edukacja zdrowotna

1/43 Na czym polega profesjonalne i potoczne rozumienie zdrowia i jakie są przyczyny trudności w jego definiowaniu?

Profesjonalne rozumienie zdrowia tzn. formułowane przez przedstawicieli różnych dyscyplin nauki (profesjonalistów). Najczęściej używaną jest definicja zamieszczona w 1946 r. w Konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (WHO): „zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego, społecznego, a nie wyłącznie brakiem choroby lub niedomagania (ułomności)”. Z definicji tej wynika, że zdrowie:

Potoczne rozumienie zdrowia odnosi się do tego jak rozumieją (definiują, opisują) zdrowie zwykli ludzie (laicy) w swym potocznym myśleniu, na podstawie doświadczeń z własnego codziennego życia i najbliższego otoczenia. Potoczne rozumienie zdrowia zależy od wielu czynników: wieku, poziomu wykształcenia, statusu ekonomiczno – społecznego, doświadczeń życiowych. Każdy człowiek może rozumieć zdrowie na swój sposób.

Od wielu lat podejmowane są próby ustalenia satysfakcjonującej wszystkich definicji zdrowia. Istnieje już ponad 300 definicji. Niektórzy autorzy uważają, że zdrowie i choroba nie są to wyłącznie stany obiektywne, lecz w dużej mierze konstrukcje społeczne i dlatego też nie jest możliwe sformułowanie jednej „ostatecznej” definicji zdrowia.

2/43Jak zmienia się definiowanie zdrowia w dzieciństwie i młodości?

Definiowanie zdrowia w dzieciństwie i młodości zmienia się poprzez wpływ społeczny, zwłaszcza doświadczenia rodzinne, wpływ kulturowy oraz edukację zdrowotną. Zmienia się także poprzez automatyczne przechodzenie przez kolejne stadia rozwoju poznawczego.

3/43 Dlaczego należy zachęca ludzi do zastanawiania się nad tym: co to jest zdrowie, co ono dla nich oznacza i jakie zajmuje miejsce w ich hierarchii wartości?

4/43 Na czym polega biomedyczny i holistyczny model zdrowia?

5/43 Jakie komponenty składają się na poczucie koherencji i co wpływa na ich kształtowanie w dzieciństwie i młodości?

6/43 Jakie stosuje się wskaźniki (mierniki) zdrowia?

Mierniki zdrowia- miara, wskaźnik do oceny stanu zdrowia lub jego niedoboru.

Dzielą się  według kategorii:

Kto dokonuje oceny stanu zdrowia;

a) obiektywne-  mogą być mierzone i wyrażane w jednostkach, liczbach itp.

należą do nich wskaźniki medyczne takie jak: ciśnienie tętnicze krwi, objawy choroby, stężenie cholesterolu itp oraz wskaźniki antropologiczne: jak prawidłowość masy ciała, lub sprawności fizycznej.

b) subiektywne- gdy oceny własnego zdrowia dokonuje pacjent, ocenia swoje samopoczucie.

Mierniki w zależności od znaku:

1) pozytywne- określają prawidłowości i sprawność funkcjonowania ustroju.

2)negatywne- mierzą natężenie zgonów, chorób, niepełnosprawności ( wyraża sie je w przeliczeniu na 10 lub 100 tys. osób w danej populacji)

Powyższe mierniki mogą być również rozpatrywane w zależności od celu w ocenie stanu zdrowia:

1) jednostki- w celu diagnozowania zaburzeń, chorób, w orzecznictwie lekarskim do wykonywania konkretnego zawodu

2)zbiorowości- społeczeństwa, narodu, grup, kategorii społecznych, np grup wiekowych, czy ze względu na płeć. Mogą być dokonane z podziałem na negatywne i pozytywne wskaźniki, a także determinanty zdrowia: ( grupy społ.- ekonomiczne, czy zanieczyszczenie środowiska). Pozwalają na identyfikację głównych problemów zdrowotnych danej społeczności.

7/43 Co oznacza pojęcie jakość życia związana ze zdrowiem i jakie elementy bierze się pod uwagę w jej ocenie?

Pojęcie jakości życia związanej ze zdrowiem po raz pierwszy użyto w latach 70 XX wieku.

I jest to: zadowolenie jednostki z tego, jak funkcjonuje w sensie fizycznym, psychicznym i emocjonalnym, w relacjach rodzinnych i społecznych.

Bądź:

Wpływ, jaki ma stan zdrowia na zdolność jednostki do prowadzenia pełnego życia.

W badaniach nad jakością życia związana ze zdrowiem bierze się pod uwagę różne obszary:

W kwestionariuszach do badania zdrowia uwzględnia się dodatkowo takie obszary jakości życia związanej ze zdrowiem jak: zdolność do pracy, funkcjonowanie neuropsychologiczne ( pamięć , motoryka), funkcjonowanie seksualne, radzenie sobie chorobą, sen, duchowość.

1/75. Jakie czynniki warunkują zdrowie człowieka, na które z nich możemy mieć wpływ?

Lalonde (minister zdrowia Kanady) zaproponował koncepcje „pól zdrowia” w której wyróżnia 4 grupy czynników warunkujących zdrowie, są to:
1. Styl życia – działania człowieka, wpływające na jego zdrowie, które możemy kontrolować w mniejszym lub większym stopniu ok. 50-52%
2. Środowisko – wszystkie jego elementy, zewnętrzne w stosunku do ciała ludzkiego, na które człowiek nie ma wpływu lub jest on bardzo ograniczony ok. 20%
3. Biologia człowieka – wszystkie cechy związane z biologią organizmu ludzkiego, w tym czynniki genetyczne, wiek, płeć ok. 20%
4. Organizacja opieki medycznej – dostępność, jakość organizacja, rodzaj, zasoby opieki medycznej ok.10-15%

Koncepcja „pól zdrowia” uświadomiła ludziom, że w największy stopniu na ich zdrowie ma styl życia (a przez jego zmianę na lepsze można je poprawić).
Po 20 latach wymieniona nast. czynniki, od których zależy zdrowie społeczeństwa:
zarobki i status społeczny – uważane za najważniejszy, pojedynczy czynnik determinujący zdrowie, im wyższe zarobki i status, tym lepsze zdrowie
- sieci wsparcia społecznego – wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół, w społeczności lokalnej zmniejsza ryzyko wielu chorób i zachowań ryzykownych
- edukacja – na wyższym poziomie zwiększa możliwości ludzi kierowania swoim życiem i kontrolowania swego zdrowia, stwarza szansę na uzyskanie pracy a tym samym zarobków
- zatrudnienie i warunki pracy – bezrobocie wiąże się z wyst. wielu problemów zdrowotnych, zwłaszcza depresji, lęków, niekorzystne warunki w pracy są przyczyną chorób
- środowisko fizyczne - naturalne (stan powietrza, wody, gleby) i stworzone przez człowieka (mieszkania, bezpieczeństwo w miejscu pracy, miejscu zamieszkania, w ruchu drogowym)
- biologia i wyposażenie genetyczne – potencjał genetyczny jednostki, funkcje poszczególnych układów organizmu, płeć (biologiczna i „skonstruowana” społecznie – ang. gender), wiek
- zachowania zdrowotne i umiejętności radzenia sobie – bezpośrednio wpływają na zdrowie jednostki, ale są zależne od czynników społecznych, a także wiedzy i umiejętności dokonywania właściwych wyborów
- prawidłowy rozwój w dzieciństwie – począwszy od okresu płodowego i we wczesnym dzieciństwie ma podstawowe znaczenia dla zdrowia i samopoczucia w dalszych latach życia
- służba zdrowia – szczególnie działania ukierunkowane na utrzymanie i doskonalenie zdrowia oraz zapobieganie chorobom

2/75 Jakie znaczenie dla edukacji zdrowotnej ma rozumienie czynników wpływających na zdrowie?

3/75 Co oznaczają terminy „czynniki ryzyka”, „czynniki chroniące” resilience?

„Czynniki ryzyka”- to czynniki zmienne, które zwiększają prawdopodobieństwo rozwoju choroby, niepełnosprawności, zaburzeń rozwoju lub innych niepożądanych (negatywnych) stanów.

„Czynniki chroniące” – właściwości jednostek lub środowiska społecznego, których występowanie wzmacnia ogólny potencjał zdrowotny człowieka i zwiększa jego odporność na działanie czynników ryzyka.

„resilience”- wieloczynnikowy proces pozytywnej adaptacji, w którym czynniki chroniące kompensują lub redukują wpływ czynników ryzyka.

4/75.Co to jest prozdrowotny styl życia i jakie zachowania składają się na ten styl życia?

Def. 1. Prozdrowotny styl życia, to wzory świadomych zachowań związanych ze zdrowiem, będących efektem wyborów dokonywanych przez ludzi na podstawie dostępnych, determinowanych ich sytuacją życiową alternatyw.

Def. 2. Prozdrowotny styl życia to nie tylko wzory zachowań związanych ze zdrowiem, ale także wartości i postawy reprezentowane przez ludzi w odpowiedzi na warunki ich społecznego, kulturowego i ekonomicznego środowiska.

Cztery gr. zachowań zdrowotnych składających się na ten styl życia:

5/75 Kiedy i pod wpływem jakich czynników kształtują się zachowania zdrowotne ludzi?

Zachowania zdrowotne zmieniają się w okresie całego życia. Jednak najważniejszym okresem dla kształtowania zachowań zdrowotnych jest dzieciństwo i młodość. Kształtują się one w procesie socjalizacji, pod wpływem różnorodnych czynników i wzorców osobowych w domu, przedszkolu, szkole, grupie rówieśniczej, społeczności lokalnej, mediach reklamach. Krytycznym dla kształtowania się zachowań zdrowotnych jest okres dorastania, w którym utrwalają się nabyte wcześniej zachowania prozdrowotne, a równocześnie pojawia się wiele zachowań ryzykownych, często kumulujących się.

Trzy główne grupy czynników wpływających na kształtowanie zachowań zdrowotnych:

6/75 Jakie są najczęstsze niedostatki zachowań prozdrowotnych i zachowania ryzykowne dla zdrowia u dorosłych Polaków?

Mała aktywność fizyczna i bierny sposób spędzania wolnego czasu.

Co 5 polak śpi niż 7 godzin na dobę. ( norma 7-8 godzin) a co trzeci śpi niezbyt dobrze.

Zauważono wiele nieprawidłowości w odpowiednim odżywianiu się polaków. Tylko 15 % polaków zmieniło swoje nawyki żywieniowe (więcej kobiet niż mężczyzn) częściej z wykształceniem wyższym i policealnym niż podstawowym.

Pomiar ciśnienia tętniczego krwi miało wykonywane 91 % osób a połowa dorosłych polaków miała wykonane badanie stężenia cholesterolu we krwi.

7/75 Jaki jest związek między wsparciem społecznym a zdrowiem i dlaczego korzystanie ze wsparcia społecznego uważa się za element prozdrowotnego stylu życia

Związek między wsparciem społecznym a zdrowiem

Mechanizmy według Mittelmarka:

Wsparcie społeczne działa jako bufor wobec negatywnych skutków stresu, wpływa korzystnie na przebieg leczenia, rehabilitacji oraz rekonwalescencji po przebytych chorobach. Korzystanie ze wsparcia społecznego jest jedną ze strategii radzenia sobie ze stresem i trudnościami. Wsparcie społeczne oddziałuje korzystnie na psychikę człowieka.

8/75 W jaki sposób wpływają na zdrowie ludzi czynniki społeczno-ekonomiczne?

Z wyników wielu badań wynika, że czynniki te są głównymi determinantami naszego zdrowia. Dotyczy to wszystkich krajów oraz kultur.

Czynniki ekonomiczne to: dochody, pozycja zawodowa, zawód, poziom wykształcenia oraz posiadanie pracy.

Czynniki społeczne to: wsparcie społeczne oraz elementy kapitału społecznego. Związane są z nimi czynniki środowiskowe ( warunki środowiska naturalnego, życia, pracy, nauki).

Zróżnicowanie społeczeństwa pod względem statusu ( położenia) społeczno-ekonomicznego jest cechą uniwersalną. Istnieje we wszystkich krajach.

W naszym kraju ujawniło się w latach 90tych w okresie transformacji ustrojowej i utrzymuje się nadal.

9/75 Co oznacza termin ,,nierówności społeczne” i ,,nierówności w zdrowiu”?

Nierówności społeczne - stan, którym jakaś jednostka lub grupa z racji swojej pozycji społecznej korzysta w większym stopniu niż inni z przywilejów , a także dóbr będących przedmiotem powszechnych aspiracji , takich jak: dochód, przedmioty materialne, mieszkanie, oświata, kultura, wypoczynek, czas wolny, działalność społeczna, zdrowie, praca.

Przyczyny nierówności społecznych: czynniki demograficzne ( wiek, płeć, przynależność do grupy mniejszościowej. Wszystkie grupy są ze sobą ściśle powiązane a ich cechą wspólną jest izolacja społeczna i ubóstwo.

Nierówności w zdrowiu – zróżnicowania różnych wskaźników zdrowia w grupach o różnym statusie społeczno- ekonomicznym.

Z badań przeprowadzonych w XX wieku wynika, że grupy o wyższym statusie mają lepsze zdrowie, niż grupy o statusie niższym. W grupach o statusie niższym występuje znacznie większe nasilenie negatywnych zjawisk zdrowotnych takich jak: większa umieralność, zachorowalność na różne choroby, mniejsza masa ciała, większa umieralność niemowląt. A także większa częstość: wad wrodzonych, niepełnosprawności, zaburzeń rozwoju fizycznego i psychospołecznego dzieci .

Grupy te charakteryzuje także większa częstość zachowań ryzykownych dla zdrowia ( przede wszystkim nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu), niedostatki zachowań prozdrowotnych.

Nierówności w zdrowiu dotyczą całego okresu życia człowieka, ale narastają z wiekiem. Szczególnie dotyczą ludzi dorosłych.

10/75 Jakie są sposoby dbania o zdrowie oraz przyczyny bierności wobec zdrowia w społeczeństwie polskim?

Dbałość o zdrowie jest związana z postawą autokreacyjną. Wyraża się ona w przekonaniu, że każdy człowiek jest odpowiedzialny za swój los, zdrowie i pomyślność. A swoim działaniem może zdrowie kreować.

W naszym społeczeństwie istnieją dwa wzory dotyczące dbania o zdrowe.

Pierwszym z nich są zachowania medyczne, czyli korzystanie z typu usług medycznych , koncentracją na leczeniu. Dotyczy on przede wszystkim ludzi starszych i gorzej oceniających stan swojego zdrowia.

Wzór drugi to zachowania prozdrowotne- częściej występuje u osób z młodszych grup wiekowych, mających wyższy poziom wykształcenia i status społeczno-zawodowy. Mieszkających w mieście , dobrze ocieniających swoją sytuację materialną i stan zdrowia.

Przyczyny bierności :

Niedostatki wiedzy medycznej – istnieje jednak wiele wyników badań wskazujących na brak związku między poziomem wiedzy a zachowaniami zdrowotnymi oraz troską o własne zdrowie. Odpowiedniej wiedzy często nie towarzyszy chęć wykorzystania jej w praktyce (np. lekarz palący papierosy).

Gotowość ludzi do poświęcenia zdrowia, aby osiągnąć inne cele ( np. kariera zawodowa) mimo deklarowanej wysokiej jego wartości

Podejmowanie działań na rzecz zdrowia, ale dopiero po jego utracie.

Zewnętrzne umiejscowienie poczucia kontroli – dotyczy ludzi, którzy uważają, że wyniki ich działań nie zależą od nich, ale od czegoś wobec nich zewnętrznego. Twierdzą z tego powodu, że ich zdrowie nie zależy od tego, co sami dla niego robią.

Niskie poczucie własnej skuteczności - dotyczy osób, które nie wierzą w skuteczność swoich działań, nie doprowadzają ich do końca, brak im silnej woli, nie dostrzegają też możliwości ich realizacji.

Wśród osób biernych wobec zdrowia są także :

- os. oporne (odcinające się od jakichkolwiek praktyk zdrowotnych)

- wycofane ( podające różne usprawiedliwienia braku własnej aktywności )

- tzw. zwyczajni ludzie, deklaratywnie prozdrowotni ( chcieliby działać na rzecz zdrowia)

- praktykujący wycinkowo. - o zdrowiu myślą jako o zasobie, z którego można czerpać w sposób bezrefleksyjny. Brak im refleksji dotyczącej zdrowia w życiu codziennym, nie mają wiary we własne możliwości. Cechuje ich poddanie się losowi bądź ułomność własnego organizmu.

1/96– Wymień najwybitniejsze postaci w dziejach edukacji zdrowotnej w Polsce i ich dokonania.

Grzegorz Piramowicz – pedagog, jezuita, jest autorem pierwszego w języku polskim podręcznika metodycznego dla nauczycieli „Powinności nauczyciela, mianowicie zaś w szkołach parafialnych
i sposoby ich dopełnienia. Dzieło użyteczne pasterzom, panom i ich namiestnikom o dobro ludu troskliwym, rodzicom i wszystkim edukacją bawiącym się” („Powinności nauczyciela”). Przedstawił po raz pierwszy obowiązki nauczycieli w zakresie wychowania do ciała – zdrowia i sił. Sposoby utrzymania zdrowia: właściwe odżywianie, sposób ubierania, przebywanie na podwórku, utrzymanie czystości ciała, zabawy. Główne sposoby hartowania sił to zajęcia ruchowe. Podał zasady postępowania nauczyciela w chorobach uczniów.

Jędrzej Śniadecki – lekarz, przyrodnik, uznany za prekursora lub pioniera wielu dziedzin nauki
i wychowania zdrowotnego. Prekursor leczenia krzywicy helioterapią. Autor traktatu „O wychowaniu fizycznym dzieci”. Poświęcony jest ukształtowaniu zdrowego człowieka, adresowane było do rodziców i guwernerów. Zawiera wskazówki: jak kojarzyć małżeństwa, sposób życia kobiet w ciąży, jak wychowywać dzieci i młodzież by najlepiej wykształcić ich ciało i zabezpieczyć zdrowie. Poświęcono też rozdział wychowaniu dzieci słabych i niedołężnych.

Henryk Jordan – lekarz ginekolog, jego głównym dziełem był park jego imienia. Posiada bogaty dorobek naukowy z zakresu położnictwa i ginekologii. Założył „Przewodnik Higieniczny” – organ prasowy Towarzystwa Opieki i Zdrowia

Stanisław Kopczyński – lekarz neurolog, lekarz szkolny, twórca higieny szkolnej, jeden z pionierów wychowania higienicznego w Polsce. Stworzył model opieki lekarsko – higienicznej w szkołach średnich. Inicjator, autor lub redaktor wszystkich aktów prawnych dotyczących higieny szkolnej
i podręcznika higieny szkolnej dla kierowników szkół, nauczycieli i lekarzy szkolnych. Uważał, że szkoła powinna służyć do celów propagandy higieny, powinni w tym uczestniczyć nauczyciele, lekarz szkolny i higienistka. Ważne jest także dokształcanie nauczycieli w zakresie higieny.

Helena Radlińska – pedagog, wskazywała związki między pedagogika społeczną a naukami biologicznymi i medycznymi. Włączenie do teorii pracy socjalnej wychowania dla spraw zdrowia, polegającego na pomocy ludziom w zdobywaniu wiedzy o zdrowiu, kształtowaniu nawyków, umiejętności i sprawności do utrwalania i doskonalenia zdrowia, pozytywnego zainteresowania zdrowiem. Kształtowanie czynnej postawy pacjentów, podmiotowe ich traktowanie, usamodzielnienie, potrzebę powiązania działań medycznych z działalnością wychowawczą

Aleksander Landy – współtwórca pedagogiki środowiskowej i medycyny społecznej. Stworzył i wdrożył do praktyki model „zdrowego miasta”, w której Prowadził wszechstronną działalność edukacyjną dotyczącą zdrowia i wychowania. Sieć placówek składała się z: Poradni Higieniczno – Wychowawczej, Działu Oświaty i Kultury. Inicjator i założyciel czasopisma „Wychowanie
w Przedszkolu”. Autor podręcznika „Higiena w przedszkolu”

Marcin Kacprzak – współtwórca medycyny społecznej i higieny szkolnej w Polsce, współautor Światowej Organizacji Zdrowia. Autor, redaktor monografii i podręczników akademickich m.in. Epidemiologia ogólna, Higiena szkolna, Higiena ogólna. Redaktor czasopism Orędownik Zdrowia, Zdrowie, Zdrowie Publiczne. Rzecznik ochrony zdrowia ludności wiejskiej (monografia Wieś płocka), inicjator konferencji, wystaw, konsultant działań we wzorcowej wsi Lisków. Autor broszury „Zdrowie w chacie wiejskiej”, która zapoczątkowała nowy styl oświaty zdrowotnej. Odegrał ogromną rolę
w rozwoju higieny szkolnej w Polsce w okresie powojennym. Redaktor najobszerniejszego podręcznika „Higiena szkolna”.

Hanna Wentlandtowa – pedagog, największa postać oświaty zdrowotnej w Polsce. Autorka pierwszego w Polsce podręcznika metodycznego oświaty zdrowotnej „Metodyka oświaty sanitarnej” i licznych publikacji z zakresu oświaty zdrowotnej stworzyła własną szkołę metodyczną w oświacie zdrowotnej. Wykształciła całe pokolenie specjalistów z zakresu oświaty zdrowotnej.

2/96 Dlaczego dzieło G. Piramowicza „Powinności nauczyciela” i J. Śniadeckiego „O wychowaniu fizycznym” uważa się za prekursorskie dla edukacji zdrowotnej?

Dzieła te są uważane za prekursorskie, ponieważ jako pierwsze podejmują kwestie związane
z wychowaniem dzieci i młodzieży do zdrowia. Zawierają obowiązki i wskazówki dla nauczycieli, rodziców jak postępować by hartować zdrowie podopiecznych.

3/96 Jakie dokonania w przeszłości uważa się za prekursorskie dla promocji zdrowia?

Park Miejski dr. Henryka Jordana – jego budowa rozpoczęła się w 1888r, na terenach otrzymanych od miasta Krakowa. Park otworzono w 1889r., ale Jordan rozbudowywał go do końca swojego życia. Park był miejscem wypoczynku i rekreacji dla dzieci i młodzieży szkolnej i rzemieślniczej. Był nowoczesną instytucją wychowania pozaszkolnego, koncentrującą się na wychowaniu zespołowym i wszechstronnym rozwoju jednostki. Oferował różne formy aktywności np. gry i zabawy na 12 boiskach, prowadzone przez fachowych instruktorów, wychowanie higieniczne – obowiązkowe kąpiele natryskowe, dożywianie (posiłki z mlekiem). Dzieło Jordana naśladowano za granicą (Niemcy, Austria, Szwajcaria, Francja). Po II wojnie światowej ogródki jordanowskie zostały przekształcone w skromne place zabaw

Towarzystwo Opieki Zdrowia – pierwsze w Polsce stowarzyszenie higienistów, założone w 1989r, w Krakowie z inicjatywy H. Jordana. Wydawało czasopismo „Przewodnik Higieniczny” i materiały popularyzujące wiedzę higieniczną.

Warszawskie Towarzystwo Higieniczne – powstało w 1898r. z inicjatywy J. Polaka. Istniało w nim 11 wydziałów m.in. zdrojowisk, higieny ludowej, higieny miast, biologiczny, przeciwalkoholowy. Zainicjowało rozwój ogólnopolskiego ruchu higienistów, dało początek wielu stowarzyszeniom lekarskim, technicznym, humanistycznym. Działalność praktyczna obejmowała popularyzację wiedzy, szczególne znaczenie miały 4 instytucje: Ogrody Gier i Zabaw Dziecięcych, Sanatorium w Rudce dla niezamożnych „chorych piersiowo”, Instytut Higieny Dziecięcej, Muzeum Higieny Ludu.

Instytut Higieny Dziecięcej im. barona de Lenvala – ufundowany przez L. de Lenvala dla uczczenia pamięci zmarłej żony. Został wybudowany w 1903 r. w Warszawie. Celem instytutu było wszczepienie w dzieci zasadnicze podstawy higieny i rozpowszechniać je wśród społeczeństwa. Instytut był placówką leczniczą i szkołą zdrowia.

Instytut składał się z ambulatorium (gabinety lekarskie i stomatologiczne, bezpłatne rozdawanie leków, punkty szczepień ospy) i działu higieny z usługami higienicznymi, działem „kropla mleka”. Świadczone porady i usługi były powiązane z oddziaływaniami higienicznymi.

Muzeum Higieny Ludu – utworzona w Częstochowie, początkowo, jako wystawkę, a potem muzeum. Pierwsza w Polsce stała wystawa higieniczna.

Lisków – wzorcowa polska wieś – we wsi Lisków w latach 1900 – 1939 był prowadzony eksperyment, uznawany za prekursorski przykład realizacji założeń promocji zdrowia i wzór upowszechniania higieny i kultury zdrowotnej. Inicjatorem, twórcą był ks. W. Bliziński. We wsi zacofanej cywilizacyjnie, której mieszkańcy żyli w złych warunkach higienicznych, nękani chorobami zakaźnymi udało się w okresie kilkunastu lat zbudować siec dobrze funkcjonujących instytucji gospodarczych, finansowych i oświatowych. Udało się zmienić postawy wobec zdrowia i choroby, promowano i utrwalano zachowania prozdrowotne.

Polski Czerwony Krzyż – utworzony w 1919 r. Jednym z jego głównych kierunków jest szkolenie sanitarne i propagowanie wiedzy o zdrowiu i podstawowych zasadach higieny.

Zakład Oświaty Zdrowotnej w Państwowym Zakładzie Higieny – utworzony z inicjatywy
L. Rajchmana w 1919 r. w Łodzi, następnie przeniesiony do Warszawy. Prowadzi szeroką działalność w zakresie epidemiologii, higieny, mikrobiologii, oświaty zdrowotnej i zdrowia publicznego. Zakład Oświaty Sanitarnej był pierwszym centralnym ośrodkiem programującym i koordynującym oświatę zdrowotną, tworzącym jej podstawy teoretyczne i metodyczne. Od 2004 r. nosi nazwę Zakład Promocji Zdrowia i Szkolenia Podyplomowego.

Pracownia Wychowania Zdrowotnego w Instytucie Pedagogiki – utworzona w 1963 r. z inicjatywy M. Demela, który przekazał kierownictwo J. Kutznerowi. Było to pierwsze formalne wkroczenie spraw zdrowia na teren pedagogiczny. Koncepcja pracowni była oparta na tezach:

Warszawska Szkoła Zdrowia – założona w 1988 r. przez I. Celejową. Włącza się w działania propagowania prozdrowotnego stylu życia w społeczeństwie. Formy działalności to wykłady popularnonaukowe dotyczące aktualnych problemów zdrowotnych prowadzone przez specjalistów.

Projekt „Szkoła promująca zdrowie” – projekt realizowany w latach 1992 – 1995 z inicjatywy Biura Europejskiego WHO, zainicjował rozwijający się ruch szkół promujących zdrowie. Kluczowym elementem takiej szkoły jest edukacja zdrowotna.

Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej – powstało w 1993r. z inicjatywy H. Osińskiej. Celem towarzystwa jest popularyzacja wiedzy o zdrowiu i umiejętności jego zachowania w społeczeństwie. Opracowuje lub współuczestniczy w opracowaniu i wdrażaniu programów edukacyjnych o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym.

Pracownia Edukacji Zdrowotnej i Promocji Zdrowia w Krajowym Ośrodku Wspierania Edukacji Zawodowej – utworzona w 1999r. w Warszawie. Była to kolejna próba budowania w resorcie edukacji infrastruktury dla edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia. Prowadzi kształcenie edukatorów ds. edukacji zdrowotnej i promocji zdrowia

Czasopisma: Zdrowie Publiczne, Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne, Problemy Higieny
i Epidemiologii, Lider, Promocja Zdrowia, Nauki Społeczne i Medycyna, Edukacja Zdrowotna
i Promocja Zdrowia w Szkole.

4/96 – jakie istnieją obecnie instytucje i organizacje prowadzące działania w zakresie edukacji zdrowotnej?

1/125 Podaj definicję edukacji zdrowotnej i wyjaśnij trudności w jednoznacznym jej sformułowaniu.

Termin ten, stosowany w naszym kraju coraz częściej, stanowi odpowiednik określenia w języku angielskim healtheducation lub rzadziej używanego terminu  education for health, któremu w języku polskim może odpowiadać określenie edukacja prozdrowotna, lub edukacja do zdrowia. Edukacja (łac. educatio – wychowanie, pielęgnowanie) obejmuje ogół wielowymiarowych działań i procesów służących wychowaniu oraz kształceniu osób lub grup społecznych i może być traktowana jako proces uczenia się człowieka przez całe życie (Śliwerski, 2003). W praktyce najczęściej używa się określenia „edukacja zdrowotna” ponieważ jest ono bardziej „pojemne” niż oświata lub wychowanie zdrowotne i odnosi się do ludzi w całym okresie trwania życia, obejmując swym obszarem działania różne formy uczenia się i nauczania itd.
We współczesnych definicjach podkreśla się następujące jej cechy:

Biorąc pod uwagę rolę współczesnej edukacji zdrowotnej Woynarowska (2008) proponuje poniższą definicję.

Edukacja zdrowotna- jest całożyciowym procesem uczenia się ludzi jak żyć, aby:

- zachować i doskonalić zdrowie własne i innych,

- w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki.

2/125 Jakie są cele edukacji zdrowotnej i kryteria ich określania?

Celem i efektem uczenia się powinny być:

3/125 Scharakteryzuj podstawowe pojęcia w edukacji zdrowotnej.

Wiedza- informacje (treści, wiadomości), które zostały przyjęte (przyswojone) i utrwalone w umyśle człowieka, w wyniku gromadzenia doświadczeń i uczenia się. Oznacza to, że człowiek posiada wiedzę i może ją odtworzyć.

W edukacji zdrowotnej przekazuje się ludziom różnorodne informacje – fakty, dane dotyczące zdrowia i choroby, wyjaśnia związki między nimi, skutki działania lub niedziałania człowieka. Pomiar wiedzy może być wykorzystany w diagnozie potrzeb oraz badaniu efektów edukacji zdrowotnej.

Nawyk- zautomatyzowane wykonywanie jakiejś czynności. Opanowanie nawyku jest efektem wielokrotnego powtarzania danej czynności, uwarunkowanego jakąś regułą. Świadomość istnienia tej reguły stopniowo zanika, choć pozostaje ogólna kontrola świadomości nad czynnością nawykową. Przykłady: mycie rąk przed jedzeniem, czyszczenie zębów przed snem, rytuał układania się do snu, poranne ćwiczenia. Nawyki zwykle trudno poddają się zmianie.

Przekonania (zinternalizowana wiedza)- względnie stały składnik świadomości człowieka, który wynika z przeświadczenia, że pewien stan rzeczy jest taki, a nie inny. Są one, podobnie jak wiedza, konstruktami poznawczymi. Składają się z poznania jakiegoś stanu rzeczy, emocjonalnej akceptacji zdobytej wiedzy oraz skłonności do postępowania zgodnie z nią. Mają charakter subiektywny, są składnikami poglądu człowieka na świat, zgodnie z nimi człowiek żyje i zachowuje się. Pomiar przekonań wykorzystywany jest w ewaluacji efektów edukacji zdrowotnej, gdy chcemy sprawdzić, czy nastąpiła ich zmiana w stosunku do stanu wyjściowego.

Postawy- są elementem osobowości, złożonymi strukturami wewnętrznymi, stosunkowo trwałymi predyspozycjami do reagowania lub zachowywania się w określony sposób. Zawsze skierowane są na przedmiot postawy, którym mogą być osoby, grupy, rzeczy, instytucje, normy społeczne.

S. Mika: postawa wobec zdrowia- względnie stała struktura procesów poznawczych, emocjonalnych i tendencji zachowań odnoszących się do zdrowia. Postawa ma 3 komponenty:

Postawa ma swój znak- może być pozytywna, negatywna i obojętna, oraz natężenie- może być silna lub słaba. Postawę cechuje względna trwałość, co umożliwia dokonywanie jej zmian m.in. w procesie edukacji zdrowotnej.

Dwa sposoby (techniki) badania postaw:

  1. Obserwacja zachowania- w warunkach naturalnych bądź zmodyfikowanych,

  2. Rejestrowanie zachowań o charakterze werbalnym- czyli słowne wyrażanie opinii, postaw. Można tu wykorzystać:

Do mierzenia postaw konstruuje się skale- zbiór stwierdzeń, którym przypisano odpowiednie liczby, wskazujące, na jakim miejscu kontinuum przychylności znajduje się dane stwierdzenie.
W badaniu postaw wobec zdrowia można brać pod uwagę zdrowie jako „całość”, poszczególne jego wymiary, a także kwestie szczegółowe, np. postawy wobec aktywności fizycznej, żywienia.

Umiejętności- sprawność w wykonywaniu czegoś. Jeśli mamy umiejętność robienia czegoś, to umiemy to robić dobrze, wykonujemy to w sposób płynny, elastyczny i zapewniający osiągnięcie jakiegoś celu lub wyniku. Umożliwiają podejmowanie określonych zachowań.

Dla utrzymania i doskonalenia zdrowia niezbędne jest opanowanie wielu różnych umiejętności. Można je podzielić na 2 grupy:

  1. Umiejętności związane ze zdrowiem fizycznym- dotyczące higieny i pielęgnacji ciała, samobadania, samokontroli, zachowania bezpieczeństwa w różnych sytuacjach, umiejętności związane ze zdrowiem seksualnym, udzielania pierwszej pomocy itd.

  2. Umiejętności dotyczące zdrowia psychospołecznego (umiejętności życiowe)- umożliwiają człowiekowi pozytywne zachowania przystosowawcze, dzięki którym może skutecznie radzić sobie z zadaniami i wyzwaniami codziennego życia. Należą do nich różnorodne kompetencje psychospołeczne i umiejętności interpersonalne, które pomagają w rozwiązywaniu problemów, podejmowaniu decyzji, twórczym i krytycznym myśleniu, skutecznym porozumiewaniu się, budowaniu dobrych relacji, wyrażaniu empatii, radzeniu sobie i kierowaniu własnym życiem w zdrowy i produktywny sposób.

W ewaluacji wyników programów ukierunkowanych na rozwijanie umiejętności, dla oceny zmian, jakie nastąpiły, można wykorzystać: samoocenę uczących się oraz obserwację ich zachowań w codziennym życiu.

Zachowania- są pojęciem nieodłącznie związanym z edukacją zdrowotną i kształtowanie zachowań prozdrowotnych jest w tradycyjnym ujęciu nadrzędnym jej celem. Badanie zachowań zdrowotnych jest też najczęściej stosowaną metodą w ewaluacji wyników programów edukacyjnych. Podstawowym narzędziem do badania zachowań zdrowotnych jest kwestionariusz ankiety, zawierający skategoryzowane pytania. Celem badania jest zwykle określenie, czy dane zachowanie u badanej osoby występuje i jakie jest jego nasilenie (np. kwestionariusz HBSC).

4/125 Omów różne koncepcje edukacji zdrowotnej i możliwości ich wykorzystania w praktyce.

Podział wg L. Ewles i I. Simnett:

Podejście Cel Kierunki działań
Medyczne Zapobieganie chorobom i niepełnosprawności Eksponowanie medycznej interwencji w zapobieganiu lub zmniejszaniu skutków chorób
Behawioralne Kształtowanie zachowań zmniejszających ryzyko chorób Zachęcanie do zmiany postaw i zachowań w kierunku prozdrowotnego stylu życia
Edukacyjne Praca z poszczególnymi osobami, ukierunkowana na ich indywidualne potrzeby Informowanie o przyczynach i skutkach czynników zagrażających zdrowiu; klaryfikacja wartości i postaw; kształtowanie umiejętności niezbędnych dla zdrowego życia
Zorientowane na jednostkę Praca z poszczególnymi osobami, ukierunkowana na ich indywidualne potrzeby Pomoc w identyfikowaniu własnych problemów, dokonywaniu wyborów i podejmowaniu działań; wzmacnianie (upodmiotowienie) jednostki
Środowiskowe Zmiany w środowisku fizycznym i społecznym umożliwiające prozdrowotny styl życia Zachęcanie do działań politycznych i społecznych w środowisku fizycznym i społecznym

Podział wg A. Tannahill

  1. Model zorientowany na chorobę

    • Cel: zapobieganie określonym chorobom

  2. Model zorientowany na czynniki ryzyka

    • Cel: eliminowanie tych czynników (np. palenia tytoniu) w celu zapobiegania równocześnie wielu chorobom

  3. Model zorientowany na zdrowie

    • Cel: wzmacnianie potencjału zdrowia

Jeszcze jeden podział (nie napisane wg kogo):

  1. Środowiskowa i demokratyczna edukacja zdrowotna

Dotyczy edukacji zdrowotnej w szkole i rozwijana jest przez duńskich pedagogów, w kontekście szkoły promującej zdrowie. Podstawą jej jest demokratyczny paradygmat edukacji zdrowotnej (przeciwieństwo p. moralistycznego), którego kluczowymi elementami są: holizm, rozwijanie kompetencji do działania i uczestnictwo. Celem jest rozwijanie kompetencji do działania.

  1. Edukacja zdrowotna ukierunkowana na rozwijanie umiejętności życiowych

Koncepcja tej edukacji jest rozwijana, od początków lat 90. XX w., przez WHO, we współpracy m.in. z UNICEF. Dotyczy głównie dzieci i młodzieży i oznacza interaktywny, uczestniczący proces nauczania i uczenia się, którego celem jest: podejmowanie przez dzieci i młodzież pozytywnych decyzji i działań dla ochrony i doskonalenia zdrowia własnego i innych.

  1. Edukacja zdrowotna ukierunkowana na zwiększenie alfabetyzacji zdrowotnej

Alfabetyzacja zdrowotna oznacza umiejętności poznawcze i społeczne, które determinują motywację i zdolności jednostek do zdobywania informacji, zrozumienia jej i wykorzystania w sposób, który sprzyja doskonaleniu i utrzymaniu dobrego zdrowia.
Koncepcja ta zakłada, że w wyniku edukacji zdrowotnej ludzie:

5/125 Dlaczego w konstruowaniu programów edukacji zdrowotnej należy wykorzystywać teorie wyjaśniające zachowania i działania ludzi na rzecz zdrowia?

W edukacji zdrowotnej przy tworzeniu programów edukacyjnych należy korzystać z elementów lub kombinacji wielu teorii. Stwarza to szansę na zwiększenie skuteczności programów. Znajomość tych teorii pozwala osobom programującym i realizującym edukację zdrowotną lepiej zrozumieć jej złożoność oraz potrzeby, reakcje i zachowania jej uczestników. Teorie i modele opisywane w pracach dotyczących edukacji zdrowotnej:

  1. Lokalizacja miejsca kontroli- zakłada, że na zachowania ludzi wpływa w znacznym stopniu to, jak postrzegają oni różne czynniki zewnętrzne i wewnętrzne oraz czy mają poczucie sterowania z „wewnątrz”, czy z „zewnątrz”.

  2. Model przekonań zdrowotnych- w największym stopniu wyjaśnia przyczyny podejmowania przez ludzi decyzji dotyczących zdrowia. Zakłada, że działania podejmowane przez jednostkę zależą od jej przekonania:

Model ten odnosi się do działania jednostki, które mogą dotyczyć profilaktyki chorób, doskonalenia zdrowia, wzmacniania jego potencjału. Działania podejmowane przez ludzi mogą być incydentalne, ale korzyści można oczekiwać tylko wówczas, gdy stają się one częścią postępowania rutynowego.

  1. Teoria uzasadnionego działania- zakłada, że człowiek działa zwykle w sposób racjonalny i jego działania poprzedzają procesy poznawcze, w wyniku których podejmuje on świadomy zamiar- intencję- zrobienia czegoś. Intencja ta pozostaje pewną dyspozycją (gotowością) do czasu, gdy zaistnieje odpowiednia sytuacja, aby zamienić ją w czyn.

  2. Teoria społecznego uczenia się- zakłada, że wiele ludzkich zachowań pojawia się lub ulega zmianie w wyniku obserwowania zachowań innych osób, znaczących dla jednostki. Osoby te pełnią rolę modelu do naśladowania, a proces uczenia się przez obserwowanie i przejmowanie nowych zachowań określa się jako modelowanie.

  3. Teoria zachowań problemowych- zakłada, że zachowania młodzieży (w tym ryzykowne) są efektem złożonych interakcji między ludźmi a ich środowiskiem. Wyróżniono 3 grupy wzajemnie ze sobą związanych zmiennych psychospołecznych:

  1. Model etapów zmian- zakłada, że osoba dokonująca zmian (np. rzuca palenie, zmienia dietę) przechodzi przez cykl kolejno po sobie następujących etapów. Kluczowym założeniem tego cyklu są tzw. „obrotowe drzwi”, gdyż osoba dokonująca zmian może przechodzić przez ten cykl więcej niż jeden raz, zanim nastąpi trwała zmiana jej zachowań. W modelu tym wyróżniono 7 etapów (patrz następne pytanie).

  2. Teoria wielorakich inteligencji- zakłada, że człowiek ma wiele odrębnych inteligencji, definiowanych jako „zdolności do rozwiązywania problemów lub wytwarzania produktów, które są ważne w danym społeczeństwie, czy w określonych warunkach kulturowych”:

6/125 Jakie są etapy dokonywania zmian zachowań wg J. O. Prochalski i C. DiClemente i jakie ten model ma znaczenie dla edukacji zdrowotnej?

Etapy:

  1. Etap prekontemplacji- poprzedza on wejście w cykl zmiany, osoba nie myśli o zmianie, nie odczuwa jej potrzeba, albo jej nie akceptuje i nie ma motywacji do jej podjęcia.

  2. Etap kontemplacji- wejście przez „obrotowe drzwi” w cykl zmian, osoba myśli o zmianie i ma motywację do jej podjęcia.

  3. Etap gotowości- osoba podejmuje poważną decyzję dokonania zmiany danego zachowania.

  4. Etap działania- wprowadzanie zmiany do codziennego życia i praktykowanie. 

  5. Etap podtrzymania- osoba podejmuje wysiłki dla utrzymania zmiany i eksperymentuje z wykorzystaniem różnych strategii. 

  6. Etap nawrotu- wielu osobom nie udaje się pokonać trwałej zmiany danego zachowania za pierwszym razem i mimo wysiłków wracają do punktu wyjścia (np. zaczynają palić). Rozpoczynają cykl zmian od etapu pierwszego (kontemplacja).

  7. Etap wyjścia- osoba dokonała trwałej zmiany zachowania (np. całkowicie przestała palić).

Znajomość na jakim etapie zmiany zachowania znajduje się dana osoba, umożliwia dobór odpowiedniej metody wspierania jej wysiłków:

7/125 Jakie implikacje dla edukacji zdrowotnej ma teoria społecznego uczenia się?

Modelowanie jest jedną z podstawowych technik wykorzystywanych w edukacji zdrowotnej. Uczący się, obserwując innych może nabywać nowe umiejętności i sprawdzać stopień ich opanowania w codziennym życiu. Ważne jest, aby osoby prowadzące edukację same tworzyły wzorce pożądanych zachowań. Mechanizm modelowania wykorzystuje się głównie w edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży, ukierunkowanej na zapobieganie zachowaniom ryzykownym, przez:

8/125 Wymień podstawowe zasady etyczne w pracy osób prowadzących edukację zdrowotną

Odpowiedzialność w stosunku do uczących się:

Odpowiedzialność w stosunku do zawodu:

Odpowiedzialność w stosunku do pracodawców

Odpowiedzialność związane z prowadzeniem edukacji zdrowotnej

Odpowiedzialność związana z badaniami naukowymi i ewaluacją

Odpowiedzialność związana z przygotowaniem do zawodu

1/139 Jaką rolę odgrywa edukacja zdrowotna w działaniach naprawczych- diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych?

Edukacja zdrowotna jest ważnym, wspomagającym elementem działań naprawczych, zapobiegających chorobom oraz promocji zdrowia. Aby ludzie aktywnie uczestniczyli
w procesie leczenia chorób, potrafili im zapobiegać oraz kontrolować swoje zdrowie
i wzmacniać jego potencjał, muszą widzieć, rozumieć, umieć i chcieć to robić.
Edukacja osób przewlekle chorych jest obecnie uznana za podstawowy element całościowego postępowania terapeutycznego i powinna towarzyszyć wszystkim etapom diagnozy i leczenia. Ułatwia pacjentom podejmowanie świadomych decyzji w procesie leczenia.

Wpływa korzystnie na:

-efekty leczenia;

-poprawę samopoczucia i jakość życia osób chorych;

- satysfakcję z opieki medycznej;

-zmniejszenie kosztów opieki( mniejsza liczba porad, krótsze okresy hospitalizacji).

2/139 Wymień trzy fazy profilaktyki i podaj przykłady medycznych działań profilaktycznych.

PROFILAKTYKA I FAZY (pierwszorzędowa, pierwotna)- dotyczy całej populacji( lub co najmniej znacznej jej części), obejmuje działania najwcześniejsze, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju. Ma ona szeroki zakres i obejmuje działania:

-swoiste – zapobieganie konkretnej chorobie, np. szczepienie ochronne, podawanie (suplementacja): wit. D niemowlętom i małym dzieciom w celu zapobiegania krzywicy, kwasu foliowego kobietom
w wieku rozrodczym(15-49 lat) profilaktyce wad cewy nerwowej u nich przyszłych dzieci; preparatów wapnia i wit. D kobietom w okresie przekwitania w celu zapobiegania osteoporozie;

-nieswoiste – zapobieganie wielu chorobom, np. karmienie piersią, racjonalne żywienie, aktywność fizyczna, hartowanie.

PROFILAKTYKA II FAZY (drugorzędowa, wtórna)- jest ukierunkowana na określoną grupę populacji, ze zwiększonym zagrożeniem wystąpienia jakiejś choroby, czyli osoby o podwyższonym lub wysokim ryzyku. Jej celem jest wczesne wykrycie objawów choroby i wdrożenie leczenia. Polega przede wszystkim na wykonywaniu badań profilaktycznych, wśród których można wyróżnić trzy grupy:

- testy przesiewowe i profilaktyczne badania lekarskie dzieci ( w tym noworodków) i młodzieży, finansowane z budżetu lub środków Narodowego Funduszu Zdrowia;

-profilaktyczne badania lekarskie ( w tym laboratoryjne i rtg) różnych grup zawodowych, wykonywane przez lekarzy medycyny pracy( zgodnie z obowiązującymi przepisami) – ich koszty pokrywają zwykle pracodawcy

- inne badania profilaktyczne u dorosłych w celu wczesnego wykrywania najczęstszych chorób,
w tym: pomiar ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu we krwi, okresowe badania stomatologiczne, u kobiet badania cytologiczne, mammografia i/lub USG piersi, u mężczyzn (powyżej 50 r.ż) badanie poziomu PSA(stężenia we krwi białka wytwarzanego przez komórki prostaty) w celu wczesnego wykrycia raka tego gruczołu.

PROFILAKTYKA III FAZY ( trzeciorzędowa, działania rehabilitacyjne, rewalidacyjne, reedukacyjne) – ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne. Jej celem jest zapobieganie dalszym, niepomyślnym skutkom chorób lub niepełnosprawności, w tym:

- przywrócenie( rehabilitacja) lub zastąpienie( np., proteza) uszkodzonych funkcji;

- pomoc w radzeniu sobie z chorobą i z zaakceptowaniu swego stanu;

- przeciwdziałanie izolacji społecznej, prowadzącej do wtórnego kalectwa;

-pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej ( np. rozwijanie funkcji kompensujących niepełnosprawność, umiejętności samooceny zdrowia i samo pielęgnacji, rozwijanie zainteresowań i umiejętności zwiększających szansę na aktywne i samodzielne uczestnictwo w życiu społecznym).

3/139 Jaka była geneza wyodrębnienia się promocji zdrowia i jakie są główne działania w promocji zdrowia?

Koncepcja promocji zdrowia zaczęła się rozwijać w latach 70- tych XXw. Było to uwarunkowane wieloma przyczynami:

-akceptacją holistycznego podejścia do zdrowia, wzrostem zainteresowania zdrowiem i poprawą jakości życia;

-gotowością ludzi do kierowania swoim życiem, zwłaszcza w społ. O silnie rozwiniętym konsumpcjonizmie;

- małą skutecznością tradycyjnej oświaty zdrowotnej;

-uznaniem, że większość chorób ma związanie ze stylem życia jednostki;

-wzrastająca liczba dowodów, że poprawa opieki zdrowotnej( przy wysokich kosztach) w niewielkim stopniu wpływa na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa;

-rozwojem społeczności lokalnych i oddalonych inicjatyw na rzecz zdrowia w różnych społeczeństwach( społeczne ruchy prozdrowotne) w miejsce programów ustalonych centralnie;

- wzrostem zainteresowania zdrowiem wśród przedstawicieli nauk społecznych i rozwojem badań naukowych w tym zakresie.

Kamieniem milowym w rozwoju promocji zdrowia były:

- Raport „ Nowe perspektywy dla zdrowia Kanadyjczyków” ministra zdrowia Kanady M. Lalonde (1974) – pierwsza na świecie narodowa strategia polityki zdrowotnej, wykorzystująca koncepcję promocji zdrowia;

- Strategia WHO „Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku” (WHO, 1885);

- Karta Ottawska Promocji Zdrowia, przyjęta na Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia
w Ottawie w Kanadzie ( Ottawa, 1986)

Koncepcja promocji zdrowia stała się kluczową strategią WHO do realizacji kolejnych programów „ Zdrowie dla Wszystkich”. Jest ona także podstawą Narodowego Programu Zdrowia w Polsce
i analogicznych programów w innych krajach.

Obszary działań:

1.Budowanie prozdrowotnej polityki publicznej- odnosi się do polityki państwa, gdyż wszystkie decyzje polityczne rządu są związane z większością czynników warunkujących zdrowie. Decyduje
o tym, czy prawne, ekonomiczne i administracyjne mechanizmy gwarantują równość w dostępie do podst. Zasobów dla zdrowia : żywność, mieszkanie, ubranie, satysfakcjonująca praca. W polityce zdrowie powinno być traktowane jako fundamentalne prawo człowieka i inwestycja społeczna.

2. Tworzenie środowisk wspierających zdrowie we wszystkich miejscach w których żyją ludzie – w domu, miejscu pracy, nauki, środowisku lokalnym. Środowisko jest postrzegane szeroko-
w wymiarze fizycznym, społecznym, politycznym, zasobów i edukacyjnym. Zwrócono uwagę na odpowiedzialność jednostek i społeczności za środowisko naturalne.

3. Wzmacnianie działań społecznych – zachęcanie i stwarzanie członkom społeczności możliwości uczestnictwa w ustalaniu priorytetów, podejmowaniu decyzji, planowaniu i realizacji oraz ewaluacji działań na rzecz zdrowia, a także przejmowanie przez społeczności lokalne i grupy społeczne odpowiedzialności za zdrowie. Podstawowym warunkiem tego procesu jest upodmiotowienie społeczności, któremu sprzyja stały dostęp do informacji, edukacji zdrowotnej, możliwość uzyskania środków, wzmacnianie ruchów samopomocy.

4. Rozwijanie umiejętności indywidualnych- przez dostarczanie informacji, edukację dla zdrowia,
w tym kształcenie umiejętności życiowych, w okresie całego życia człowieka. Umożliwi to dokonywanie wyborów sprzyjających zdrowiu, przygotowanie się do kolejnych faz życia, radzenie sobie z przewlekłymi chorobami lub niepełnosprawnością. Edukacja ta powinna być prowadzona
w domu, szkole, miejscu pracy, społeczności lokalnej.

5. Reorientacja służby zdrowia – polegająca na uwzględnianiu, obok dotychczasowych funkcji diagnostycznych i leczniczych, świadczeń ukierunkowanych na pomoc ludziom i społecznościom
w identyfikowaniu i zaspokajaniu ich potrzeb zdrowotnych, rozbudzanie potrzeby dbania o zdrowie, nabywanie niezbędnych do tego umiejętności. Reorientacja ta powinna dotyczyć całego systemu ochrony zdrowia, w tym polityki resortu zdrowia, org. opieki zdrowotnej, kształcenia kadr medycznych.

4/139 Na czym polega metodyczny model promocji zdrowia i model ukierunkowany na upodmiotowienie?

Medyczny model promocji zdrowia – Powstał w pierwszym etapie rozwoju promocji zdrowia. Opierał się na naukach medycznych.

Celem modelu jest: kształtowanie prozdrowotnych zachowań zdrowotnych, profilaktyka pierwszorzędowa, eliminowanie czynników ryzyka. Oddziałuje pojedynczego człowieka.

Model ukierunkowany na upodmiotowienie – Jest współczesnym sposobem promocji zdrowia. Opiera się na naukach społecznych (np. psychologii).

Celem modelu jest: umiejętność sprawowania przez ludzi kontroli nad swoim życiem, przejmowanie odpowiedzialności za decyzje dotyczące swojego zdrowia, Oddziałuje na grupy osób tworzących politykę edukacyjno- zdrowotno- społeczną i pojedynczego człowieka

Wyróżnia się 2 rodzaje upodmiotowienia:

a) psychologiczne- subiektywne poczucie kontroli nad własnym zdrowiem doświadczane przez człowieka w danym środowisku

b) społeczności- działania społeczne mające na celu zwiększenie kontroli nad warunkami i jakością życia oraz zdrowia

5/139 Jakie funkcje pełni edukacja zdrowotna w modelu promocji zdrowia ukierunkowanym na upodmiotowienie?

Funkcje edukacji zdrowotnej w modelu promocji zdrowia ukierunkowanym na upodmiotowienie:

- tworzenie środowiska sprzyjającemu zdrowiu

- wzmacnianie zdolności do działań n rzecz zdrowia

- wpływanie na osoby tworzące politykę publiczną

- reorientacja służb medycznych

6/139 Wyjaśnij różnice w działaniach z obszaru profilaktyki chorób i promocji zdrowia

Różnice w działaniach z obszaru profilaktyki chorób i promocji zdrowia

Można wyróżnić różnice w: punkcie wyjścia (choroba lub zdrowie), celu (uniknięcie choroby lub zwiększanie zdrowia), adresatach (wybrane grupy lub cała populacja), wykonawcach (resort zdrowia lub całe społeczeństwo)

Profilaktyka odnosi się zawsze do zjawisk negatywnych natomiast promocja do zjawisk pozytywnych.

Różnice w ww. działaniach wpływają na stosowanie odmiennych strategii edukacji zdrowotnej.

1/153 Wymień i scharakteryzuj etapy planowania programów edukacji zdrowotnej.

Etap 1.

Diagnoza potrzeb uczestników i wybór priorytetów.

Dokonując diagnozy, trzeba odpowiedzieć na następujące trzy pytania

- czym jest potrzeba? (stan w którym jednostka odczuwa chęć zaspokojenia jakiegoś braku)

- jakie są rodzaje potrzeb?

(1.normatywne- określane dla danej grupy przez ekspertów na podstawie różnych kryteriów, 2.odczuwane- definiowane przez osoby z danej grupy,

3.wyrażane- przekładanie potrzeb na działanie,

4.porównawcze- porównujemy siebie do innych osób o podobnych cechach i odczuwamy potrzebę dorównania im w przypadku stwierdzenia odmienności)

- dlaczego należy dokonywać diagnozy potrzeb w edukacji zdrowotnej? (ponieważ potrzeby różnych osób i grup są zróżnicowane i często odbiegają od wizji autorów gotowych programów. Pytanie o potrzeby może także rozbudzić ciekawość na temat zdrowia oraz zwiększyć motywację do uczenia się o zdrowiu)

Etap 2.

Ustalanie celów i zadań

W edukacji zdrowotnej zwykle uwzględnia się więcej niż jeden cel. Formułuje się cel ogólny i cele szczegółowe (zwane zadaniami)

Przy planowaniu celów szczegółowych, należy brać pod uwagę 3 grupy celów:

- poznawcze (uczeń wie, poznaje, rozumie)

- afektywne (kształtowanie postaw, wartości, przekonań, opinii)

- behawioralne (uczeń potrafi)

Formułując cele, należy przestrzegać kilku zasad:

- zgodność z potrzebami

- realność (możliwość osiągnięcia celu w wyznaczonym czasie)

- precyzyjność

- mierzalność

Etap 3.

Dobór metod i technik

Należy zastanowić się jakie metody będą najskuteczniejsze dla osiągnięcia celu, biorąc pod uwagę warunki, wielkość grupy wiek uczestników, jakie metody uczestnicy akceptują oraz jakie doświadczenie posiada osoba prowadząca zajęcia

Etap 4.

Identyfikacja zasobów.

Zasoby, którymi dysponujemy przy tworzeniu programów to:

- zasoby ludzkie (osoba prowadząca zajęcia, jej doświadczenie, cechy, czas którym dysponuje, osoby współpracujące przy realizacji programu np. rodzice, inni członkowie rodziny, rówieśnicy, współpracownicy

- zasoby materialne (środku dydaktyczne, wydawnictwa, możliwość powielania arkuszy, warunki do prowadzenia zajęć)

-czas przeznaczony do realizacji programu

Etap 5.

Planowanie ewaluacji

Niezbędne jest sprawdzenie czy zamierzone cele zostały osiągnięte i w jakim stopniu (ewaluacja wyników) oraz jak przebiega realizacja programu (ewaluacja procesu)

Metody ewaluacji powinny być ustalone przed rozpoczęciem programu. Należy ustalić kto i kiedy dokona ewaluacji, jakimi metodami się posłuży oraz jakie wybierze wskaźniki i narzędzia.

Etap 6.

Opracowanie planu realizacji programu

Należy zaplanować następujące rzeczy:

- jak program będzie realizowany

- kto, gdzie, kiedy i jakie zadanie zadania będzie wykonywał

- scenariusze dostosowane do poszczególnych celów szczegółowych

Etap 7.

Realizacja programu, ewaluacja

Zgodnie z ustalonym planem programu, w czasie jego realizacji, systematycznie dokonujemy oceny tego programu. Wyniki ewaluacji stanowią informację dla autora, co ewentualnie wymaga korekty.

2/153 Dlaczego ważne jest określenie potrzeb ludzi w zakresie edukacji zdrowotnej i jakie są sposoby identyfikowania tych potrzeb?

Każdy niezależnie od wieku i środowiska ma pewien zasób wiedzy i doświadczenia związanego ze zdrowiem i chorobą. Wiedza na temat potrzeb pomaga w planowaniu programu edukacji zdrowotnej. Diagnoza potrzeb jest pierwszym etapem i integralną częścią w planowaniu.

Diagnoza potrzeb jest logicznym punktem wyjścia dla indywidualnych i grupowych działań.

Określenie potrzeb jest ważne bo:

  1. Różne osoby i grupy mają zróżnicowane potrzeby.

  2. Dzieci i młodzież może zainteresować sprawami zdrowia, którymi nie interesują się na co dzień.

  3. Pytanie o potrzeby sprzyja zwiększeniu aktywności i uczenia się o zdrowiu.

Metody badania potrzeb.

  1. Model PROCEDE-PROCEED. Zaproponowany przez Greena i Kreutera. Uwzględnia 5 aspektów diagnostycznych: społeczną, epidemiologiczną, behawioralno-środowiskową, edukacyjno-organizacyjną polityczno-administracyjną.

W planowaniu programów niezbędnym jest naukowe podejście do badanych potrzeb. Przy ocenie potrzeb należy w badaniach używać metod ilościowych i jakościowych oraz uwzględniać opinię profesjonalistów oraz adresatów programu. Ważne jest też by uczestnicy otrzymali wyniki badań.

  1. Metoda szybka ocena z uczestnictwem. (Zaproponowana przez WHO). Do udziału w ustaleniu potrzeb zaprasza się osoby o szerokim polu widzenia, mogące ocenić potrzeby w konkretnym obszarze.

Najczęściej stosowane są 2 metody oceny tych potrzeb:

  1. Indywidualne wywiady

  2. Grupy fokusowe

Wykorzystuję się : zdania niedokończone, zbieranie oczekiwań uczestników na karteczkach, później – wspólne wybieranie tematów.

Nie da się spełnić wszystkich oczekiwań uczniów, dlatego zgodnie z potrzebami trzeba wybrać priorytety, dokonując hierarchii potrzeb.

3/153Jakie są zasady układania scenariusza zajęć?

Schemat i zasady układania scenariusza zajęć:

1. Temat zajęć – precyzyjny

2. Uczestnicy - grupa dla której zajęcia są przeznaczone i liczebność grupy

Zadania Pomoce

(cele szczegółowe) – co nauczyciel zamierza zrobić, np. przekazać wiedzę, przećwiczyć umiejętności, zachęcić do czegoś, przedyskutować coś

- zdania precyzyjnie sformułowane; liczba i rodzaj zadań dostosowana do czasu którym dysponuje nauczyciel

 jakie pomoce i materiały potrzebne są do poszczególnych ćwiczeń (Z boku)
Czas trwania kolejnych ćwiczeń
Oczekiwane efekty – co uczestnicy po zajęcia powinni wiedzieć, rozumieć, umieć. Zaplanuj ewaluacje zajęć
Opis przebiegu zajęć

Część wstępna

1. Ćwiczenia wprowadzające – w zależności czy to pierwsze czy kolejne zajęcia – poznanie siebie, rozgrzewka, budowanie zaufania, integracja, aktywizacja

2. Przedstawić temat zajęć i zapytać uczestników o oczekiwania

3. Zaprezentować zadania – zapisać je na papierze lub tablicy – porównać z oczekiwaniami i dokonać ewentualnej modyfikacji

Część właściwa

1. zapisać w precyzyjny sposób kolejne ćwiczenie oraz sposób przeprowadzenia

(wziąć pod uwagę przy doborze i kolejności ćwiczeń cztery etapy cyklu uczenia się przez doświadczenie: 1) doświadczenie – praca indywidualna; 2) refleksja i dyskusja – praca w małych grupach, parach; 3) pogłębianie, porządkowanie, korekta wiedzy – mini wykład; 4) własne eksperymentowanie – zaplanowanie działań uczestników

2. Określić orientacyjnie czas potrzebny na każde ćw. Zaplanować warianty ćwiczeń w zależności od przebiegu zajęć i potrzeby grupy

3. Zaplanować odpowiednie ćwiczenia: relaksacyjne, ruchowe, zwiększające koncentrację

Część końcowa: podsumowanie i ewaluacja zajęć

1. Sposób sprawdzenia czy osiągnięto oczekiwane efekt. Np. pytanie do grupy: czego się nauczyli? Co wynoszą z zajęć? Co mogą zastosować? Jakie działania zamierzają podjąć? Lub test wiedzy czy zdania niedokończone

2. Ocena przebiegu zajęć: Co się podobało? Co by zmienili? Czy są zadowoleni z udziału w zajęciach
Uwagi! Dodatkowe informacje, które zamierza przekazać uczestnikom: np. tytuły książek

4/153 Na czym polega ewaluacja procesu i ewaluacja wyników w edukacji zdrowotnej i jakie metody i narzędzia można w niej wykorzystywać

Ewaluacja – sprawdzenie tego, czy osiągnęliśmy ustalone cele, czy działania nasze zakończyły się sukcesem. Nie jest synonimem oceniania i kontroli – nadzoru. Niezbędnym elementem jest wartościowanie, czyli czy działania i ich wyniki są cenne, użyteczne. Ma służyć usprawnieniu, doskonaleniu, zrozumieniu, rozwojowi i ułatwiać podejmowanie decyzji

Cechy ewaluacji procesu (formatywna)

- cel: obserwowanie, śledzenie – monitorowanie przebiegu realizacji programu dla dokonania ewentualnych korekt lub modyfikacji

- pukania, jakie stawiają osoby dokonujące ewaluacji: Czy program został wdrożony? Czy jest on realizowany zgodnie z planem? Jakie są trudności w realizacji i ich przyczyny? Co sądzą o programie uczestnicy? Czy uczestnicy są zainteresowani, aktywni, chętni do pracy, zrelaksowani? Co wymaga korekty, uzupełnienia?

- kiedy dokonuje się ewaluacji: w cały okresie realizacji programu

Cechy ewaluacji wyniku (sumatywna)

- cel: zbadanie stopnia osiągnięcia przyjętych celów programu

- pytanie, jakie stawiają sobie osoby dokonujące ewaluacji: Jakie są efekty programu w stosunku do ustalonych celów? Czy program powinien być kontynuowany? Co należy zmodyfikować

- kiedy: po zakończeniu kolejnych etapów realizacji programu i/lub bezpośrednio po

zakończeniu programu i po upływie pewnego czasu – ewaluacja odroczona

Metody ewaluacji procesu:

- analiza zarejestrowanych danych o liczbie, czasie trwania i organizacji zajęć;

- obserwacja zachowań uczestników w czasie zajęć, uczestnictwo w zajęciach, zainteresowanie, aktywność, ich własne inicjatywy i pomysły

- samoocena – autoewaluacja prowadzącego, udzielenie odpowiedzi na pytania: Co mi się udało zrobić dobrze? Co można poprawić?

- zebranie informacji zwrotnych opinii od: innych osób uczestniczących w realizacji programu: np. poprosić o obserwację przebiegu zajęć; uczestników zajęć: poprzez zadanie wprost pytania o ich opinię, lub wykorzystując anonimowe arkusze ewaluacyjne

Metody ewaluacji wyników:

Trudności w ewaluacji wyników:

- cele edukacji zdrowotnej są złożone i do określenia czy zostały osiągnięte, potrzeba wielu wskaźników

- na efekty mają wpływ czynniki wewnętrzne – związane z indywidualnymi cechami uczniów; zewnętrzne – związane ze środowiskiem kulturowym, społeczno-ekonomicznym

- rzeczywiste efekty można sprawdzić w codziennych sytuacjach życiowych

- efekty są odległe, uczący się może zyskać wiedzę, ale zmiana postawy wymaga czasu

Metody:

- testy, sprawdzające przyrost wiedzy

- kwestionariusze ankiety lub wywiadu do zbadania przekonań, postaw i zachowań zdrowotnych

- obserwacja zmian zachowań

- samoocena uczestników dotycząca zmian jakie wprowadzili w swoim stylu życia

- informacje innych osób z otoczenia, np. rodziców

1/173 Na czym polega proces komunikowania i jakie jego rodzaje są wykorzystywane w edukacji zdrowotnej?

Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup czy instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami.

Do edukacji zdrowotnej odnoszą się różne sytuacje komunikacyjne, w tym zwłaszcza:

Proces komunikowania – (łac. communico – dzielenie się czymś z kimś, dopuszczenie kogoś do udziału w czymś, wzajemna wymiana czegoś).

Proces ten składa się z 3 podstawowych elementów:

  1. nadawca informacja

  2. informacja nadawca --------------- odbiorca

  3. odbiorca (układ kodujący) (układ dekodujący)

Między tymi układami mogą wystąpić zakłócenia tzw. szumy: natury fizycznej, psychologicznej, związanej z przekonaniami i postawami odbiorcy, funkcjonowaniem jego narządów zmysłów czy umiejętnością czytania ze zrozumieniem.

W procesie komunikowania należy uwzględnić, że:

- źródłem informacji (nadawcą) może być osoba lub media;

- informacja może być podana (zakodowana) w 3 formach:

- informacja przekazywana na piśmie powinna uwzględniać cechy i możliwości adresatów oraz kulturowe uwarunkowania ich reakcji emocjonalnych i interpretacji tekstów.

- gdy źródłem informacji jest człowiek, towarzyszy mu zawsze niewerbalny sposób komunikowania ,

- w czasie procesu dekodowania informacji przez odbiorcę niezbędne jest, aby dotarła ona do narządów zmysłu odbiorcy,

- komunikowanie jest procesem dwustronnym, w którym zachodzi bezpośredni kontakt między nadawcą a odbiorcą. W skutecznym komunikowaniu stale zmieniają się role – odbiorca staje się odbiorcą i odwrotnie.

- komunikowanie jest skuteczne, gdy interpretacja przekazanej informacji przez odbiorcę jest zgodna z interpretacją nadawcy.

Ze względu na cel wyróżnia się 2 typy procesu komunikowania:

  1. informacyjne – jest dzieleniem się wiedzą, ideami, myślami, może obejmować wyjaśnienie czy instruktaż. Metody komunikowania są dobierane przez nadawców, w zależności od specyfiki prezentowanej informacji i należą do nich przede wszystkim: definiowanie pojęć, wyjaśnienie, opis, demonstracja. Odbiorcy za to oczekują wiedzy, jakiej nie posiadają (np. wykład). Efektywność zależy od:

- kreatywności przekazu,

- wiarygodności nadawcy i zaufanie do niego odbiorców,

- nowość informacji,

- ważność informacji dla odbiorcy,

- wykorzystanie pomocy wizualnych dla wzmocnienia przekazu.

b) perswazyjne – jest powszechnie wykorzystywany w edukacji zdrowotnej. To kompleksowy, interaktywny proces, w którym nadawca i odbiorca są połączeni werbalnymi i niewerbalnymi symbolami, poprzez które perswadujący próbuje wpłynąć na drugą osobę po to, aby zmienić jej reakcję, zachowania, ukształtować nowe postawy. Często towarzyszy temu presja, nakłanianie ludzi, aby dokonywali zmian swoich zachowań w zdrowiu i chorobie. Jest to perswazja nakłaniająca, która ma mieć aspekty etyczne.

Efektywność zależy od:

- sprecyzowania celu działania i oczekiwanie efektów u odbiorcy,

- stosowania logicznej i racjonalnej argumentacji,

- dokonywania diagnozy postaw i zachowań,

- wiarygodności nadawcy,

- prezentacji komunikatu w przekonywujący i atrakcyjny sposób.

Rodzaje komunikatów wykorzystywane w edukacjo zdrowotnej:

2/173 Jakie kompetencje i cechy powinna posiadać osoba prowadząca edukację zdrowotną?

Istnieją dwie grupy zawodowe – pracownicy medyczni oraz nauczyciele( lub inne osoby pracujące z dziećmi i młodzieżą), u których wykonywany zawód wymaga wprowadzania niektórych elementów edukacji zdrowotnej. Pod względem kompetencji do edukacji zdrowotnej obie te grupy posiadają „mocne i słabe” strony.

Pracownicy medyczni- posiadają wiedzę medyczną ale nie posiadają wiedzy z zakresu metodyki nauczania i uczenia się. Zbyt wąsko rozumieją edukację zdrowotną ,jako przekazywanie pacjentom rad i wskazówek , jak zachowywać się w zdrowiu i w chorobie, mają tendencję do moralizowania

Nauczyciele- posiadają wiedzę z zakresu dydaktyki , ale ich wiedza medyczna jest zazwyczaj zbyt powierzchowna .

Pożądane kompetencje nauczycieli do realizacji edukacji zdrowotnej:

Wiedza o:

Umiejętności:

Postawa, którą charakteryzuje:

W edukacji zdrowotnej, zgodnie z koncepcją C. Rogersa za podstawowe cechy osób prowadzących zajęcia , ułatwiające komunikowanie i uczenie się, uznaję się szacunek, empatie i autentyczność.

Podstawowe cechy ułatwiające komunikowanie i uczenie się:

Szacunek- bezwarunkowy , pozytywny stosunek do każdej osoby , traktowanie jej jako człowieka, niezależnie od jej poglądów i zachowania. Okazujesz komuś szacunek, gdy:

- poświęcasz mu swój czas i uwagę

- przedstawiasz się mu i zapamiętujesz jego imię

-aktywnie go słuchasz

-unikasz przerywania lub równoczesnego rozmawiania z inną osobą

- zadajesz pytania

- unikasz krytyki lub oceniania

- używasz zrozumiałego języka

Empatia- umiejętność spojrzenia na świat z punktu widzenia drugiej osoby i zrozumienia jej sposobu odczuwania. Możesz wyrazić swoją empatie, gdy:

-śmiejesz się, gdy druga osoba się śmieję itp.

- dzielisz się swoimi doświadczeniami z drugą osobą, w sposób uznany za odpowiedni

- reagujesz na odczucia drugiej osoby

Autentyczność- oznacza, że człowiek jest postrzegany, jako osoba, która mówi to, co myśli. Jesteś autentyczny, gdy:

-opowiadasz szczerze o sobie samym

- dzielisz się szczerze uczuciami

-nie udajesz, że jesteś kimś innym niż w rzeczywistości

- nie obiecujesz czegoś, czego nie możesz zagwarantować

- nie przybierasz postawy obronnej

-jesteś spójny w zachowaniach werbalnych i niewerbalnych

- dotrzymujesz obietnic i umów

Prowadzenie edukacji zdrowotnej wymaga od osób ją prowadzących stałego doskonalenia własnych umiejętności komunikowania i budowania dobrych relacji z edukowanymi.

3/173Dokonaj samooceny własnych kompetencji i cech jako realizatora edukacjo zdrowotnej

4/173Jakie czynniki wpływają na tworzenie w grupie klimatu sprzyjającego uczeniu się?

Na proces dobrego uczenia się wpływa wiele istotnych czynników. W procesie uczenia ważna jest praca z grupą gdzie prowadzący pełni rolę lidera:

Członkowie grupy:

TWORZENIE DOBREGO KLIMATU W GRUPIE:

- sprzyja budowaniu zaufania, autentyczności i aktywności

Kluczową kwestią w tworzeniu życzliwego, wspomagającego uczenie się klimatu społecznego w grupie jest styl liderowania:

- zależy on od cech i umiejętności lidera

- ważne by lider zachęcał do uczestnictwa i wspólne podejmowanie decyzji z uczestnikami, co do przebiegu pracy

Wyróżniamy dwa style:

STYL AUTORYTARNY (DYREKTYWNY):

- lider grupy zachowuje się jak kierownik, który jest ekspertem, wykorzystuje on swoją wiarygodność, wiedzę i doświadczenie

- „mocne” strony – uczestnicy czują się bezpieczni, są uspokojeni

- „słabe” strony – uczestnicy obawiają się podejmować własne działania, wyrażać własne poglądy

STYL UCZESTNICZĄCY:

- lider pełni rolę przewodnika, dzieli się rolą i zadaniami z członkami grupy

- okazuje im życzliwość, ciepło i empatii, zachęca do wyrażania własnych uczuć

- jest tolerancyjny i bezstronny

- styl ten jest szczególnie przydatny w promocji zdrowia

- „mocne” strony – uczestnicy uczą się wierzyć własnym opiniom oraz szanować prawa i opinie innych osób

- „słabe” strony – ujawnianie silnych emocji i doświadczenie dystresu przez uczestników

- preferowany styl działania i osobowości lidera

- preferowany przez grupę styl liderowania

- istotne są cele i zadania grupy

- czynniki społeczno-kulturowe, gdy osoby mniej wykształcone SA mniej aktywne i pod tym względem czuja się gorsze

CZYNNIKI OD KTÓRYCH ZALEZY KLIMAT DOBREGO UCZENIA SIĘ:

- pomieszczenie zapewniające komfort i odizolowanie od zewnętrznych zakłóceń

- sposób siedzenia umożliwiający kontakt wzrokowy ze wszystkimi uczestnikami

- jasne, stymulujące otoczenie, dobre oświetlenie

- czas zajęć wygodny dla uczestników i wystarczający dla realizacji zadań

- odpowiedni styl liderowania

- umiejętność kierowania pracą grupy

- odpowiedni a liczba uczestników

- oderwanie się uczestników od codziennych problemów

- negocjowanie zasad pracy w grupie

- jasne określenie celów i oczekiwań

- stałe śledzenie reakcji uczestników

- konstruktywne przekazywanie informacji zwrotnych

- właściwe wprowadzanie elementów humoru

- wysoki poziom zaufania i współpracy

- interakcje między wszystkimi uczestnikami

- rozwiązywanie konfliktów pojawiających się w grupie w otwarty sposób

5/173Na co należy zwrócić uwagę w edukacji zdrowotnej pojedynczych osób („twarzą w twarz”)?

Warunkiem dobrego kontaktu jest tutaj umiejętność komunikowania się, w tym szczególne umiejętności aktywnego słuchania oraz odpowiednie komunikowanie niewerbalne (kontakt wzrokowy, mimika, ruchy ciała i gesty, ton głosu i tempo mówienia, należy tutaj unikać pośpiechu.

Praca powinna odbywać się pomieszczeniu zabezpieczonym od hałasu zewnętrznego, w warunkach zapewniających prywatność, eliminujących pośpiech i przerywanie ze strony innych osób.

Warunkiem dobrego komunikowania się jest zapewnienie osobom w niej uczestniczącym optymalnej „architektury kontaktu”:

- odpowiedni dystans fizyczny (odległość między osobami ok. 1-2m),

- siedzenie na tym samym poziomie, naprzeciw – co ułatwia kontakt wzrokowy,

- lekkie pochylenie ciała w stronę rozmówcy,

- utrzymanie kontaktu wzrokowego (ale bez patrzenia bez przerwy), otwarta pozycja ciała.

1/198 Jakie są zalety i ograniczenia w stosowaniu metod aktywizujących i interaktywnych?

Metoda nauczania - „to racjonalnie zaplanowana przez nauczającego forma organizacji etapów procesu uczenia się. Metoda stwarza określoną sytuację i warunki, w których uczący podąża w jasno wyznaczonym kierunku, według wymaganych przez nauczającego założeń, by osiągnąć założony cel, jakim jest pewien zasób wiedzy i umiejętności. Cechą współczesnej edukacji zdrowotnej jest dominacja metod aktywizujących. Niektórzy autorzy wyróżniają metody interaktywne, jako odrębną grupę lub odmianę metod aktywizujących. Podstawą do upowszechnianiu tych metod były stwierdzenia że stopień zapamiętywania jest największy, gdy uczący się wykorzystują wiedzę i umiejętności w sytuacjach rzeczywistych lub zbliżonych do takich, z jakimi spotyka się w życiu. Stopień zapamiętywania jest najmniejszy, gdy uczący jest biernym odbiorcą informacji np. w czasie wykładu. Metody interaktywne polegają na inicjowaniu procesu interakcji, czyli wymiany myśli, dyskusji, zbierania informacji doświadczeń w małej grupie lub interakcji uczących się z innymi osobami spoza grupy (np. rodzicami. specjalistom, przedstawicielami społeczności lokalnej).

W czasie zajęć prowadzonych metodami interaktywnymi:

Przykładem metod interaktywnych jest praca zadaniowa w małych grupach, metoda projektu, drama i techniki teatralne. Zastosowanie metod aktywizujących umożliwia uczącym sie podjęcie różnych form aktywności:

1. Uczestnicy są podmiotem w procesie uczenia się - podejmują decyzje dotyczące treści i formy uczenia się oraz przebiegu i ewentualnych modyfikacji tego procesu

2. uczestnicy uczą się tego. co służy uzupełnianiu ich indywidualnych deficytów wiedzy i umiejętności, odczuwanych jako indywidualne potrzeby rozwojowe

3. treść i forma uczenia się jest ustalana w formie kontaktu wypracowanego przez nauczyciela i uczących się w trybie negocjacji. Kontakt może ulegać zmianom uwzględniającym stan aktualnych potrzeb uczniów

4. Uczestnicy biorą odpowiedzialność za treść, formę oraz efekty uczenia się, wywierając aktywny wpływ na wszytko. co dzieje się w grupie przez doraźne wyrażanie potrzeb i modyfikowanie kontraktu

5. Członkowie grupy wywierają wpływ na decyzje ich dotyczące poprzez utrzymanie stałej wielostronnej komunikacji. odnoszącej się zarówno do własnych potrzeb jak tez treści i formy aktywności grupy oraz rzeczywistych efektów podejmowanych działań poddawanych i wzajemnych reakcji

2/198 Na czym polega cykl uczenia się przez doświadczenie i jak można go wykorzystać w edukacji zdrowotnej?

Teoria uczenia się przez doświadczanie (empirycznego uczenia się) opracowana przez D.A. Kolba (1984) zakłada, ze uczenie się jest procesem. w którym wiedza jest tworzona przez doświadczanie i jest wynikiem kombinacji. Odbierania i przetwarzania przez jednostkę informacji płynących z własnego doświadczenia. Odbieranie i przetwarzanie doświadczenia tworzy czteroetapowy cykl uczenia się:

l. Konkretne doświadczanie - zdolność do pełnego zaangażowania się i otwarcie na nowe doświadczenia.

2.. Refleksyjna obserwacja - zdolność do postrzegania tych doświadczeń i refleksji z różnych perspektyw, nadawanie im znaczeń, ocenianie.

3. Abstrakcyjna konceptualizacja - zdolność do integrowania, uogólniania obserwacji, zależności, tworzenia logicznych teorii.

4. Aktywne eksperymentowanie - zdolność do wykorzystania tych teorii w podejmowaniu decyzji i rozwiązywaniu problemów, aktywne testowanie tych teorii w nowych sytuacjach, dostarcza ono nowych doświadczeń i w ten sposób nastaje zapoczątkowany nowy cykl.

3/198 Jakie są charakterystyczne cechy uczenia się dzieci, osób dorosłych i starszych i jakie to ma znaczenie w doborze metod i technik w edukacji zdrowotnej?

Dobór metod i technik w edukacji zdrowotnej zależy od wielu czynników. Wśród których można wyróżnić trzy podstawowe kryteria: cele, wielkość grupy i indywidualne cechy uczących się (w tym zwłaszcza wiek. preferencje sensoryczne, style uczenia się, inteligencja).

Edukacja zdrowotna jest procesem występującym, z różnym nasileniem. w okresie całego życia człowieka. Dobór metod i strategii edukacyjnych musi być dostosowany do rozwoju poznawczego, aktywności, doświadczeń. pełnionych ról i potrzeb w danym okresie życia. Zdolność do uczenia się, w tym także o zdrowiu i chorobie. zależy od wieku i etapu rozwoju dziecka. Zmiany w rozwoju poznawczym dziecka wyjaśniają różne teorie psychologiczne, w tym zwłaszcza teoria I. Piaget. Zakłada ona, ze: każde dziecko przechodzi przez takie same stadia rozwoju poznawczego i w takiej samej kolejności. Koncepcja ta, mimo kwestionowania jej pewnych aspektów przez niektórych badaczy może być brana pod uwagę w doborze metod i technik w edukacji zdrowotnej. Teoria ta może stanowić podstawę teoretyczną dla edukacji zdrowotnej. Uzasadnia konieczność tworzenia w szkolnej edukacji zdrowotnej warunków do aktywnego uczestnictwa uczniów oraz prowadzenia zajęć zgodnie z cyklem uczenia się przez doświadczanie. Ze względu na zmiany w rozwoju poznawczym dziecka, pojawiła się koncepcja spiralnego programu nauczania, która zakłada uczenie się od prostych form i powracania do danych tematów w kolejnych latach życia. z rozszerzania zakresu treści i metod. Oznacza to, że nie ma tematów raz na zawsze „przerobionych”, lecz powraca się do tych samych tematów na różnych poziomach edukacji, zwiększając zakres informacji i umiejętności, z dostosowaniem metod do możliwości percepcyjnych i zainteresowań dzieci w różnym wieku. Nowe informacje i umiejętności nakładają się na zdobyte wcześniej. Potrzeba spiralnego programu w edukacji zdrowotnej wynika także ze zmian w rozwoju biologicznym i psychospołecznym dzieci, a tym samych wciąż nowych ich potrzeb i zainteresowań. Proces uczenia się ludzi dorosłych i ich potrzeby w tym w zakresie oraz metody uczenia się są odmienne niż u dzieci i młodzieży. Zagadnienie to jest przedmiotem zainteresowania andragogiki.

Wśród odrębności uczenia się dorosłych wymienia się następujące cechy:

4/198 Dokonaj samooceny swoich preferencji sensorycznych, stylu uczenia się i rodzaju inteligencji. (podałam wszystkie możliwe opcje, zastanów się, które pasują najbardziej do Ciebie )

a) Preferencje sensoryczne- sposób odbioru i reagowania na informacje:

-wzrokowy – uczenie się poprzez patrzenie, obserwacje na podstawie tabel wykresów, uporządkowanego tekstu, notatek, tekstów;

-słuchowy – osoby preferujące słuchanie, głośne myślenie;

-kinestetyczny – nauka poprzez ruch, dotyk, manipulację, gestykulację;

-typ mieszany – np. wzrokowo-kinestetyczny.

b) Style uczenia się – predyspozycja do wyboru pewnych strategii uczenia się:

-styl dywergencyjny – uczenie się poprzez doświadczenie, refleksyjną obserwację; praca w grupie, otrzymywanie informacji zwrotnych, aktywność, przemyślenia, analizy;

-styl asymilacyjny – refleksyjna obserwacja i abstrakcyjna konceptualizacja; uczenie się analityczne/logiczne; określone są cele; nauka poprzez czytanie, wykorzystanie modeli, analizowanie treści;

-styl konwergencyjny – abstrakcyjna konceptualizacja i aktywne eksperymentowanie; uczenie się przez „zdrowy rozsądek” i praktykę; wypróbowywanie, ćwiczenie, eksperymentowanie;

-styl akomodacyjny – aktywne eksperymentowanie i konkretne doświadczenie; uczenie się dynamiczne/entuzjastyczne i przez samo odkrywanie, metodą prób i błędów; praca w grupie, zwłaszcza w roli lidera.

c) rodzaje inteligencji:

-inteligencja językowa – wyrażanie siebie za pomocą słów, bogaty słownik i intuicja językowa; dobrzy mówcy; gotowość do słuchania, czytania, pisania tłumaczenia

-inteligencja logiczno-matematyczna – myślenie abstrakcyjne, precyzja w wysławianiu się, dobre zorganizowanie się; fascynacja światem teorii, eksperymentowaniem, analizą i syntezą zjawisk, rozwiązywanie problemów

-inteligencja przestrzenna – myślenie obrazami, tworzenie wizerunków rzeczywistości, zapamiętywanie w postaci obrazów, łatwość odczytywania wykresów, diagramów, map; zainteresowanie konstrukcjami; otwartość na innowacje

-inteligencja muzyczna – wrażliwość na rytm, tonację, barwę, ładunek emocjonalny, złożoność muzyki; wyrażanie obrazu świata poprzez dźwięk

- inteligencja kinestetyczna – zamiłowanie do ruchu; panowanie nad własnym ciałem, przedmiotami; poczucie równowagi, harmonii ruchu, zdolności manualne; nauka poprzez ruch

- inteligencja interpersonalna – społeczna – rozumienie innych, łatwość nawiązywania kontaktów i współpraca; empatia, zainteresowanie innymi, świadczenie usług; cechy lidera

- inteligencja interpersonalna – duchowa, intuicyjna – rozumienie siebie; bogate życie duchowe, samoświadomość, rozpoznawanie własnych emocji, wartości, słabych i mocnych stron; nastawienie na życiowy cel z umiejętnością samodzielnego motywowania się

- inteligencja przyrodnicza - zainteresowanie naturalnym otoczeniem człowieka – flora i fauną; pasjonowanie się ochrona przyrody i istot żyjących oraz podróżami; życie zgodnie z naturalnym rytmem biologicznym

-inteligencja moralna – duża wrażliwość moralna, spójność słów i czynów

-inteligencja kreatywna – myślenie innowacyjne

- inteligencja zmysłowa – rozwinięte zmysły, percepcja świata i siebie

- inteligencja historyczna – zamiłowanie zmianami świata, przeszłością i utrwalaniem jej, ogromna wyobraźnia.

5/198 Na czym polega technika „Narysuj i napisz” i jak ją można wykorzystać w edukacji zdrowotnej.

Narysuj i napisz (ang. drawn-and-write) – rysowanie i opisywanie (nazywanie) rysunku. Technika przeznaczona dla dzieci już od 4 r. ż. Rysunek plus krótki opis – wyrażenie siebie swoich uczuć, spostrzeżeń i wyobrażeń w stosunku do otaczającego świata. Łatwość polega na tym, że nie potrzebne są żadne dodatkowe pomoce. Formułuje się temat, wykorzystując wprowadzenie np. w formie historyjki (np. „Kto pomaga mi abym był zdrowy?”, „Prawda o papierosach”). Należy wyjaśnić by narysować wszystkie rzeczy, zjawiska, osoby.

Wykorzystanie w edukacji zdrowotnej. Tę technikę zastosowano w programie szkolnej edukacji zdrowotnej „Zdrowie dla życie” (W Anglii – Walii, a także w Polsce). Można ja wykorzystać w planowaniu kolejnych działań edukacyjnych, w przypadku oceny postępów ucznia lub jako ewaluację działań edukacyjnych.

6/198 Zaplanuj sposób wykorzystania metody projektu lub portfolio w edukacji zdrowotnej.

Metoda projektu – uczniowie samodzielnie lub zespołowo inicjują, planują, wykonują i oceniają określone zadania. Nauczyciel bądź koordynator „dyskretnie” opiekuje się uczestnikami projektów. Przebiega w 3 fazach:

  1. Przygotowanie projektu.

  1. Wykonanie projektu:

  1. Ocena projektu:

Portfolio – planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się. Portfolio – czyli teczka – to zbiór prac uczącego się ukazujące postępy i osiągnięcia; materiały dotyczą określonego tematu; dostarczają dowodów na wiedzę, umiejętności i możliwości uczącego się. W skład mogą wchodzić notatki z lektur, artykuły prasowe, ważne myśli i aforyzmy, eseje, materiały ilustracyjne. Prace gromadzone w segregatorach, skoroszytach, albumach, dyskietkach, teczkach, itd.

Przebieg:

  1. Etap przygotowawczy: określenie celów, obszarów tematycznych oraz rodzajów prac i materiałów.

  2. Gromadzenie materiałów i wstępna ocena – wybór najlepszych do teczki wzorcowej. Opis, prezentacja kryteriów wyboru prac i samoocena wybranych prac.

  3. Podsumowanie i prezentacja – podsumowanie wysiłków- Co się udało? Co było trudne? Jakie cele wyznacza sobie na przyszłość? Na ile efektownie pracował? Prezentacja i prac i samoocena na forum grupy.

1/223 Jaką rolę powinna spełniać rodzina w edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży i jakie czynniki ułatwiają , a jakie utrudniają pełnienie tej roli ?

Rodzice są pierwszymi i najważniejszymi nauczycielami zdrowia dzieci i młodzieży. W domu rodzinny dokonuje się główna część zakresu socjalizacji zdrowotnej, która polega na kształtowaniu interakcji między rodzicami i innymi członkami rodziny. Na socjalizację zdrowotną składają się trzy podstawowe elementy:

Edukacja zdrowotna powinna wspierać proces socjalizacji i uczestniczyć w niej w proces świadomy i nieuświadamiany, obok rodziców, wszyscy członkowie rodziny. W domu rodzinnym dziecko może praktykować to czego nauczyło się w szkole, przedszkolu, zdobywać doświadczenia w działaniu, a edukacja zdrowotna może być dostosowana do jego indywidualnych potrzeb.

W domu rodzinnym młody człowiek powinien:

2/223 Scharakteryzuj etapy edukacji zdrowotnej dzieci i młodzieży zaproponowane przez M. Demela:

Biorąc pod uwagę aktywność dziecka i świadome zaangażowanie w sprawy zdrowia wyróżnił cztery etapy:

  1. Heteroedukacji – obejmuje okres urodzenia od 2-3 r.ż. Dziecko jest odbiorcą zabiegów pielęgnacji i opieki ze strony dorosłych. Stopniowo zaczyna wykonywać proste polecenia i naśladuje pewne zachowania dorosłych, nie rozumiejąc jeszcze co i dlaczego to robią. Dziecko uczy się tez swojego ciała; najpierw stara się pokazać różne jego części, później je nazywa. Zainteresowanie ciałem przejawia się w pytaniach. W tym okresie działania rodziców powinny być wspierane przez różne służby zdrowia.

  2. Etap pośredni- obejmuje okres przedszkolny i młodszy okres szkolny. Stopniowo zwiększa się udział dziecka w dbaniu u swoje zdrowie. Dziecko świadomie naśladuje zachowania dorosłych, opanowuje podstawowe wiadomości dotyczące higieny osobistej i bezpieczeństwa, ale wymaga nadzoru dorosłych. Uczestniczy w pracach nad utrzymaniem porządku w domu, podejmuje samodzielnie pewne inicjatywy. Zadaniem rodziców jest stworzenie pozytywnych wzorców, stwarzanie warunków do uczenia się, umożliwienie dziecku podejmowanie samodzielnych wyborów, dopilnowanie staranności w wykonaniu zabiegów higienicznych, odpowiadanie na pytania dziecka itp. Rozpoczyna się proces naśladowania zachowań przez rówieśników.

  3. Autoedukacja- dziecko staje się świadomym współtwórcą swojego zdrowia. Ten etap jest charakterystyczny dla okresu dojrzewania, choć pewne elementy autoedukacji występują już w wcześniejszych etapach. U nastolatków rozwija się uczucie własnej tożsamości, zmienia się obraz własnej osoby i ciała, pojawia się potrzeba niezależności, intymności, próby zmieniania siebie, sprawdzania siebie, samokrytycyzm. Większość nastolatków ma krytyczny stosunek do rodziców, lekceważy uwagi swoich rodziców. Zadaniem rodziców jest rozsądne, cierpliwe, życzliwe towarzyszenie nastolatkowi w jego poszukiwaniach. Konieczne jest jednak wyznaczanie i uzgodnienie z dzieckiem granic dla jego zachowania. Rodzice powinni pogłębić swoja wiedzę na temat przebiegu okresu dojrzewania, by lepiej zrozumieć zachowania swojego dziecka, wiedzieć, gdzie w razie potrzeby szukać pomocy.

  4. Heteroedukacja odwrócona- odwrócenie ról- młody człowiek staje się świadomymi wychowawcą dorosłych .Dotyczy to tego gdy dziecko przenosi do domu to czego np. nauczyło się w szkole. Heteroedukacja odwrócona jest ważnym elementem procesu socjalizacji zdrowotnej, w którym dziecko jest nie tylko odbiorcą, ale także inicjatorem związanym ze zdrowiem. Rodzice nie powinni lekceważyć inicjatyw dziecka, lecz wspólnie z nim rozwiązywać potrzebę, możliwość i sposób wprowadzenia zmian. Jest to droga do rozwijania aktywności dziecka oraz jego kompetencji do działania.

3/223 Omów potrzeby w zakresie promocji zdrowia ludzi starszych i możliwości rodzin w ich zaspokojeniu.

- umożliwianie aktywnego uczestnictwa w życiu rodzinnym, wykonywania pewnych zadań, działaniach społecznych np. wolontariat,

- pomaganie w dostosowaniu sposobu żywienia do nowych potrzeb

- zachęcanie do systematycznej aktywności ruchowej, która sprzyja zwiększaniu sprawności i wydolności fizycznej, poprawie samopoczucia, jakości snu, zmniejszenia ryzyko chorób układu krążenia itp.,

- zapewnienie w domu odpowiednich warunków, komfortu cieplnego w zimie, odpowiedniego oświetlenia, eliminowanie śliskich podłóg, zachęcanie do noszenia obuwia o niskich podeszwach,

- umożliwienie podejmowania aktywności edukacyjnej, w tym także dostarczanie materiałów i publikacji dotyczących różnych aspektów życia i zdrowia w starszym wieku. Ludzie starsi zachowują zdolność do uczenia się do późnego wieku, gdy metody wychowawcze są dostosowane do ich właściwości poznawczych i fizjologicznych.

1/227 Jakie jest miejsce i treści edukacji zdrowotnej w wychowaniu przedszkolnym w Polsce?

Uczęszczanie dziecka do przedszkola z punktu widzenia zdrowia umożliwia:

Przedszkole jest miejscem bardzo dogodnym do prowadzenia edukacji zdrowotnej. Dziecko przebywając w nim wiele godzin zdobywa podstawowe informacje i umiejętności dbania o zdrowie i bezpieczeństwo w sposób naturalny w powiązaniu z zabawą, posiłkami, zabiegami higienicznymi, wypoczynkiem.

Treści edukacji zdrowotnej w wychowaniu przedszkolnym

Zgodnie z obowiązującą podstawą programową w przedszkolach wyróżniono cztery obszary edukacyjne a nich wiele zadań dotyczących edukacji zdrowotnej. Przykłady:

Obecnie przedszkolną postrzega się w kontekście promocji zdrowia. Przygotowywane są dla przedszkoli programy edukacyjne dotyczące wybranych zagadnień, np. zapobieganie palenia tytoniu.

2/227 Omów koncepcję przedszkola promującego zdrowie

W połowie lat 90-tych XX wieku narodziła się inicjatywa przedszkoli promujących zdrowie. Pierwsze takie powstało w Ostrowie Świętokrzyskim.

Przedszkole promujące zdrowie cechuje (wzorowane na wrocławskich szkołach promujących zdrowie):

Czeska Sieć Przedszkoli Promujących Zdrowie koncepcję tę tworzą dwie zasady integrujące:

Poszanowanie naturalnych potrzeb jednostki w społeczeństwie i świecie oraz rozwijanie komunikowania się i współpracy między ludźmi.

Cechy takich przedszkoli:

1/253 Jak zmieniał się status szkolnej edukacji zdrowotnej w Polsce w ostatnim półwieczu?

W 1997 roku edukacja zdrowotna została włączona do podstawy programowej wszystkich typów szkół. (określono jej treści dla poszczególnych etapów nauczania, nie ustalono jednak jej miejsca w planie lekcji).

W 1999 roku do kształcenia ogólnego wprowadzono ścieżkę edukacyjną „edukacja prozdrowotna” w konsekwencji wprowadzono ją do wszystkich typów szkół.

W tym samym roku szkoły zostały zobowiązane do opracowania programów profilaktyki.

W 2000 roku edukację zdrowotną włączono do minimalnych wymagań, a 2003 do standardów kształcenia na kierunku pedagogika. Nie uwzględniono jej jednak w standardach kształcenia nauczycieli, poza studiami wychowania fizycznego, gdzie obowiązuje przedmiot wychowanie zdrowotne i ochrona środowiska.

W latach 90 XX wieku wydano wiele aktów prawnych i dokumentów w których są zapisy obowiązujące MEN do realizacji edukacji zdrowotnej w szkole w tym między innymi ustawa o: ochronie zdrowia psychicznego, wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, planowaniu rodziny…

2/253 Omów strategie i metody realizacji edukacji zdrowotnej w szkole czynniki ułatwiające i utrudniające.

Strategie działań szkoły w jej realizacji:

  1. włączenie zdrowia do programu szkoły

  2. powołanie szkolnego koordynatora edukacji prozdrowotnej

  3. opracowanie szkolnego programu edukacji zdrowotnej

  4. współdziałanie z pielęgniarką szkolną

  5. pozyskiwanie pracowników administracji, stołówki szkolnej i obsługi

  6. tworzenie w szkole środowiska wspierającego edukację prozdrowotną

  7. współdziałanie z rodzicami

  8. współdziałanie ze społecznością lokalną

  9. inwestowanie w rozwój osobisty, społeczny i zawodowy nauczycieli

Skuteczność edukacji zdrowotnej zależy od metod pracy nauczyciela i uczniów, ważne jest:

Ważne: należy dążyć do integracji edukacji prozdrowotnej z innymi ścieżkami edukacyjnymi

Bariery utrudniające:

Pilną potrzebą jest opracowanie zasad ewaluacji efektów edukacji zdrowotnej oraz sposobów oceniania pracy i osiągnięć uczniów.

3/253 Podaj przykłady nowych rozwiązań w edukacji zdrowotnej w Europie

Demokratyczna i środowiskowa edukacja zdrowotna w Danii:

4/253Jakie jest miejsce edukacji zdrowotnej w szkole promującej zdrowie i jakie czynniki sprzyjają jej realizacji i większej skuteczności.

Edukacja zdrowotna w szkole promującej zdrowie znajduje się w centrum i jest ukierunkowana na ucznia i działania. Efektem tej edukacji powinno być upodmiotowienie uczniów i uzyskanie przez nich kompetencji do działania, których celem jest zmiana stylu życia i warunków życia.

Czynniki sprzyjające jej realizacji:

5/253 Scharakteryzuj koncepcję szkoły promującej zdrowie przyjętej obecnie w Europejskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie

Podstawą koncepcji Szkoły Promującej Zdrowie są założenia promocji zdrowia znajdujące się w Karcie Ottawskiej. Obecnie w 43 krajach należących do ESSzPZ istnieją różne modele Szkoły Promującej Zdrowie. Międzynarodowe organizację zaakceptowały tą różnorodność (pluralizm), która wynika ze specyficznej sytuacji kulturowej, politycznej, ekonomicznej różnych państw. Każdy z tych modeli jest wynikiem dialogu, konsensusu. W materiałach 15-lecia funkcjonowania ESSzPZ podkreślono, że główny kierunek zmian to przejście dominującego w pierwszym okresie podejścia tradycyjnego czyli koncentracja na edukacji zdrowotnej ( chorobach, zapobieganiu im, nacisk na profilaktykę zaburzeń, sprawy w szkole mogą rozwiązać pracownicy medyczni) do podejścia ukierunkowanego na szkołę promującą zdrowie określonego jako całościowe podejście do zdrowia w szkole (styl życia, dobre samopoczucie, strategie tworzy szkoła czyli uczniowie, nauczyciele, rodzice). Promocja zdrowia w szkole powinna koncentrować się na pracy z młodymi ludźmi, być powiązana ze wszystkimi działami szkoły. 4 podstawowe zasady: uczestnictwo uczniów, koncepcja upodmiotowienia oraz koncepcja do działania, podejście siedliskowe oraz polityka szkoły na rzecz zdrowia.

W Polsce Koncepcja szkoły promującej zdrowie powstała w latach 1992-1995. W Polsce definicja Szkoły Promującej Zdrowie to: szkoła tworzy warunki, podejmuje działania, które sprzyjają dobremu samopoczuciu członków społeczności szkolnej, rozwijaniu koncepcji do podejmowania przez członków społeczności szkolnej działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska.

6/253 Najnowszy model szkoły promującej zdrowie (SzPZ) i jej standardy w Polsce:

SzPZ w Polsce powstała w lach 1992-1995. (def) SzPD tworzy warunki i podejmuje działania, które sprzyjają: 1) dobremu samopoczuciu członków społeczności szkolonej, 2) rozwijaniu kompetencji do podejmowania przez członków społ. szkolnej działań na rzecz zdrowia własnego i innych ludzi oraz tworzenia zdrowego środowiska. Model SzPZ opiera się na trójkącie hierarchii potrzeb Maslowa. Od dołu: warunki – zrozumienie i akceptacja koncepcji szkoły promującej zdrowie – zarządzanie projektami promocji zdrowia sprzyjające uczestnictwu; partnerstwu i współpracy; skuteczności i długofalowości działań. Główne warunki działań: (na równi) zdrowe środ. fizyczne, edukacja zdrowotna, zdrowe środ. społ. Oczekiwane efekty (szczyt): kompetencje do podejmowania przez członków społ. szkolnej działań na rzecz zdrowia; dobre samopoczucie społ. szkolnej. Standardy SzPZ: realizacja zadań wynikających z podstaw programowych i innych obowiązujących aktach prawnych oraz: 1) pomocą społ.szkol. zrozumieć i zaakceptować koncepcję SzPZ. 2) zarządza projektami promocji zdrowia w sposób sprzyjający: - uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu społ.szkol. i społ.lokalnej. – skutecznośći i długofalowości działań. 3) prowadzi edu. zdrowotną uczniów i pracowników oraz dąży do zwiększenia jej jakości i skuteczności. 4) tworzy klimat społeczny sprzyjający: - satysfakcji z nauki i pracy w szkole, osiąganiu sukcesów oraz wzmacnianiu poczucia własnej wartości u uczniów i pracowników, - zdrowiu i rozwojowi uczniów i pracowników. – uczestnictwu, partnerstwu i współdziałaniu członków społeczności szkolenj rodziców i osób ze społ.lokalnej. 5) tworzy środowisko fizyczne sprzyjające zdrowiu, bezpieczeństwu i dobremu samopoczuciu uczniów i pracowników.

7 / 253 Ewaluacja działań w zakresie edukacji zdrowotnej w SzPZ:

Ewaluacja dotyczy uczniów i pracowników szkoły. Ewaluacja dotyczy 4 obszarów (wymiarów) do każdego z nich opracowano wskaźniki:

1) wymiar: polityka, warunki i organizacja życia szkoły sprzyjają edu.zdrowotnej. wskaźniki:

a) dostępność info.dot.realizacji edu.zdr.

b) planowanie działań z zakresu edu.zdr. w szkole na podstawie wyników przeprowadzonej diagnozy.

c) uczestnictwo nauczycieli w szkoleniach z zakresu edu. Zdr.

d) współpraca nauczycieli przy realizacji edu.zdr.

e) traktowanie edu.zdr. przez dyrekcji szkoły jako ważne zadanie.

2) wymiar: uczeń jest aktywnym uczestnikiem procesu edukacji zdr.

a) wpływ uczniów na treścu realizowane podczas edu.zdr.

b) stwarzanie uczniom przez nauczycieli okazji do wymiany doświadczeń, wiedzy, poglądów dot.zagadnień uwzględnianych w edu.zdr.

c) możliwość wyboru przez uczniów zadań do wykonania w czasie zajęć edu.zdr.

3) wymiar: szkoła współpracuje ze środowiskiem i wykorzystuje jego zasoby:

a) zapraszanie rodziców do współpracy przy realizacji edu.zdr.

b) wpływ rodziców na treści realizowane w czasie zajęć edu.zdr.uczniów

c) organizowanie w szkole zajęć dla rodziców dot. Wybranych zagadnień edu.zdr.

d) dostosowanie zajęć dla rodziców dot. Zdrowia do ich potrzeb i zainteresowań

e) zapraszanie specjalistów do realizacji wybranych zadań w szkolnym prog.edu.zdr.

f) podejmowanie przez szkołę różnych form służących edu.zdr. w środ. lokalnym

4) wymiar: szkoła prowadzi ewaluację i wykorzystuje jej wyniki do podnoszenia jakości edu.zdr.

a) kończenie każdych zajęć z zakresu edu.zdr. jakąś formą ewaluacji

b) wykorzystywanie wniosków z ewaluacji do planowania edu.zdr.

c) przedstawienie wyników ewal. dot. realizacji edu, zdr. uczniom, rodzicom i przedstawicielom społ.lokalnej

d) pomaganie uczniom przez nauczycieli w stosowaniu technik umożliwiających samoobserwację.

1/265 Jakie są zadania lekarza rodzinnego w zakresie edukacji zdrowotnej co ułatwia, a co utrudnia ich realizację ?

Głównym celem zadań edukacyjnych jest chęć pomocy pacjentowi zarówno choremu jak i zdrowemu w pożądanej zmianie zachowania. Ponadto działania lekarzy obejmują zadania z zakresu promocji zdrowia, zapobiegania chorobom, leczenia i opieki terminalnej. Edukację zdrowotną lekarz powinien dopasować indywidualnie do pacjenta w zależności od jego potrzeb może być związana z chorobą, ale nie tylko również wynikająca z pytań pacjenta. Najczęstszą formą jest przekazywanie informacji przy okazji udzielania porady. Edukacja zdrowotna nie ogranicza się jednak to udzielania samych rad czy informacji, ale opiera się na budowaniu partnerskich relacji między lekarzem i pacjentem co sprzyja skuteczności edukacji zdrowotnej. Lekarz powinien eksponować korzyści związane ze swoim zaleceniem jednocześnie unikać techniki straszenia, zachęcać pacjenta do wyrażania własnych opinii, refleksji, unikać moralizowania, przekazywać instrukcje na piśmie tworzyć wzorce zachowań prozdrowotnych np. nie jest wiarygodny lekarz zachęcający do nie palenia, jeśli sam pali. W relacji lekarz- pacjent istotne znaczenie ma dobra komunikacja zarówno niewerbalna jak i werbalna sprzyja aktywnej postawie ludzi wobec własnego zdrowia. Badanie w Polsce ujawniły, że lekarze niedostatecznie włączają się w realizację programów o zdrowiu przyczynami są zazwyczaj brak czasu, nieuświadomienie sobie własne roli w procesie edukacji zdrowotnej, brak dobrych wzorców, nieprzygotowanie lekarzy.

2/265 Na czym polega uporządkowany system edukacji pacjentów?

3/265 Omów zadania pielęgniarki rodzinnej w edukacji zdrowotnej

Jej zadaniem wynikającym z koncepcji promocji zdrowia jest doradztwo i pomoc rodzinie i jej członkom do wzmacniania i ochrony zdrowia. Na podstawie diagnozy może podjąć realizację programów: promocyjnych ( np. naturalne sposoby zapobiegania ciąży, program antynikotynowy ) lub profilaktycznych np. redukowanie czynników ryzyka miażdżycy, chorób nowotworowych . W przypadku osób przewlekle chorych lub niepełnosprawnych, pielęgniarka powinna powinna wpierać działania edukacyjne podejmowane przez lekarzy specjalistów oraz pomagać tym osobom w samokierowaniu chorobą.

Działania pielęgniarki rodzinnej w zakresie edukacji zdrowotnej to według Charzyńskiej – Guli przede wszystkim doradztwo i poradnictwo zdrowotne. Doradzanie w zdrowiu to działanie, które ma na celu udzielanie pomocy członkom rodziny w dokonywaniu wyborów i rozwiązywaniu problemów związanych z rozwojem, zachowaniem i utrzymaniem zdrowia. Natomiast poradnictwo to działania towarzyszące innym fachowym czynnościom wykonywanym przez pielęgniarkę okazjonalne lub celowo zorganizowane o charakterze wspomagającym lub wskazującym na potrzebę modyfikacji zachowań podejmowane w formie dialogu. Obie formy w działaniach pielęgniarki przeplatają się, jednak w początkowej fazie dominują elementy doradztwa rodzinie i stopniowo w miarę świadomości przechodzą w poradnictwo.

4/265 Scharakteryzuj 3 grupy zadań pielęgniarki szkolnej w edukacji zdrowotnej?

1. Zorientowane na ucznia (jednostkę).

Pielęgniarka powinna być ciągle zorientowana na edukacje zdrowotną. Ważny jest kontakt z uczniami werbalny i niewerbalny oraz tworzenie wzorców zachowań prozdrowotnych. Pielęgniarka powinna zdawać sobie sprawę, że ma znaczny udział w przygotowywaniu uczniów do roli współtwórcy swego zdrowia i alternatywnego odbiorcy świadczeń zdrowotnych. Jest traktowana przez uczniów jasko osoba kompetentna w sprawach zdrowia, zna uczniów i ich problemy (indywidualne podejście), może oddziaływać na uczniów emocjonalnie, jest neutralnym pracownikiem szkoły i może pozyskać ich zaufanie.

2. Zorientowane na grupę uczniów z problemami zdrowotnymi.

Pielęgniarka może prowadzić zaplanowaną edukację skierowaną dla grup uczniów z problemami zdrowotnymi np. otyłość, zaburzenia wzroku. Celem jest pomoc w uczeniu się samoobserwacji, samo opieki, samo pielęgnacji, radzenia sobie z chorobą. Formy edukacji zależą od wieku uczniów, zainteresowań, motywacji np. wspólne spotkania, warsztaty, projekty, port folio. Niezbędne jest włączenie do współpracy rodziców.

3. Powiązane z działaniami szkoły.

Pielęgniarka szkolna może pełnić rolę konsultanta medycznego oraz doradcy w szkolnym programie edukacji zdrowotnej. Może tez podjąć się realizacji pewnych zadań, jeśli ma odpowiednie kompetencje. Realizuje albo swój własny program albo program zlecony przez stacje sanitarno-epidemologiczne. Tradycyjnie pielęgniarka prowadzi kurs z zakresu pierwszej pomocy organizowany przez PCK. W szkołach, które należą do sieci szkół promujących zdrowie lub podejmują działania do jej tworzenia we własnym zakresie pielęgniarka zobowiązana jest do zapoznania się z nimi i dołączenia do zespołu promocji zdrowia.

5/265 Jakie są cele i formy edukacji osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych?

Cele szczegółowe, zakres, formy i metody pracy pacjentów zależą od rodzaju choroby, przebiegu, wieku chorych, statusu społecznego, fazy adaptacji do choroby. Głównym celem edukacji osób przewlekle chorych jest udzielenie im pomocy w zrozumieniu choroby i uczeniu się sposobu życia z chorobą, który pozwala na wykorzystanie wszystkich potencjalnych możliwości i zasobów oraz odczuwanie satysfakcji z życia (samoobserwacja, samokontrola, samo opieka, samokierowanie). W przypadku osób niepełnosprawnych podstawowym celem jest pomoc w samoakceptacji kalectwa.

Formy edukacji: instruktaż i indywidualne poradnictwo, programy edukacyjne, cykle zajęć (wykłady, warsztaty), strony internetowe towarzystw naukowych (np. Towarzystwo Edukacji Terapeutycznej w Chorobach przewlekłych).

6/265 Na czym polega koncepcja szpitala promującego zdrowie i jego zadania w promocji zdrowia i edukacji pacjentów?

Szpital promujący zdrowie ma za zadanie udzielać świadczeń leczniczych na najwyższym poziomie, powinien stać się siedliskiem promującym zdrowie w samym szpitalu oraz na terenie objętym jego świadczeniami. Ma on na celu:

ZADANIA:

  1. Włączenie zespołu promocji zdrowia w struktury szpitala

  2. Prowadzenie edukacji zdrowotnej

  3. Prowadzenie działań na rzecz zdrowego żywienia

  4. Działalność antyalkoholowa i antynikotynowa

  5. Współpraca ze środowiskiem lokalnym


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
TYTUŁOWA, Pedagogika, program edukacji zdrowotnej, pedagogika, W wordzie
Edukacja zdrowotna z elementami edukacji ekologicznej w naszym przedszkolu, przedszkole, zdrowie, hi
Edukacja zdrowotna w przedszkolu(3), witowski biologia
Promowanie zdrowego stylu zycia poprzez aktywnosc fizyczna, Promocja zdrowia i edukacja zdrowotna
SCENARIUSZ Z OBCHODÓW DNI ZIEMI, scenariusze zajęć-edukacja zdrowotna
Quiz ekologiczny połączony ze znajomością zachowań prozdrowotnych, scenariusze zajęć-edukacja zdrowo
Edukacja zdrowotna w szkole jest to proces dydaktyczno
Edukacja zdrowotna program na zaliczneie
Edukacja Zdrowotna Wpływ Przemysłu Na Środowisko Przyrodnicze
Edukacja zdrowotna
Edukacja zdrowotna w nowej podstawie programowej Gra yna Skirmuntt
edukacja zdrowotna literatura str 22
źródła składników mineralnych, Pedagogika, program edukacji zdrowotnej, pedagogika, W wordzie
EDUKACJA ZDROWOTNA, EDUKACJA ZDROWOTNA, edukacja zdrowotna i promocja zdrowia
06.Edukacja zdrowotna a profilaktyka, Zdrowie publiczne, W. Leśnikowska - Ścigalska - ĆWICZENIA I se
Definicje Edukacji Zdrowotnej, fizjoterapia - zdrowie publiczne, patologia
KRAINA WITAMIN, scenariusze zajęć-edukacja zdrowotna

więcej podobnych podstron