Diagnostyka psychologiczna jest jedną z podstawowych form praktycznej działalności zawodowej psychologa
Psycholog opracowuje charakterystykę funkcjonowania klienta w wybranych aspektach np.:
poprzez mechanizmy motywacyjne,
sprawność psychofizyczną,
rozwój społeczny itp.
W przypadku aż 36 zawodów wymagane są badania psychologiczne, dlatego też diagnoza musi być rzetelna, a psycholog zachować bezstronność i obiektywizm
Cechy relacji psycholog- klient
problem dobrowolnego uczestnictwa w badaniu - dwa bieguny:
- klient sam zgłasza się na badanie
- przymus prawny dotyczący osób oskarżonych lub podejrzanych – art.74 § 2 ust. 2 kpk
psycholog musi dokładnie rozważyć przyczyny zgłoszenia się klienta na badanie oraz uwzględnić motywację do udziału w procesie diagnostycznym
lęk przed oceną ( Rosenberg) obejmuje dwa aspekty :
- użyteczność diagnozy : obawa jak klient wykona zadania, czy sprosta wymaganiom
psychologa i czy diagnoza i jej skutki okażą się dla niego korzystne
- obawa przed tym czy w obiektywnej ocenie klient jest tak sprawny, jak sądzi sam o sobie
nastawienia i oczekiwania psychologa- psycholog zakłada jak osoba badana będzie się zachowywała w sytuacji diagnostycznej; wyróżnia się dwa nastawienia:
- efekt Galatei- wstępne pozytywne nastawienie i oczekiwanie sukcesu przez psychologa
- efekt Golema- wstępne negatywne nastawienie i oczekiwanie niepowodzeń
źródła oczekiwań – 3 obszary :
→ pierwszy: przekonania, postawy, system wartości i wiedza psychologa : psycholog musi być świadom, że cechy ukształtowane w osobistym doświadczeniu mogą powodować określone nastawienie do konkretnego badanego, ważna zatem jest kontrola nad własnymi przekonaniami
→ drugi : obiektywne informacje o kliencie : psycholog dysponuje dużą wiedzą o kliencie jeszcze przed przystąpieniem do badania,powinien więc kontrolować relację pomiędzy uzyskanymi danymi a utworzonym wstępnym nastawieniem wobec klienta
→ trzeci : subiektywne odczucia : psycholog nie powinien formułować swoich oczekiwań na podstawie zewnętrznych cech klienta takich jak : mimika, wygląd, sposób chodzenia itp.
diagnoza powinna zawierać tylko dane zebrane w trakcie badania
psycholog powinien wystrzegać się diagnozowania osób mu znanych gdyż diagnoza taka będzie nierzetelna i nieobiektywna, ze względu na wiedzę ze źródeł pozazawodowych
Etapy procesu diagnostycznego
Zawarcie kontraktu diagnostycznego.
Przeprowadzenie diagnozy .
Zakończenie diagnozy poprzez udzielenie informacji zwrotnych badanemu oraz opracowanie opinii i nim .
ad.1 Kontrakt
psycholog ustala wspólnie z klientem zasady współpracy
psycholog i klient nie tworzą relacji równorzędnej
psycholog zawierając kontrakt musi omówić z klientem cel działania, zakres interwencji psychologicznej, oczekiwania, czas trwania badania oraz wynagrodzenie
ad.2 Przebieg badania
stworzenie odpowiednich warunków badania ( dobrze oświetlony, wyciszony gabinet )jest poszanowaniem godności badanego
stosując różne metody diagnostyczne, psycholog musi wyjaśnić badanemu ich charakter oraz dopuścić możliwość,że badany może odmówić przeprowadzenia na nim badania proponowaną metodą
ad.3 Zakończenie procesu diagnostycznego
zakończenie składa się z dwóch części: kontrakt kończy się przekazaniem klientowi informacji zwrotnych oraz wskazaniem, kiedy przygotowana będzie pisemna diagnoza
klient jest pierwszą osobą , która ma poznać informacje zwrotne
przekazując informacje zwrotne należy przestrzegać określonych zasad: stosować zrozumiały język, nie podawać informacji destrukcyjnych oraz danych liczbowych, nie przypisywać etykietek, informacje negatywne przeplatać pozytywnymi ( kanapkowa konstrukcja) oraz odpowiadać na pytania klienta
psycholog nie może selekcjonować informacji jakie przekazuje klientowi
Badania diagnostyczne dzieci i młodzieży
Kontakty z psychologiem nie mogą być realizowane pod presją za strony instytucji i osób dorosłych decydujących w imieniu dziecka.
Przy ustaleniu i zawarciu kontraktu obecne jest dziecko oraz rodzice, natomiast przy ustalaniu zakresu interwencji i samym badaniu obecne jest już samo dziecko
Władza rodzicielska oznacza prawo rodziców do uzyskania informacji zwrotnej o wynikach badania ich dziecka oraz opracowanej opinii ale sam przebieg badania oraz konkretne odpowiedzi na pytania i kwestionariusze są poufne i niedostępne dla rodziców
Opracowanie Daria Izdebska.