1. grupa etniczna, mniejszość narodowa (4 przykłady)

Grupa etniczna (inaczej: etnos), w znaczeniach antropologicznym i społecznym, to taka zbiorowość, która postrzega siebie samą i postrzegana jest przez otaczające ją zbiorowości jako odrębną i specyficzną ze względu na jedną lub więcej cech takich jak:

1. kulturę (język, gwarę, religię, obyczajowość, itp.)

2. genealogię (wspólne losy/wspólna historia, wspólni przodkowie, itp.)

3. poczucie posiadania własnego terytorium i praw do niego

4. odrębność osobowościową (stereotypy - czyli jak inni ich postrzegają, autostereotypy - czyli wyobrażenia o samych sobie) np. Łemkowie, Domowie, Warmiacy, Wołosi, Huculi, Jazygowie.

Mniejszość narodowa - ludność, która jest osiedlona na terytorium innej zbiorowości i odróżnia się od innych zbiorowości odrębnym pochodzeniem i kulturą, a często także językiem i wyznaniem, starając się zachować tę odrębność. Prawo międzynarodowe gwarantuje przestrzeganie praw tych zbiorowości. Ludność ta posiada obywatelstwo państwa zamieszkania ze wszystkimi tego konsekwencjami, ale nie ma wyodrębnionego terytorium pod względem politycznym i administracyjnym. Mniejszości można podzielić na:

• zwarte - są to duże skupiska ludności, zamieszkujące z reguły od wielu pokoleń jeden obszar,

• rozproszone - zamieszkujące miejsca od siebie oddalone

• np. Niemcy w Polsce, Białorusini w Polsce, Polacy w Anglii, itd..

2. co to są proregatywy władcze

-uprawnienia do wydawania poleceń czy podejmowania decyzji wiążących drugą stronę , zawarte w roli związanej z dawną pozycją społ.

-niezależne od indywidualnych przymiotów osoby, ale od statusu

3. cechy społeczeństwa obywatelskiego wg. Glinka

- struktura różnorodnych grup interesu ( te które mają swoje określone cele, nie tylko ekonomiczne)

- jasno wyartykułowane cele grupy interesu, i w obrębie grupy jest jasno wytoczony podział pracy

-mezostruktura - jest strukturą średnią, pośrednią między makro i mikro strukturą

- aktywność obywatelska ( inicjatywy oddolne -> pojedynczy ludzie są traktowani podmiotowo, jako przedmioty, które mają inicjatywę o szerokim zasięgu)

- tolerancja obywatelska ( otwartość na odmienność)

Podstawa dialogu, kompromisów, konsultacji społ. , gotowość do negocjacji,

- pluralizm - wybór, alternatywy , różne opcje

- etos obywatela

• zaangażowanie społ.

• przedkładanie interesu grupy nad interes własny

• więzi społ.

• racjonalizm działań

-niewidoma rola rynku ( osoba powiększając swój majątek automatycznie powiększa swój majątek )

Poprzez realizowanie celu poszczególnych grup są realizowane cele całego społ., wobec czego ono zyskuje

Społ. obywatelskie= rynek

- grupy interesu traktowane są jako podmioty publiczne, zdolne do podejmowania jakiś działań
4. 2 drogi kształtowania się narodów w Europie

Droga od narodu do państwa- wspólnota kulturowa mająca poczucie własnej odrębności przekształca się w organizm polityczny , mamy do czynienia ze wspólnotami kulturowymi poszukującymi dachu politycznego

Droga od państwa do narodu - organizm polityczny nabiera cech wspólnoty kulturowej, istniejący dach polityczny stwarza warunki sprzyjające powstawaniu wspólnoty kulturowej i osłabianiu, a nawet zacieraniu przedziałów między różnymi grupami etnicznymi, które w skutek rozmaitych, często przypadkowych okoliczności historycznych znalazły się pod jednym dachem.

5. zasada obywatelskiego nieposłuszeństwa

Prawo do złamania obowiązującego prawa, reguł, norm, towarzysz temu świadomość konsekwencji jakie za tym stoją.

Obywatelskie nieposłuszeństwo (civil disobedience) - celowe działanie łamiące konkretne przepisy prawne w imię przekonania, że owe przepisy rażąco naruszają wartości istotne dla stosującego nieposłuszeństwo obywatelskie.

nieposłuszeństwo obywatelskie to forma aktywności obywatelskiej polegającej na publicznym, demonstracyjnym (na ogół poprzedzonym odpowiednią publiczną zapowiedzią) złamaniu przepisu prawa dla wyrażenia obywatelskiego sprzeciwu wobec tego przepisu. Osoba stosująca nieposłuszeństwo obywatelskie z zasady godzi się ponieść prawne konsekwencje i traktuje poddanie się tym konsekwencjom jako część demonstracji sprzeciwu
6. cechy narodu, różnica między narodem a państwem

Naród	Państwo
-etniczność, wspólna kultura, tradycja, dziedziczenie, więzy krwi, symbole narodowe, terytorium(ojczyzna), więzi emocjonalne, wartość autoteliczna, narodowość , ma poczucie własnej odrębności, raczej homogeniczny kulturowo, emocjonalne traktowanie terytorium, system kontroli(kultura)	- formalna, typ zorganizowania, ośrodki władzy, funkcja wew: ład społ. (prawa), wspólny dach polityczny, hierarchia(prawo jako podłoże), terytorium, system kontroli bezpośredniej (przymus), system instytucji, władza-> administracja , obywatelstwo jest przyznane, terytorium-granice

7. zasada Petera Blau`a

Teoria wymiany Petera Blaua

Peter Blau wprowadził do analizy procesów wymiany pojęcie „użyteczności krańcowej”, które mówi o tym, że „im więcej oczekiwanych nagród jednostka uzyskuje w wyniku określonej czynności, tym mniej wartościowa jest ta czynność i tym mniej prawdopodobne będzie jej podjęcie”. Kolejnym pojęciem wprowadzonym przez Blaua jest pojęcie „normy wymiany sprawiedliwej”, które wskazuje jaki powinien być stosunek nagród do kosztów w danej relacji wymiany. Jeśli normy te zostają zachwiane, strona pokrzywdzona może ujawniać zachowania agresywne. Koncepcja Blaua różni się tym od koncepcji Homansa, że przewiduje sytuacje konfliktowe. Równowaga w jednej relacji jest opłacona zaburzoną homeostazą w innej. Jeszcze jedno pojęcie Blaua to „atrakcyjność społeczna” czyli postrzeganie możliwości uzyskania nagrody. Jest to zdaniem tego socjologa czynnik konieczny do zaistnienia stosunku wymiany, który opiera się na przeświadczeniu, że ludzie, którzy „udzielają nagród, będą z kolei otrzymywać nagrody jako zapłatę za dostarczone dobra”. Są cztery typy (klasy) nagród: pieniądze, akceptacja społeczna, szacunek (poważanie) oraz uległość. Z nich największą wartość ma uległość, potem szacunek, akceptacja, zaś najmniej stosowną nagrodą w stosunkach wymiany społecznej są pieniądze. Uległość jest najcenniejszą nagrodą ponieważ dla Blaua wiąże się nieodłącznie ze stosunkiem władzy, a ten z kolei niesie za sobą możliwość odmawiania nagród tym, którzy nie chcą podporządkować się normom. Władza rodzi się wtedy, kiedy wartość świadczonych usług przewyższa wartość usług otrzymywanych w zamian. Jeśli ludzie mają do wyboru jedno tylko lub niewiele alternatywnych źródeł nagród, wtedy również dochodzi do wymuszenia uległości. Jest to dodatkowo ułatwione, jeśli obdarowywane osoby nie mają możliwości zastosowania środków przymusu i przeciwstawienia się osobie świadczącej usługi. Niemożność obejścia się bez danych nagród również wpływa dodatnio na sposobność do wymuszania uległości przez osobę dysponującą tymi nagrodami.

8. zasada subsydiarności

Subsydiarność - zasada, według której każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie zrealizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. Zasada subsydiarności, zwana też zasadą pomocniczości, jest ważnym elementem katolickiej nauki społecznej, a sama idea sięga swymi korzeniami czasów starożytnych.
Termin subsydiarność wywodzi się z łacińskiego słowa subsydium, oznaczającego pomoc, wsparcie, siły rezerwowe.
Zasada subsydiarności mówi, że władza powinna mieć znaczenie pomocnicze, wspierające w stosunku do działań jednostek, które ją ustanowiły. Tam, gdzie nie jest to konieczne, państwo powinno pozwolić działać społeczeństwu obywatelskiemu, rodzinom, wolnemu rynkowi. W sytuacji wymagającej interwencji, winno natomiast rozwiązywać problem na szczeblu możliwie najbliższym obywatelom, a więc raczej w gminach niż w regionach i raczej w regionach niż w centrum.
Zasadę pomocniczości streszczają zdania: "tyle władzy, na ile to konieczne, tyle wolności, na ile to możliwe" oraz "tyle państwa, na ile to konieczne, tyle społeczeństwa, na ile to możliwe".

> Ograniczony interwencjonizm państwa w stosunku do jednostki

> Powinna aktywizować obywateli , a nie rozwijać postawę roszczeniową

9. legitymizacja władzy ( co to? 2 rodzaje, 2 przykłady)

legitymizacja władzy -> Legitymizacja władzy (dosłownie: upoważnienie do działania) to (według Eugeniusza Zielińskiego) "uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji, przy równoczesnej aprobacie rządzonych". Seymour Martin Lipset przedstawia ją natomiast jako "wysiłki podejmowane w celu wywołania i utrzymania opinii, że istniejące instytucje polityczne są najbardziej odpowiednie i właściwe dla społeczeństwa". Udzielenie legitymizacji opiera się na kryterium dobrowolności, a więc wyklucza przemoc i strach jako źródło podporządkowania.
W państwach demokratycznych najbardziej rozpowszechnioną formą legitymacji władzy są wolne wybory, co łączy się z przekonaniem, że źródłem władzy jest naród.
W systemach niedemokratycznych czynnikiem legitymizującym władzę jest ideologia. Istnienie legitymizacji zmniejsza szanse napięć i destabilizacji państwa. Przeciwieństwem legitymizacji jest delegitymizacja systemu politycznego.

Legitymizacja u Maxa Webera

Pojęcie legitymacji władzy zostało rozpowszechnione przez Maxa Webera, który wyróżnił 3 jej źródła (w politologii określa się je mianem typologii władzy i panowania):

1. legitymizacja władzy legalna - oparta na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z samego faktu istnienia prawa stanowionego. Pozycja przywódcy jest ściśle regulowana prawnie, funkcjonuje tu układ podwładni-przełożeni na równych prawach;

2. legitymizacja władzy tradycyjna - wynika z mocy panujących zwyczajów (precedensów i nawyków) oraz potęgi panujących. Kształtuje ją tradycja uważana za świętość. Naruszenie tejże tradycji przez panującego uprawnia poddanych do buntu wobec władcy. Ta forma najczęściej pojawiała się w monarchii feudalnej, np. u Karolingów we Francji, Piastów w Polsce i Rurykowiczów w Rosji;

3. legitymizacja władzy charyzmatyczna - wypływa z emocjonalnego stosunku do przywódcy, uznania jego wyjątkowego charakteru i niezwykłych talentów - charyzmy. Do tego typu przywódców należeli m.in. Napoleon Bonaparte, Charles de Gaulle, Józef Piłsudski, Józef Stalin. Niektóre cechy przywódców charyzmatycznych mieli także: Ruhollah Chomeini, Saddam Husajn, Nelson Mandela i Lech Wałęsa.

Legitymizacja wg Davida Eastona

David Easton przedstawia bardziej empiryczne kryteria legitymizacji władzy:

1. legitymizacja władzy ideologiczna - opiera się na akceptacji głównych zasad organizacji społeczeństwa: panującym systemie wartości oraz ogólnie przyjętych sposobach interpretacji przyszłości.

2. legitymizacja władzy strukturalna - to akceptacja norm reżimu politycznego wynikająca z przekonania o ich prawowitym i legalnym charakterze oraz wszystkich wynikających z nich norm prawnych oraz instytucji.

3. legitymizacja władzy personalna - wynika z szacunku dla osób sprawujących władzę. Szczególnie pomocna jest ona w momencie stabilizacji zmian jakim podlega system.

Te trzy formy legitymizacji nie wykluczają się. Spójność tych elementów zapewnia stabilność systemu politycznego.

Legitymizacja wg Davida Beethama

David Beetham wyróżnia z pojęcia legitymizacji władzy trzy elementy:

1. reguły - normy prawne i obyczajowe panujące w grupie społecznej. Ich zachowanie przy zdobywaniu i sprawowaniu władzy zapewnia jej legalność.

2. przekonania - minimum wspólnych przekonań grup rządzących i rządzonych. Jeśli władza oparta o reguły znajduje oparcie również na poziomie przekonań, wtedy nadal jest legalna.

3. zachowania - czyli czynne przyzwolenie ze strony grup podporządkowanych na bycie rządzonymi. Wyraża się to np. w udziale w wolnych wyborach, referendach, publicznych deklaracjach poparcia. Na tym poziomie istnieje pewność, że grupy podporządkowane identyfikują się z rządzącymi.

10 różnica między dychotomicznym a gradacyjnym

Dychotomiczny

Przyjmuje postać dwuczłonowego podziału biegunowego społeczeństwa na klasy o przeciwstawnych celach (uprzywilejowanych-upośledzonych, pracujących-nie pracujących, posiadających-nieposiadających itp.), zakłada, że cele te są antagonistyczne (odwołuje się do konfliktowej teorii społeczeństwa). Opisuje również jednostronne zależności typu władzy lub decydowania o czyichś losach przy użyciu środków przymusu.

Dzieli władzę na dwie kategorie:

• władza ekonomiczna - wyrażona w przewadze ekonomicznej jednych ludzi nad drugimi, wynikającej z posiadania środków produkcji

• władza polityczna - zdolność narzucania i wykonywania decyzji

Gradacyjny

Struktura społeczna jest tu ujmowana jako system stosunków porządkujących, opartych na zasadach klasyfikacyjnych - społeczeństwo dzieli się ze względu na stopień posiadania przez nie cechy. Prowadzi to do pojmowania społeczeństwa jako układu warstw społecznych rozmieszczonych jedna nad drugą. Podstawową warstwą społeczną jest warstwa średnia.

Schemat gradacji dzieli się ze względu na ilość uwzględnianych czynników na:

• gradację prostą - system warstw wyodrębnionych na podstawie jednej cechy

• gradację syntetyczną - obejmuje równocześnie kilka czynników, ma charakter złożony

Struktura społeczna danej grupy czy społeczeństwa nie jest zjawiskiem trwałym. Społeczeństwo ciągle podlega własnej restrukturyzacji

11. dylemat wspólnego pastwiska

Dylemat wspólnego pastwiska - tego typu badaniami zajmował się m.in. psycholog społeczny Kevin Brechner. Przeprowadził on eksperyment, w którym zaproponował trzyosobowym grupom studentów możliwość zaliczenia trzygodzinnych zajęć laboratoryjnych w przeciągu pół godziny, jeśli zdobędą w pewnej grze 150 punktów. Uczniowie mieli naciskać guzik, a każdorazowa taka czynność odejmowała ze wspólnego konta 1 punkt i dodawała go do konta danego studenta. Wspólne konto oznaczone było na tablicy za pomocą dwudziestu światełek, które gasły kolejno, gdy przez graczy były zdobywane punkty. Konto to było odnawialne w określonym tempie: kiedy niemal wszystkie lampki się paliły, odnawianie następowało bardzo szybko, gdyż co dwie sekundy. Kiedy liczba zapalonych lampek spadła poniżej 3/4 całości, odnawianie przebiegało już w tempie czterech sekund. Spadek ilości świecących się lampek poniżej połowy to przyrost w tempie sześciu sekund, a poniżej jednej czwartej w tempie ośmiu sekund. Po zdobyciu ostatniego punktu gra była skończona. Gdy studenci nie mogli się porozumiewać ich wyniki były słabe i wynosiły około 14 punktów na każdego. Gdy się mogli ze sobą kontaktować ich rezultat był lepszy, jednak nadal nie mogli uzyskać optymalnego tempa i grę kończyli z wynikiem około 70 punktów, co nie było nawet połową wymaganą do zaliczenia przedmiotu.

Tego typu zjawisko można zauważyć również w życiu codziennym. Jako klasyczny przykład może posłużyć korzystanie ze wspólnego pastwiska dla bydła. Każdy z hodowców posiada własne pastwisko, ale mają oni również dostęp do wspólnego pastwiska. Gdy jeden z nich zaczyna nadmiernie korzystać ze wspólnego pastwiska to zyskuje, gdyż oszczędza swojej ziemi, a korzysta z dobra publicznego. Gdy jednak pozostali hodowcy zaczynają myśleć podobnie i nadmiernie korzystają z pastwiska to doprowadzają do jego degradacji, w związku z czym ostatecznie wszyscy tracą.

Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Dylemat_wsp%C3%B3lnego_pastwiska"

12. państwa wielonarodowe i narody wieloetniczne (po 2 przykłady)

Państwo wielonarodowe to państwo, w którym żadna z grup etnicznych nie ma znaczącej przewagi liczebnej nad pozostałymi , państwo daje równość odrębnym narodom, np. Wielka Brytania, Belgia, Szwajcaria, Hiszpania

narody wieloetniczne - funkcjonują odrębne wspólnoty etniczne, tworząc pewną mozaikę ale mają nadbudowaną pewna kulturę symboliczną, która ich łączy - kultura masowa- indywidualizm, przedsiębiorczość np. USA

---