5.04.2012

METODY I TECHNIKI BADAŃ SPOŁECZNYCH (W)

Metoda typologiczna – pożądany jest efekt postępowania badawczego.

Polega na klasyfikacji i selekcji różnych zbiorowości, zjawisk, procesów lub ich cech drogą redukcji przypadków nietypowych (małopowtarzalne, zanikające lub mnie ważne) wyróżnia się podstawowe typy zbiorowości lub ich podstawowe typy cech.

Klasyfikacja – systematyczny podział przedmiotów zjawisk lub ludzi charakterystyczny ze względu na jakąś zmienną (cecha z m.in. 2 wartościami) na poszczególne klasy, podklasy, kategorie.

Dwa warunki poprawności schematu klasyfikacji:

1 – wyczerpanie przedmiotu danej klasy – tj. żaden przedmiot, zjawisko, osoba nie mogą pozostać poza schematem klasyfikacyjnym.

2 – rozłączność - to założenie, że żaden przedmiot, zjawisko, czy osoba nie mogą należeć do więcej niż 1 klasy.

Typ idealny (specyficzna konstrukcja modelarna złożona ze zbiorów charakterystycznych cech danego obiektu, zjawiska, czy procesu) Maxa Webbera związany z metodą typologiczną:

- czystej postaci zazwyczaj nie występuje, nie ma swojego empirycznego odpowiednika w rzeczywistości

- w analizach nauk społecznych jest wykorzystywany jako wzorzec do testowania, badania i opisywania konkretnej rzeczywistości empirycznej

Typ idealny np. posiadaczy tatuaży – 1) dla szpanu, 2) dla kogoś, 3)dla samego siebie - % typ, ile przedstawicieli w danej kategorii.

Typ idealny pozwala budować typologie.

Badania – orzekanie o pewnej rzeczywistości.

Budowanie typologii (metoda typologiczna):

­- indukcyjny schemat – typologia to efekt naszej pracy w terenie, jest to efekt finalny naszych obserwacji i służy jako zbiór twierdzeń traktowanych jako efekt teoretyczny.

To generalizacje porządkują typologie.

- hipotetyczno-dedukcyjna – typologia tworzona przed badaniami, na podstawie intuicji albo wiedzy wyniesionej z innych badań.

Typologie przed badaniami to hipotezy. Które są weryfikowane w trakcie badań – badania kierunkowane na weryfikację poprawności skonstruowanych typologii.

Sprawdzamy:

- przydatność typologii wobec opisu danej badanej rzeczywistości

- czy typologie mogą być traktowane jako typy idealne i czy mogą posłużyć do porównywania z innymi przejawami interesujących nas zjawisk, czy procesów

- teoria średniego rzędu (Robert Merton) – służy do analizy świata społecznego, np. teoria kontroli społecznej, teorie wybierające fragment rzeczywistości.

Metoda typologiczna jest wykorzystywana do wykorzystania klasyfikacji (typologii) opisującej interesujący kawałek rzeczywistości w aspekcie badań.

Na podstawie obserwacji budujemy typologie. Typologie konstruowane w etapie poddajemy weryfikacji w etapie II, wówczas etap II przypomina strategię hipotetyczno-dedukcyjną.

Konstruowanie typologii – podsumowanie badań:

- metoda biograficzna – inaczej autobiograficzna, dokumentów osobistych, pamiętnikarska. Służy aby odpowiedzieć na pytanie JAK? (jak widzimy strukturę społeczną, funkcję małżeństwa, etc.)

Występuje w trzech odmianach:

1. Traktowana jako orientacja – TEZA: rzeczywistość społeczną należy badać zgodnie z indywidualnymi doświadczeniami i sposobami ujawniania rzeczywistości przez ludzi.

2. Utożsamiana z przedmiotem analizy – szukanie odpowiedzi na pytanie CO? Występuje zainteresowanie podmiotem.

- analizy wymogów ludzkich prowadzą do ustalenia sekwencji zdarzeń w życiu określonej grupy ludzi

- znaczenia przypisywane zdarzeniom i strukturom logicznym

- czasowość zdarzeń – czyli ustalanie ważnych punktów w historii życia, wyróżnia się trajektorię losów (np. zawodów, karier artystycznych) i karier życiowych

1. Sposób gromadzenia danych, analizy i opracowania – badania bazują na biografii jednostki (grupy społeczne / instytucje / organizacje)

Źródła i sposoby analizy – stanowiska:

1. Badanie o biograficznej orientacji metodologicznej – wykorzystanie tylko kompletnych źródeł biograficznych zachowujące cechy osobistej relacji o własnej historii życie niezakłóconej ingerencją badacza, bądź innymi czynnikami. Są to pamiętniki, autobiografie, listy, wspomnienia, dzienniki oraz wywiady narracyjne (opowiadanie historii życia bez przerywania wypowiedzi), dokumenty urzędowe, statystyki, raporty policyjne, kwestionariusze osobowe, karty zdrowia i chorób.
   Występują odmienne sposoby analizy.

2. Metoda statystyczna - poelga na ilościowym, liczbowym ujmowaniu zjawisk i procesów społecznych. Odzwierciedla ona nasilenie i częstotliwość występowania poszczególnych zjawisk oraz dynamikę przebiegu procesów społecznych.
   Jest wykorzystywana do wielu prób, gdzie można orzekać.
   Warianty stosowania:

1. Opisowy – analizie podane częstotliwości występowania zjawisk i cech %

2. Wyjaśniający – poszukiwanie przyczynowych i strukturalnych zjawisk oraz cech

Obliczenia – testy istotności i współczynniki korelacji, a hipotezy poddajemy szczegółowej matematycznej weryfikacji.

Metoda statystyczna jest stosowana we wszystkich typach badań, ale należy pamiętać o jej ograniczeniach (wymogi metody statystycznej)

1. Wyniki badań zawsze muszę mieć ilościowy charakter, aby relacje pomiędzy uzyskanymi obserwacjami zjawisk i procesów dały się przedstawić jako relacje między liczbami

2. Należy zawsze bezwzględnie przestrzegać właściwego doboru próby, najlepiej, gdy dobór próby jest losowy (tworzenie operatu – listy osób spełniających kryteria)

3. W wariancie wyjaśniającym należy tak postępować aby można było ustalić treść zjawisk, nie tylko dać ich dokładny opis oraz wskazać mechanizmy ich kształtowania (co robimy w wariancie opisowym), lecz także należy określić jaki jest ich zasięg i częstotliwość występowania, jakie są statystyczne i przyczynowe związki z innymi zjawiskami

1. Metoda eksperymentalna – wykorzystywana najrzadziej, głównie przez psychologów (klinicznych). Ma dużą wartość bo eksperyment pozwala na dojście do związków przyczynowych.

Jeśli eksperyment się pojawia, to występuje tylko na samym końcu badań. Stosowanie eksperymentu musi być podparte wcześniej istniejącą teorią.

12.04.2012

Staramy ustalić się związek przyczynowy (czynnik/wiązka czynników wpływa na zmienną).

Kontrola nad bodźcami wpływającymi na ludzi jest ograniczona, bo ciężko jest manipulować zmienną (???)

Nie ma możliwość eksperymentowania na dużych strukturach społecznych, a tylko na małych grupach (20-30 członków) – są one sztucznie tworzone na potrzeby eksperymentu.

Schematy eksperymentu:

1. Współczesny eksperyment stochastyczny (przypadkowy) – tworzymy dwie porównywalne grupy (jedna eksperymentalna, druga kontrolna). Grupa eksperymentalna jest poddawana manipulacji – poddawana bodźcowi . Grupa kontrolna jest nienaruszana. W obu grupach dokonujemy pomiaru zmiennej zależnej.

Sprawdzamy czy różnica w grupie eksperymentalnej i kontrolnej jest różna statystycznie (testy istotności). Jeśli różnica jest istotna statystycznie, to jest ona efektem działania bodźca (np. filmu, ilustracji). To kogo badamy tak rzutuje na wynik naszego eksperymentu (kwestia doboru próby) – dobór parami (dobór celowy z dwiema zmiennymi: np. płeć i wiek) lub dobór losowy (losowanie z operatu [zbioru wszystkich osób określających dane cechy])

1. Eksperyment tylko w jednej grupie bez grupy kontrolnej –

1. mierzenie wartości zmiennej zależnej

2. pokazanie bodźca (film etc.) – źródła informacji

3. ponowne mierzenie wartości zmiennej zależnej poprzez to samo lub podobne narzędzie

4. porównanie wyniku przed i po bodźcu – wniosek na temat oddziaływania bodźca

1. Eksperyment naturalny – zastosowanie eksperymentu do analizy rzeczywistego przebiegu procesu społeczeństwa bez wprowadzania bodźca i oczekujemy aż bodziec jako np. zjawisko pojawi się naturalnie.

Wdrożenie informatorów, którzy informują o pojawieniu się bodźca i badanie pomiarów.

1. Podwójnie ślepej próby – dwie grupy: eksperymentalna i kontrolna. Eksperymentalnej podaj się lek, kontrolnej placebo.

Obserwacja – traktowana jako technika uzupełniająca lub jako autonomiczna technika podstawowa.

Obserwacja – przypadkowe rejestrowanie zjawisk lub cyfrowy zapis obrazu. Może być obserwacją z zewnątrz lub z wewnątrz.

Przedmiotem obserwacji są zachowania, które mają subiektywny sens.

Obserwator powinien umieć rozszyfrować sens czynności wykonywanych przez obserwowane osoby.

Techniki obserwacji:

1. Celem jest opis zachowań i form interakcji bez formułowania uogólnień teoretycznych.

2. Opis i próba teoretycznego wyjaśniania zjawisk.

3. Analiza zależności empirycznych pomiędzy sekwencjami zachowań, a warunkami sytuacyjnymi.

Typy obserwacji:

1. Uczestnicząca i nieuczestnicząca

2. Systematyczna i niesystematyczna

1. Niesystematyczna – stosowana, gdy mało wiemy o przedmiocie badania. Obserwujemy wszystko co się dzieje w danej zbiorowości. Aby zapewnić warunki naukowości tworzy się schemat obserwacji biorąc pod uwagę następujące aspekty:

- ustalenie związku między ustalonym zachowaniem (sytuacją) i systemem społeczno-kulturowym

- każdy obserwowany przebieg zachowań ma swoją przyczynę w określonych sytuacjach, dlatego konieczne jest możliwe dokładne określenie warunków wywołujących zawsze te same lub podobne działania.

- określenie struktury pozycji społecznych charakteryzującą daną sytuację, właściwe jej oczekiwania i potencjalne sankcje.

- zachowanie jest poprzedzone subiektywną oceną tej sytuacji przez osoby działające. Oceny wpływają na zachowania osób

- każda względnie zamknięta sekwencja zachowań ma obiektywne następstwa dla jednostek uczestniczących i przeważnie stanowi punkt wyjścia dla wielu nowych sekwencji zachowań.

Obserwacja systematyczna a niesystematyczna:

- podstawą jej przeprowadzenia jest teoria

- przebieg obserwacji jest podporządkowany jest precyzyjnie zdefiniowanym kategoriom, które określają to, co ma być obserwowane

- warunki początkowe określające sytuację w jakiej pojawia się zachowanie są kontrolowane, aby umożliwić przeprowadzenie porównywalnych obserwacji.

Schemat obserwacji to zbiór pytań problemowych odnoszących się do ww aspektów.

1. W naturalnych sytuacjach społecznym

2. W sztucznie stworzonych sytuacjach eksperymentalnych

Problem badawczy – pytanie bez odpowiedzi w nauce

Hipoteza – propozycja twierdzenia naukowego. To zdanie twierdzące wskazujące na potencjalną zależność pomiędzy zmienną zależną (np. płeć) i niezależną (np. zachowanie podczas koncertu rockowego).