensvertrag der, Friedensverträge traktat

pokojowy; den Friedensvertrag unterzeichnen podpisać traktat pokojowy

Waffenstillstand der zawieszenie broni

Terrorismus der terroryzm

Terrorist der, -en terrorysta

Terroranschlag der, Terroranschläge zamach

terrorystyczny

Bombe die, -n bomba; eine Bombe legen podkładać bombę

Attentat das, -e zamach; ein Attentat verüben auf (Akk.) dokonywać zamachu na Geisel die, -n zakładnik; Geiseln nehmen brać zakładników

schießen auf (Akk.) strzelać do erschießen zastrzelić Atomwaffe die, -n broń atomowa Verhandlungen (PI.) rokowania; Verhandlungen führen prowadzić rokowania, pertraktacje

Organizacje międzynarodowe

Organisation die, -en organizacja; eine internationale Organisation organizacja międzynarodowa; eine Organisation gründen założyć organizację Hilfsorganisation die, -en organizacja niosąca pomoc humanitäre Hilfe pomoc humanitarna das Rote Kreuz Czerwony Krzyż UNO die (die Vereinten Nationen) ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych) Union die, -en unia

die Europäische Union (die EU) Unia Europejska (UE)

bei I treten przystępować; der EU bei | treten przystępować do UE EU-Beitritt der, -e przystąpienie do UE der Europarat Rada Europy

Mitgliedsland das, Mitgliedsländer kraj członkowski; aus 27 Mitgliedsländern bestehen składać się z 27 krajów członkowskich

Sitz der, -e siedziba; den Sitz in Brüssel haben mieć swoją siedzibę w Brukseli

das Europäische Parlament» das Europaparlament

Parlament Europejski

die Europäische Kommission Komisja Europejska der Nordatlantikpakt (die NATO) Pakt Północnoatlantycki (NATO)

Vertrag der, Verträge umowa, układ, traktat; einen Vertrag unterschreiben / ab | schließen podpisywać / zawierać traktat

Abkommen das, - układ, umowa

Bedingung die, -en warunek; Bedingungen stellen /

erfüllen stawiać/ spełniać warunki

UNICEF die UNICEF (Fundusz Narodów

Zjednoczonych Pomocy Dzieciom)

UNESCO die UNESCO (Organizacja Narodów

Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury)

EU-Anwärter der, - kandydat do członkostwa w UE

die EU-Mitgliedschaft beantragen zgłaszać wniosek o

członkostwo w UE

in die EU auf |nehmen przyjmować do UE Partnerschaftsvertrag der, Partnerschaftsverträge

układ o partnerstwie

Religie i kościoły

Religion die, -en religia

religiös religijny

Konfession die, -en wyznanie

Christentum das chrześcijaństwo

christlich chrześcijański

Christ der, -en chrześcijanin

Katholizismus der katolicyzm

Katholik der, -en katolik

katholisch katolicki; der katholischen Kirche an Igehören należeć do Kościoła katolickiego

Protestantismus der protestantyzm

Protestant der, -en protestant, ewangelik

protestantisch protestancki

evangelisch ewangelicki

Judaismus der judaizm

Jude der, -n żyd (wyznawca judaizmu); Żyd (członek

narodu żydowskiego)

jüdisch żydowski

Synagoge die, -n synagoga

Islam der islam

islamisch islamski

Muslim der, -e «= der Moslem, -s muzułmanin muslimisch = moslemisch muzułmański Moschee die, -n meczet Buddhismus der buddyzm buddhistisch buddyjski

Tempel der, - świątynia Hinduismus der hinduizm hinduistisch hinduistyczny Papst der, Päpste papież Bischof der, Bischöfe biskup Pfarrer der, - proboszcz; pastor Priester der, - ksiądz; kapłan

Kirche die, -n kościół; in die Kirche gehen chodzić do kościoła

die griechisch-orthodoxe Kirche Grecki Kościół Prawosławny

die russisch-orthodoxe Kirche Rosyjski Kościół Prawosławny

Dom der, -e - Kathedrale die, -n katedra Gottesdienst der, -e nabożeństo, msza; zum Gottesdienst gehen » den Gottesdienst besuchen

chodzić na mszę

Messe die, -n msza; zur Messe gehen chodzić na mszę

beten modlić się

Predigt die, -en kazanie

predigen nauczać; wygłaszać kazanie

Bibel die, -n biblia

das Alte / Neue Testament Stary / Nowy Testament

Gebet das, -e modlitwa

Sünde die, -n grzech

Sakrament das, -e sakrament

Beichte die, -n spowiedź

beichten spowiadać się

glauben an (Akk.) wierzyć w

Glaube der wiara

(un)gläubig (nie)wierzący

Gott der, Götter Bóg; bóg

Gospodarka

Wirtschaft die gospodarka Wirtschaftszweig der, -e gałąź gospodarki Wirtschaftssystem das, -e system gospodarczy Wirtschaftsminister der, - minister gospodarki Industrieland das, Industrieländer kraj uprzemysłowiony Entwicklungsland das, Entwicklungsländer kraj rozwijający się

Markt der, Märkte rynek; neue Märkte erschließen zdobywać nowe rynki

Binnenmarkt der, Binnenmärkte rynek wewnętrzny; der Europäische Binnenmarkt europejski rynek wewnętrzny

Globalisierung die globalizacja

Globalisierungsgegner der, - antygloballsta

Konzern der, -e koncern; internationale Konzerne

koncerny międzynarodowe

Wirtschaftskrise die, -n kryzys gospodarczy

Rezession die recesja

Staatshaushalt der, -e budżet państwa

Budget das, -s — Haushalt der, -e «* Etat der, -s budzet

Inflation die, -en inflacja

Preis der, -e cena; die Preise steigen / fallen ceny rosną / spadają Steuergelder die (PL) podatki

Steuer die, -n podatek; Steuern erhöhen / senken podnosić / obniżać podatki

Mehrwertsteuer die podatek VAT

Produktion die, -en produkcja

produzieren produkować

Produkt das, -e produkt; neue Produkte auf den Markt bringen wprowadzać nowe produkty na rynek

Landwirtschaft die rolnictwo; landwirtschaftliche Produkte produkty rolnicze

Industrie die, -n przemysł

Erzeugnis das, -se wyrób, produkt

Fabrik die, -en fabryka

her Istellen produkować, wytwarzać

Dienstleistung die, -en usługa

Dienstleistungsbereich der =

Dienstleistungssektor der sektor usług

Handel der handel

Nachfrage die popyt

Angebot das, -e oferta, podaż

Firma die, Firmen firma; eine Firma gründen

zakładać firmę

Selbstständige der/die, -n osoba prowadząca własną działalność gospodarczą Binnenhandel der handel krajowy Außenhandel der handel zagraniczny Zoll der cło

Export der « Ausfuhr die eksport Import der = Einfuhr die import


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
14 Panstwo i społeczenstwo
14 Państwo i społeczeństwo
14 PAŃSTWO I SPOŁECZEŃSTWO
14 Państwo i społeczeństwo
Zestaw 14 - Państwo i społeczeństwo, Matura ustna podstawowa
14 Państwo i społeczeństwo
Temat nr 14 Państwo i społeczeństwo
14 Życie społeczne
14 Przemiany społeczne
Zestaw Państwo i społeczeństwo key
Państwo i społeczeństwo spartańskie, Rzeczy do szkoły
słówka państwo i społeczeństwo
PAŃSTWO A SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ, TECHNIK BHP
14 Role spoleczne i organizacyjne
panstwo i spoleczenstwo
inne, Pamięć7 (tekst 14 i 15), Społeczno- uczeniowa teoria osobowości Juliana B
Bobrzyński Krótka nauka o państwie i społeczeństwie
Zestaw Państwo i społeczeństwo

więcej podobnych podstron