Jan Turowski - Wielkie struktury społeczne - rozdział 10.
Zawód- w aspekcie socjologicznym jako rodzaj grupy społecznej.
Zawód- (w znaczeniu podmiotowym) określa czynności, które są wykonywane przez pewną zbiorowość ludzi w ramach społecznego podziału pracy zgodnie z kwalifikacjami przypisanymi i uprawniającymi do ich wykonywania.
Zawód- (z socjologicznego punktu widzenia) zbiorowość ludzi wykonujących określone rodzaje czynności; ludzi mających świadomość pewnej wspólności spraw i poczucie własnej odrębności. Stanowią zbiorowość społeczna, bo maja poczucie łączności, wspólności wielu spraw oraz poczucie solidarności.
Podział społeczeństw na zawody jest uwarunkowany przez społeczny podział pracy.
Durkheim społeczny podział pracy uznał za naturalną, logiczną konsekwencję życia zbiorowego.
Podział pracy jest procesem nieuniknionym, uniwersalnym, powodujących powstawanie nowych zawodów i ich zmian.
Struktura zawodowa w społeczeństwach Industrialnych uległa rozbudowie i stała się podstawą organizacji całej struktury społecznej.
W okresie przedindustrialnym struktura zawodowa i role zawodowe były przyporządkowane przynależności do danego stanu, w mikroskali zaś rolom rodzinnym.
W społeczeństwach industrialnych role zawodowe stały się centralnymi rolami, decydującymi o trybie życia i losach jednostki. Liczba zawodów uległa ogromnemu pomnożeniu.
Colin Clark i Jean Fourastie wprowadzili podział zawodów na trzy grupy (trzy sektory gospodarki narodowej) 1.Zawody pierwotne, pierwsze - rolnictwo i leśnictwo. (bez myślistwa które stało się rodzajem sportu); 2. Zawody przemysłowe -przemysł, budownictwo; 3. Usługi- zawody usługowe.
W XIX i XX w. w strukturze społeczeństw rozwijających się obserwuje się zmniejszenie się zatrudnienia w zawodach pierwszych (1), wzrost zatrudnienia w zawodach przemysłowych (2) zawodach usługowych (3). Te tendencje doprowadzą do odwrócenia piramidy zatrudnienia. (5% dla 1, 10% dla 2, 80-90% dla 3 sektora)
Zmiany w strukturze zawodowej społeczeństwa polskiego są mało zaawansowane w porównaniu nad krajami wysoko rozwiniętymi gospodarczo.
W rolnictwie dokonują się wewnętrzne przekształcenia polegające na wytworzeniu się ich obrębie nowych zawodów o charakterze przemysłowym lub usługowym. Proces ten możemy nazwać zjawiskiem rozczłonkowywania zawodów I i II sektora gospodarki.
Cykl produkcyjny wytworzenia produktu rolnego obejmuje 3 fazy: przedprodukcyjną, produkcyjną i poprodukcyjną, to współczesnemu rolnikowi została tylko środkowa faza.
Tradycyjne rolnictwo przedindustrialne przekształciło się w wiele zawodów przemysłowych usługowych.
Automacja- stanowi punkt zwrotny w rozwoju techniki wytwórczej, zastępując ludzka pracę samoczynną pracą maszyn, urządzeń i instrumentów.
Automacja- definiowana jest jako zastąpienie wysiłków i decyzji ludzkich przez mechanizm e, hydrauliczne, elektroniczne urządzenia i narzędzia.
Automatyzacja- definiowana jest jako zastąpienie wysiłków i decyzji ludzkich przez mechaniczne, hydrauliczne, elektryczne i elektroniczne urządzenia i narządzie. Oznacza proces racjonalizacji i podziału procy na szczegółowe, jednorodzajowe czynności wykonywane przez poszczególnych wyspecjalizowanych, aczkolwiek niewykwalifikowanych często robotników. Automacja jest jak gdyby następnym stadium i konsekwencją automatyzacja.
Goodman omawia, jak upowszechnienie automatyzacji wpływa na kurczenie się zatrudnienia w sektorze II (zawody przemysłowe).
Upowszechnienie Automacji przemyśle i innych dziedzinach powoduje osiągniecie tak wysokiego poziomu techniki wytwarzania, że następuje maksymalne inwestowanie w usługi, zmniejszanie zatrudnienia w przemyśle, pracownicy odpływają do zawodów usługowych, ulęgają przekwalifikowaniu, czy poszerzają tzw. Strukturalne bezrobocie.
W krajach wysoko rozwiniętych rozwijają się zawody związane z czasem wolnym, uczestnictwem w kulturze, turystykę.
Stała prawidłowością zmian dokonujących się w strukturze zawodowej jest wzrost liczby zawodów pracy umysłowej w stosunku do zawodów pracy fizycznej oraz rozwój zawodów pracy umysłowej.
Z postępem zacierają się różnice między charakterem pracy administracyjno-biurowej i produkcyjnej.
Społeczeństwa współczesne stoją u progu przemian struktury zawodowej, której podział na zawody pracy fizycznej i umysłowej będzie anachronizmem.
Zjawisko tworzenia się zawodów tzw. Kompleksowych czy tzw. Syntetycznych, które obejmują nowe wyodrębnione układy czynności, implikujące jednak wiedzę i kwalifikacje dotyczące grupy zawodów. Np. menadżerowie, urbaniści, eksperci, operatorzy maszyn.
Prognozy przewidują powstawanie nowych zawodów, nowych specjalności w obrębie danego zawodu, z drugiej zaś strony wytwarzania się nowych zawodów, ale zawodów kompleksowych, całościowych.
Społeczeństwa współczesne ulegają procesowi profesjonalizacji, czyli procesowi uzawodowienia. Terminem, bowiem profesjonalizacja (od łac. Słowa profesio, angielskiego profession) określamy kompleks zmian psychospołecznych, polegających na uznawaniu zawodu przez członków społeczeństwa za ważna wartość, a wykonywanie określonego rodzaju aktywności zawodowej za podstawową zasadę bytowania w społeczeństwie. Profesjonalizacja społeczeństwa dokonuje się w świadomości jednostek wyraża się w ich postawach, w wartościach, ma jednak swoje przejawy behawioralne, tzn. przejawia się w obserwowalnych zachowaniach.
Profesjonalizacja -nabycie kwalifikacji zawodowych i przygotowywanie się do wykonywanie w życiu określonego zawodu staje się jedną z naczelnych wartości w systemie tzw. Wartości życiowych.
Wykonywany zawód i stanowisko w zawodzie oraz fachowość stanowią pierwsze i podstawowe kryteria przyznawania jednostce prestiżu i uznania.
W sferze obiektywnej czy rzeczywistych zachowań profesjonalizacja wyraża się w wykonywaniu określonego zawodu jako źródle utrzymania czy tez samorealizacji w społeczeństwie.
Współczesne społeczeństwo industrialne charakteryzuje się względnie powszechnym przygotowywaniem się jednostek do określonego zawodu i jego wykonywaniem.