1. ŹRÓDŁA PRAWA POLSKIEGO W PORZĄDKU PRZED I PO AKCESYJNYM CZYLI PO WEJŚCIU POLSKI DO UE.
Źródła prawa czyli akty normatywne możemy uporządkować na pewnej wysokości w systemie źródeł prawa.
Kryteria prawidłowości obsadzania:
- merytoryczna - norma stojąca niżej musi być zgodna z treścią normy stojącej wyżej
- formalno-prawna - norma, która stoi niżej musi mieć zakotwiczenie kompetencyjne i proceduralne w normie, która stoi wyżej
Źródła prawa przed akcesyjne: 1. konstytucja; 2. ustawy i akty zrównane; 3. rozporządzenia; 4. akty prawa miejscowego
Źródła prawa obowiązujące w Polsce po wejściu do UE:
W Polsce obok prawa krajowego zaczął obowiązywać w oparciu o specyficzne zasady porządek prawa wspólnotowego. Zasady rządzące prawem wspólnotowym w regulacjach z prawem krajowym:
- zasada prymatu (pierwszeństwa) odnosi się do prawa wspólnotowego w przypadku kiedy organ władzy publicznej podczas stanowienia prawa nie może pogodzić normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego, przechodzi na normę prawa wspólnotowego
- zasada bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego - porządek prawa wspólnotowego obowiązuje w państwie członkowskim bez dodatkowych działań władzy tego państwa.
- zasada bezpośredniego obowiązywania umów ratyfikowanych - obowiązują w Polsce z dniem publikacji
- zasada bezpośredniego skutku w prawie podmiotowym - czy prawo wspólnotowe może kształtować bezpośrednio sytuację prawną jednostki: osób fizycznych + osób prawnych. Odpowiedź : tak ale przy pewnych założeniach
- norma bezwarunkowa
- o bardzo jasnej konstrukcji
Unia Europejska składa się z 3 filarów:
I filar tworzy wspólnotę europejską
II filar wspólne strategie i polityki
III filar współpraca policji i sądowa w sprawach kryminalnych
II i III filar działa na podstawie umów międzynarodowych, które znajdują się na wysokości umów ratyfikowanych.
A więc porządek wspólnotowy związany jest z naszym krajem treścią zasad.
2. ANALIZA ŹRÓDEŁ PRAWA WSPÓLNOTOWEGO: PRAWO PIERWOTNE I AKTY PRAWA WTÓRNEGO.
Wspólnoty są organizacjami ponadnarodowymi, co oznacza, że posiadają międzynarodową podmiotowość publiczno - prawną. Porządek wspólnoty związany jest źródeł naszym krajem treścią zasad.
Klasyfikacja źródeł prawa wspólnotowego:
1. prawo pierwotne - w jego skład wchodzą traktaty założycielskie oraz ogólne zasady orzecznictwa ETS (Europejski Trybunał Sprawiedliwości), traktat założycielski stanowi jej swoistą konstytucję.
2. prawo wtórne - to rozporządzenia, dyrektywy i decyzje oraz nie wiążące zlecenia i opinie - to przepisy, które wiążą nie tylko organy źródeł instytucje wspólnoty ale źródeł obywateli państw członkowskich.
- rozporządzenie - źródło prawa o charakterze unijnym, prawo ujednolica. Może być adresowane do państwa, ale adresatem może być osoba fizyczna, prawna
- dyrektywa - adresatem jest tylko państwo. Wypowiada się co do celu pozostawiając państwu wybór formy i środków realizacji tego celu. Jest zwana środkiem harmonizującym prawo ponieważ wymaga implementacji do porządku krajowego, a przyjęte przez ustawodawców rozwiązania mogą się różnić
- decyzja - może mieć charakter ogólny, z zasady posiada charakter aktu administracyjnego. Są adresowane do państwa, do organów instytucji wspólnoty, do osób fizycznych i prawnych. Decyzje są wiążące.
- nie wiążące zlecenia i opinie - adresowane do organów instytucji wspólnot, państw członkowskich, osób fizycznych i prawnych. Mają znaczenie dla przewidywalności sposobu przewidywania prawa.
3. PODSTAWOWE ZASADY PRAWA WSPÓLNOTOWEGO: ZASADA PRYMATU, BEZPOŚREDNIEGO OBOWIĄZYWANIA, BEZPOŚREDNIEGO SKUTKU, WSPÓLNOTOWEJ WYKŁADNII, EFEKTYWNOŚCI, LOJALNOŚCI.
1. zasada prymatu - pierwszeństwa prawa wspólnotowego - w przypadku kiedy organ władzy publicznej podczas stosowania prawa nie może pogodzić normy praw krajowego z normą prawa wspólnotowego przechodzi na normę prawa wspólnotowego. Obowiązuje bez względu na datę wejścia w życie normy prawa krajowego. Sprzeczne z prawem wspólnotowym akty administracyjne powinny być umorzone po stwierdzeniu nieważności.
2. zasada bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego - porządek prawa wspólnotowego obowiązuje w państwie członkowskim bez dodatkowych działań władzy tego państwa. Bezpośrednie obowiązywanie dotyczy umów ratyfikowanych, obowiązują w Polsce z dniem publikacji
3. zasada bezpośredniego skutku w prawie podmiotowym - prawo wspólnotowe może kształtować bezpośrednio sytuację prawną jednostki: osób fizycznych + osób prawnych, przy pewnych założeniach: norma bezwarunkowa; o bardzo jasnej konstrukcji
- aspekty horyzontalne czyli poziome między osobą fizyczną a osobą prawną
- aspekty wertykalne: jednostka w odniesieniu do władzy może powoływać się na treść dyrektywy, która określa pewne cele.
4. Zasada efektywności - prezentuje, że prawo wspólnotowe jest skuteczne poprzez wyżej omawiane
5. Zasada lojalności (solidarności) - kierowana do państw członkowskich, zobowiązuje do przestrzegania zasad prawa wspólnotowego
6. zasada wspólnotowej wykładni: jeżeli dokonujemy wykładni prawa krajowego to badamy czy nie zachodzi sprzeczność z prawem wspólnotowym
4. SPECYFIKA ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
A. HIERARCHICZNA BUDOWA - CHARAKTERYSTYKA POSZCZEGÓLNYCH STOPNI
- materia ustawowa - na najwyższym szczeblu Konstytucja (sejm, senat), ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą sejmu, ustawy , rozporządzenia, akty prawa miejscowego. Materia ustawowa to sprawy, które z uwagi na znaczenie i rangę powinny być regulowane w drodze ustawy.
W wąskim znaczeniu oznacza te kwestie i sprawy, które nie mogą być delegowane do regulacji w drodze innej niż ustawa, ta materia znajduje wyraz w Konstytucji. W wąskim znaczeniu oznacza, że da się wyliczyć pewien zasięg spraw. Jeśli jakaś kwestia jest uregulowana w drodze ustawy to zmiana też wymaga ustawy.
W szerokim znaczeniu to pojęcie dynamiczne i podlegające rozwojowi.
- ratyfikowane umowy międzynarodowe - to materia ustawowa w wąskim znaczeniu, dotyczą spraw zewnętrznych, ratyfikacja umowy wiąże państwo, ustawodawca wskazuje sprawy w których jeśli ma być zawarta umowa międzynarodowa ratyfikowana to musi być zgoda sejmu i senatu. Wymóg ratyfikacji jest bardzo ważny, jeżeli prezydent ma dokonać ratyfikacji umowy międzynarodowej i żeby mógł podpisać (ratyfikować) i opublikować to wcześniej w drodze ustawy sejm musi wyrazić zgodę
- rozporządzenia - wydawane są przez organy wskazane w konstytucji: prezydent RP, RM, Prezes RM, poszczególni ministrowie właściwi do spraw administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM, krajowa rada radiofonii i telewizji. Zakres spraw przekazywanych do uregulowania w rozporządzeniu określa się w sposób precyzyjny. Rozporządzenia wydawane są w celu wykonywania ustaw. Nie można przekroczyć granic upoważnień ustawowych. Ważne jest współuczestniczenie przy wydawaniu rozporządzenia ministrów polegające na osiągnięciu porozumienia w sprawie treści aktu, inicjatywa do wydania aktu, wyrażenie opinii o projekcie, wyrażenie zgody na wydanie aktu normatywnego.
Podstawa prawna do wydania rozporządzenia: przedmiot regulacji, zakres regulacji, kierunek regulacji, organ właściwy do wydania aktu
Podstawy prawne do tworzenia aktów prawa miejscowego - akty prawa miejscowego to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie lub części danej jednostki podziału terytorialnego kraju. Tworzone SA przez organy administracji publicznej o charakterze terenowym. Prawo miejscowe obowiązuje każdego adresata
Rodzaje podstaw prawnych: przepisy ustrojowo - organizacyjne - statuty jedn. Sam. Teryt.; regulaminy korzystania z obiektów użyteczności publicznej; statuty jedn. Pomocniczych. Gmina nie może kreować organ nieprzewidziany przez ustawy i wydaje akty prawa miejscowego na podstawie ustaw.
Klasyfikacja aktów prawa miejscowego z uwagi na organ tworzący - akty prawa miejscowego są stanowione przez wojewodę, organy administracji niezespolonej, w systemie samorządu terytorialnego: organy stanowiące i kontrolne a w wyjątkowych sytuacjach przez organy wykonawcze na podstawie przepisów upoważniających zamieszczanych w ustawach. Podstawą wydania uchwały i zarządzenia jest przepis prawny, który upoważnia dany organ do uregulowania określonego zakresu spraw, wyznacza zadania lub kompetencje organu.
Rodzaje aktów prawa miejscowego :
1. statut: reguluje działalność podmiotu, posiadającą osobowość prawną
2. przepisy wykonawcze: upoważnienie ustawowe, podstawa prawna: przedmiot regulacji, zakres, kierunek, organ właściwy do wydawania: organ stanowiący i kontrolny
3. przepisy porządkowe: wydawane na podstawie generalnej klauzuli kompetencyjnej, w przypadkach i w zakresie nie uregulowanym przepisami prawnymi powszechnie obowiązującymi jeśli jest to niezbędne dla ochrony zagrożonego bezpieczeństwa obywateli, porządku i spokoju publicznego a także ochrony środowiska - wydaje przepis właściwy organ
B. ZAMKNIĘTY CZY OTWARTY CHARAKTER ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
W Polsce mamy zamknięty system źródeł prawa tzn. że w Konstytucji zostały nazwane formy aktów normatywnych, które można uznać za źródło prawa powszechnie obowiązującego: konstytucja, ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą sejmu, ustawa, akty zrównane, rozporządzenie, akty prawa miejscowego.
Natomiast system prawa wewnętrznie obowiązujący jest otwarty. Przez prawo wewnętrzne rozumie się całokształt przepisów prawnych wydawanych w stosunku do podmiotów podporządkowanych na podstawie tzw. Generalnej klauzuli kompetencyjnej do sprawowania kierownictwa lub nadzoru. Kieruje, nadzoruje - ma tytuł do tworzenia aktów wewnętrznych. Prawo wewnętrzne jest ściśle związane z instytucją podległości hierarchicznej.
C. CECHY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
W Polsce występuje dualizm prawa (działanie podwójne, uzupełniające) dotyczy: prawa publicznego i prawa prywatnego. Dualizm występuje tam, gdzie są sądy. Prawodawca musi tworzyć prawo, które odpowiada pewnym wartościom, stosowanie i tworzenie prawa musi być zgodne z zasadami demokratycznego państwa.
Cechy: pewna procedura i sposób postępowania, akty prawne nie mogą naruszać zasad demokratycznego państwa, hierarchiczna budowa źródeł prawa
5. ZASADY DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO JAKO MATERIALNE PRZESŁANKI TWORZENIA PRAWA.
Prawodawca musi tworzyć prawo, które odpowiada pewnym wartościom. Stosowanie i tworzenie prawa musi być zgodne z zasadami demokratycznego państwa prawnego. RP stanowi demokratyczne państwo prawne urzeczywistniające zasady prawdy społecznej:
- zasadę tzw. Formalnej praworządności: zgodności działania z prawem
- zasadę materialno - formalną: państwo urzeczywistnia społeczne wartości, nasza wolność i prawa wynikają z nieodłącznej godności człowieka
Materialne zasady państwa prawnego
Zasada sprawiedliwości społecznej - szczególne znaczenie tej zasady polega na tym, że jest to jedyna zasada w obrębie zasad państwa prawnego, której zastosowanie w konkretnej sprawie może wyeliminować pozostałe zasady państwa prawnego
Zasada równości wobec prawa i w prawie - nie jest ot zasada o wartości absolutnej. Zasada ta opiera się na umiejętności wskazania opartego na prawie, kryterium uzasadniającego nierówność wobec prawa
Zasada adekwatności czyli proporcjonalności działania władzy publicznej - w myśl tej zasady, jeżeli władza ma naruszyć sferę prawa i wolności człowieka
- musi rozważyć czy zamierzonego celu nie osiągnie się w inny sposób
- jeżeli zamierzonego celu nie da się osiągnąć w inny sposób ingerencja ma być adekwatna, proporcjonalna względem celu, a nie naruszająca te dobra w szerszym zakresie pod pretekstem realizacji celu
Zasada adekwatności ma znaczenie nie tylko dla stworzenia prawa, ale dla stworzenia i egzekucji prawa
Zasada ochrony praw dobrze nabytych - prawa dobrze nabyte stanowią trwałe poszerzenie sfery praw danego podmiotu. Mogą wynikać bezpośrednio z postanowień prawa (z mocy ustawy), a ostatecznego aktu administracyjnego jak również z prawomocnego orzeczenia sądowego. Prawodawca nie powinien ingerować w te prawa, a jeżeli jest zmuszony dokonać tej ingerencji w sposób zgodny z aksjologią prawa i powinien dać coś w zamian
Zasada ochrony prywatności
Zasada jawności czyli transparentności działania władzy publicznej - osoba, która decyduje się na wykonywanie funkcji publicznych jednocześnie rezygnuje z ochrony danych osobowych w określonym zakresie
Zasada, że prawo nie działa wstecz - akt normatywny nie wywołuje skutków z mocą wsteczną, chyba że jest to zgodne z zasadami demokratycznego państwa prawnego. Ten wyjątek należy rozumieć w sposób zwężający przede wszystkim chodzi tu o sprawy związane z ustrojem władzy publicznej nie mające znaczenia bezpośredniego dla sfery praw i wolności lub też może chodzić o rozstrzygnięcie korzystne dla jednostki ale nie sprzeczne z zasadą sprawiedliwości i równości wobec prawa
Zasada nie zmieniania w trakcie trwania roku obrachunkowego zasad opodatkowania
Zasada prawa do sądu w rozsądnym czasie
6. ROZPORZĄDZENIE PREZESA RM Z DNIA 20.06.2002 W SPRAWIE TECHNIKI PRAWODAWCZEJ (DZ.U.NR 100 POZ. 908). PODSTAWOWE ROZWIĄZANIA PEŁNEGO ZAKRESU REGULACJI.
Rozporządzenie RM w sprawie techniki prawodawczej to dorobek teorii prawnej. Prawodawca musi tworzyć prawo, które odpowiada pewnym wartościom, a stosowanie i tworzenie prawa musi być zgodne z zasadami demokratycznego państwa prawnego. A więc zasady techniki prawodawczej mają wymiar:
1. formalno - prawny: pewna procedura i sposób postępowania
2. materialno - prawny: akty prawne nie mogą narusza zasad demokratycznego państwa prawa.
Konstytucja określa pewne przesłanki merytoryczne, formalne, ideologiczne, którym muszą odpowiadać normy prawne. Zasady konstytucji to zasady państwa prawnego. Doniosły charakter ma:
1. zasada w systemie norm prawnych biorąc pod uwagę hierarchiczną budowę źródeł prawa
2. funkcjonowanie instytucji prawnych
3. sfera stosunków społecznych
Zasady tworzenia przepisów prawnych określane w rozporządzeniu Prezesa RM z 20.06.2002 to podstawowe rozwiązania pełnego zakresu regulacji obejmują one m. innymi:
Metodykę podjęcia decyzji i przygotowania projektu ustawy
- zasady odnoszące się do treści projektu ustawy
- budowę ustawy
- przepisy przejściowe i dostosowujące
- przepisy końcowe
- przepisy wprowadzające
- przepisy szczegółowe
- systematykę ustawy i rozporządzenia
- pojęcie przepisów upoważniających
- współdziałanie organów
- źródła prawa
7. USTAWA Z DNIA 20.07.2000 O OGŁOSZENIU AKTÓW NORMATYWNYCH I NIEKTÓRYCH INNYCH AKTÓW PRAWNYCH (DZ.U. NR 62 POZ. 718) - PODSTAWOWE ROZWIĄZANIA PEŁNEGO ZAKRESU REGULACJI.
Warunkiem wejścia w życie powszechnie obowiązującego aktu normatywnego zgodnie z art. 88 Konstytucji jest jego ogłoszenie. Warunek ten dotyczy ustaw i innych powszechnie obowiązujących aktów prawa miejscowego, jak też umów międzynarodowych. Ogłoszenie oznacza przekazanie informacji o treści aktu normatywnego jego adresatom. Zasady i tryb ogłaszania ustaw i innych aktów określa ustaw. Ogłoszenie - publikacja tekstu w Dz.U do spełnienia trybu konieczne jest także jego udostępnienie, skierowanie do rozpowszechnienia.
Akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane są w Dziennikach Urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ich ogłoszenia (chyba, że Sejm stanowi inaczej). Ustawa nie działa wstecz chyba, że jej działanie wsteczne jest korzystniejsze dla obywateli. Akt wykonawczy do ustawy nie może wejść wcześniej w życie niż ustawa zawierająca delegację
Odmienność ogłaszania przepisy porządkowe - publikowane w sposób zwyczajowo przyjęty w środkach masowego przekazu (konieczne też ogłoszenie w dzienniku urzędowym)
Publikatory:
- Dziennik Ustaw - ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe
- Monitor Polski - uchwały i zarządzenia naczelnych i centralnych organów władzy administracji państwowej, uchwały międzynarodowe Sejmu i Senatu
- Wojewódzkie Dzienniki Urzędowe - zarządzenia i uchwały terenowych organów rządowej administracji i organów sam. Teryt.