Fizjologia 28.03.12 Ocena wydolności fizycznej cz2 Ocena pułapu tlenowego

Możliwości oceny wydolności tlenowej pozwala przewidzieć reakcje organizmu na wysiłek fizyczny.

Oznaczenie pułapu tlenowego ma zastosowanie w medycynie pracy, w badaniach klinicznych i w sporcie wyczynowym, natomiast w przypadku rehabilitacji większe znaczenie ma ocena tolerancji wysiłkowej.

Wielkość pułapu tlenowego jest uwarunkowana:

1. Sprawnością narządów i mechanizmów zaangażowanych w dostarczanie tlenu do tkanek

2. Skutecznością mechanizmów prowadzących do wykorzystania tlenu w procesach energetycznych

3. Masą ciała

Czynniki ogólne wpływające na VO2max

• Wiek

  • Spadek vo2max o 8-10% w ciągu dekady życia

  • Redukcja HRmax o 1 j/min/rok

  • Mniejszy wzrost wysiłkowej frakcji wyrzutowej

  • Szybszy wzrost wysiłkowego ciśnienia krwi

• Płeć ( M>K o ok. 10-20%, kobiety mniejsza masa mięśniowa, mniejsze HB, mniejsza objętość krwi, mniejsze SV

• Zwyczaje dotyczące aktywności fizycznej

• Dziedziczne cechy budowy somatycznej

• Stan kliniczny i układu krążenia

Trzy główne czynniki, które bezpośrednio determinują maksymalne pochłanianie tlenu VO2 max

• Pojemność minutowa serca

• Pojemność tlenowa krwi (zależna od stężenia hemoglobiny we krwi)

• Masa pracujących mięśni i ich zdolność do utylizacji tlenu.

Ale uwaga!

Czynnikiem ograniczającym maksymalny pobór tlenu jest pojemność minutowa serca!

Wartości referencyjne VO2 mac u wydolnych młodych dorosłych

M: 3,2 do 4,9 L O2/min

K: 2,7 do 3,0 L O2/ min

Parametry wydolności tlenowej

• Minutowe zużycie tlenu VO2 (l/min)

• Wentylacyjny próg anaerobowy VAT = pułap tlenowy (% VO2max)

• Metaboliczny ekwiwalent obciążenia = równoważnik metaboliczny – MET ( 1 MET wielkość pochłaniania tlenu przez 40 letniego mężczyznę o wadze 70 kg w pozycji siedzącej w spoczynku)

Ocena wydolności fizycznej

Dobra próba sprawności fizycznej powinna spełniać następujące warunki:

• Musi w znacznym stopniu obciążać cały układ krążenia przez zaangażowanie dużych grup mięśniowych

• Musi być tak intensywna, aby co najmniej 1/3 badanych zdrowych nie mogła jej kontynuować dłużej niż 5 minut

• Nie powinna wymagać specjalnej wprawy, warunkującej bezbłędne wykonanie

• Obciążenie pracą musi być ściśle określone, powtarzalne i dość proste, tak aby można było zachować równomierny wysiłek w czasie całej próby

Wszystkie próby wysiłkowe opierają się na pomiarach wykonywanych w czasie wysiłku albo na pomiarach wykonywanych po jego zakończeniu, najczęściej z określeniem czasu powrotu do normy i dynamiki przebiegu restytucji

Przykłady testów z pomiarami wykonywanymi po zakończeniu wysiłku

• Próba Martinetta

• Próba Harwardzka

• Próba Mastersa

Przykłady testów z pomiarami wykonywanymi w trakcie i po zakończeniu wysiłku

• Testy spiroergometryczne

• Test chodzenia wg Bassey’a

Próbę wysiłkową można wykonywać najczęściej jednym z czterech sposobów

• Wchodzenie na stopień

• Bieg lub chód na bieżni elektrycznej

• Kręcenie korbą ergometru

W zależności od wielkości obciążenia stosuje się wysiłki submaksymalne, maksymalne i supermaksymalne

Podczas próby stosowane są protokoły wysiłku:

1. Przez całą próbę obciążenie nie zmienia się

2. Obciążenie rośnie stopniowo po uzyskaniu równowagi dynamicznej okładu krążenia bez przerywania próby

3. Obciążenie rośnie po uzyskaniu stanu równowagi i krótkotrwałym następowym wypoczynku

4. Zwiększa się obciążenie w sposób ciągły bez uzyskania wcześniejszej równowagi układu krążenia

Oznaczenie maksymalnego poboru tlenu metodą bezpośrednią oraz pośrednią z zastosowaniem nomogramu Astrand-Ryhming

Metoda bezpośrednia:

• Bezpośredni pomiar VO2 podczas wysiłku maksymalnego

Metody pośrednie:

• Zasada oceny opiera się na liniowej zależności między pochłanianiem tlenu a częstością skurczów serca, osiąganą w warunkach równowagi czynnościowej podczas wysiłków submaksymalnyh

• Na podstawie wysiłkowej submaksymalnej reakcji chronotropowej szacuje się jaką objętość tlenu badany pochłonie przy charakterystycznej dla swojego wieku ( czyli prognozowanej) maksymalnej częstości skurczów serca (HRmax)

Nomogram Astrand-Ryhming – pośrednia ocena VO2max

Parametry zmierzone:

• Obciążenie

• HR

Parametry odniesienia w nomogramie:

• Pobór tlenu przy danej HR

Parametr szacowany:

• VO2max

Oznaczenie maksymalnego poboru tlenu metodą Harwardzką

Wyposażenie

• Stopień o wysokości 30 cm – kobiety, 40 – mężczyźni

• Stoper

Wykonanie próby

• Czas trwania pełnego ćwiczenia

• 4 minuty dla kobiet

• 5 minut dla mężczyzn

Czas trwania jednego cyklu wynosi 2 sekundy

Wskaźnik sprawności FL oblicza się wg wzoru

FL= czas pracy w sekundach x 1000/2x suma trzech pomiarów HR