Toyo Ito
Architekt którego zechcę przedstawić jest ubiegłorocznym laureatem najważniejszej nagrody architektonicznej na świecie- PRITZKER PRIZE. Toyo Ito- to ten japoński architekt rozpoznawany wśród studentów architektury jako „ Pan Wycinanka”, swoim pokaźnym dorobkiem i ideologią zasłużył na dołączenia do grona NAJWYBITNIEJSZYCH ARCHITEKTÓW ŚWIATA.
Tojo Ito urodził się 1 czerwca 1941 roku w Seulu, dzisiejszej Korei Południowej, niegdyś okupowanej przez Japonię. Mając dwa lata jego rodzina przeniosła się na Wyspy Japońskie i tam właśnie uczył się i dorastał. O dziwo młody Toyo wybierając uczelnie nie myślał wcale o architekturze. Uniwersytet Tokijski wybrał przez możliwość uprawiania swojego ulubionego sportu- baseballu. Jednak w miarę zgłębiania wiedzy o architekturze zaczął się w niej odnajdywać i powoli przekształciła się ona w jego pasję. W 1965 roku ukończył Wydział Architektury. Po studiach pracował w biurze Kijuonori Kikutakego. To by ważne dla niego początki i lekcja prawdziwego projektowania. W 1971 roku założył własne biuro i nazwał je URBOT
( jest to skrót od Urban Robot , czyli miejski robot ). Po ośmiu latach zmienił nazwę na Toyo Ito & Associates która obowiązuje do dziś. Nauki u niego pobierali jedni
z wybitniejszych młodych japońskich projektantów. Byli wśród nich takie Junya Ishigami, Kumiko Inui, Akihisa Hirata, Sou Fujimoto oraz Kazuyo Sejima i Ryue Nishizawa. Dwoje ostatnich „przerosło” mistrza dostając w 2010r. NAGRODĘ PRITZKERA. Obecnie Toyo Ito prowadzi swoje biuro nie tylko w Tokyo- ma oddział również w Barcelonie. Prowadzi liczne wykłady na uczelniach technicznych na całym świecie. Był wielokrotnie nagradzany, m. in. Złotym Lwem w 2002 i Royal Gold Medal w 2006r.
Przez 40 lat swojej pracy Toyo przeszedł niesamowity rozwój, przewrót
i przemianowanie, co da się zauważyć po porównaniu jego pierwszych i ostatnich dzieł. Architekta można przypisać do twórczości w stylu modernistycznym, ale
to byłoby zbyt proste, bo w każdej z prac odnajdujemy inne jego rodzaje.
Początkowe projekty i realizacje są bardzo minimalistyczne, ale zarazem imponujące oryginalnością formy. Z czasem Toyo zaczyna doskwierać niedosyt i nuda. Zaczyna szukać nowych rozwiązań, bawić się formą a w ostateczności i funkcją.
Przez ponad 20 lat jego twórczość pozostawała w cieniu. Wielki przełom nastąpił
w 1995 roku po wygranym konkursie na obiekt biblioteki w Sandei ( wielofunkcyjny budynek zwany Medioteqe), o którym szerzej opowiem w dalszej części. Poniżej postaram się krótko omówić pięć wybranych przez siebie realizacji, które ukazują różnorodność projektową, przy zachowaniu charakterystycznych dla Toya materiałów- stali, betonu, żelbetu i szkła bez ramowego.
Jego pierwszy słynny projekt to White U - dom jednorodzinny w Tokyo wzniesiony dla jego siostry w 1976 roku. Parterowy dom, 150m2 w kształcie litery U, wzniesiony
z betonu zbrojonego, z ograniczoną liczbą otworów okiennych i drzwiowych z ogrodem w środku. Taki układ budynku miał wpłynąć pozytywnie na wzajemne relacje domowników. Bryła wyróżnia się w otoczeniu, ale jednocześnie bardzo dobrze się wkomponowuje w sąsiedztwo niskiej zabudowy. Szara, smutna, betonowa forma przekształca się dzięki temu w wyjątkowe dzieło ukazujące japoński minimalizm.
Przechodząc już do „lat świetności” architekta przedstawiam Serpentine Gallery
w Londynie. Parterowy Pawilon (309 m2 powierzchni parteru) wzniesiony w 2002 roku wykonany w całości z ram stalowych. Ta geometrycznie powycinana elewacja stanowi jednocześnie konstrukcję obiektu. Białe ściany i zakrzywione przeszklenia sprawiają, że pawilon zdecydowanie dominuje na tle całego parku i jest niewątpliwie sztuczną formą. Jego wyposażenie również nie jest tradycyjne. Tak jak w większości swoich projektów Toyo Ito zaprojektował również meble pasujące do charakteru budynku.
Tama Art. University Library w Tokyo (2004-2007) to kolejna wyśmienita pod względem wizualnym i konstrukcyjnym budowla. Ponad Wykonana z betonu mieszanego, żelbetu i stali konstrukcja na rzucie skrzywionego prostokąta (boki 46m i 47m) opierająca się na 12 krzyżowo przenikających się „ażurowych” ścianach. Dwie kondygnacje są nadziemne jedna podziemna. Elewacje i ściany wewnętrzne stanowią arkady o łukach różnej rozpiętości. Wnętrze jest bardzo dobrze doświetlone i przejrzyście zorganizowane. Przeszklenia stanowią ważny element całości. Ponad 5 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni publicznej. Wolnostojąca bryła harmonizuje z otoczeniem zieleni i wody.
Za- Koenji Public Theatre w Tokyo (2005-2009) to 6 poziomowy obiekt w którym
3 kondygnacje mieszczą się pod ziemią. Bryła budynku przypomina czarny węgiel wrzucony w środek tkanki miejskiej. Podziurawiony jak ser szwajcarski budynek to kolejna nietypowa forma, która wyszła z biura japońskiego architekta. 4977m2 całkowitej powierzchni, ściany i stropy wykonane ze stalowych ram i żelbetu. Wnętrze budynku finezyjne i bajkowe, jak reszta jego prac. Oświetlone punktowym sztucznym światłem zarówno z sufitu jak i przegród.
Ostatnim z dzieł Ito jest Muzeum Architektury w Imabari (2006-2011). Na budynek składają się dwa połączone z sobą cylindry- stalowy i srebrny. Każdy z „kapeluszy” ma po dwa pietra i maja razem 360m. W rzucie obiekt przypomina wiązanie chemiczne rozwiązane metodą graficzną. Czarna bryła jest jakby rzeźbiona poprzez odcinanie zbędnych elementów. Nie ma okien, są jedynie doświetlenia wnętrza poprzez świetliki w każdej z części. Obiekt usytuowany nad wodą idealnie komponuje się ze skałami stanowiącymi otoczenie. Schody prowadzą z poziomu na taras widokowy.
Nadszedł czas opisać PRZEŁOMOWE dzieło mistrza. Medioteqa w Sandei zaprojektowana w 1995 r i zrealizowana w 2001 roku przyniosła Ito zasłużona sławę
i uznanie w kręgach architektów. Konstrukcja wykonana ze stalowych ram i betonu zbrojonego. Cienkie żelbetowe stropy. 36 metrowa, całkowicie przeszklona kostka
o kurtynowych ścianach, wsparta na 13 różnej średnicy ukośnych wiązkach stalowych kolumn w których środku poprowadzone są wszelkie przewody techniczne. Jednak nie tylko nowatorskie rozwiązania technologiczne czynią
z Medioteqi wyjątkowy obiekt. To zerwanie z dotychczasowym stereotypem funkcji miejsc publicznych, Ito w swoim 9 poziomowym projekcie ( 2 pietra podziemne) zaproponował połączenie różnych usług wspólnie je ze sobą łącząc. W budynku konkursowym miała znajdować się jedynie biblioteka. Architekt w obiekcie poza funkcją wiodącą umieścił w nim również galerie, bibliotekę audiowizualną, studio filmowe i kawiarnię. Ten wielofunkcyjny budynek nie można było nazwać już biblioteką, nie znaleziono również żadnego odpowiednika więc wymyślono nowa nazwę- Medioteqa, która przyjęła się i jest powszechnie używana dla podobnych obiektów.
Odate Dome w Odate, Akita (1993-1997) to rekompensata niespełnionych marzeń
o sportowej karierze architekta. Ponad 23tyś m2 powierzchni, 178m wzdłuż głównej osi i 157m po krótszej osi. Ito wykorzystuje w nim najnowsze technologie i zbliża ludzi do architektury. Do budowy użyto drewno klejone ( cydr Akita). Budynek zbudowany z kombinacji stali i drewna, jego parter otwarty do ujawnienia lewej kolumny, które przenoszą kopułę i stwarzają poczucie przejrzystości między wnętrzem i otoczeniem. Nawet fasada na parterze jest wciśnięta do środka tak,
że kopuła wydaje się unosić nad powierzchnią. Jej faktura przypomina skórę piłki
do baseballa. Ponadto, forma kopuły jest dobrze przemyślane, zwracając szczególną uwagę na wiatr. Konstrukcja dachu minimalizuje wpływ monsunów zimowych
i znacznie zwiększa wentylację latem. W zakresie oświetlenia, znaczna ilość naturalnego światła gwarantowane jest przez cały rok. To zarówno ograniczenia emisji i wzmacnia jakość przestrzeni w środku. Jest on używany nie tylko jako areny uniwersalnego dla baseball, piłki nożnej, tenisa, tor pola i innych sportów, ale także jako miejsce publicznych wydarzeń.
Ostatnim omawianym przeze mnie obiektem jest sztandarowy, (tuż za Medioteqą
w Sandei) TOD’s w Omotosando w Tokyo wybudowany w 2002 roku. Charakterystyczna organiczna elewacja przypominająca konary drzew stanowi jednocześnie konstrukcję obiektu. Wewnątrz nie ma ani jednej podpory. Cienkie żelbetowe stropy. Otwory pomiędzy „konarami” wypełnione są podtynkowym bezramowym szkłem montowanym bezpośrednio w ścianę. Ornament elewacji to formowany żelbet grubości 30 cm. Rzut budynku mieści się w kształcie litery
L. Rozpiętość budynku waha się od 10 do 15 m. Na 7 nadziemnych kondygnacjach znajdują się biura i sklepy. Wewnątrz zastosowano materiały z „wyższej półki”
tj. marmur, trawertyn a podłogi z orzecha. Światło jest dozowane poprzez otwory
i wspomagane żarówkami halogenowymi oświetlającymi eksponowane towary
i witryny sklepów. Przestrzeń wewnątrz jest bardzo dobrze zorganizowana.
Z twórczością Toya Ito zetknęłam się po raz pierwszy cztery lata temu, poszukując inspiracji przy urbanistycznym konkursie na jeden z kolejowych kwartałów Osaki. Wymyślone przeze mnie wówczas budynki ukwiały znalazły swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości właśnie poprzez organiczne realizacje Ito. Jego budynki uświadamiają mi, że nie ma granic między wyobraźnią, fantazyjnością form a ich realizacją, trzeba tylko właściwie dobrać rozwiązania technologiczne, a jeśli ich nie ma to dążyć do ich uzyskania. Architekt ma również jedna bardzo ważną cechę
- nigdy tak do końca nie jest zadowolony ze swojego projektu. Wie, że może zaprojektować coś jeszcze lepszego i jest nastawiony na dalszy rozwój. Wieczny eksperymentator.