Strumienie w środ. naturalnym- promieniowanie słoneczne gwiazd i planet; promieniowanie kosmiczne; elektryczne i magnetyczne pola ziemi; obiegi substancji w biosferze i ekosferze; strumieni związane ze zjawiskami atmosferycznymi, hydrosfer. litosfer.

Strum. w technosferze: strum.surowców, energii; str.produkcji poszczególnych gałęzi gosp.; odpady gospod.; informacje;transportowe; świetlne; str. przy awariach obiektów tech.

Strumienie w sferze społecznej: informacje(edukacja kierowaniem panstwem) ludzkie(wyz demograficzny, urbanizacja), strumienie narkotykow, alkoholu...

Strumienie pobierane i wydalane przez czlowieka w procesie jego dzialalnosci zyciowej:strumienie tlenu, wody i innych substancji. Strumienie energii(mechanicznej cieplnej, slonecznej), strumienie odp.zwiazane z dzialalnoscia zyciowa czlowieka

Sytuacje człow.-środow.: komfortowe, (optymalna najlepsze warunki do pracy,dopuszczalne-kiedy poziomy strumieni oddzialywujacych na czlowieka nie mają , niebezpieczne, nadzwyczaj niebezp.

Niebezpieczeństwo- jest obowiązkowa składową dowolnej działalności- przyrodnicze antropogeniczne(odpady działalności gosp.) technogeniczne(powstaja wskutek dzialalnosci technicznej), terytorialne.(obecnosc zrodel niebezpieczenstw przyrodniczego i technogenicznego)

niebezpieczenstwa (3 grupy)-

-bezposrednie dzilanie srodkow razenia mogą prowadzic do porazenia, choroby zakaznej, porazenie promieniowaniem jonizujacym.

- posrednie na skutek zburzenia budowli i budynkow obiektow przedsiebiorstw potencjalnie niebezpiecznych w wyniku wzniecenia pozarow i powstania obszarow skazonych

– niebezpieczensstwo zwiazane z negatywnym oddzialywaniem na srodowisko które może powodowac smierc ludzi lub powazne choroby obejmuje ona także oddzialywania srodkow razenia

Strata-szkoda jakiegos przedmiotu lub gr. przedmiotu (czesci lub wszystkich dobr) bez szkody nie da się okreslic zagrozenia bezpieczenstwa

Szkoda- rezultat zmiany stanu obiektu wyrażający się naruszeniem ich całości lub uszczupleniem innych własności.

Podstawowe rodz.szkód: własna, (moja, z mojej fabryki) postronna,(jestem skutkiem cos się obecnie stalo i ja stracilem)ogólna, ( wlasna+postronna) faktyczna, prawdopod.,(wielkosc uwzgledniajaca wielkosc szkod i jej zaistnienie) możliwa, max.możliwa

mogą być szkody: osoby fizycznej, organizacji komercyjnej, org nie komercyjnej.

Rodzaje broni

bron klasyczna- bron strzelecka, bomby klasyczne nie powodujae masowych strat i zniszczen. Obecnie bardzo precyzyjna i celna. Za 10-15 lat zastapi bron jadrowa.

Broń jądrowa- energia jadrowa powstaje podczas reakcji zachodzącej w jądrach atomu. Wytwarza się ją za pomocą łańcuchowej reakcji rozszczepiania ciężkich jąder lub termojądrowa reakcja syntezy lekkich jader.czynniki porazajace ;

EMi- impuls elektromagnetyczny od normalnych fal radialnych dwojako- wytwarza większe natezenie pola elektrycznego – jest to jednostkowy impuls energii, oznacza to ze większość urzadzen będzie za wolno dzialalo, i nie nie ochroni wystarczajaco skutecznie przed EMi.

Bron chemiczna- srodki parzace, duszace, paralityczno-drgawkowe, np., napady, srodki trujace, dymy, herbicydy. Są smiertelne lub w mniejszych dawkach prowadza do uszkodzenia i ubezwladnienia.
Podział substancji trujących ze względu na czlowieka :duszące gazy, środki parzące, środki ogólno trujące, środki obezwładniające

Obiekt potencjalnie niebezpieczny- obiekt, który wykorzystuje się, wytwarza, przetwarza, przechowuje subst. Chemiczne i biologiczne odznaczające się wybuchowością, radioaktywnościa, łatwym zapłonem stwarzają realne zagrozenie powstania sytuacji nadzwyczajnej.

Awaria- zdarzenie które powoduje że obiekt jest niezdolny do działania i wymaga nieplanowanego remontu.

Katastrofa- zdarzenie niebezp. Z wykorzystaniem obiektu którego skutkiem jest śmierc choroba zanieczyszczone środowisko.

Właściwości obiektu- trwałość żywotność wrażliwość niezawodność

Podział substancji trujących: duszące gazy, środki parzące, środki ogólno trujące, środki obezwładniające

Terroryzm-złożone i sprzeczne z interesami społeczeństwa oraz zgubne dla jego stabilności zjawisko spoleczne którego 3 elementami są: spoleczno-polityczne koncepcje i stanowiska doprawa dzialajace do powstawania odp. Ideologii dla działalności terrorystycznej przewidujace do realizacji swoich celow srodkami przymusu lub pomocy lub zagrozenia

-wyodrębnione bojowe i „właściwe” org. Terrorystyczne, formuły i inne struktury

-działalność terrorystyczna gwałtowna lub demonstracyjne działanie o charakterze terrorystycznym.

RODZAJE TERRORYZMU

wyróżniamy terroryzm:

-technologiczny-zagrożenie dla miast,centrów politycznych, ekonomicznych kraju obiektów obronnych,systemów transportowych

-chemiczny-bron chemiczna

- radiacyjny i jądrowy-wystepuje w formie zagrozenia

- biolog.- bron biologiczna i inne srodki biol. Sr chorobotworcze.
- intelektualny

BEZPIECZEŃSTWO-wolność od nieakceptowanego ryzyka i szkody. może być definiowane jako jakość systemu. jakość ta pozwala funkcjonować temu systemowi w określonych warunkach i akceptowalnym minimum strat i powodu wypadków.

zadania bezpieczeństwa systemów:

-zarządzanie bezpieczeństwem

-inżynieria bezpieczeństwa

-analizy bezp-identyfikacja hazardu

-opis hazardu-ustalenie przyczyn

-kontrola hazardu-ocena kontroli

-dokumentacja

Segmenty Bezpieczenstwa:

Bezpiecz. funkcjonalne- zależy od poprawności działania rozważanego systemu lub wyposażenia w odpowiedzi na jego wejście.

Bezpiecz. Operacyjne- jest bezpośrednio powiązane z rodz. podjętych decyzji

Bezpiecz. Fizyczne- rozpoznawalne przez kontrolę systemu i środowiska działania

Metody osiągnięcia bezpiecz.- wskazówki informacyjne, sformalizowane zasady, rozporządzenie celu, rozporządzenie normatywne.

Inzynieria bezpiecz- jest dyscypliną której celem jest opracowanie metod i środków racjonalnej tech. –organizacyjnej działalności człowieka stosowanych w zakresie zapobiegania powstawaniu zagrożeń, przygotowanie podmiotów na wypadek zagrożeń, przeciwdziałanie negatywnym skutkom zagrożeń

CELE INZYNIERII BEZPIECZENSTWA:

-zmniejszenie liczby wypadkow- kontrola lub eliminacja zagrozen – opracowanie nowych metod i technik poprawy bezpieczenstwa – maksymalizacja zwrotu nakladow wlozonych w bezpieczenstwo – maksymalizacja zaufania spoleczenstwa wymagajacego bezpiecz. wyrobu.

podstawowe pojęcia bezpieczeństwa systemów

-stan systemu(podzbiór stanów eksploatacyjnych niezawodnościowych,gotowości,bezpieczeństwa)

-żywotnosć systemu-czas od chwili wystąpienia zdarzenia powodującego zagrożenie bezp do chwili wystąpienia zawodności bezpiecz

-dyspozycyjnośc i odporność-w systemie porażonym może być określony czas dyspozycyjny w którym ma sens przeciwdziałanie sytuacji niebezpiecznej

-porażalność i wrażliwość

-zawodnośc bezpieczeństwa systemu systemy zabezpieczające:

-przyporządkowane do obiektu zabezpieczon (bezpieczniki)-przyp do zbioru obiektów zabezpieczających (karetka|) -oganizujące się w trakcie wyst zagrożenia

Inzynieria zabezpieczen- dotyczy budowania systemow na których można nadal polegac nawet w obnizeniu zamierzonych atakow, bledow i nieszczesc.

Hazard- - sytuacja która może prowadzi do wystąpienia wypadków. (Def.technicza)-potencjalny stan lub zbior ztanow zarowno wewn. jak i zewn. dla systemow produktu urzadzenia lub operacjii który kiedys zostanie aktywowany przeksztalci hazard w sensie zdarzen ktorym punktem kulminacyjnym jest strata

Prawdopod. Hazardu- suma prawd. Wystapienia poszczegolnych hazardowych zdarzen

drastyczność zdarzeń- ocena szkody która może zostac wywołana okreslonym hazardem

uszkodzenie- wiąże się z nieznajmoscia chodzi o dzilaanie wyboru lub systemu „zdarzenie lub stan w ktorym sysetem lub jego część nie dziala tak jak wczesniej okreslono”Nie kazde uszkodzenie powoduje katastrofe lub zagrozenie.

Wymagania zadania bezpieczenstwa systemu:- zarzadzania bezp., inzynieria bezp., analizy bezp., identyfikacja zagrozen/hazardu- opis zagrozen/hazardu,- ustalenie przyczyn, -kontrola hazardu- ocena kontroli- dokumentacja.

Obiektem technicz. – nazywa się zespół systemów maszyn urządzeń i ludzi związanych ze sobą zarówno w sensie strukturalnym jak i funkcjonalnym oraz mających do wykonania określone zadanie w danym czasie w odpowiednich warunkach. W trakcie eksploatacjii kazdego obiektu tech. Można wyroznic : stan normalny i anormalny. W zaleznosci od tego jaka ilosc eksploatacyjnych parametrow charakterystycznych przekroczy przedzialy swych wartosci dopuszczalnych i jak wielkie jest przenoszenie, wyroznia się klasy systemow anomalnych: 1zaklocenie, 2. awaria 3. katastrofa

Obiekt techniczny może być:

ukladem funkcjonalnym- obiekt tworzy te systemy masy itp. obsluguja go ludzie których dzilanie jest niezbedne by obiekt mogl wypelniac swoje zadanie.

ukladem bezpieczenstwa

cykl istnienia- (zycia wyrobu) są to kolejne etapy powiazane ze soba, wyroby istnienia od pozyskania surowcow i wytworzenia wyrobu

Wyrób jest to produkt końcowy procesu produkcji o cechach akceptowanych przez nabywców.

Fazy istnienia wyrobu- f.projektowania, f.wytwarzania, f.uzytkowania, f.przetwarzania.

Projektowanie i rozwój – zbiór procesów które przekształcają sformułowane wymagania na określone właściwości.

System- grupa wspolpracujacych powiazanych wspolzaleznych elementow tworzacych zbiorowa jednosc. - system jest zlozony z ludzi procedur, wyposarzenia które zostaly zintegrowane w celu wykonania okreslonego zachowania lub funkcji w okreslonym srodowisku

podsystem- jest elementem systemu który sam może być traktowany jako system .

Wypadek- dynamiczne zdarzenie zapoczatkowane aktywacja zagrozenia i skumulowaniem przeplywu sekwencyjnie zbierzych , az system będzie poza kontrola i zostanie spowodowana szkoda.

Incydent- nieprzewidziane zdarzenie które nie spowodowalo smierci zranienia ani uszkodzenia mienia. Jest on okreslany jako „bylo blisko”. nieszczescie=wypadek

źródło niebezpieczeństwa-ograniczone do pewnego obszaru procesy które mogą negatywnie działać na ludzi

obiekt potencjalnie niebezpieczny- wykorzystuje,transportuje wytwarza lub przetwarza substancje radioaktywne, wybuchowe charakteryzujące się łatwym zapłonem

Właściwości obiektu:

obiekt jako calosc- jego zdolnosc do przeciwstawiania się oddzialywaniom niebezpieczenstw na danym poziomie:

-trwałość-zdolnośc do utrzymania swoich parametrów w granicach ustalonych tolerancji,i wypełniania swoich funkcji podczas występowania obciążeń

-wrażliwość-charakterystyką jest obciążenie krytyczne od którego ma miejsce zniszczenie

-żywotność-zdolność do pracy w warunkach gdzie poziom oddziaływań ze strony środ przewyższa dopuszczalne wartości

-ochrona zabezpieczenie-podwyższanie żywotności

-niezawodnośc-zdolność do funkcjonowania w warunkach destabilizacj i czynników zew charakterystycznych dla normalnych warunków eksploatacji

Model zawodności – czyli zbiory informacji umożliwiające określenie prawdopod. pojawiania się wybranych zdarzeń w rozważanym systemie CTO

Model zagrożeń czyli zbiory informacji umożliwiające określenie miar zagrożeń dla każdego ze zdarzeń i procesów.

Jakościowe ujęcie bezp. technicz. – zdolność danego tworu tech. działającego w określonych warunkach do zapewnienia w przewidzianych granicach i ciągu sprecyzowanego czasu nieistnienia zagrożenia dla ludzi i środowiska.

Definicja ilościowa bezp. tech. nazywa się prawdopod. że ze strony danego tworu tech. działającego w określonych warunkach nie nastąpi w ciągu sprecyzowanego czasu i w przewidzianych granicach żadne zagrożenie dla ludzi i środowiska.

Wektorowym potencjałem zagrożenia tech. przez obiekt tech. nazwano wielowymiarowy wektor którego składnikami są ilości oraz tzw. Parametry nadmiarowe i zagrożeniowe zawarte w tym obiekcie

Parametr nadmiarowy – wielkośc fizyczna która przy wartościach wyższych niż w otoczeniu determinuje przetransportowanie z obiektu technicznego do otoczenia energii oraz substancji szkodliwych gdy stanie się to możliwe.

Parametry zagrożenia – wielkości fizyczne decydują o intensywności negatywnego oddziaływania.

PZNO - pierwotna zdolonośc obiektu technicznego do negatywnego oddziaływania na otoczenie.

Uniwersalna definicja zagrożenia technicznego – jest to stan rzeczy określony jednoznacznie przez uśrednioną czasowo wartośc oczekiwana całkowitego negatywnego oddziaływania obiektu technicznego lub grupy tych obiektów na otoczenie

czynniki postrzegania zagrozenia bezpieczenstwa jest często zaburzone kombnacja cywilizacji:

-ignorancja- mogą nieswiadomie akceptowac ryzyko z braku niewiedzy

zaznajomienie- ludzie czuja się bardziej konfortowo i akceptuja większe ryzyko kiedy są zeznajomieni z obiektem

-uwaga mediow- boimy się problemow o których jestesmy powiadomieni, o których myslimy ze są wazne

koszty i wygoda

-czestotliwosc- nasze przekonanie jak często może się to powtorzyc

-kontrola- ryzyko pochodzace ze zrodel spoza bezposredniej kontrolii jest zazwyczaj postrzegane jako bardziej -znaczace niż jest ono w rzeczywistosci

-konsekwencje- nie jestesmy sklonni akceptowac ryzyka w urzadzeniach w których wypadki mają powazne konsekwencje naglosc konsekwencji- im wczesniej odczujemy skutki tym mniej bedziemy je akceptowac osobisty kontrast spoleczny- akceptujemy to często co nas nie dotyczy

-przerazenie- strach lub lek przed ryzykiem którego korzysci nie mozemy kontrolowac .

Struktura nadmiarowa:

-nadmiar strukturalny-dublowanie ważnych układów

-n funkcjonalny-przystosowanie elementów

systemu do spełniania dodatkowych funkcji w przypadku uszkodzenia

-n parametryczny-utrzymanie większej energii i możliwości funkcjonalnych w odniesieniu do przeciętnych potrzeb

-n informacyjny

-n wytrzymałościowy-zwiększenie odporności na zniszczenie elementów mechanicznychoraz elektrycznych

-n czasowy-większy czas dla realizacji działania

-n elementarny-wprowadzenie dodatkowych element

wykorzystanych do likwidacji niebezpiecz.

Teorie uwarunkowan wypadkow- a)domina B) czynnikow ludzkich c) epidemiologicznych d) wypadkow/ incydentow e) systemow- kazdy warunek w ktorym może być wypadek f)kombinacjii zadna teoria pojedynczego modemu nie jest w stanie opisac wszystkich wypadkow jako ze aktualne przyczyny mogą laczyc elementy wielu roznch modeli.

TEORIA DOMINA

10 aksiomatów bezpieczeństwa 1.większość wypadków powodują niebezpieczne działania człowieka 2.uraz wystepuje na skutek pełnej sekwencji pieciu czynnikow 3.znajomosc przyczyn które spowoduja ze człowiek dopuści się niebezpiecznych zachowan 4.uzyteczne metody zapobiegania wypadka sa zbiezne z wydajnością i podejściem jakościowym 5.nadzorcy sa kluczowymi jednostkami w zapobieganiu 6.wypadek wystapi tylko wtedy gdy dpusci się niebezpiecznego dzialania 7.drastycznosc urazow jest w znacznej mierze przypadkowa ale po szczególnych wypadkow można uniknąć 8.koszty bezpośrednie i pośrednie wypadkow 9.zarzad powinien z wigorem podejść do odpowiedzialności za bezpieczeństwo 10.niebezpieczne dzialanie nie zawsze prowadzi do wypadku

TEORIA CZYNNIKA LUDZKIEGO

TEORIA EPIDEMIOLOGICZNA – modele używane do badania powiązań między czynnikami środowiska a chorobami mogą zostac przystosowane do określenia związków miedzy wypadkami

TEORIA WYPADKU

TEORIA SYSTEMÓW środowisko – człowiek – maszyna

TEORIA KOMBINACJII żadna teoria pojedynczego modelu nie jest w stanie opisac wszystkich wypadkow

Ryzyko- miara stopnia zagrozenia wyrazona jako funkcja 1. prawdopodobienstwa wystapienia hazardu

Ryzyko indywidualne Ri=P(t)/L(f) gdzie P(t) to liczba poszkodowanych w jednostce czasu a L(f) to liczba ludzi poddnych oddziaływaniu czynnika f w czasie t.

ryzyko indywidualne

Rr=P(t)\L(f)

P-liczba poszkodowanych w jedn. czasu

L-liczba ludzi poddanych oddziaływaniu

czynnika f w czasie t

Ryzyko techniczne Rt=ΔT(t)/T(f) gdzie ΔT(t)to liczba awarii w jednostce czasu t w identycznych systemach tech. i obiektach a T(f) to liczba identycznych systemów tech. i obiektów poddanych czynnikami ryzyka f.

Ryzyko techniczne

Rt=delta T (t) /T(f)

T(t) liczba awarii w jednostce czasu w

identycznych systemach i obiektach

T(f) – liczba identycznych systemów i obiektów

poddanych czynnikowi ryzyka f

Ryzyko ekologiczne

Ro=deltaO(t)/O

O(t) liczba katastrof i klęsk

O liczba potencjalnych zagrożeń

Ryzyko ekologiczne wyraża przedm. ekologicznej katastrofy naruszenie dalszego normalnego funkcjonowania systemów ekologicznych.

źródła ryzyka ekologicznego:

-ingerencja człowieka w środowisko przyrodnicze

-wplyw działalności gospodarczej na otaczające

środowisko przyrodnicze

-zjawiska przyrodnicze np. trzesienie ziemi

Ryzyko społeczne charakteryzuje prawdopod. I ciężkość negatywnego oddziaływania sytuacji nadzwyczajnych a także różnego rodzaju zjawisk i zmian obniżających jakość życia ludzi.

Ryzyko społeczne

R s =1000 (c 2 – c1) /L

c1 – liczba umarlych osob w jednostce czasu t

na początku okresu obserwacj

c2 – śmiertelność w tej grupie na koncu okresu

L – ogolna liczność badanej grupy

źródła ryzyka socjalnego

-urbanizacja obszarowe k. niestabilnych

-technologie przemysłowe i obiekty

potencjalnie niebezpieczne

-konflikty socjalne i wojenne

-epidemie

-obnizenie jakości zycia(bezrobocie

glod nedza)

Ryzyko akceptowalne przy istotnych społecznych wartościach w danej sytuacji uważa się do przyjęcia zawiera w sobie wszystkie powyższe ryzyka.

ryzyko akceptowane- ryzyko przy istotnym

spolecznych wartosciach w danej sytuacjii uwaza

się do „przejscia” ryzyko zawiera w sobie

zagrozenia techniczne, technologiczne, ekologiczne,

spoleczne, prawne.