Uniwersytet Rzeszowski
Wydział Wychowania Fizycznego
Stacjonarne studia na kierunku Turystyka i Rekreacja
Współczesne formy spędzania czasu wolnego
Praca zaliczeniowa na przedmiot
Pedagogika czasu wolnego – dr J. Zieliński
Opracowanie: Anna Czysnok, Dominika Dobrzyńska,
Justyna Furmańska, Iwona Garncarz
Gr. 1
1.Współczesne formy spędzania czasu wolnego
Współczesne formy spędzania czasu wolnego ukształtowały się dopiero w drugiej połowie ostatniego stulecia. Pełni się tutaj funkcję odpoczynku, zabawy, pracy nad sobą. Podział który można wykorzystać do określenia kolejności sposobów spędzania czasu wolnego. Wyróżnia on: turystykę, sport, środki masowego przekazu, teatry i filharmonie, wystawy i muzea, samokształcenie, amatorstwo artystyczne, majsterkowanie i amatorstwo techniczne, hodowle amatorska, zabawy, kolekcjonerstwo i aktywność społeczną.
Turystyka
Turystyka jest najbardziej rozwijającym się rodzajem nowoczesnych wczasów na świecie. Ta forma spędzania czasu wolnego była kiedyś praktykowana przez ludzi z wyższych warstw społeczeństwa. Bogacze odbywali podróże w celach wypoczynkowych, poznawczych, zdrowotnych a nawet dla własnej przyjemności podróżowania. W XVII w powstały znane do dziś kurorty. w XIX wieku w Wielkiej Brytanii powstało pierwsze stowarzyszenie turystyczne - Alpine Club. w XX wieku założono Union Internacionale des Organismes de Tourisme, które skupiało krajowe organizacje turystyczne. W Polsce w 1873 roku powstało Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie, a w 1906 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. W tym czasie do najczęściej odwiedzanych krajów należały Norwegia, Szwecja, Grecja, Indie Holenderskie. Największy rozwój ruchu turystycznego jest w Niemczech, Włoszech i Szwajcarii.
Definicja
"Turystyka to forma czynnego wypoczynku poza miejscem stałego zamieszkania, związana z celami poznawczymi i elementami sportu" . W szerszym znaczeniu turystyka to forma dobrowolnej zmiany miejsca, pobytu który nie wiąże się z pracą lub zmiana miejsca zamieszkania. Pełni funkcję zdrowotną, wypoczynkową, kulturalną, poznawczą, wychowawczą i ekonomiczną. Dziś turystyka jest ważnym elementem rekreacji i życia kulturalnego. Największe dochody z turystyki osiągają kraje takie jak Hiszpania, Stany Zjednoczone i Francja.
Istnieje kilka rodzajów klasyfikacji turystyki według jej rodzajów.
Wg Kamińskiego: pobytowa, wędrowna i podmiejska.
W książce Łobożewicza i Bieńczyka istnieje dziewięć rodzajów: masową, alternatywną, kwalifikowaną, biznesową, etniczną, socjalną, pątniczą i krajoznawczą, każdej z tych form przyporządkowuje się od jednej do pięciu form. Na przykład turystyka aktywna-campingową, zdrowotną, uzdrowiskową, przygodową, surwiwalu i trampingu.
Turystyka wypoczynkowa- jest to najbardziej powszechna forma turystyki ponieważ nie posiada żadnych wymagań wiekowych, zdrowotnych, nie wymaga specjalnego przygotowania. Należy do niej miedzy innymi spędzanie czasu z rodziną w miejscu o szczególnych walorach krajobrazowych, przyrodniczych i klimatycznych.
Turystyka poznawcza-jest uprawiana przez osoby zdrowe i sprawne fizycznie. ogranicza to ilość osób uprawiających ten rodzaj turystyki, chociaż coraz częściej uczestniczą w niej całe rodziny. Celem w tej dziedzinie jest poznanie przyrody, kultury i historii wybranych krajów i regionów.
Turystyka kwalifikowana- wymaga dużego przygotowania kondycyjnego, specjalnych umiejętności technicznych, potwierdzonych kwalifikacji specjalnymi dokumentami. Cel to zaspokojenie potrzeb ruchu i wysiłku fizycznego, kontaktem z innym środowiskiem, połączonym z doznaniem mocnych wrażeń.
Turystyka w interesach- wyjazdy osób delegowanych. Są to wyjazdy do ośrodków wypoczynkowych, gdzie organizowane są konferencje, narady, zjazdy. Organizuje się też konferencje na promach i statkach wycieczkowych.
Turystyka zdrowotna- polega na wyjeździe w celu regeneracji zdrowia drogą aktywnego wypoczynku fizycznego i psychicznego.
Turystyka motywacyjna- wyjazdy nagrodowe dla pracowników wyróżniających się w swojej firmie, organizowane są na koszt firmy w formie nagrody. Motywuje to osoby do dalszej pracy i pomnażania swoich wyników, nie tylko te osoby które zostały nagrodzone ale również pozostałe.
Turystyka etniczna- wyjazdy do miejsc urodzenia lub byłego zamieszkania uczestników lub ich przodków. Można tutaj też zaliczyć odwiedzanie grobów krewnych w święta Wszystkich Świętych. Turystyka alternatywna- podróżowanie w kontakcie z przyrodą, uprawiana w małych grupach lub indywidualnie, bez korzystania z bazy turystyki masowej. Celem jest poznanie kultury odwiedzanych rejonów. Wymaga przygotowania i odporności psychicznej i fizycznej.
Turystyka ekologiczna- małe grupy lub indywidualnie. Celem jest poznanie przyrody przy maksymalnym ograniczeniu ingerencji w nie. Wyniki te mogą być wykorzystywane przez instytucje ekologiczne.
Turystyka pątnicza- wyjazdy pielgrzymkowe grupowe bądź indywidualne do miejsc kultu religijnego.
2. Sport
Wiele dziedzin sportu nawiązuje do utylitarnych czynności człowieka w zamierzchłej przeszłości, jak łowiectwo, wędkarstwo, łucznictwo, wioślarstwo, narciarstwo. Wiele innych dyscyplin sportowych wywodzi się z antycznych igrzysk greckich. W starożytności uprawiano ćwiczenia typu sportowego służące przede wszystkim podnoszeniu sprawności żołnierskiej. Igrzyska rzymskie służyły głównie celom widowiskowym. W średniowieczu były znane gry i zabawy będące elementem wychowania rycerskiego, rozwijały się ludyczne formy gier i różnych ćwiczeń (zapasy, biegi). Na początku XIX wieku zaczęły powstawać sportowe formy organizacyjne – kluby, które najpierw miały charakter ekskluzywny, później rozpowszechniły się w towarzystwie mieszczańskim.W drugiej połowie XIX w przystąpiono do opracowania przepisów określających warunki rozgrywania poszczególnych konkurencji sportowych. Dynamiczny rozwój sportu współczesnego datuje się od końca XIX wieku, a zwłaszcza od wskrzeszenia w 1896 roku igrzysk olimpijskich. Rozwój klubów doprowadził do powstania w poszczególnych państwach związków sportowych zrzeszających kluby i towarzystwa zajmujące się daną dyscypliną sportu, a następnie międzynarodowych federacji dla poszczególnych dziedzin sportu.
Za początek zorganizowanego sportu w Polsce przyjmuje się założenie Towarzystwa Gimnastycznego Sokół w 1867 roku we Lwowie. Na początku XX wieku zaczęły powstawać kluby sportowe m.in. Pogoń i Czarni we Lwowie, Cracovia i Wisła w Krakowie, Warta w Poznaniu, Polonia w Warszawie. Zapoczątkowały też działalność samodzielne organizacje sportowe w środowisku robotniczym, m.in. na Śląsku, w Łodzi, Warszawie. Bujny rozwój sportu w Polsce datuje się od odzyskania niepodległości po pierwszej wojnie światowej i utworzenie m.in. Polskiego Komitetu Olimpijskiego.
We współczesnym świecie sport jest uprawiany przez szerokie rzesze ludzi oraz stanowi formę powszechnego widowiska, angażującego emocjonalnie miliony kibiców. Sport jest ważnym czynnikiem integrującym różne środowiska społeczne, o zasięgu lokalnym, regionalnym i międzynarodowym. Powszechność sportu przyczyniła się do rozwoju budownictwa sportowego (m.in. hale sportowe, korty tenisowe, kryte pływalnie) oraz produkcji sprzętu sportowego na skalę przemysłową, a w niektórych dyscyplinach, jak żeglarstwo, sport samochodowy, motocyklowy i motorowodny, także do postępu technicznego i odkryć konstrukcyjnych. Ciągły rozwój sportu stworzył konieczność rozwinięcia odpowiednich badań naukowych. W poszczególnych dyscyplinach naukowych wyodrębniły się kierunki specjalistyczne, jak filozofia sportu, medycyna sportu, psychologia sportu, pedagogika sportu, socjologia sportu, teoria treningu sportowego. Kształcenie wysoko kwalifikowanych kadr w zakresie sportu zajmują się szkoły wyższe ( w Polsce AWF), które prowadzą również odpowiednie badania naukowe. Na całym świecie ukazuje się wielu periodyków i książek poświęconych sportowi, zarówno popularyzujących sport, jak instruktażowych, beletrystycznych, naukowych i innych. Prace teoretyczne i praktyka umożliwiły zdefiniowanie sportu jako zjawiska społecznego, skwalifikowanie i usystematyzowanie pojęć z tej dziedziny aktywności ludzkiej.
Współcześnie sport uznany jest jako część składowa kultury fizycznej, która jest z kolei częścią składową kultury społeczeństwa, obejmująca działania związane z dbałością o zdrowie, budowę i postawę ciała, rozwój fizyczny człowieka, kształtowanie i doskonalenie jego uzdolnień ruchowych, sprawności i wydolności fizycznej, także system zachowań oraz potrzeb indywidualnych i społecznych, poglądy, postawy i teorie dotyczące tych zachowań i potrzeb. Poza sportem kulturę fizyczną tworzą: wychowanie fizyczne, rekreacja fizyczna, rehabilitacja ruchowa i turystyka. Sport sprzyja zachowaniu zdrowia oraz rozwija pozytywne cechy osobowości człowieka, m.in. wytrwałość, silną wolę, zdyscyplinowanie, poczucie solidarności i koleżeństwa.
Sportem nazywamy świadomą i dobrowolną działalność człowieka podejmowaną w celu zaspokojenia potrzeb: zabawy, współzawodnictwa oraz doskonalenia własnych cech fizycznych i umysłowych. Sport wyraża się przez ćwiczenia i gry uprawiane według określonych zasad. W badaniu sportu jako kategorii należącej do sposobów spędzania czasu wolnego, należy zawsze wyodrębnić dwa jego rodzaje: zainteresowanie sportem jako widowiskiem i oddawanie się sportowi- uprawianie go. W obydwu przypadkach sport zajmuję ważną pozycję w zagospodarowaniu czasu wolnego milionów ludzi na świecie. Wyróżniamy zatem sport kwalifikowany i rekreacyjny, a ponadto wprowadza się jeszcze jedno pojęcia sportu- sport niepełnosprawnych.
KLASYFIKACJA SPORTU
| RODZAJ SPORTU | CHARAKTERYSTYKA |
|---|---|
| KWALIFIKOWANY | UPRAWIANIE |
| ZAINTERESOWANIE | |
| REKREACYJNY | Sport rekreacyjny to sport uprawiany amatorsko w czasie wolnym. Należy od do autentycznych czynności wczasowych. Może być indywidualny i zespołowy. |
| NIEPEŁNOSPRAWNYCH | Sport niepełnosprawny jest formą aktywności ruchowej podnosząca sprawność fizyczną osób niepełnosprawnych. Stanowi on ważny element rehabilitacji. |
W sporcie kwalifikowanym celem nadrzędnym jest osiąganie możliwie jak najlepszych wyników na zawodach różnego szczebla o zasięgu regionalnym, krajowym, światowym czy olimpijskim. Wymaga to odpowiedniego przygotowania ogólnego i specjalnego, długiego i intensywnego treningu prowadzonego i.in. pod opieką trenera, lekarza sportowego oraz specjalisty od odnowy biologicznej. Oznacza to, że nie każde uprawianie sportu można zaliczyć do czynności wczasowych. Występy i treningi tych nielicznych przedstawicieli sportu wyczynowego, których podziwiają miliony kibiców sportowych, nie należą do zajęć czasu wolnego. Ich mistrzostwo sportowe wymaga wielkiego wysiłku i nieustannej pracy. Jest to niewątpliwie praca zawodowa, niezależnie od tego czy formalny status zawodnika klasyfikuje ją do zawodowstwa czy amatorstwa. Takie uprawianie sportu jest istotą sportu nazywanego kwalifikowanym. Warto zaznaczyć, iż w wielu dyscyplinach sportowych chęć osiągnięcia wyników bliskich granicy możliwości ludzkiego organizmu, przynosi niekiedy negatywne skutki, przeciwne celom rekreacyjnym, jak przetrenowanie, urazy czy niedozwolony doping. Doping oznacza niedozwolone podwyższenie wydolności psychofizycznej zawodnika za pomocą metod i substancji farmakologicznych. Środki i metody dopingu to m.in. amfetamina, kofeina, morfina, kokaina, testosteron, furosemid, amiloryd.
Ogromna popularność sportu na wszystkich kontynentach, w tym w Europie i Polsce, polega na niebywałym jego rozwoju jako widowiska. Miliony ludzi obsiadają stadiony sportowe, gromadzą się wzdłuż tras kolarskich, narciarskich, rajdów samochodowych, w halach sportowych, przy kortach tenisowych, itp. miejscach organizowania zawodów sportowych. Jeszcze większe rzesze zasiadają przed telewizorami lub śledzą sportowe komunikaty radiowe.
Sport rekreacyjny jest formą czynnego wypoczynku służącą odprężeniu po pracy, regeneracji sił, utrzymaniu sprawności fizycznej i dobrego stanu zdrowia, jednocześnie zachowuje element współzawodnictwa, który jest ważnym czynnikiem motywującym. Zatem sport uprawiany amatorsko ma rzeczywiście charakter wczasowy. Sport rekreacyjny różni się w istotny sposób od sportu wyczynowego. Autentyczne amatorstwo sportowe jest w nowoczesnych społeczeństwach, w szczególności w Polsce, nie tak wielkie jak można by było oczekiwać na postawie wielkiego zainteresowania widowiskami sportowymi. Niewielki odsetek społeczeństwa uprawia czynnie jakikolwiek sport, przy czym najbardziej popularne wśród ogółu młodzieży są sekcje piłki nożnej, natomiast wśród młodzieży szkolnej i studenckiej również siatkówka.
Sport utożsamiany jest często z pojęciem rekreacji fizycznej. Rekreacja jest to forma działania wybrana dobrowolnie przez człowieka ze względu na osobiste zainteresowanie i dla własnej satysfakcji, podejmowana poza obowiązkami zawodowymi, społecznymi i domowymi, w czasie wolnym od pracy. Rekreacja fizyczna stanowi rodzaj czynnego wypoczynku i zazwyczaj jest jednocześnie rozrywką. Zwiększa ona aktywność człowieka w czasie wolnym od pracy, rozwija zainteresowania i wzbogaca osobowość, rozładowując stany napięcia nerwowego. Przeciwdziała także ujemnym skutkom życia w warunkach wysoko rozwiniętej cywilizacji, służąc odbudowanie fizycznych i psychicznych sił człowieka. Różnorodność form rekreacji fizycznej wynika z różnego typu zainteresowań człowieka. Problem każdej formy rekreacji, a w szczególności rekreacji fizycznej, nabiera coraz większego znaczenia ze względu na skracanie czasu pracy, podnoszenie poziomu życia i wymagań człowieka współczesnego, jak też z uwagi na konieczność przeciwdziałania sytuacjom stresowym współczesnego świata i zapobiegania rozwojowi chorób cywilizacyjnych. W Polsce organizacją rekreacji ruchowej zajmują się: związki zawodowe i organizacje młodzieżowe, organizacje kultury fizycznej i turystyczne, a także zrzeszenia i kluby sportowe. Organizacją międzynarodową zajmującą się problematyka rekreacji fizycznej jest Międzynarodowe Stowarzyszenie Rekreacji (International Recreation Association- IRA), założone w 1956 roku. Polska jest reprezentowana w tym stowarzyszeniu przez przedstawicieli Towarzystwa Krzewienia Kultury Fizycznej (TKKF).
Sport niepełnosprawnych jest formą aktywności ruchowej podnosząca sprawność fizyczną osób niepełnosprawnych. Stanowi on ważny element rehabilitacji. Rehabilitacją lub inaczej rewalidacją nazywamy przystosowanie do czynnego udziału w życiu społecznym osób, które z powodu wad wrodzonych lub nabytych, choroby lub urazu są kalekami bądź doznały przemijającej lub trwałej utraty zdrowia i stały się na stałe lub na pewien czas inwalidami. Jest ona procesem złożonym, który ma na celu przywrócenie inwalidzie sprawności organizmu oraz poczucie własnej wartości społecznej, zawodowej i rodzinnej. Wyróżnia się rehabilitację leczniczą, społeczną i zawodową. Rehabilitacja lecznicza jest elementem procesu leczenia, a jej celem jest przywrócenie funkcji utraconych w wyniku choroby lub wyrobienia mechanizmów zastępczych. Metody rehabilitacji leczniczej obejmują: fizykoterapię, gimnastykę leczniczą, naukę wykonywania czynności codziennych, zaopatrzenie w protezy i aparaty rehabilitacyjne oraz nauczanie posługiwania się nimi. Rehabilitacja społeczna umożliwia człowiekowi kalekiemu zyskanie zdolności do życia w społeczeństwie. Obejmuje przystosowanie inwalidy do pełnienia odmiennej roli społecznej i do nowych form uczestnictwa w życiu społecznych oraz przystosowanie jego środowiska pod względem psychicznym i warunków pobytu. Rehabilitacja zawodowa może być procesem długotrwałym i złożonym, a jej prowadzenie zależy głównie od przekonania inwalidy o jej celowości.
Od 1960 roku pod patronem Międzynarodowej Organizacji Sportu Inwalidów (ISOD) są organizowane igrzyska olimpijskie inwalidów, tzw. igrzyska paraolimpijskie. W Polsce sportem niepełnosprawnych głównie zajmuje się zrzeszenie Start.
3. Środki masowego przekazu
Środki masowego przekazu, nazywane są również mass mediami, środkami masowego komunikowania lub środkami masowej informacji i propagandy. Mass mediami nazywamy urządzenia i instytucje, które kierują pewne treści do licznej i zróżnicowanej publiczności. Zaliczamy do nich: prasę, radio, telewizję, fonografię(płyty, kasety), filmy kinowe oraz wydawane w wielkich nakładach książki. Wyróżnikiem środków masowego przekazu jest ich ogromny zasięg(ogólnokrajowy, który może zmierzać do globalnego). Mass media przekazują treści które mają charakter publicystyczny tzn. są kierowane do wszystkich, których mogą te treści interesować i są one odbierane masowo. O masowym charakterze każdego środka decyduje nie jego wprowadzenie, a upowszechnienie, które jest możliwe tylko dzięki wysokiemu poziomowi techniki i technologii, co zapewnia tanią produkcję nośników informacji(drukowanych, wizualnych, audiowizualnych, dźwiękowych). Na rozwój środków masowego przekazu wpływają rozwiązania ekonomiczne oraz poziom edukacji społecznej. Służą one w znacznym stopniu zaspokojeniu potrzeb wczasowych we wszystkich funkcjach czasu wolnego, tj. w odpoczynku, rozrywce i pracy nad sobą. Środkami masowego przekazu nazywamy urządzenia i instytucje tworzące podstawę systemu komunikowania w kulturze masowej, do których zaliczamy: prasę, książki, kino, radio, telewizję, fonografię i wideokasety. Pojęcie kultury masowej odnosi się do zjawisk współczesnego przekazywania wielkim masom odbiorców identycznych lub analogicznych treści. Pojawienie się radia, telewizji i kina w sposób istotny wpłynęło na naszą kulturę. Wykorzystanie tych produktów zajmuje istotne miejsce w bilansie czasu ich użytkowników. Krytycy zarzucają kulturze masowej obniżanie gustów estetycznych i wartości moralnych, mieszkanie poziomów i gatunków artystycznych, dawanie pierwszeństwa rozrywce kosztem treści ideowych i oświat. Zwolennicy zaś wskazują na jej pozytywną rolę, że dociera do środowisk, których uczestnictwo w tzn. kulturze wyższej jest nieosiągalne.
Prasa są to gazety i czasopisma. Gazeta jest wydawnictwem ciągłym, ukazuje się codziennie lub co najmniej dwa razy w tygodniu. Niesie głowienie bieżące informacje o wydarzeniach które są przedmiotem powszechnego zainteresowania. Cechuję ją wieloszpaltowy układ, różne kroje i wielkość druku oraz rozbudowane tytuły. Ze względu na zasięg gazety dzieli się na: międzynarodowe, ogólnokrajowe(centralne) i lokalne. Natomiast ze względów prawno- ekonomicznych na: gazety związane z partiami, instytucjami rządowymi, organizacjami społeczno- politycznymi.
Początki prasy w Polsce sięgają XVI w. wtedy pojawiły się pierwsze druki informacyjne- gazety ulotne. Najstarsza znana polska gazeta to Nowiny z Konstantynopola wydana w 1550r. Gazety przez stulecia były głównym źródłem informacji, kształtowały postawy ludzi ich światopogląd oraz stały się pożytecznym zajęciem w czasie wolnym. I nadal stanowią taką funkcję w życiu codziennym. Codziennie na całym świecie ukazują się wielonakładowe dzienniki i każdy może znaleźć w nich aktualne, interesujące go informacje z najdalszych zakątków globu. Niestety, coraz częściej stają się źródłem dezinformacji i środkiem manipulacji.
Czasopisma są wydawnictwami ciągle ukazującymi się nie częściej niż dwa razy w tygodniu. Charakteryzują się różnorodnością treści i autorów. Ze względu na częstotliwość ukazywania się czasopism dzielimy je na: tygodniki, dwutygodniki, miesięczniki, kwartalniki, półroczniki i roczniki. Czasopisma mogą zawierać treści ogólne( skierowane do ogółu odbiorców lub zróżnicowanych zbiorowości) lub treści specjalistyczne( wyspecjalizowane w zakresie przekazywanych treści, np. czasopisma naukowe, fachowe, tematyczne). Ze względu na szatę graficzną wyróżniamy czasopisma ilustrowane. Podobnie jak gazety mogą różnić się zasięgiem terytorialnym oraz zaspokajają potrzeby wczasowe. W zależności od rodzaju treści akcenty mogą być przesunięte ku rozrywce albo ku funkcji kształcącej.
Książki powstały we wczesnym średniowieczu, w języku łacińskim zwane księgami rękopiśmiennymi. Do Polski książki sprowadzili w X w. duchowni chrześcijańscy oraz monarchowie z Europy Zachodniej przede wszystkim z Włoch, Niemiec, Francji i Czech. Dominujący w piśmiennictwie europejskim język łaciński był powoli wypierany przez język polski. W XIV w. powstała pierwsza biblioteka uniwersytecka w Akademii Krakowskiej, powstawały też biblioteki dworskie, rodowe i mieszczańskie. W Polsce książki drukowane zaczęto wytwarzać w trzeciej ćwierci XV w. Książki drukowane zaczęły wypierać księgi sporządzane ręcznie, choć początkowo je naśladowały. Okres Renesansu staje się okresem rozkwitu biblioteki. Rozwój produkcji i rozpowszechnia książek przyczynił się, że stały się one dobrem powszechnym i zaczęły pełnić funkcje wczasowe dla coraz większego kręgu odbiorców głównie duchowieństwa i ziemiaństwa później bogatszego mieszczaństwa. Dopiero wiek XX przynosi rozprzestrzenienie się książek na większość społeczeństw. Niestety w drugiej połowie XX w. telewizja staje się groźnym konkurentem dla popularności książek.
Kino powstaje u schyłku XIX w. W pierwej połowie XX w następuje jego gwałtowny rozwój. Pierwsze publiczne, płatne pokazy kinematografu A i L. Lumier’ów (28.12.1895) stają się początkiem dziejów kinematografii na świecie. Po około 10 latach istnienia kinematografu powstał film artystyczny, upodobniony do spektaklu teatralnego. Naprzeciw teatralizacji wyszły melodramaty, odcinkowe seriale kryminalne z akcją wyprowadzoną w plener. Prekursorem kina była Francja, lecz kinematografia amerykańska miała zasadniczy wpływ w jego rozwoju. W 1986 r. nastąpiła ekspansja kina amerykańskiego i złota era Hollywood. Filmy z udoskonaloną jakością i udźwiękowianiem przyciągnęły do sal projekcyjnych miliony ludzi na całym świecie. Zaczęły powstawać liczne arcydzieła filmowe, które potęgowały zainteresowanie kinem. Od połowy ubiegłego wieku w związku z ekspansją telewizji zarysował się kryzys kina jako instytucji. Liczba kin i produkcji filmów na świecie spadla, jednak ich upowszechnienie dzięki telewizji wzrosło. W latach osiemdziesiątym i dziewięćdziesiątych XIX w. film osiągnął wysoki poziom artystyczny.
Kino polskie w latach 1995-2005
| Lata | 1995 | 2000 | 2003 | 2004 | 2005 |
|---|---|---|---|---|---|
| Liczba kin | 721 | 687 | 589 | 554 | 544 |
| Miejsca na widowni | 213 100 | 226 800 | 230 800 | 225 500 | 235 200 |
| Seanse | 366 500 | 528 100 | 817 300 | 890 800 | 848 600 |
| Widzowie (w tys.) | 22 600 | 20 900 | 25 264,2 | 33 264,2 | 24 865,5 |
| Produkcja długometrażowych filmów fabularnych | 23 | 20 | 26 | 22 | 29 |
Pierwsza połowa XX w. staje się niebywałym wzrostem popularności radia. Jego rozwój przekroczył wszelkie przewidywania. Aparat radiowy lampowy zostaje zastąpiony tranzystorowym, a ten wkrótce zostaje wyparty przez miniaturowe odbiorniki na układach scalonych. Jakoś odbiorników gwałtownie wzrasta wraz z ceną i staje się przedmiotem który znajduje się niemal w każdym domu. Obecnie każdy mieszkaniec Polski słucha radia, które towarzyszy mu niemal w każdych czynnościach życia codziennego. Zastępuje budzik, towarzyszy w porannej toalecie, w drodze do pracy, a w wielu przypadkach nawet w pracy, przy posiłkach, wieczorem przed snem, w podróży, w autobusie na uczelnie, na urlopie. Radio wypełnia wielu ludziom niemal każdą chwilę czasu wolnego. Przy tym, pozwala nam na równoczesne wykonywanie wielu czynności domowych i zarobkowy w odróżnieniu od pozostałych środków masowego przekazu.
Telewizja w ostatnich latach systematycznie wypiera z kręgu zainteresowania społecznego pozostałe środki masowego przekazu, szczególnie książkę. Jest to zjawisko bardzo niepokojące, gdyż poprzez banalne programy, przyczynia się do obniżenia poziomu intelektualnego społeczeństwa zamiast go podwyższać do czego książka jest powołana. Telewizja nazywana jest złodziejem czasu, zniewala i uzależnia. Dzięki niej człowiek dobrowolnie poddaje się hipnozie, wpada w odrętwienie intelektualne, zapomina o otaczającym go świecie, ślepo wpatrując się w odbiornik telewizyjny. Człowiek staje się podatny na wszelkie manipulacji, traci poczucie krytycyzmu wobec otoczenia a świat wirtualny uznaje za rzeczywistość. Dla dzieci i młodzieży zbyt częste oglądanie telewizji staje się wręcz zagrożeniem. Za przyczyną telewizji powstają zaburzenia osobowości, rozwijają się wśród dzieci i młodzieży nałogi, zboczenia które później mogą odbić się w rzeczywistości popełnianiem przestępstw.
Za rok powstania magnetofonu uważa się rok 1935. Na wystawie Radiotechnicznej w Berlinie pokazano urządzenie pod nazwą Magnetophon, rejestrujące dźwięki na taśmie papierowej pokrytej warstwą magnetyczną. W następnych latach wprowadzono wiele udoskonaleń. Sprzęt ten staje się dość popularny, jednak w roku 1963 następuje jego szerokie upowszechnienie poprzez wprowadzeniu systemu kasetowego. Obecnie ogromną konkurencją dla magnetofonu staje się urządzenie typu minidisc oraz odtwarzacze CD.
Prototypem magnetowidu było zademonstrowane w 1953 w USA urządzenie do zapisywania i odczytywania sygnałów wizyjnych na taśmie przesuwającej się z prędkością 6 m/s przed nieruchomymi głowicami magnetycznymi. W 1960 w japońskiej firmie Toshiba zbudowano pierwszy szpulowy magnetowid, a w firmie Philips powstał w 1970 magnetowid kasetowy. W ciągu następnych 10 lat nastąpił rozwój sprzętu wideo, popularyzacja nagrań amatorskich, produkcja kaset, powstały specjalistyczne sklepy i wypożyczalnie.
Mimo, że niektóre z opisanych środków mają bardzo długą historię (np. książka) to środkami masowego przekazu we współczesnym rozumieniu tego terminu stały się stosunkowo nie dawno. O masowym charakterze każdego środka decyduje przecież nie jego wprowadzenie, a upowszechnienie.
Generalnie upowszechnienie środków masowego przekazu zbiegło się z ukształtowaniem społeczeństw przemysłowych, w której masowej produkcji, dystrybucji i konsumpcji dóbr materialnych towarzyszyło zapotrzebowanie na szybką informację, powszechną edukację oraz łatwo dostępną rozrywkę. Rozwój środków masowego przekazu prowadził od zasady wszystko dla wszystkich do specjalizacji – coś dla każdego. Prasę popularną, w latach 30/40 zaczęto adresować do określonego czytelnika- upowszechniły się ilustrowane magazyny dla kobiet, mężczyzn, później dla młodzieży. Wyodrębniły się stacje radiowe i telewizyjne typowo informacyjne, muzyczne, poradnicze itp.
Termin mass media powstał w Stanach Zjednoczonych w latach czterdziestych i akcentował ich główne cechy : masowość produkcji i odbioru przekazów oraz schematyczność, prostotę i łatwą dostępność. Dynamiczny rozwój mass mediów powodował istotne przemiany w sposobach uczestnictwa w kulturze społeczeństwa amerykańskiego.
Film odebrał część publiczności rewiom i teatrom, a radio przyczyniło się do czasowego spadku popularności teatrów muzycznych. Upowszechnienie się telewizji w latach pięćdziesiątych zagroziło wytwórniom filmów w Hollywood. Z kolei gazety i czasopisma stanęły wobec konkurencji programów informacyjnych stacji radiowych i telewizyjnych. Bujny rozwój mediów elektronicznych niepokoił wydawców książek. Już jednak w latach siedemdziesiątych i później ,gdy w wielu krajach upowszechniła się wideokaseta oraz wielokanałowa telewizja satelitarna, kablowa i płatna, okazało się, że konkurencyjność nie zagraża współistnieniu różnych mediów – rywalizujących ze sobą różnych stacji telewizyjnych, rozgłośni radiowych czy gazet i czasopism. Ekspansja nowych środków elektronicznych nie zahamowała w istotny sposób także czytelnictwa książek.
W Polsce rozwój środków masowego przekazu, z powodów politycznych i ustrojowych, podlegał innym mechanizmom niż w krajach zachodnich. Chociaż początki polskich środków masowego przekazu sięgają okresu międzywojennego, zwłaszcza gdy chodzi o prasę, próg umasowienia np. radia został przekroczony dopiero po wojnie, a telewizji- w połowie lat sześćdziesiątych. Dopiero w roku 1989 zasadniczo zmieniły się zasady masowej komunikacji. Od tego czasu buduje się w Polsce rynek mediów, ale też niepokojąco wzrasta ekspansja zachodnich firm wydawniczych, telewizyjnych sieci satelitarnych, agencji reklamowych oraz producentów nośników informacji, z którymi firmy polskie nie mogą konkurować, co eliminuje z życia publicznego polską tradycję, kulturę, nie oferując nic sensownego w zamian.
4. Sposoby spędzania czasu wolnego Polaków
Bez względu na wymiar czasu wolnego, jakim ludzie dysponowali - umiejętne jego wykorzystanie zawsze było wysoko cenione przez społeczeństwo, a czynności wykonywane w czasie wolnym świadczyły o poziomie indywidualnego rozwoju i statusie społecznym.
Poziom wykształcenia i tradycje kulturowe domu rodzinnego determinują w sposób szczególny preferencje w zakresie aktywności czytelniczej, uczęszczania do teatru, na koncerty symfoniczne, a także w sferze działalności społecznej, życia towarzyskiego oraz spędzania urlopu. W przypadku wykształcenia okazuję się, że wraz z jego wyższym poziomem zwiększają się umiejętności lepszego, bardziej selektywnego i celowego organizowania czasu wolnego, jak i preferencje dla czynnych form spędzania tego czasu. Wyższe aspiracje kulturalne określonych środowisk powodują uznanie jakości czasu wolnego jako wykładnika pozycji i wartości społecznej. Środowiska o mniejszych tradycjach kulturalnych skłonne są natomiast podnosić do rangi kryterium pozycji społecznej raczej pozycję zawodową i materialną.
O sposobach spędzania czasu wolnego w dużym stopniu decyduje też stan cywilny jednostek. Osoby „wolne” z reguły częściej uczęszczają do kina, teatru, na spotkania towarzyskie itp. niż zamężne kobiety i żonaci mężczyźni, którzy z kolei częściej spędzają czas wolny na zajęciach przydomowych. Jednostki posiadające rodzinę, znaczną część swych potrzeb psychicznych, w tym również potrzebę kontaktów towarzyskich - zaspakajają w domu.
Bardzo duży wpływ na sposób spędzania czasu wolnego wywiera wysokość dochodów na członka rodziny. Korzystniejsza sytuacja finansowo - materialna łączy się zazwyczaj z kosztowniejszymi formami spędzania czasu wolnego. Zauważyć należy również, że wysokość dochodów często rzutuje na ilość czasu wolnego - bardzo często bowiem osoby o niskich dochodach podejmują prace dodatkowe, które ograniczają ilość czasu pozostającego do swobodnej dyspozycji.
Interesujących wniosków na temat ilości czasu wolnego, jakim dysponują Polacy dostarczyły badania przeprowadzone przez Centrum Badania Opinii Społecznej w dniach 1 - 4 lipca 2006r.
W swoich badaniach CBOS zapytał 950 osobową, reprezentatywną grupę dorosłych Polaków (próba losowa), ile mniej więcej czasu wolnego mają w ciągu tygodnia. Wyniki badań okazały się interesujące. Co ósma osoba (13%) stwierdziła, że w ogóle nie ma czasu dla siebie. Niemal jedna trzecia Polaków (32%) oceniła, że ich czas wolny to od jednej do dwudziestu godzin tygodniowo. Jedna piąta ankietowanych (21%) zadeklarowała, że dysponuje ponad czterdziestoma godzinami czasu wolnego tygodniowo, przy czym w przypadku 6% ogółu można powiedzieć, że cały ich czas jest czasem wolnym (w tej kategorii znalazły się odpowiedzi stwierdzające ten fakt wprost i takie, w których podano liczbę godzin większą niż dziewięćdziesiąt).
Badania pozwoliły stwierdzić, że ilość czasu wolnego dorosłych Polaków zależy przede wszystkim od wykonywania pracy zawodowej oraz wieku.
Osoby zatrudnione dysponują nie więcej niż dwudziestoma godzinami w tygodniu (40%) lub w ogóle nie mają czasu wolnego (17%). Z kolei osoby bierne zawodowo dysponują najczęściej ponad czterdziestoma wolnymi godzinami (32%). W grupie czynnych zawodowo rolnicy i osoby pracujące na własny rachunek najczęściej deklarowali, że w ogóle nie mają czasu dla siebie (odpowiednio 34% i 32%).
Ilość czasu wolnego Polaków wykazuje zależność z wiekiem, przy czym ten czynnik jest bardzo mocno powiązany z wcześniej opisanym. Osoby najstarsze (powyżej 65 roku życia), z których niewiele tylko jeszcze pracuje, najczęściej spośród wszystkich deklarowały, że cały swój czas mają dla siebie (18%), lub że mają go od czterdziestu do dziewięćdziesięciu godzin tygodniowo (31%). Wskazuje to na potrzebę animacji czasu wolnego dla tej grupy społecznej, która w kolejnych latach w związku z starzeniem się społeczeństwa, będzie się szybko zwiększać.
Im lepiej wykształceni są Polacy, tym częściej odpowiadają, że zmniejszyła się ilość wolnego czasu, którym dysponują, a tym rzadziej - że nic się w tej kwestii nie zmieniło.
Przytoczone wyniki badań wskazują, że czas wolny jest istotnym składnikiem budżetu czasu i tym samemu powinno się mu poświęcić dużo uwagi. Przytoczone wyniki badania nie uwzględniają osób poniżej 18 roku życia. Dzieci i młodzież, jak zostało już to wspomniane, posiadają znacznie więcej wolnego czasu, który ulega gwałtownemu skróceniu wraz z wejściem w życie zawodowe. Ilość czasu wolnego młodych Polaków ciężko zbadać, co wynika przede wszystkim z trudności metodologicznych.
Bibliografia:
J. Pięta, „Pedagogika czasu wolnego’’ Warszawa 2008,
Łobożewicz T., Bieńczyk G. „ Podstawy turystyki’’ Warszawa 2001
A. Kłoskowska „ Socjologia kultury”1990
http://neurotyk.pl/turystyka-edukacyjna/Sposoby-sp%C4%99dzania-czasu-wolnego-Polakow.html