Wiosna, 1865r.
Nigdy nie sądziłem, że przyjdzie mi napisać ten list. List bez adresu i bez nadziei. Bez imienia - czas i tak je zatrze. Wiem, że w każdej chwili mogę ponieść śmierć. Chcę jednak, by coś pozostało po naszych zmaganiach - nie tylko historyczna notka, lecz przekaz od serca, dla serc.
Gdy zaciągnąłem się do szeregów Brzóski, myślałem tylko o jednym - to właśnie ja przyczynię się do wyzwolenia mojej ukochanej ojczyzny. Zostanę zapamiętany jako twórca historii. Być jak Milijon i umrzeć za miliony - to piękne słowa, gdy czyta się je na kartach poezji. Podobnie myślało wielu naszych towarzyszy. Byli dobrymi przyjaciółmi. Odeszli na zawsze. Każdy z nich chciał być "tym Jedynym". Zawsze będą mieli miejsce w naszych sercach, lecz dla innych to tylko jedni z wielu.
Wiedzieliśmy, na co się godzimy. Byliśmy i jesteśmy świadomi, iż z tej walki nie wrócimy. Człowiek jednak nie może patrzeć na to, że młode pokolenie z każdym dniem zatraca świadomość narodową. Tylko w tajemnicy, wewnątrz rodziny podtrzymywane są jeszcze płomyczki patriotyzmu.
Muszę walczyć o to, by kiedyś mój brat mógł mówić czystą polską mową, by był dumny z tego, że jest Polakiem. Chcę, aby wiedział, że naród i ojczyzna to coś, czego nie można kupić. Coś co otrzymujesz jako dziedzictwo przodków. Jeśli chcesz zdradzić te wartości - zdradzasz je razem z własną duszą. Człowiek, który nie kocha ojczyzny to tylko pusta skorupa - skoro nie czuje przywiązania do ziemi, która go wychowała i karmiła przez całe życie, to nie może nazwać się człowiekiem. Nie czując więzi wspólnoty, nie podejmując choćby próby oporu - nie jest nawet godzien miana zwierzęcia. Tylko plugawy robak widząc zagrożenie odpełza w cień nie podejmując walki. Naszymi zmaganiami pokażemy, iż nikt nie ma zamiaru się poddawać.
Każdy z nas, walczących, jest częścią czegoś większego. Czasami myślę, że już tylko to nam zostało - poczucie wspólnoty i więzi. W takich chwilach człowiek ma świadomość, iż - co by się nie wydarzyło - to tu jest jego miejsce. Tutaj są ludzie, których kochasz i którym ufasz.
Takie momenty upewniają cię, że chcesz bronić tego miejsca. Dzięki tylu walkom wiem, iż otaczają mnie ludzie, którzy tak jak i ja będą bronić naszej sprawy do ostatnich kropel krwi. To może sprawić, iż przez nasz łączny, ogromny wysiłek możemy stać się wyzwoleniem. Nie mam nawet na myśli zwycięstwa w boju - już chyba nikt się nie łudzi na wygraną. Jesteśmy zbyt nieliczni i wycieńczeni. Brakuje nam sprzętu. Ufam jednak, iż nasze poświęcenie, będzie dla ludzi czymś więcej, niż zwykłą walką. Mam nadzieję, że przeniosą ten bój także na inne płaszczyzny.
Będą walczyć piórem i słowem. Rozumem i językiem. Jeśli przez naszą ofiarę i śmierć ludzie przejrzą na oczy - to nie będzie to klęska. Jeśli taki ma nas spotkać los - los Mesjasza narodu - za to warto umierać.
Nasz czas i nasza walka zbliżają się ku końcowi. Szykuje się ostatnia bitwa. Wejdziemy w wir walki i zginiemy z bronią w ręku. Nasi wrogowie długo będą wspominać ten dzień. Pozostaje mi tylko myśl, że duch tego wspaniałego narodu nie zginie. Cały nasz bój, śmierć tylu dobrych żołnierzy, cała idea nie pójdą na marne.
Słowa te są mym testamentem. Nasza krew będzie nam pomnikiem.