(1)
ZASADY TWORZENIA PRAWA.
Zasady demokratycznego państwa prawnego jako przesłanki tworzenia prawa.
Rozporządzenie PRM 20.06.2002r. w sprawie zasad techniki prawodawczej Dz. U. 100/2002 z 2002r. poz.908.
Zgodnie z art. 2 Konstytucji, RP stanowi demokratyczne państwo prawne urzeczywistniające zasady sprawiedliwości społecznej.
Doktryna wyodrębnia 2 modele państwa prawnego:
formalny model państwa prawnego,
jest z nim związana zasada tzw. formalnej praworządności; instytucja ta oznacza zgodność z prawem obojętnie jakiej treści; tworzy się instytucje, które mają służyć zabezpieczeniu praw i wolności człowieka;(nie zajmuje się aksjologią)
materialno - formalny model państwa prawnego.
tj. model państwa prawnego, w którym nie chodzi tylko o instytucje, ale jest w tym modelu wyrażona aksjologia państwa (wartości, którym państwo służy).
U nas jest model materialno - nie chodzi tylko o instytucje i procedury, które mają zabezpieczać prawa i obowiązki obywateli, ale w tym modelu jest wyłożona aksjologia państwa - wartości którym państwo hołduje (u nas w preambule). Ustrojodawca nie tworzy nam praw lecz stwierdza, że nasze prawa wynikają z godności człowieka, z jego istoty. Nasza Konstytucja ma filozofię indywidualistyczną (najważniejszy jest człowiek a nie wspólnota).
ZASADY DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA PRAWNEGO - tj. termin, którego znaczenia szukamy na gruncie doktryny i orzecznictwa sądowego, w tym przede wszystkim Trybunału Konstytucyjnego. Tylko w odniesieniu do tych zasad, które nie funkcjonują samodzielnie w konstytucji korzystamy z doktryny i orzecznictwa sądowego.
Doktryna prawa konstytucyjnego podnosi problem prawidłowego rozumienia zasad konstytucyjnych. Zauważa się, że TK z pojęciem zasady konstyt. utożsamia normę Konstytucji i to jest pojęcie zbyt szerokie.
Np. Zasada prawa tj. wypowiedź ustawodawcy posiadająca szczególnie doniosły charakter. Doniosły charakter wynika :
z miejsca tej zasady w systemie norm prawnych biorąc pod uwagę hierarchiczną budowę źródeł prawa;
znaczenie tej wypowiedzi dla funkcjonowania i stosowania innych instytucji prawnych;
znaczenie tej wypowiedzi dla sfery stosunków społecznych.
Konstytucjonaliści twierdzą, że zasady konstytucyjne też mają pewną hierarchię a od charakteru sprawy zależy doniosłość wg której zasady należy je uporządkować.
Reguła oznacza wszystko albo nic. Zasada może być wykonana w pewnym stopniu (np. 14 - dniowy termin o wniesienie odwołania, będzie regułą - bo albo wniosłem, albo nie).
Teoretycznie zasady państwa prawnego można uporządkować, ale do konkretnej sprawy przemieszają się. Konflikt między zasadami: wybieramy najważniejszą, ale nie rezygnujemy z innych pozostałych. W przypadku reguł wybieramy jedną.
PODZIAŁ ZASAD.
Normy prawne możemy podzielić:
normy dyrektywalne
normy opisowe
normy wartościujące.
Można mówić o:
zasadach dyrektywalnych
zasadach opisowych
zasadach wartościujących.
Ad. a). Dyrektywa - tj. wzór powinnego zachowania się, czyli mamy zasady p. prawnego, które tworzą wzór zachowania;
Ad. b). Normy i zasady opisowe - tj. spór w doktrynie, wg jednych prawo składa się z norm dyrektywalnych.
Normy opisowe charakteryzują, sprawdzają treść pewnych instytucji prawnych.
Instytucja prawna - to są pewne powtarzające się elementy norm prawnych, których wyodrębnienie i nazwanie (np. gmina) ma służyć uporządkowaniu, czyli egzegezie (podporządkowanie treści aktu prawnego) przepisów prawnych.
Ad. c). Normy wartościujące - to są wypowiedzi ustawodawcy, które wprowadzają pewną aksjologię (wartościowanie), które wprowadzają określony system wartości do systemu prawa, należy traktować jako materiał uzupełniający normy dyrektywalne albo normy o charakterze opisowym.
Mamy zasady normy wg innego kryterium podziału, którym jest stopień abstrakcji; mamy jeszcze:
zasady normy - normy obowiązujące,
zasady postulaty - są to „pobożne życzenia” doktryny.
PODZIAŁ ZASAD Z UWAGI NA TREŚĆ:
zasady materialno - prawne,
zasady ustrojowe,
zasady proceduralne.
MATERIALNE ZASADY PAŃSTWA PRAWNEGO:
Zasada sprawiedliwości społecznej (art. 2 K.) - jest to doniosła wypowiedź ustawodawcy o charakterze wartościującym, opisowym i dyrektywalnym. Szczególne znaczenie tej zasady sprawiedliwości społecznej polega na tum, że to jest jedyna zasada w obrębie zasad państwa prawnego, które zastosowanie w konkretnej sprawie może wyeliminować pozostałe zasady państwa prawnego.
Zasada równości wobec prawa i w prawie - nie jest to zasada o wartości absolutnej. Zasada równości wobec prawa opiera się na umiejętności wskazania opartego na prawie kryterium uzasadniającego nierówność wobec prawa. [ relewantnie prawne - tzn. oparte na prawie].
Zasada adekwatności, czyli proporcjonalności działania władzy publicznej. Jeżeli władza ma naruszać sferę praw i wolności człowieka to należy rozważyć czy :
zamierzonego celu nie osiągnie w inny sposób;
jeżeli nie da się osiągnąć sposób zamierzonego celu, ingerencja w prawa i wolności ma być proporcjonalna, adekwatna względem celu, a nie naruszająca te dobra w szerszym zakresie pod pretekstem realizacji celu.
Zasada adekwatności, czyli proporc. działania władzy publicznej ma znaczenie nie tylko dla stworzenia prawa, ale dla stosowania i egzekucji prawa.
Zasady ochrony praw dobrze nabytych. Prawa dobrze nabyte stanowią trwałe poszerzenie sfery praw danego podmiotu (to może być osoba prawna, fizyczna, instytucja prawna). Prawa dobrze nabyte mogą wynikać bezpośrednio z postanowień prawa (czyli z mocy ustawy), z ostatecznego aktu administracyjnego, jak również z prawomocnego orzeczenia sądowego.
Zasada praw dobrze nabytych oznacza, że prawodawca nie powinien ingerować w te prawa, a jeżeli jest zmuszony dokonać tej ingerencji w sposób zgodny z aksjologią prawa i powinien dążyć do względnej ekwiwalentności (powinien dać coś w zamian).
Zasada ochrony prywatności. Swoistą antynomią (przeciwstawieniem) jest zasada jawności, czyli transparentności działania władzy publicznej. Osoba, która decyduje się na wykonywanie funkcji publicznych jednocześnie rezygnuje z ochrony danych osobowych w określonym zakresie.
W przypadku sprawowania funkcji publ. prawem do prywatności nie jest objęte wynagrodzenie i wszystkie bonusy związane z wykonywaniem funkcji publicznej (np. samochód służbowy), kwestia wykształcenia i przebiegu ścieżki zawodowej, posiadany majątek, miejsce i formy kontaktu (służbowe), informować o swoich zamierzeniach i planach służbowych.
Zasada, że prawo nie działa wstecz (lex retro non agit). Ustawa o publikacji aktów normatywnych z 2002r. ustawodawca mówi, że akt normatywny nie wywołuje skutków prawnych z mocą wsteczną, chyba że jest to zgodne z zasadami demokratycznego państwa prawnego.
Ten wyjątek z ustawy o publikacji aktów normatywnych należy rozumieć w sposób zawężający . przede wszystkim chodzi tu o sprawy związane z ustrojem władzy publicznej nie mające znaczenia bezpośredniego dla sfery praw i wolności lub też może chodzić o rozstrzygnięcia korzystne dla jednostki, ale nie sprzeczne z zasadą sprawiedliwości i równości wobec prawa.
Zasada niezmieniania w trakcie trwania roku obrachunkowego zasad opodatkowania.
Zasada prawa do sądu w rozsądnym czasie.
ZASADY O CHARAKTERZE PROCEDURALNYM DEMOKRATYCZNEGO PAŃSTWA.
Zasada prawa do sądu w rozsądnym czasie.
Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (bo jesteśmy państwem prawnym).
zasada, że prawo nie działa wstecz
ZASADY USTROJOWE PAŃSTWA PRAWNEGO.
Zasada podziału władz (ustrojowy podział władz) - państwo jest suwerenem w postaci narodu, ale jest ustrojowy podział władz (władza adm. nie może mieć wł. sądowniczej, władza sądownicza nie może mieć wł. administracyjnej, )
Zasada decentralizacji władzy publicznej wraz z zasadą samorządu (państwo prawne powinno być zdecentralizowane)
ŹRÓDŁA PRAWA W POLSCE PRZED I PO WEJŚCIU POLSKI DO UNII EUROPEJSKIEJ.
W Europie kontynentalnej mamy zjawisko dualizmu prawa (publiczne i prywatne) - wg definicji Ulpiana:
prawo prywatne dotyczy interesów obywateli Rzymu,
prawo publiczne dotyczy interesów republiki.
prawo publiczne - jest to prawo, które określa prawo pomiędzy interesem publicznym a interesem jednostki;
prawo prywatne - dotyczy stosunków pomiędzy osobami fizycznymi, prawnymi, fizycznymi i prawnymi.
Prawo publiczne - określa relacje pomiędzy interesem publicznym, a opartym na prawie interesu jednostki.
Prawo prywatne - relacje pomiędzy osobami prawnymi i relacje między osobami fizycznymi, a także relacje między osobami prawnymi i fizycznymi.
Dualizm poznajemy tam, gdzie są sądy administracyjne.
Dualizm prawa występuje w Europie kontynentalnej
Monizm prawa występuje w Wielkiej Brytanii
W Polsce jest dualizm prawa
Hierarchiczna budowa źródeł prawa.
Otwarty, czy zamknięty system źródeł prawa.
Ad. 1. Hierarchiczna budowa źródeł prawa polega na tym, że źródła prawa, czyli akty normatywne możemy uporządkować na pewnej wysokości w systemie źródeł prawa. Podst. problemem jest kryterium miejsca aktu normatywnego w systemie aktów (normatywnych). Takie jest miejsce aktu normatywnego w systemie aktów, jakie jest miejsce organu, który utworzył dany akt w systemie organów władzy publicznej.
Drugim problemem jest porządkowanie aktów normatywnych pochodzących z tego samego organu (wyżej stoi ten ogólny, niżej bardziej uszczegółowiony).
Kryteria prawidłowości osadzenia normy w systemie.
Norma znajdująca się na określonej wysokości w systemie źródeł prawa musi spełniać dwie przesłanki:
merytoryczną
formalnoprawną.
Przesłanka merytoryczna polega na tym, że norma która stoi niżej musi być zgodna z treścią normy, która stoi wyżej.
Przesłanka formalnoprawna polega na tym, że norma która stoi niżej musi posiadać tzw. zakotwiczenie kompetencyjne i proceduralne w normie, która stoi wyżej.
HIERARCHICZNA BUDOWA ŹRÓDEŁ PRAWA A STOSOWANIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.
Konstytucja, ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego - czyli system prawa tworzony jest od góry, ale stosowany jest od dołu.
Organ (wójt, burmistrz , prezydent ) jako podstawę prawną stosuje najpierw akt prawa miejscowego, a potem ustawy.
Ad.2. Otwarty, czy zamknięty system źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Zdecydowana część przedst. doktryny mówi, że w Polsce mamy zamknięty system prawa, tzn. że w Konstytucji zostały nazwane formy aktów normatywnych, które są źródłem prawa powszechnie obowiązującego(konstytucja, ustawy, rat. Umowy międzynarodowe, rozporządzenia i akty prawa miejscowego)
Ustrojodawca uczynił różnicę pomiędzy pojęciem prawa powszechnie obowiązującego a prawa wewnętrznego.
System źródeł prawa wewnętrznego j - wg . Art.93 Konstytucji
Większość przedstawicieli doktryny mówi, że system źródeł prawa wewnętrznego jest otwarty - bo akty prawa wewnętrznego oprócz PRM i poszcz. Ministrów tworzą również Starosta, Wójt, Kierownik Zakładu Administracyjnego.
Art. 93 - służy do zasygnalizowania, że aś też akty prawa wewnętrznie obowiązującego
Czyli :
Otwarty jest system źródeł prawa wewnętrznie obowiązującego
Zamknięty jest system źródeł prawa powszechnie obowiązującego.
Prawo wewnętrzne.
Przez prawo wewnętrzne rozumie się całokształt przepisów prawnych wydawanych przez organ nadrzędny w stosunku do podmiotów podporządkowanych na podstawie tzw. generalnej klauzuli kompetencyjnej do sprawowania kierownictwa lub nadzoru.
Generalna klauzula kompetencyjna do sprawowania kierownictwa lub nadzoru - tzn. że z tyt. Tego, że kieruje lub nadzoruje to posiada generalną klauz. Komp.
Prawo wewn. jest ściśle związane z instytucją podległości hierarchicznej.
PROBLEM OTWARTEGO CHARAKTERU PRZEPISÓW PRAWNYCH POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCYCH.
Problem ten dotyczy tzw. przepisów administrac. i jest związany z tzw. działalnością prawotwórczą typu stosowanie prawa.
Kwestia sprowadza się do rozgraniczenia działalności prawotwórczej adm. publicznej typu legislacyjnego (wykonawczej do ustaw) od działalności prawotwórczej typu forma działania administracji publicznej.
Zwolennicy koncepcji otwartego systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego podnoszą, że Konstytucja nie zajmuje się formami działania adm. publicznej w zwiazku z tym pominęła ten temat, co nie oznacza, że źródła prawa typu forma działania nie mogą pojawiać się w ustawach zwykłych.
(2)
ZASADY TWORZENIA PRAWA
Materia ustawowa
Materia ustawowa - pojęcie w wąskim i szerokim tego słowa znaczeniu. Materia ustawowa to są te sprawy które z uwagi na swoje znaczenie i rangę powinny być regulowane w drodze ustawy.
Materia ustawowa w wąskim tego słowa znaczeniu oznacza te kwestie które nie mogą być delegowane do regulacji w drodze innej niż ustawa.. Ta materia znajduje wyraz w Konstytucji.
Materia w szerszym tego słowa znaczeniu jest to pojęcie dynamiczne polegające stałemu rozwojowi dot. spraw w których konstytucja wymaga ustawy lub zostały już uregulowane w ustawach.
Akty prawa miejscowego - definicja
Akty prawa miejscowego są to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na terenie lub części danej jednostki podziału terytorialnego kraju. Mogą obowiązywać na terenie całego lub części powiatu, gminy lub województwa. Atrybutem prawa miejscowego jest to, że jest ono tworzone przez terenowe organy administracji publicznej.
W systemie administracji rządowej prawo miejscowe tworzone jest przez wojewodę oraz przez kierowników niezespolonych służb, inspekcji i straży.
W systemie samorządu terytorialnego kompetencje prawotwórcze posiadają organy stanowiące i kontrolne Rada Gminy, Rada Powiatu, Sejmik a w wyjątkowych sytuacjach organy wykonawcze gdy nie obraduje Rada Gminy lub Rada Powiatu( wyj. Zarząd województwa)
Przepisy porządkowe może wydawać wojewoda, może tworzyć jeszcze gmina lub powiat, kiedy nie obradują mogą je tworzyć wójt, starosta , prezydent.
Klasyfikacja aktów prawa miejscowego z uwagi na rodzaj podstawy prawnej
Prawo miejscowe - prawo powszechnie obowiązujące na terenie danej miejscowości „każdego kto posiada cechy adresata” - wiąże prawo miejscowe.
Trzy rodzaje aktów prawa miejscowego:
1. tzw. przepisy ustrojowo-organizacyjne np. statuty jednostek samorządu terytorialnego, regulaminy korzystanie o obiektu użyteczności publicznej, statuty jednostek pomocniczych gmin. Administracja rządowa nie tworzy prawa miejscowego o charakterze ustrojowo-organizacyjnym. Statut Urzędu Wojewódzkiego jest aktem prawa wewnętrznego z uwagi na to że tworzy je wojewoda który jako podmiot nie posiada osobowości prawnej. Podstawa prawna do tworzenia norm ustrojowo-organizacyjnych tj. generalna klauzula kompetencyjna. Rodzaje organów określa ustawodawca czyli wynikają z ustawy. Gmina nie może kreować organu nie przewidzianego przez ustawę. Statuty Gminy posiadają walor prawa miejscowego. Tylko te podmioty administracji publicznej o charakterze zbiorowym, tylko związki publiczno-prawne ich statut ma walor prawa miejscowego. Żeby istniał ten związek to musi być zbiór rzeczy i związki rzeczowe jeżeli mają osobowość prawną to ich statuty maja walor aktu prawa miejscowego. Część postanowień statutu to są normy mające walor prawa miejscowego.
2. Przepisy wykonawcze w stosunku do ustawy. ( podstawa prawna powinna wyglądać tak samo jak do wydania rozporządzenia
a) przedmiot regulacji
b) zakres regulacji
c) kierunek regulacji
d) organ właściwy do wydania aktu
Te przepisy wykonawcze do ustawy są tworzone na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych, zawartych w ustawach materialnych prawa administracyjnego. O rozporządzeniach wydawanych przez organy wskazane w Konstytucji jest mowa, że one są wydawane w celu wykonania ustawy. (takich zapisów nie ma w ustawach ustrojowych w stosunku prawa miejscowego, w związku z tym gmina jest bardzo samodzielna, przykłady: Rada Gminy w drodze uchwały określa zasady przydzielania stypendium dla twórców, usytuowania punktu sprzedaży alkoholu.
3. Przepisy porządkowe - wydawane na podstawie generalnej klauzuli kompetencyjnej. W przypadkach i w zakresie nieuregulowanym przepisami prawnymi powszechnie obowiązującymi jeżeli jest to niezbędne dla ochrony zagrożonego bezpieczeństwa obywateli, porządku i spokoju publicznego a także ochrony środowiska, właściwy organ wydaje przepisy porządkowe.
Przesłanki wydawania przepisów porządkowych.
Te przepisy są wydawane na podstawie generalnej klauzuli kompetencyjnej. Jedna i ta sama podstawa prawna może znaleźć zastosowanie w przeróżnych sytuacjach. Upoważnienie do wydawania przepisów porządkowych znajduje się w przepisach o ustawie o administracji rządowej w województwie i upoważniony do tego jest wojewoda . Przepisy porządkowe mogą wydawać organy niezespolone z wojewodą. Przepisy porządkowe nie są wydawane przez samorząd województwa - sejmik.. Mogą być wydawane przez Radę Powiatu, Zarząd Powiatu, Radę Gminy, wójta, burmistrza. Ten pierwszy człon „ w zakresie….” (jest ustawa lub inny akt obowiązujący), jeżeli gmina wcześniej wyda zarządzenie porządkowe np. dotyczące ochrony zdrowia ludności, to wojewoda jeżeli wyda takie zarządzenie to nie dotyczy to tej gminy która to zarządzenie wydała wcześniej. Musi istnieć bezpośrednie zagrożenie dóbr określonej wartości.
Pojęcie bezpieczeństwa publicznego, porządku publicznego i spokoju publicznego.
Bezpieczeństwo publiczne - jest to stan w którym nie jest zagrożony byt organów władzy publicznej a jednostka czyli człowiek, może korzystać bez zakłóceń ze swoich praw i wolności. jego się nie decentralizuje, dlatego policja jest uniezależniona od samorządu jest organem bezpieczeństwa obywateli. Organy samorządu zajmują się bezpieczeństwem obywateli.
Porządek publiczny - stan w którym jednostka może korzystać ze swoich wolności i praw
Spokój publiczny - stan, który nie przekracza odporności ludzkiego organizmu
POJĘCIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO
Z dniem wejścia Polski do UE w Polsce obok prawa krajowego zaczął obowiązywać w oparciu o specyficzne zasady porządek prawa wspólnotowego.
Prawo europejskie jest pojęciem szerszym od prawa wspólnotowego.
Mamy dwie wspólnoty :
Wspólnota Europejska
Wspólnota Europejska Energii Atomowej
W UE występują III filary :
I - Wspólnoty Europejski
II - Wspólne Strategie i Polityki
III - Współpraca policji i sądowa w sprawach kryminalnych
II i III filar działają na podstawie umów międzynarodowych i one znajdują się na wysokości ratyfikowanych umów międzynarodowych.
Rodzaje prawa wspólnotowego, klasyfikacja źródeł prawa wspólnotowego.
Źródła prawa dzielą się na prawa pierwotne i wtórne.
W skład prawa pierwotnego wchodzą traktaty założycielskie oraz ogólne zasady orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
Prawo wtórne to są rozporządzenia, dyrektywy i decyzje oraz nie wiążące zalecenia i opinie.
Nazwa prawa pierwotnego i wtórnego wynika z tzw. paralelizacji (równoległości) prawa wspólnotowego.
Wspólnoty są nie tylko organizacjami międzynarodowymi, ale ponadnarodowymi co oznacza, że posiadają międzynarodową podmiotowość publiczno-prawną. Organizacja ponadnarodowa charakteryzuje się tym, że na podstawie traktatu założycielskiego, który stanowi jej swoistą konstrukcję (prawo pierwotne), może tworzyć przepisy prawne obowiązujące bezpośrednio nie tylko organy i instytucje wspólnoty ale i państwo i także obywateli państw członkowskich (prawo wtórne).
W przeciwieństwie do porządku krajowego, trudno mówić o hierarchicznej budowie prawa wspólnotowego.
Charakterystyka prawa wtórnego.
Rozporządzenie jest przede wszystkim źródłem prawa o charakterze unifikującym prawo (ujednolica prawo) bo ono bezpośrednio obowiązuje w krajach członkowskich. |Ustawa krajowa nie powinna powtarzać treści rozporządzenia. Rozporządzenie może być adresowane do państwa lub też może być adresatem fizyczna osoba prawna. Ona unifikuje prawo we wspólnocie
Dyrektywa. Adresatem dyrektywy jest tylko państwo . Dyrektywa wypowiada się co do celu pozostawiając państwu wybór formy i środków realizacji tego celu. Dyrektywa jest zwana środkiem harmonizującym prawo ponieważ ona wymaga implementacji do porządku krajowego a przyjęte przez ustawodawców krajowych rozwiązania mogą się różnić. Jest to element harmonizujący prawo państw członkowskich. Treść dyrektywy zawsze musi być zrealizowana.
Decyzja. - może mieć charakter ogólny ale z zasady posiada charakter aktu administracyjnego. Są adresowane do państwa, do organów i instytucji wspólnoty lub do osób fizycznych czy też prawnych. Są wiążące.
Nie wiążące zalecenia i opinie mogą być adresowane do organów i instytucji wspólnot. Mogą być adresowane do państw członkowskich i do osób fizycznych i prawnych. Mają znaczenie pod kątem przewidywalności sposobu stosowania prawa. Są nie wiążące.
Zasady rządzące prawem wspólnotowym w relacjach z prawem krajowym.
Zasada prymatu - czyli pierwszeństwa prawa wspólnotowego. W przypadku kiedy organ władzy publicznej podczas stosowania prawa nie może pogodzić normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego, przechodzi na normę prawa wspólnotowego. (Dotyczy to władzy sądowej, ustawodawczej, organu administracyjnego). Zasada prymatu obowiązuje bez względu na datę wejścia w życie normy prawa krajowego. Sprzeczne z prawem wspólnotowym akty administracyjne powinny być eliminowane z porządku prawa krajowego a tym bardziej nie powinny być egzekwowane. (przykład: cumowanie 10 łodzi w Szwajcarii)
Zasada bezpośredniego obowiązywania prawa wspólnotowego. Porządek prawa wspólnotowego obowiązuje w państwie członkowskim bez żadnych dodatkowych działań ze strony organów tego państwa. Ratyfikowane umowy międzynarodowe wchodzą z dniem ogłoszenia.
Zasada bezpośredniego skutku w prawie wspólnotowym - czy prawo wspólnotowe może kształtować bezpośrednio sytuację prawną jednostek - osób fizycznych - osób prawnych. Odpowiedź jest twierdząca. Ta norma musi być bezwarunkowa i o bardzo jasnej konstrukcji. Horyzontalne i wertykalne aspekty zasady bezpośredniego skutku. Państwo może pozorować, że implementowało dyrektywę. Wertykalne aspekty wywoływania bezpośredniego skutku, polegają na tym, że jednostka w odniesieniu do władzy publicznej może powołać się skutecznie na treść nieimplementowanej lub źle implementowanej dyrektywy. Ta zasada nie ma zastosowania w układach horyzontalnych czyli poziomych (pomiędzy osobami fizycznymi i osobami prawnymi dla stosunków osobowo-prawnych).
Zasada prowspólnotowej wykładni- badanie czy nie zachodzi sprzeczność między prawem krajowym i wspólnotowym. Znaczenia prawa wspólnotowego należy szukać na tle postanowień prawa wspólnotowego a nie w prawie krajowym.
Zasada efektywności prawa wspólnotowego - konwersja ww. zasad już omówionych. Prawo wspólnotowe jest skuteczne poprzez zasadę prymatu, bezp. Obow, bezpośr. Skutku, prowspólnotowe wykładni
Zasada lojalności (solidarności) - kierowana do państw członkowskich, zobowiązuje te państwa do przestrzegania zasad prawa wspólnotowego.
Rozporządzenie Ministra 20.06.2002 r. - w sprawie zasad techniki prawodawczej.
Podstawowa część jest w załączniku .
Projekt ustawy -
# - metodologia podjęcia decyzji o przygotowaniu projektu
# - metodologia przygotowania projektu ustawy.
Metodologia podjęcia decyzji o przygotowania projektu ustawy.
Wyznaczenie i opisanie stanu stosunków społecznych w dziedzinie wymagającej interwencji ze wskazaniem pożądanych zmian.
Ustalenie potencjalnych, prawnych i inne niż prawne środków oddziaływania, umożliwiających realizację celów.
Określenie skutków społecznych, gospodarczych, organizacyjnych, prawnych i finansowych, każdego z proponowanych rozwiązań.
Zasięgnięcie opinii podmiotów zainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy.
Wybór sposobu interwencji.
Metodologia przygotowania projektu ustawy.
Zapoznanie się z dotychczasowym stanem prawnym, w tym przede wszystkim z prawem Unii Europejskiej.
Ustalenie dotychczasowych skutków obowiązującej regulacji.
Cele nowej regulacji.
Ustalenie alternatywnych rozwiązań prawnych
Prognoza podstawowych i ubocznych skutków rozwiązań alternatywnych
Ocena skutków finansowych
Wybór optymalnego rozwiązania.
Zasady odnoszące się do treści ustawy.
Zasada wyczerpującej regulacji w danej dziedzinie spraw
Zasada niewprowadzania licznych wyjątków
Zasada niezamieszczania przepisów regulujących sprawy wykraczające poza przedmiotowy zakres ustawy. ( zapas tzw. kuchennych schodów)
Ustawa nie może powtarzać przepisów zamieszczonych w innych ustawach. Zakaz ten dotyczy również ratyfikowanych umów międzynarodowych, jak również aktów prawa wspólnotowego.
Zasada dotyczy instytucji odesłania. Ustawa może odsyłać do przepisów tej samej ustawy lub innych ustaw (lub aktów zrównanych z ustawami) nie może odsyłać do aktów podstawowych.
Zasada zwięzłej i syntetycznej redakcji
Zasada zrozumiałego wyrażania intencji prawodawcy
Zasada redakcji zgodnie ze składnią języka polskiego przy unikaniu zdań wielokrotnie złożonych.
Względny zakaz posługiwania się profesjonalizmami, zwrotami obcojęzycznymi lub nowotworzonymi pojęciami.
Zasada posługiwania się określeniami tzw. wiodącej ustawy zwanej kodeksem bądź prawem
Względny zakaz zamieszczania apeli, postulatów, zaleceń oraz uzasadnień projektowanych norm.
Wraz z projektem ustawy przygotowuje się projekty najwcześniejszych aktów wykonawczych.
Budowa ustawy.
Ustawa zawiera tytuł, przepisy merytoryczne, przepisy o wejście ustawy w życie. Przy przepisach nowelizacyjnych - może zawierać przepisy przejściowe lub tzw. dostosowujące oraz przepisy uchylające. Ustawa może zawierać przepisy wprowadzające zmiany w innych ustawach (przepisy zmieniające) oraz przepisy o wygaśnięciu jej mocy obowiązującej.
Kolejność poszczególnych elementów składowych:
tytuł
przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe
przepisy zmieniające
przepisy przejściowe i dostosowujące
przepisy uchylające
- przepisy o wejściu ustawy w życie
- przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy (przepisy końcowe)
Bliższa charakterystyka :
Tytuł może mieć charakter opisowy - ( np. ustawa o cudzoziemcach), rzeczowy (kodeks, prawo lub ordynacja) lub rzeczowy
Klasyfikacja przepisów merytorycznych -
- przepisy merytoryczne dzielimy na przepisy ogólne i szczegółowe
- przedmiot przepisów ogólnych
a) zakres regulowanych spraw + ewentualne wyłączenia
b) słowniczek pojęć
c) postanowienia wspólne dla wszystkich albo dla większości przepisów merytorycznych.
d) ewentualne odesłania do innych ustaw.
Relacja pomiędzy przepisami ogólnymi a szczegółowymi . Przepisy szczegółowe nie regulują spraw wyczerpująco unormowanych w przepisach ogólnych.
Rodzaj i kolejność przepisów szczegółowych - ( tzw. przepisy merytoryczne)
Przepisy prawa materialnego
Przepisy o organach (przepisy ustrojowe)
Przepisy o postępowaniu przed organami (przepisy proceduralne)
Przepisy o odpowiedzialności karnej (przepisy karne)
„ Prawo materialne wskazuje kto i w jakich okolicznościach i jak powinien się zachować” - przepis podstawowy.
Przepis podstawowy może wyjątkowo nie mieć adresata - kiedy adresat jest wskazany niewątpliwie w innej ustawie, w przepisach ogólnych, kiedy powszechność adresata jest oczywista.
Prawo ustrojowe - zawiera postanowienia o utworzeniu organów albo instytucji i w zadaniach i w kompetencjach ich organizacji w sposobie obsadzania, o tym jakim podmiotom podlegają i kto nad nimi sprawuje nadzór.
Przepisy proceduralne określają sposób postępowania przed organami albo instytucjami strony i innych uczestników postępowania ich prawa i obowiązki, rodzaje rozstrzygnięć i tryb ich wzruszenia (czyli środki zaskarżenia)
Przepisy karne w ustawach stanowią dekodyfikację kodeksu karnego, kodeksu wykroczeń, kodeksu karno-skarbowego, gdy naruszenie ustawy nie jest penalizowane w tych ustawach.
Przepisy merytoryczne mogą zawierać odesłania do załączników dołączonych do ustawy. Załączniki zawierają wykazy, wykresy, wzory, tabele. itd.
4.Przepisy przejściowe i dostosowujące
- Przepisy przejściowe - określają relację prawa nowego w odniesieniu do starego. Wpływ prawa nowego na dotychczasowe regulacje.
Przedmiot regulacji przepisów przejściowych
Sposób zakończenia postępowań będących w toku w tym skuteczność dokonanych czynności procesowych, organy właściwe do zakończenia postępowania, terminy przekazania sprawy
Czy i w jakim zakresie utrzymuje się czasowo w mocy instytucje prawne zniesione przez nowe przepisy.
Problem praw i obowiązków nabytych pod rządami starego prawa. Zmiany mogą nastąpić jeżeli wyraźnie o tym mówią przepisy przejściowe.
Czy i w jakim zakresie nowe prawo utrzymuje w mocy przepisy wykonawcze starego prawa.
Zasady do przepisów wykonawczych starego prawa
1.Uchylenie ustawy bądź podstawy prawnej na podstawie których wydano przepis wykonawczy, powoduje że przepis wykonawczy traci moc wiążącą z dniem wejścia w życie nowego prawa.
2. Jeżeli zmiana przepisu upoważniającego do wydania aktu wykonawczego polega na tym, że zmienia się rodzaj aktu wykonawczego albo zakres spraw względnie wytyczne, powoduje to utratę mocy wiążącej aktu wykonawczego z dniem wejścia w życie przepisu zmieniającego.
3.Jeżeli zmiana podstawy prawnej do przepisu wykonawczego polega na tym, że zmienia się organ właściwy do wydania aktu wykonawczego, akt wykonawczy obowiązuje tak długo dopóki nowy organ nie skorzysta z kompetencji prawodawczych.
4.Jeżeli przepisy wykonawcze do starego prawa nie kolidują z zasadami nowego prawa, prawodawca może czasowo zachować w mocy stare przepisy wykonawcze.
Przepisy dostosowujące.
Regulują sposób kreowania po raz pierwszy organów lub instytucji wprowadzanych nową ustawą
Sposób przekształcania starych organów i instytucji w nowe organy i instytucje.
Sposób likwidacji organów lub instytucji znoszonych nowym prawem, zasady zagospodarowania ich mienia, uprawnienia i obowiązki dotychczasowych pracowników..
Przepisy końcowe :
przepisy uchylające
przepisy o wejściu ustawy w życie
przepisy o wygaśnięciu mocy ustawy
Charakterystyka najważniejszych postanowień
Nie można domniemywać uchylenia starego prawa poprzez sam proces wejścia nowego prawa. Wynika stąd, że w postanowieniach nowego prawa musza być postanowienia o uchyleniu wcześniejszych przepisów.
Instytucja ustawy wprowadzającej
W przypadku zmiany bardzo obszernej regulacji prawnej może się ustawodawca posłużyć instrukcją ustawy wprowadzającej.
INSTYTUCJA USTAWY WPROWADZAJĄCEJ
W przypadku zmiany bardzo obszernej regulacji prawnej może ustawodawca posłużyć się instytucją ustawy wprowadzającej
Zawiera ona
Przepisy o wejściu w życie ustawy głównej
Przepisy zmieniające
Przepisy uchylające
Przepisy przejściowe i dostosowujące
Oznaczenie przepisów ustawy - systematyzacja
1.artykuły 2. ustępy 3. punkty 4. litery 5. tiret (jeżeli się kończą litery w alfabecie np. ZA, ZB, ZC, ZD,)
W kodeksie zamiast ustępów są paragrafy.
Przepisy upoważniające - (szczegółowe upoważnienia do wydania rozporządzenia § 66, §74, §83 )
Tj. przedmiot regulacji zakres regulacji, organ właściwy
Teksty jednolite - kto jest odpowiedzialny za publikację - Marszałek Sejmu, obwieszczenie i załączony tekst jednolity.
Instytucja sprostowania błędu - dotyczy aktu normatywnego (forma obwieszczenia §111- §114)
Projekt rozporządzenia -
Rozporządzenie nie może przytaczać treści ustaw.
Musi być zgodny z konstytucją i ustawami
Musi się mieścić w granicach upoważnienia ustawowego
Typowe środki techniki prawodawczej - typowe instytucje prawne na których się skupia prawodawca.
- sposób określenia adresata normy - jak określać? Jeżeli norma ma być adresowana do każdej osoby fizycznej to określamy go wyrazem kto. Jeżeli norma ma być adresowana do osoby innej niż osoba fizyczna to wskazujemy go formą rodzajową lub własną.
Definicje - kiedy tworzymy definicje § 146
Jak budujemy definicje - definicje opisowe - gdzie posługujemy się zwrotem określenie A to znaczy B
Definicje zakresowe - wymieniamy elementy składowe ( co się składa)
może być enumeratywna ( np. co to jest wyjątkowy obiekt ) definicja zakresowa o charakterze zamkniętym, niezamknietym.
Ustawodawca może posługiwać się skrótami.
Środki techniczne - są też składniki nieostre, klauzule generalne, nieprzekraczalne dolne lub górne granice swobody rozstrzygnięć. Techniki w zakresie odesłań (do aktów tej samej rangi)
Wymień środki : koncepcje co do określenia: adresata,
sytuacji
definicji pojęć
klauzuli generalnych
pojęć nieoznaczonych
górnych i dolnych odesłań skrótów
odesłania - podstawowe rzeczy
ZORGANIZOWANE ŹRÓDŁA PRAWA
Wg. Bocia zorganizowane źródła prawa - prawo powszechnie obowiązujące posiadają uregulowany sposób ich tworzenia, zmiany i uchylania
Niezorganizowane źródła prawa nie posiadają uregulowanego procesu ich tworzenia, zmiany i uchylania. Zaliczamy tu : prawo sędziowskie (orzecznictwo sądowe)
Zwyczaj - powszechnie stosowaną w danym okresie w danym środowisku i w danych stos. Społecznych praktykę określonego postępowania. Postrzegany jest praktycznie w obrębie danej struktury w powtarzających się sytuacjach w określonym czasie.
ZWYCZAJ A OBYCZAJ
Za Obyczaj należy uznać takie zachowanie z którym dana zbiorowość wiąże określone oceny moralne i który jest przez różne formy oddziaływania społecznego sankcjonowane. Obyczaj wiąże się z pewną moralnością i z pewną sankcją.
ZWYCZAJ A PRAWO ZWYCZJAOWE
Prawo zwyczajowe stanowi następstwo konsekracji zwyczaju przez sędziego.
Prawo zwyczajowe ma miejsce w przypadku wystąpienia dwóch przesłanek :
to długotrwała ogólnie przyjęta zgodna praktyka
to zgodne przekonanie wszystkich że stosowanie danych reguł postępowania jest prawnie nakazane
POTENCJALNE ŻRÓDŁO PRAWA
Precedens i tzw. Zwyczaj w administrowaniu
Precedens. Odnosi się do pewnej praktyki administracyjnej czyli obejmuje on ogół zwyczajów podmiotów wchodzących w skład admin. publicznej- nie chodzi o organy adm. ale również o urzędników
Charakterystyczne dla precedensu jest usytuowanie wewnątrz administracji w związku z tym podmioty administrowane mogą nawet nie wiedzieć o tych precedensach. Dopóki ten precedens czyli zwyczaj w obrębie administracji nie narusza zasad demokratycznego państwa prawnego , przede wszystkim nie może naruszać zasad ogólnych postępowania administracyjnego, jest dopuszczalny.
Konsekwencje błędnych zwyczajów administracji publicznej :
Tzw. zwyczajowe rozumienie treści normy prawnej - organ wydający decyzje nie może pytać jakie są zwyczaje przy jej wydawaniu
ZWYCZAJ A INSTYTUCJA UZNANIA ADMINISTRACYJNEGO
Nie można się kierować zwyczajem przy wydawaniu decyzji administracyjnych uznaniowych, ale determinatami norm prawnych.
Zwyczaj administrowanych - są to zachowania ludności. Wynika z odmienności kulturowych, obyczajowych. Na ten zwyczaj może wpływać również subiektywne przekonanie.
Odesłania do zwyczaju administrowanych - np. ustawa o ogłaszaniu aktów prawnych (ogłaszanie w sposób zwyczajowo przyjęty), ustawa o gospodarce nieruchomościami, o prawie wodnym, ordynacja wyborcza