Wychowanie i kształcenie przedzawodowe

Wychowanie i kształcenie przedzawodowe, to rodzaj oddziaływania pedagogicznego w okresie przedszkolnym i szkolnym, poprzedzającym systematyczne kształcenie prozawodowe i zawodowe. W okresie tym chodzi nade wszystko o zbliżenie dzieci i młodzieży do pracy człowieka, kształtowanie wiedzy o pracy oraz pozytywnego do niej stosunku, jak również o zbliżenie do świata technik. [Z.Wiatrowski]

Zadania wychowania i kształcenia przedzawodowego:

1. - Wychowanie przez pracę, (szczególnie w domu rodzinnym, przedszkolu,w szkole);

2. - Kształcenie ogólnotechniczne;

3. - Preorientacja, orientacja i poradnictwo zawodowe;

4. - Działalność zawodoznawcza.

Cele edukacji przedzawodowej w raporcie UNESCO

1. - Uczyć się, w jaki sposób nie niszczyć Ziemi;

2. - Uczyć się, by zrozumieć to, co człowiek czyni, kim jest, kim chciałby się stać;

3. - Uczyć się, by zrozumieć to, co osiąga człowiek dzięki swej pracy;

4. - Uczyć się przystosowania do zmian technicznych;

5. - Rozwijać i wspierać różne formy aktywności twórczej uczniów;

6. - Czynić uczniów ludźmi dociekliwymi, krytycznymi, a także zdolnymi do zrozumienia możliwych wyborów i ich następstw.

Cele kształcenia przedzawodowego, wynikające z zaleceń UNESCO: [S.M. Kwiatkowski. 2001]

1. Kształcenie właściwych postaw ucznia wobec pracy;

2. Kształtowanie elementów kultury pracy;

3. Zdobycie przez uczniów samowiedzy o własnych predyspozycjach;

4. Kształtowanie zainteresowań'

5. Rozwijanie umiejętności samokształcenia;

6. Przygotowanie do wyboru zawodu

Wychowanie przez pracę to zamierzony i celowo zorganizowany rodzaj działalności wychowawczej, którego cechę szczególną stanowi wykorzystywanie pracy w procesach oddziaływania na jednostkę i dokonywanie zmian w jej osobowości.[Z. Wiatrowski]

W procesie wychowywania przez pracę wyróżnia się następujące rodzaje czynności dominujące w danym okresie kształcenia i realizowane przez dane środowisko wychowawcze:

1. - czynności samoobsługowe,

2. - czynności porządkowe,

3. - czynności usługowe z myślą o innych,

4. - czynności wytwórcze,

5. - czynności badawcze i twórcze,

6. - czynności organizacyjne.

Wychowanie przez pracę realizowane poprzez każde środowisko wychowawcze ma na celu:

• Doprowadzenie wychowanków do zdobycia wiedzy o istocie pracy, rozumienia jej roli w życiu każdego człowieka, przekonania iż praca stanowi nieodłączną potrzebę i konieczność każdej sprawnej jednostki w społeczeństwie,

• Kształtowanie podstawowych umiejętności praktycznych, motywacji i szacunku do pracy własnej, innych i jej wytworów poprzez włączanie dzieci i młodzieży w nurt codziennej pracy ludzkiej,

• Kształtowanie odpowiednich postaw m.in. takich jak: pracowitość, systematyczność, uczciwość, rzetelność, odpowiedzialność, pomysłowość, warunkujących optymalny układ i relacje w środowisku,

• Kształtowanie kultury pracy.

Wychowanie przez pracę jest sprawą aktualną w każdym okresie życia człowieka. Stąd też w procesie wychowania przez pracę możemy mówić o:

1. wychowaniu przez pracę w rodzinie.

2. wychowaniu przez pracę w przedszkolu

3. wychowaniu przez pracę w szkole

4. wychowaniu przez pracę w placówkach opiekuńczo –wychowawczych

5. wychowaniu przez pracę w organizacjach młodzieżowych.

Wychowanie przez pracę w rodzinie

Charakter, częstotliwość i natężenie prac wykonywanych przez dzieci zależne jest od typu, charakteru i struktury rodziny. Inaczej wygląda to w rodzinie chłopskiej, gdzie dzieci w sposób naturalny w pełni uczestniczą w pracach gospodarstwa rolnego, lub rodzinie rzemieślniczej, w której dzieci opanowują tajniki zawodu, aby przejąć warsztat i kontynuować tradycje rodzinne, a inaczej w rodzinie robotniczej gdzie niejednokrotnie do obowiązków dzieci należą jedynie drobne prace porządkowe (wyniesienie śmieci, posprzątanie mieszkania), zrobienie zakupów.

Odmiennie na ogół wygląda wychowanie przez pracę w rodzinach inteligenckich i zamożnych.

Zarówno wysokie aspiracje, jak i posiadane zasoby materialne nie sprzyjają idei wychowywania przez pracę.

Bardziej korzystny jest również klimat wychowania przez pracę w rodzinach wielodzietnych, niż w rodzinach jedynaków.

Rodzina jest wymarzonym terenem wychowania przez pracę. Tymczasem właśnie w rodzinie kształtuje się niejednokrotnie wadliwy stosunek do pracy, zwłaszcza w odniesieniu do niektórych jej rodzajów.

Taką sytuację wywołuje z reguły niewłaściwa postawa rodziców wobec pracy ich własnych dzieci. Ich postawy zdaniem W. Rachalskiej można podzielić na dwie grupy:

1) niedopuszczanie do pracy;

2) przeciążenie dziecka pracą.

Właściwa postawa rodziców wobec pracy dziecka wymaga zrozumienia:

1) Konieczności i potrzeby pracy w życiu człowieka;

2) Faktu, że pracy trzeba się nauczyć;

3) Konieczności stopniowego włączania dziecka do pracy;

4) Roli rodziny w kształtowaniu stosunku do pracy i umiejętności pracy.

Podstawowych zadania rodziców w zakresie wychowania przez pracę

> W zakresie szeroko podjętego wychowania moralnego:

- kształtowanie pozytywnej postawy wobec pracy wyrażającej się w gotowości do podejmowania trudności,

- szacunku dla dobrej pracy własnej i innych ludzi;

> w zakresie wychowania umysłowego i kształcenia politechnicznego

- kształtowanie podstawowych umiejętności i nawyków niezbędnych w każdej dziedzinie pracy.

Wychowanie przez pracę w przedszkolu.

- Wychowanie przez pracę w przedszkolu jest uzupełnieniem wychowania rodzinnego.

- Dziecko uczestnicząc w różnych pracach poznaje rzeczywistość, poszerza swój zasób wiedzy, tworzy swój własny system pojęciowy i zaspokaja dziecięcą ciekawość.

Wychowywanie przez pracę dzieci w okresie przedszkolnym, aby przyniosło zamierzony efekt musi być działaniem systemowym, realizowanym przy zachowaniu ścisłej współpracy z rodzicami, rozpoczynającym się od czynności samoobsługowych, adekwatnym do możliwości wychowanków.

Typowe prace wykonywane przez dzieci w przedszkolu

1. Czynności samoobsługowe,

2. Czynności porządkowe i organizacyjne (dyżury)‏

3. Pomoc dzieciom młodszym,

4. Produkcja prostych zabawek dla siebie i innych,

5. Wytwarzanie podarunków dla najbliższych (np. laurki dla mamy),

6. Praca na działce przedszkolnej.

Wychowanie przez pracę w szkole ogólnokształcącej

W okresie wczesnoszkolnym wychowanie przez pracę przejawia się właściwie w dwóch formach:

- przyswajaniu wiedzy o pracy człowieka,

- wdrażaniu dzieci w nurt pracy.

W okresie wczesnoszkolnym dzieci wdrażane są do prac porządkowych i samoobsługowych. Dlatego też winno się już wyeliminować obsługę ucznia przez osoby dorosłe.

Inaczej wygląda wychowanie przez pracę w klasach starszych szkoły podstawowej, w gimnazjum, w szkole średniej. Istnieje wiele szkół, które wypracowały własne systemowe działania prac społecznie użytecznych na rzecz szkoły, środowiska.

Kształcenie ogólnotechniczne

Kształcenie ogólnotechniczne jest to zamierzony i celowo zorganizowany rodzaj działalności pedagogicznej, którego cechą szczególną stanowi wykorzystanie roli techniki w procesach oddziaływania na jednostkę, dokonywania zmian w jej osobowości i kształtowania kultury technicznej, warunkującej prawidłowe i swobodne uczestnictwo w świecie nasyconym techniką.

Kształcenie politechniczne w szkole podstawowej

Kształcenie ogólnotechniczne rozpoczyna się w Polsce już w szkole podstawowej na lekcjach techniki.

Kształcenie to stawia przed sobą konkretne sprecyzowane cele. Do nich należy wzbogacenie każdego człowieka w takie wartości, jak umiejętność myślenia technicznego, sprawnego posługiwania się urządzeniami technicznymi, a także rozwijanie zainteresowań techniką oraz kształtowanie poglądów na współczesne zjawiska społeczne i przyrodnicze.

Reforma szkolnictwa wprowadziła sześcioletnie szkoły podstawowe, trzyletnie gimnazja, wniosła też zmiany w szkolnictwie średnim. W większości gimnazjów nie było na początku lekcji techniki, a w szkole podstawowej wprowadzono po jednej godzinie techniki w klasie IV i V bez podziału na grupy.