Zbiorowość społeczna – wyodrębniona z grupy społecznej, np. wszyscy noszący okulary, wszyscy leworęczni; zbiorowość która zostaje powołania przez osobę, która chce czegoś dostrzec, te osoby łączy jedna cecha nie będąca nawet istotną dla tych osób, sztucznie wyodrębniona z mniejszych lub większych całości
Warunki, które muszą być spełnione by mówić o grupie społecznej: 1.Aby mówić o grupie społecznej muszą być przynajmniej 3 osoby 2.Posiadanie wspólnych wartości w obrębie tej zbiorowości. 3.Poczucie przynależności do grupy społecznej. 4.Podział na „my” i „oni”. 5.Obiektywne kryteria – takie, które obserwator zewnętrzny może ujrzeć, np. pokrewieństwo
3 podstawowe struktury małych grup społecznych
1.Struktura komunikacyjna – łatwo ją zbadać, jest najłatwiej uchwytna jeśli chodzi o badania empiryczne, np. plotka. 4 podstawowe rodzaje struktur komunikacyjnych:
*Okrąg – nie ma nikogo uprzywilejowanego – struktura demokratyczna
*Łańcuch – osoby A i E mają gorszą pozycję komunikacyjną niż osoby B, C, D – struktura demokratyczna
*Rak – są osoby komunikacyjnie uprzywilejowane – osoby C i A – struktura niedemokratyczna
*Gwiazda – są osoby komunikacyjnie uprzywilejowane – struktura niedemokratyczna
Bardziej efektywne są struktury komunikacyjne niedemokratyczne, ale ich dłuższe funkcjonowanie powoduje wzrost niezadowolenia ludzi, bo poszczególne osoby nie wiedzą co się w ich obrębie dzieje. Trudno jest uzyskać wzrost efektywności i zadowolenia naraz
2.Struktura władzy – często nakłada się na strukturę komunikacyjną. Możliwość selekcjonowania informacji może być uznana za jedną z form władzy
3.Struktura socjometryczna – odnosi się do wewnętrznych relacji istniejących w grupie. Bardzo łatwo można ją zmierzyć – badanie socjometryczne – zadawanie pytań poszczególnym osobom z grupy, np. z kim chciał byś coś robić, czy z kim byś nie chciał czegoś robić. Gwiazdy socjometryczne – są to nieformalni liderzy danej grupy społecznej. Możemy zorientować się czy w danej grupie społecznej mamy do czynienia z osobami marginesowymi. Możemy obliczyć pozycję danej osoby od 0 do 1 - czym bliżej 1 tym bardziej stoi najwyżej w rankingu, a im bliżej 0 tym niżej. Możemy się zorientować jak wygląda spójność grupy. Obliczamy ją w sposób taki, ile jest takich sytuacji gdzie jedna osoba wybiera drugą i nawzajem. Im mniej wzajemnych wyborów tym grupa jest mniej spójna i na odwrót. W przypadku 0 grupa jest niespójna całkowicie, a przypadku 1 grupa jest spójna jak najbardziej się da. W przypadku małej grupy społecznej wskaźnik 0.3 oznacza, że grupa jest bardzo dobrze spójna. Czym większa spójność tym większy wpływ na jednostkę ma grupa; mniejsza racjonalność jednostek.
Małe grupy społeczne dzieli się na :
*Grupy pierwotne- te grupy, które spełniają najważniejsza funkcje w procesie formowania poszczególnych jednostek , to jest np. rodzina; jakaś grupa rówieśnicza; grupa sąsiedzka.
*Grupy wtórne – z perspektywy uspołecznienia nie mają takiego wielkiego znaczenia. Są ważne z perspektywy reprodukcji kulturowej, reprodukcji współczesnej.
Drugi podział :
*Ikskluzywne – są grupami otwartymi , są otwarte dla każdego bądź dla każdego chętnego
*Ekskluzywne – zamknięte; stawiają swoim członkom jakieś poważne wymagania.
Sieci społeczne – taki typ sieci, w którym mamy do czynienia ze zbiorem węzłów i krawędzi, w przypadku których role węzłów pełnią organizacje albo poszczególne jednostki. Grupa społeczna jest traktowana jako specyficzny rodzaj sieci. Pojęcie sieci społecznej zostało po części przejęte po części z nauk matematyczno – przyrodniczych.
Barry Wellman – zachowanie poszczególnych osób czy też organizacji jest ujmowane przez pryzmat strukturalnych ograniczeń ich działania.
Zjawisko małego świata – mamy do czynienia z silnym powiązaniem lokalnym, ale z przeskokiem na poziom globalny. W jaki sposób wyodrębniać osoby, które mają masę rozmaitych powiązań
Mark Granovetter – zajmował się empirycznymi analizami w latach 70. Dotyczących funkcjonowania rozmaitych systemów społecznych. We wszystkich analizach sieciowych mamy do czynienia z powiązaniami różnego rodzaju między jednostkami:
*Silne więzi społeczne-mają charakter wspólnotowy, np. relacje między krewnymi, przyjaciółmi. Mają charakter bardzo mocny, osoby znają się dobrze, mają wiele cech wspólnych. One charakteryzują grupy społeczne. Decydują o spójności grup społecznych, służą do rozpowszechniania informacji w obrębie grup
*Słabe więzi społeczne – odnoszą się np. do znajomości. Przeważają liczebnie nad więziami silnymi. Osoby wcale nie muszą się znać. Mają charakter przelotny, przygodny, niepogłębiony. Nie służą do wzmacniania wspólności, ale mogą być źródłem nowych informacji dla grup połączonych silnymi więziami
Przejście od społeczeństwa opartego na grupach do społeczeństwa opartego na sieciach – prywatyzacja relacji społecznych - mamy do czynienia z sytuacją, w której jednostka dokonuje częściowo selekcji relacji, które chce podtrzymywać, a te których nie chce może w sposób rozmaity ograniczyć wchodząc na poziom empiryczny
Grupy pierwotne – odnosi się do naturalnych zbiorowości ludzkich będących najistotniejszymi w procesie socjalizacji dzieci / w procesie wychowania młodych ludzi.
1.Rodzina – jedna z najważniejszych instytucji we wszystkich typach społeczeństw. Rodzina przestała być grupą pierwotną w znaczeniu standardowym – to była forma organizacyjna mająca charakter zamknięty. Społeczeństwach zachodnich jest to zjawisko masowe – np. małżeństwa seryjne – małżeństwo, dzieci, rozwód, małżeństwo, dzieci, rozwód itp. rodzina poczwórkowa – złożona ze strzępków poprzednich rodzin
2.Grupa sąsiedzka – protesty uspołeczniania. Silne grupy społeczne są pozostałością tego co było wcześniej. W chwili obecnej nie mamy do czynienia ze wspólnotą sąsiedzką.
3.Grupa rówieśnicza – zmiany dotyczą zmian w kontekście sąsiedztwa, jeżeli zanika sąsiedztwo to zanikają też grupy rówieśnicze będącą pochodną sąsiedztwa.
Grupa odniesienia –Dotyczy tego w jaki sposób ludzie szukają wzorców w codziennym funkcjonowaniu. W latach 60. I 70. podstawową grupą odniesienia była grupa sąsiedzka, w latach 80. grupy odniesienia zostały zastąpione przez punkty odniesienia – w społeczeństwie amerykańskich przestała być konsumpcja dokonywana przez sąsiadów, a potem punktem odniesienia zostały gwiazdy medialne / zbiorowości, które były zbiorowościami klasy wyższej.
Sieci społeczne charakteryzują się: Istnienie problemu / kwestii małego świata – między dwoma dowolnymi osobami zbiorowości istnieje bardzo niewiele ogniw pośredniczących. Sieci bezskalowe- odporne na przypadkowe ataki, zerwanie relacji między poszczególnymi węzłami. Charakter niehierarchiczny, otwarty. Są elastyczne, dostosowują się w sposób płynny do zmian otoczenia i wszelkich innych zmian. Nie są losowe, nie mają charakteru przypadkowego. Kluczowe stają się pozycje / osoby, które łączą jednostki ze sobą. Nie są samowystarczalne. Wykorzystuje się zasoby zewnętrzne dla realizacji własnych zadań – zjawisko outsourcingu. Relacje cząstkowe
Barry Wellman – Indywidualizm sieciowy –punktem wyjścia powinien być człowieka, bądź jednostka i to w jaki sposób ona podtrzymuje swoje naturalne środowisko. Należy kategoryzować ludzie po pierwsze jak wygląda ich sieć rzeczywista oraz po drugie w jaki sposób jednostka zarządza swoją personalną siecią społeczną, czyli które kontakty podtrzymuje, które ogranicza, w jaki sposób decyduje o nawiązaniu nowych relacji itd.
Negatywne konsekwencje zmiany struktur. Struktury sieciowe lepiej dostosowują się do środowiska, są bardziej elastyczne. *^Sieci społeczne są w pewnym sensie nieprzyjazne dla jednostek. Nie tworzą bezpiecznego środowiska ontologicznego, nie dają oparcia, np. zawieranie tymczasowych umów o pracę. *^Struktury sieciowe powodują problemy zdrowotne, np. choroby serca. *^czynniki stresogenne
Luki strukturalne –jednostki znajdują się automatycznie w uprzywilejowanej pozycji; takie osoby stają się ogniwami kluczowymi, od których zaczyna zależeć funkcjonowanie struktury szerszego kontekstu. Istotne jest to, że ma to wymiar praktyczny jak i poznawczy. Przejście od społ.opartego na grupach do społ.opartego na sieciach-konsekwencje- rosnący proces indywidualizacji, fragmentaryzacji Soł., coraz większy problem z przestrzeganiem norm społ., utrzymaniem ładu społ.
Proces socjalizacji – uspołecznienie;
*socjalizacja pierwotna – ma miejsce we wczesnym dzieciństwie. Dziecko rozumiane jako pewna istota biologiczna staje się członkiem społeczeństwa; socjalizacja pierwotna trwa od urodzenia do 5-7 roku życia. Pojęcie socjalizacji jest szersze od pojęcia wychowania; wychowanie jest częścią procesu socjalizacji; jest pewnym działaniem intencjonalnym, kierowaniem dziecka na pewne typy zachowań; w ramach socjalizacji mamy do czynienia z działaniami spontanicznymi, które powodują pewien efekt końcowy
Kwestie kulturowe mogą odgrywać znaczenie w procesie socjalizacji; Przez pierwsze lata życia człowiek staje się członkiem zbiorowości, zyskuje pewne kompetencje kulturowe, bez których nie mógłby funkcjonować w zbiorowościach ludzkich. W ramach socjalizacji pierwotnej reprodukują się istniejące nierówności społeczne. Socjalizacja pierwotna zawsze odbywa się w określonych typach zbiorowości, w ramach tzw. grup pierwotnych: rodzina, grupa sąsiedzka i rówieśnicza. Socjalizacja pierwotna polega na tym, że dziecko przejmuje postawy i role otaczających je osób i czyni te postawy i role swoimi własnymi. Ma charakter emocjonalny, oparta jest na emocjach, jest to proces w ramach którego czymś fundamentalnym są relacje irracjonalne, emocjonalne, pogłębiające więzi miedzy znaczącymi innymi a dziećmi przechodzącymi proces socjalizacji pierwotnej. Emocjonalność wzmacnia siłę procesu socjalizacji, dodatkowo na to nakłada się pewien czynnik czysto biologiczny – bardzo często pamiętamy niewiele ze swojego wczesnego dzieciństwa, jest to tzw. amnezja dziecięca, nie pamiętamy większości rzeczy z okresu socjalizacji pierwotnej.
Z jednej strony w najwcześniejszym okresie dzieciństwa bardzo silnie zostajemy ukierunkowani na pewne typy zachowań, z drugiej strony prawie nic z tego nie pamiętamy, chociaż mózg dziecka jest najbardziej chłonny w tym okresie. Kończy się ona w momencie, gdy pojawia się tzw. „uogólniony inny” – dziecko nie potrzebuje innych osób obok siebie, aby wiedziało, w jaki sposób ma się zachowywać. Dziecko wie, że pewnych rzeczy się nie robi. „Uogólniony inny” jest pewnym bytem abstrakcyjnym, punktem odniesienia dla pewnych zachowań. Pojawia się tożsamość w ramach nauk społecznych. Tożsamość – mówimy o niej kiedy pojawia się uogólniony inny, kiedy wiemy, że nie robi się czegoś, istnieje pewien byt abstrakcyjny , punkt odniesienia dla naszych zachowań, nie robi się tego, nie robi się czegoś tamtego. Jak się te uogólnienie inne pojawia to możemy powiedzieć, że proces socjalizacji się zakańcza.
Współcześnie ważną rolę w procesie socjalizacji odgrywają media.
Nie ma możliwości wyboru środowiska socjalizacyjnego, dziecko uwewnętrznia świat, który jest światem jedynym możliwym. Siła socjalizacji pierwotnej polega na tym, że trudno się do niej zdystansować i można się odwołać do wyników różnych badań empirycznych – pewne reakcje, które wydaja się spontaniczne są reakcjami związanymi ze środowiskiem socjalizacyjnym, np. gdy człowiek się starzeje, zdaje sobie sprawę z tego, jak bardzo jest podobny do swoich rodziców. Okazuje się, że zachowania, które uważaliśmy za swoje, są zachowaniami przejętymi od naszych rodziców czy ogólnie ze środowiska socjalizacyjnego.
Drugie badanie: czasami ludzie dokonują spontanicznych wyborów. Kiedy odrzucimy wtórną racjonalizację, okazuje się ze nasze pierwotne, spontaniczne reakcje są powiązane ze środowiskiem socjalizacyjnym.
W ramach socjalizacji pierwotnej przyswajany jest język . Na poziomie socjalizacji pierwotnej oznacza to, że nie ma trudnych i łatwych języków. Przyswajanie kolejnych języków jest już utrudnione.
*socjalizacja wtórna - Konieczne jest przejście socjalizacji wtórnej w momencie wejścia do nowego środowiska. W przypadku socjalizacji wtórnej nie ma emocjonalności, amnezji dziecięcej, „uogólnionego innego” itd. Socjalizacja wtórna oznacza możliwość zdystansowania się względem świata jedynego, tu leży różnica między podejściem deterministycznym a niedeterministycznym. Istnieje możliwość kontrolowania tego, co zostało przyswojone w ramach socjalizacji pierwotnej. Reprodukcja kulturowa jest reprodukcją kulturową tego co ma charakter przypadkowy, to sprawia, że społeczeństwa ludzkie różnią się od innych społeczeństw np. od społeczeństwa zwierząt, w której te relacje także zachodzą, następują ciągłe mutacje. ^^internalizacja – uwewnętrznienie; funkcjonowanie w ramach zbiorowości ludzkich wymaga internalizacji pewnych norm, reguł, sposobów działania; pewne obiektywne zdarzenia zaczynają być ujmowane jako zdarzenia, które mają konkretne znaczenia; wytwarza się pewna wspólna perspektywa z innymi, pewnym obiektywnym zjawiskom jest przypisywane wspólne znaczenie; internalizacja dotyczy tego, co jest oczywiste i czego nie trzeba w sposób dodatkowy potwierdzać w sensie empirycznym; może się odnosić do spraw banalnych (co można robić, a czego nie należy);
^^Resocjalizacja-przeprowadzenie socjalizacji pierwotnej poza środowiskiem socjalizacyjnym.
Kontrola społeczna jest pewnym kompleksem rozmaitych działań, która powodują, że jednostka zachowuje się w sposób konformistyczny. Mamy dwie podstawowe rodzaje kontroli społecznej:
1.Kontrola społeczna pierwotna / I stopnia -zachodzi w małych grupach społecznych, w tych w których zachodzą korelacje między wszystkimi członkami grupy i maja charakter emocjonalny. Nie jest związana z wyspecjalizowanymi działaniami. Elementami są wszyscy członkowie danej grupy. Kontrola ma charakter bezpośredni. Ma charakter indywidualizujący. Jest szybka i bezpośrednia, działa w warunkach przezroczystości struktury społecznej. Jest powszechnikiem kulturowym. Od momentu, od którego istnieją zbiorowości ludzkie to od wtedy istnieje kontrola społeczna pierwotna. Powstaje w sposób spontaniczny. Sprawnie funkcjonuje tylko na poziomie niewielkich grup społecznych, jeśli następuje przekroczenie tej granicy to przestaje ona w sposób efektywny działać.
2.Kontrola społeczna wtórna II stopnia -Charakteryzuje ją formalizm – punktem odniesienia jest spisane prawo, kodyfikacje, które mają charakter utrwalony. Ma charakter odpersonalizowany – istniejące sankcje są niezależne od jednostek, do których te sankcje się odnoszą. Jest sprawowana przez wyspecjalizowany do tego aparat – funkcje kontrolne są pełnione przez pewien wyspecjalizowane instytucje lub organizacje. Ludzie i instytucje są przywoływani do porządku. Zachowania ludzi i działania instytucji i organizacji są punktem zainteresowań kontroli wtórnej. Instytucje kontrolne mogą działać w trybie tajnym oraz poza jednostkami. Nie jest powszechnikiem kulturowym-występuje tylko w zbiorowościach, które przekroczyły poziom organizacyjny. Pojawiła się w momencie rewolucji neolitycznej.
Kontrola społeczna I i II stopnia występują obok siebie. Są funkcjonalne w ramach społeczności do których są sprawowane – mają utrzymywać stabilność społeczności.
W pewnym czasie nastąpiło przejęcie pewnych instytucji z kontroli II stopnia i można to nazwać kontrolą III stopnia: ma charakter przejęcia instytucji przez bardziej lub mniej zorganizowane grupy w wskutek zmowy, w sposób tajny. Osoby, które funkcjonują w danym środowisku mogą odwoływać się do mechanizmów kontroli I i II stopnia. Pewne osoby funkcjonujące samodzielnie zawłaszczają rzeczy od ludzi z II stopnia, dla swoich własnych korzyści. Brak kodyfikacji jako punktu odniesienia. Mafia jest charakterystyczna dla kontroli III stopnia.
Najbardziej rozpowszechnione mechanizmy / formy kontroli społecznej:
1.Przemoc -podstawa mechanizmu kontroli społecznej. Jest ostateczną instancją przywołującą do porządku. Najbardziej pierwotna. Ma charakter ponad kulturowy. Ma uskutecznić działania społeczne. Tracą na znaczeniu inne elementy. Instancja istniejąca pod powierzchnią wszystkich znanych typów społeczeństw. Zawsze ostateczną instancją jest przemoc. Istnieje we wszystkich poziomach kontroli społecznej
2.Na poziomie kontroli społecznej II stopnia występuje presja ekonomiczna-Sankcje dotyczące uzyskiwanych przez jednostkę dochodów, albo związane z nakładanymi karami o charakterze finansowym. Jest najczęściej stosowaną formą w kontroli społecznej II stopnia. Nie ma charakteru ponad kulturowego. Wystarczy sama groźba zastosowania jakiś sankcji, np. groźba kary, mandatu, zwolnienia z pracy
3.Na poziomie kontroli pierwszego stopnia presja ekonomiczna nie ma dużego wpływu, bo tu są stosowane ośmieszenie, pogarda, plotka itd., które są skuteczne na poziomie kontroli pierwotnej. Rozbudowany system mas mediów oznacza, że niektóre osoby są przywoływane do porządku za ich pomocą. Część mediów działa w trybie kontroli społecznej charakterystycznych dla kontroli pierwotnej.
Instytucje biurokratyczne zajmują się gromadzeniem danych i przetwarzaniem ich w sposób systematyczny, trwały i uporządkowany. Rozbudowane archiwa i bazy danych
| SPOŁECZEŃSTWO OPARTE NA GRUPACH | SPOŁECZEŃSTWO OPARTE NA SIECIACH |
|---|---|
| Dominującą formą kontaktu są kontakty twarzą w twarz | Dominującą formą kontaktu są kontakty zapośredniczone |
| Istnienie wyraźnej hierarchii – społeczeństwo hierarchiczne | Spłaszczenie istniejących hierarchii |
| Rodzina miała charakter wspólnotowy | Narastające zjawisko seryjnych małżeństw (małżeństwo – rozwód – małżeństw – rozwód), struktura otwarta – więzi silne mieszają się z więziami słabymi |
| Pierwszym punktem odniesienia jednostki jest wspólnotowa w której funkcjonuje | Pierwszym punktem odniesienia jednostki jest własna, osobista sieć, która może mieć charakter rozproszony |
| Dominują pozycje mające charakter przypisany | Zwiększa się znaczenie pozycji osiąganej – nie mamy do czynienia z eliminacją pozycji przypisanych, ale większe znaczenie odgrywają pozycje osiągane |
| Grupa samowystarczalna – zapewnia jednostce wszystko | Niemożliwość istnienia samowystarczalności na poziomie grupowym |
| Fundamentalne granice | Brak fundamentalnych granic |
| ? Spójność wewnętrzna nie jest bardzo duża ? | Bardziej elastyczne – lepiej dostosowują się do nowych warunków |
| Grupy społeczne obejmują większą liczbę aktywności danych osób | Każda jednostka może funkcjonować w sieciach pers olanych i dane osoby pod względem formalnym mogą utworzyć rodzinę, a te same osoby mogą uczestniczyć w odmiennych sieciach nieznanych przez innych członków rodziny |
| Ograniczona ilość ról społecznych | Dana jednostka może jednocześnie odgrywać jakąś ilość ról, które mogą być ze sobą sprzeczne, tak naprawdę może być kimś innym – nie ma ograniczeń |