Zasady tworzenia prawa - wykład 30.04.2005
Materia Ustawowa
Pojęcie materii ustawowej w wąskim i szerokim znaczeniu.
Materia ustawowa - to te sprawy, które z uwagi na swoje znaczenie i rangę powinny być regulowane w drodze ustawy.
Pojęcie materii ustawowej w wąskim tego słowa znaczeniu oznacza te sprawy , które nie mogą być delegowane do regulacji w drodze innej niż ustawa.
Materia ustawowa to:
- sfera praw i wolności obywatela,
- kwestia sojuszy międzynarodowych,
- kwestia ustroju,
- kwestia sądownictwa.
Pojęcie materii ustawowej ulega stałemu rozwojowi, jest pojęciem dynamicznym, dlatego nic nie da katalog materii w wąskim tego słowa znaczeniu.
Pojęcie w szerszym tego słowa znaczeniu:
Droga ustawy ma miejsce, jeżeli wymaga tego konstytucja, lub jeżeli coś już jest uregulowane w konstytucji, to ratyfikacja umowy międzynarodowej dotyczącej tej samej kwestii też wymaga uregulowania ustawą.
Akty Prawa Miejscowego
Są to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie lub części danej jednostki podziału terytorialnego kraju.
Atrybutem prawa miejscowego jest to, że jest ono tworzone przez terenowe organy administracji publicznej.
Prawo miejscowe może być tworzone przez:
w systemie administracji rządowej prawo miejscowe jest tworzone przez Wojewodę oraz przez Kierowników Niezespolonych Służb Inspekcji i Straży
w systemie samorządu terytorialnego kompetencje prawotwórcze mają:
Rada Gminy
Rada Powiatu
Sejmik Województwa
oraz w wyjątkowych sytuacjach organy wykonawcze (Wójt, Burmistrz, Prezydent lub Zarząd Powiatu) wydają przepisy porządkowe, gdy nie obraduje Rada Gm. Lub Powiatu.
Klasyfikacja aktów prawa miejscowego z uwagi na rodzaj podstawy prawnej (3 rodzaje);
1. Przepisy ustrojowo-organizacyjne:
Statuty JST
Statuty Jednostek Pomocniczych w Gminach
Regulaminy korzystania z obiektów użyteczności publicznej.
Administracja rządowa nie tworzy prawa miejscowego o charakterze ustrojowo-organiz.
Statuty związków publiczno-prawnych (czyli gminy, powiatu) są aktem prawa miejscowego - obowiązują wszystkich.
Statut Urzędu Wojewódzkiego jest aktem prawa wewnętrznego, z uwagi na to, że tworzy je Wojewoda, który jako podmiot nie posiada osobowości prawnej i dotyczy on tylko pracowników urzędu.
Statuty zakładów administracyjnych posiadających osobowość prawną (statuty korporacji, fundacji, uczelni wyższych) są aktami prawa miejscowego
Podstawą prawną tworzenia norm ustrojowo-organizacyjnych jest generalna klauzula kompetencyjna.
2. Przepisy wykonawcze w stosunku do ustawy
/Podstawa prawna powinna wyglądać tak samo jak do wydania rozporządzenia i zawierać: przedmiot regulacji, zakres regulacji, kierunek regulacji oraz organ właściwy do wydania aktu/
Akty typu wykonawczego w stosunku do ustawy tworzone są na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych zawartych w ustawach materialnych prawa administracyjnego. Jednak przy przepisach wykonawczych są często przekraczane granice tych upoważnień.
O rozporządzeniach wydawanych przez organy wskazane w konstytucji jest mowa, że one są wydawane w celu wykonania ustawy/
3. Przepisy porządkowe
Przepisy wydawane na podstawie generalnej klauzuli kompetencyjnej, a brzmi ona:
„W przypadkach i zakresie nieuregulowanym przepisami prawnymi powszechnie obowiązującymi jeżeli jest to niezbędne dla ochrony zagrożonego bezpieczeństwa obywateli, porządku i spokoju publicznego, a także ochrony środowiska właściwy organ wydaje przepisy porządkowe”
Jedna i ta sama podstawa prawna może znaleźć zastosowanie w różnych sytuacjach - ponieważ jest to generalna klauzula kompetencyjna.
Upoważnienie do wydawania przepisów porządkowych znajduje się w Ustawie o Administracji Rządowej w Województwie i tu upoważniony jest Wojewoda.
Przepisy porządkowe mogą też wydawać organy nie zespolone z Wojewodą .
NIE wydaje przepisów porządkowych Samorząd Województwa , Sejmik Wojewódzki - nie mają upoważnienia.
Wydaje: Zarząd Powiatu, Rada Powiatu, Zarząd Gminy, Rada Gminy, Wójt, Burmistrz, Prezydent.
Przesłanki wydania przepisów porządkowych:
Nie jest to luka w prawie , ale jest pewna regulacja, jednak na tyle niedoskonała, że nie ma prawnego wzorca zachowania się.
Istnieje sytuacja bezpośredniego zagrożenia bezpieczeństwa, porządku lub spokoju publicznego.
Bezpieczeństwo publiczne - to stan, w którym nie jest zagrożony byt organów władzy publicznej, a jednostka może korzystać bez zakłóceń ze swoich praw i wolności.
Policja jest organem bezpieczeństwa publicznego.
Straż Miejska - organem bezpieczeństwa obywateli.
Porządek publiczny - to stan, w którym jednostka może korzystać ze swoich wolności i praw.
Spokój publiczny - to stan, który nie przekracza odporności ludzkiego organizmu (np. na hałas)
Aby wydać przepis porządkowy musi zaistnieć któraś z tych przesłanek.
Np. Rada G może wprowadzić czasowo lub na stałe zakaz spożywania alkoholu w miejscach publicznych - ze szczególnie ważnych powodów, jakim jest bezpośrednie zagrożenie dla życia.
Źródła prawa obowiązujące w Polsce i jego stosowanie po wejściu do UE
Porządek przedakcesyjny:
Konstytucja
Ustawy i akty zrównane z ustawami
Rozporządzenia wydane przez organy naczelne(Prezydent, PrezesRM, RadaM, Ministrowie z teką, Przewodniczący Komisji)
Akty prawa miejscowego.
Źródła prawa administracyjnego są tworzone od góry do dołu, a stosowane odwrotnie - dla Urzędnika najważniejsze są prawa szczegółowe.
Porządek poakcesyjny. Pojęcie prawa wspólnotowego
Z dniem wejścia Polski do UE w Polsce obok prawa krajowego zaczął obowiązywać w oparciu o specyficzne zasady porządek prawa wspólnotowego.
Zasada pierwszeństwa odnosi się tylko do prawa wspólnotowego ( nie do prawa europejskiego)
UE ma trzy filary:
I - wspólnoty europejskie (EUROTOM)
II - wspólne strategie i polityki
III - współpraca policji i sądowa w sprawach kryminalnych.
Filary II i III działają na podstawie umów międzynarodowych, które znajdują się na wysokości ratyfikowanych umów międzynarodowych.
Klasyfikacja Źródeł prawa wspólnotowego - wynika z traktatu wspólnoty europejskiej
Źródła dzielimy na: prawo pierwotne i wtórne.
Prawo pierwotne wspólnotowe to:
Traktaty założycielskie
Ogólne zasady orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS)
Prawo wtórne to:
Rozporządzenia
Dyrektywy
Decyzje oraz niewiążące zalecenia i opinie.
Nazwa pierwotne i wtórne wynika z tzw. paralelizacji prawa wspólnotowego, która pol. na tym, że: Wspólnoty są nie tylko organizacjami międzynarodowymi, ale ponadnarodowymi, co oznacza, że posiadają międzynarodową podmiotowość publiczno-prawną.
Organizacja ponadnarodowa charakteryzuje się tym, że na podstawie traktatu założycielskiego, który stanowi jej swoistą konstytucję (prawo pierwotne) może tworzyć przepisy prawne obowiązujące bezpośrednio nie tylko organy i instytucje wspólnoty, ale i państwa , a także obywateli państw członkowskich (prawo wtórne).
W przeciwieństwie do porządku krajowego trudno mówić o hierarchicznej budowie prawa wspólnotowego.
Charakterystyka prawa wtórnego
ROZPORZĄDZENIE - jest źródłem prawa o charakterze unifikującym prawo (ujednolica prawo), ponieważ bezpośrednio obowiązuje w państwach członkowskich. Ustawa krajowa nie powinna więc powtarzać treści rozporządzenia unijnego, bo ono już obowiązuje.
Adresatem rozporządzenia może być państwo, ale także osoba fizyczna lub prawna.
DYREKTYWA - adresatem dyrektywy jest tylko państwo. Dyrektywa wypowiada się co do celu, pozostawiając państwu wybór formy i środków realizacji tego celu.
Dyrektywa jest zwana środkiem harmonizującym prawo, ponieważ wymaga ona implementacji do porządku krajowego, a przyjęte przez ustawodawców krajowych rozwiązania mogą się różnić.
DECYZJA - może mieć charakter ogólny, ale z zasady posiada charakter aktu administracyjnego. Jest adresowana do państwa, do organów i instytucji wspólnoty, do osób fizycznych lub prawnych. Decyzje są wiążące.
Niewiążące Zalecenia i Opinie - mogą być adresowane do organów i instytucji wspólnoty, do państw członkowskich, do osób fizycznych i prawnych, ale są one niewiążące, tzn. mają znaczenie pod kątem przewidywalności sposobu stosowania prawa.
Zasady rządzące prawem wspólnotowym w relacjach z prawem krajowym.
Zasada prymatu - czyli pierwszeństwa prawa wspólnotowego.
W przypadku, kiedy organ władzy publicznej podczas stosowania prawa nie może pogodzić normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego przechodzi na normę prawa wspólnotowego.
Zasada prymatu obowiązuje bez względu na datę wejścia w życie normy prawa krajowego .
Sprzeczne z prawem wspólnotowym akty administracyjne powinny być eliminowane z porządku krajowego, a tym bardziej nie egzekwowane.