STRATEGIE I PROGRAMY ZWALCZANIA KORUPCJI.

Polecana strona

http://www.ithink.pl/artykuly/aktualnosci/polsk…

Początek formularza

Twoje imię i nazwisko
Twój e-mail
E-mail znajomego
Dodatkowa wiadomość
(odnośnik do strony będzie włączony do wiadomości)

Wypełnij zaznaczone pola!

Dół formularza

Początek formularza

Dół formularza

W obecnych czasach, zawirowań i niepewności, w jakich znajduje się Polska,
w stadium realizacji znajduje się strategia walki z przestępczością, w tym także łapówkarstwem, polegająca głównie na wykorzystywaniu wszelkich dostępnych środków. Rozbudowuje się prawne instrumenty walki, ulegają zaostrzeniu sankcje, przed organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, stawiane są odpowiednio zwiększone zadania itp. Jest to strategia odstraszania, którą z punktu widzenia teorii łatwo można krytykować. Nie chodzi tu jednak o krytykę, lecz o spokojne spojrzenie na możliwości w ogóle działań profilaktycznych w czasie ostro zarysowującego się kryzysu, który przecież sam jest silnym czynnikiem kryminogennym.

Strategia Antykorupcyjna – program zwalczania korupcji
Przeciwdziałanie korupcji stanowiło jeden z najważniejszych priorytetów Rady Ministrów w ciągu minionych lat. W dniu 17 września 2002 r. na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji Rada Ministrów przyjęła dokument rządowy Strategia Antykorupcyjna - program zwalczania korupcji, będący zbiorem kierunkowych rozstrzygnięć i zestawu działań, jakie administracja rządowa miała podjąć w walce z korupcją. Realizacja przyjętej Strategii Antykorupcyjnej dla Polski przewidywała osiągnięcie trzech głównych celów:
• skuteczne wykrywanie przestępstw korupcyjnych,
• wdrożenie efektywnych mechanizmów walki z korupcją w administracji publicznej,
• zwiększenie świadomości publicznej i promocja etycznych wzorców postępowania.
Zadania zawarte w przyjętej przez Radę Ministrów w dniu 17 września 2002 r. „Strategii Antykorupcyjnej” zostały w przeważającej większości wykonane. W dniu 25 stycznia 2005 r. Rada Ministrów przyjęła dokument rządowy przygotowany przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji „Program zwalczania korupcji – Strategia Antykorupcyjna - II etap wdrażania 2005 - 2009”, przewidujący realizację kolejnego pakietu przedsięwzięć legislacyjnych, organizacyjnych i edukacyjno – informacyjnych, uzupełnionych o nowe obszary zagrożenia korupcją oraz zadania związane z monitorowaniem efektywności podejmowanych działań. W dniu 20 września 2005 r. Rada Ministrów przyjęła sprawozdanie z realizacji „Programu zwalczania korupcji - Strategia Antykorupcyjna - II etap wdrażania 2005 - 2009" w I półroczu 2005 r., zawierające propozycje włączenia nowych działań do dokumentu rządowego (Sprawozdanie z realizacji „Programu zwalczania korupcji – Strategia antykorupcyjna II etap wdrażania 2005 – 2009 w II półroczu 2005 r.”, kwiecień 2006 r., s. 6.).

„Program Zwalczania Korupcji Strategia Antykorupcyjna II etap wdrażania 2005 - 2009” zakłada osiągnięcie 4 celów strategicznych:
• zapobieganie zjawiskom korupcji i wdrożenie mechanizmów umożliwiających jej skuteczne przeciwdziałanie,
• skoordynowanie działań zmierzających do respektowania antykorupcyjnych przepisów prawnych,
• ograniczenie tolerancji społecznej dla zjawisk korupcyjnych poprzez podnoszenie stopnia świadomości oraz promowanie odpowiednich wzorców postępowania,
• stworzenie przejrzystych i przyjaznych obywatelowi struktur administracji publicznej na miarę otwartego społeczeństwa informacyjnego.
Pomimo kilkuletnich wysiłków rządu związanych z realizacją „Strategii Antykorupcyjnej” i niewątpliwych osiągnięć w tym okresie, takich jak np. wprowadzenie do kodeksu karnego instrumentów prawnych ułatwiających zwalczanie korupcji, a w konsekwencji tego wzrost skuteczności ścigania tego rodzaju przestępstw, korupcja jest postrzegana jako coraz większy problem społeczny, a w świetle międzynarodowych badań percepcji korupcji Polska wypada najgorzej w całej Unii Europejskiej.
Jedną ze słabości Strategii Antykorupcyjnej jest fakt, że jej finansowanie jest przypisane poszczególnym podmiotom realizującym w ramach ich własnych środków budżetowych. Nie zostały przewidziane dodatkowe środki na realizację zadań zapisanych w Strategii, poza środkami na współfinansowanie projektów twinningowych realizowanych z funduszy Unii Europejskiej w ramach Programu Phare 2003 i Programu Transition Facility 2004 i 2005. Taki system finansowania spowodował, że większość resortów na etapie tworzenia dokumentu rządowego „Program zwalczania korupcji – Strategia Antykorupcyjna - II etap wdrażania 2005- 2009” podjęła w zasadzie tylko takie działania, które realizowane byłyby także bez przyjmowania „Strategii Antykorupcyjnej”. Skutkuje to m.in. brakiem synergii podejmowanych działań. Natomiast w przypadku Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zaproponowanie zadań, które nie były wcześniej przewidywane do realizacji skutkowało tym, że nie zostały one wykonane w 2005 r. z powodu braku środków finansowych.

Działania dodatkowe rządu w zakresie przeciwdziałania i zwalczania korupcji

Zdecydowane zwalczanie korupcji w sposób kompleksowy i skoordynowany jest jednym z najistotniejszych zadań, jakie postawiła sobie Rada Ministrów w ramach budowy sprawnego i skutecznego państwa oraz tworzenia warunków dla bezpiecznego
i normalnego życia publicznego.
Wśród przedsięwzięć antykorupcyjnych do najważniejszych i najpilniejszych zaliczono utworzenie wyspecjalizowanej służby w zakresie zwalczania tej patologii i właściwe zorganizowanie działań państwa w zakresie rozpoznawania i wykrywania przestępstw korupcyjnych.
W okresie 15 listopada – 31 grudnia 2005 r. Pełnomocnik Rządu przygotował rządowy projekt ustawy o Centralnym Biurze Antykorupcyjny, który został przyjęty.
W świetle ustawy( Ustawa z dnia 9.06. 2006 o Centralnym Biurze Antykorupcyjny (Dz. U. Nr 104, poz. 708)., Centralne Biuro Antykorupcyjne (CBA) jest formacją
o charakterze zarazem policyjnym (represja karna), jak i analityczno - informacyjnym. Zastosowane rozwiązania w zakresie zadań i uprawnień CBA, zapewniają:
• skuteczność i szybkość działań - dzięki stosowaniu w ramach jednej struktury organizacyjnej uprawnień kontrolnych, operacyjnych i dochodzeniowo - śledczych,
• weryfikację oświadczeń majątkowych osób pełniących funkcje publiczne – co
w świetle wyników kontroli NIK jest dotychczas realizowane wadliwie,
• łatwość i sprawność zarządzania - niewielka, spójna formacja, podległa bezpośrednio premierowi,
• czytelne dla obywateli, wskazanie instytucji odpowiedzialnej za zwalczanie korupcji w Polsce,
• koordynację działań antykorupcyjnych.

Powstanie CBA nie spowodowało odebrania kompetencji w zakresie ścigania przestępstw korupcyjnych, jakie ma Policja, Straż Graniczna, służby skarbowe i celne. Formacje te nadal rozpoznają i wykrywają przestępstwa korupcyjne, jeśli ujawnią tego rodzaju czyny w zakresie swojej zasadniczej działalności. CBA jako organ wyspecjalizowany w zwalczaniu korupcji oraz koordynujący działania w tym zakresie innych służb w Polsce jest także ważnym elementem Europejskiej Sieci Antykorupcyjnej przewidzianej do utworzenia w projekcie decyzji Rady Unii Europejskiej przygotowanym przez prezydencję austriacką. Jednocześnie powołanie CBA stanowi realizację postanowień Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 31 października 2003 r. Ponadto, warto dodać, iż w 2005 r. w rezolucji Komisji Praw Człowieka ONZ na temat dobrego rządzenia, której współautorem jest Polska, znalazł się zapis dotyczący organizacji przez Urząd Wysokiego Komisarza ONZ ds. Praw Człowieka (w imieniu ONZ) konferencji na temat znaczenia działań antykorupcyjnych w kontekście praw człowieka. Konferencja taka odbyła się w Polsce w dniach 2 - 3 października 2006 r.
Wybrane organizacje pozarządowe walczące z korupcją
Zadaniem pozarządowych organizacji jest zapewnienie jawności działania służb publicznych i wyeliminowanie zjawiska korupcji, która niszczy rozwój społeczeństw, deprawuje, działa destrukcyjnie na gospodarkę i przez to pozbawia zwykłych obywateli szeregu korzyści, jakie mogliby czerpać z rozwoju ekonomicznego swoich państw. Walka z korupcją ma jedynie sens wtedy, gdy włączają się w nią organy państwowe, społeczeństwo i firmy prywatne. Dotychczasowe doświadczenie uczy bowiem, że rządy osamotnione w walce z korupcją pozbawione są jakichkolwiek szans na zwycięstwo.

Działalność Fundacji im. Stefana Batorego
Fundacja im. Stefana Batorego, założona przez George’a Sorosa, amerykańskiego finansistę i filantropa, oraz grupę przywódców polskiej opozycji demokratycznej lat 80., jest niezależną, niedochodową organizacją pozarządową o statusie organizacji pożytku publicznego, zarejestrowaną przez Sąd Rejonowy Warszawa - Praga w dniu 7 maja 1988 r. Celem Fundacji jest budowa społeczeństwa obywatelskiego: społeczeństwa ludzi świadomych swych praw i obowiązków, aktywnie uczestniczących w życiu publicznym, odpowiedzialnych za siebie i za swoją wspólnotę. Do zakresu działania fundacji należy:
• wspieranie inicjatyw obywatelskich.
Fundacja pomaga niezależnym organizacjom pozarządowym, które podejmują działania tam, gdzie rola lub możliwości państwa są niewystarczające, udziela dotacji nie tylko na projekty, ale i na długofalowe działania programowe i na wzmocnienie organizacji: planowanie strategiczne, poprawę zarządzania, budowę stabilności finansowej; wspiera inicjatywy społeczne, które angażują obywateli w życie publiczne i przyczyniają się do wyrównywania szans grup społecznie słabszych lub upośledzonych.
• dostęp do prawa i kontrola społeczna instytucji publicznych.
Fundacja wspiera działania zapewniające obywatelom dostęp do informacji i pomocy prawnej oraz wymiaru sprawiedliwości. Pomaga w realizacji programów edukacji prawnej i obywatelskiej. Upowszechnia wiedzę prawną i metody społecznej kontroli instytucji publicznych. Działa na rzecz ograniczenia korupcji oraz obrony praw jednostki przed nadużyciami ze strony władzy.
• pomoc i współpraca międzynarodowa.
Fundacja pomaga w procesie demokratyzacji krajom ze Wschodu – szczególnie na Białorusi i Ukrainie. Wspiera działania sprzyjające wymianie doświadczeń związanych z przemianami politycznymi i społecznymi. Realizuje projekty, których celem jest budowa dobrych relacji sąsiedzkich ze Wschodem i Zachodem. Włącza się w debatę o przyszłości wspólnej Europy. Działa na rzecz zwiększenia roli inicjatyw obywatelskich w stosunkach między narodami, w propagowaniu zasad demokracji i poszanowania praw człowieka.
Podstawową metodą pracy Fundacji jest udzielanie dotacji na projekty i wsparcie instytucjonalne organizacji działających na rzecz dobra publicznego. Realizuje też, sama lub we współpracy z innymi instytucjami z kraju i zagranicy, rozmaite przedsięwzięcia: jest gospodarzem publicznych debat na tematy związane z polityką, problematyką społeczną i stosunkami międzynarodowymi, wydaje publikacje, prowadzi badania i kampanie społeczne, organizuje konferencje, seminaria i szkolenia (www.batory.org.pl, styczeń 2008.).

Działalność Stowarzyszenia „Stop Korupcji”
Stowarzyszenie "Stop Korupcji" zostało założone w styczniu 2003 r. - zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym trzy miesiące później. Jest pierwszą polską antykorupcyjną organizacją pozarządową o charakterze ogólnopolskim. Biuro Krajowe stowarzyszenia mieści się w Opolu, a oddziały regionalne "Stop Korupcji" znajdują w największych polskich miastach - między innymi w Warszawie, Łodzi, Gdańsku, Toruniu i Zielonej Górze. Jak do tej pory jedynym i wyłącznym źródłem finansowania działalności są darowizny członków stowarzyszenia i jego sympatyków.
Celem stowarzyszenia jest zapobieganie zjawiskom korupcji i łamaniu prawa. Działa na rzecz przejrzystości życia publicznego. Propaguje uczciwość i etyczne zasady w życiu publicznym oraz standardy nowoczesnego państwa prawa. Wspólpracuje m. in. z Transparency International Polska, Centrum Adama Smith'a, Association of Certified Fraud Examiners - Poland Chapter.
Pomimo, że jest młodą organizacją, ma duże osiągnięcia w działalności antykorupcyjnej. 4 października 2003 r. Stowarzyszenie zorganizowało I Ogólnopolski Kongres Antykorupcyjny w Toruniu. Wśród gości i prelegentów byli między innymi: Julia Pitera - prezes Transparency International Polska, Andrzej Sadowski - Centrum Adama Smith'a, prof. Andrzej Zybertowicz, prof. Grzegorz Górski, prof. Jerzy Przystawa, Prezydent Łodzi Jerzy Kropiwnicki, poseł na Sejm RP Maciej Płażyński. Latem 2003 r. stworzono Pierwszy Polski Wortal Antykorupcyjny: www.stopkorupcji.org , który dziennie odwiedza nawet kilkaset osób.
Największym sukcesem Stowarzyszenia jest to, że dzięki współpracy
z Prezydentem Miasta Opola Ryszardem Zembaczyńskim i Polską Wytwórnią Papierów Wartościowych, w Warszawie 16 grudnia 2003 r., zorganizowała w Opolu pierwszy
w polskiej administracji pilotaż aukcji elektronicznych. Zaprezentowany w Opolu system obsługi elektronicznych aukcji jest w chwili obecnej najnowocześniejszym tego typu rozwiązaniem na świecie. Pierwszy raz w Polsce i w Europie Środkowo - Wschodniej system ten został wypróbowany w Opolu.
"Stop Korupcji" jako pierwsza organizacja pozarządowa podpisała porozumienie
z Fundacją Odpowiedzialność Obywatelska o poparciu reformy podatkowej przygotowanej przez niezależny instytut gospodarczy Centrum Adama Smith'a. Działalność stowarzyszenia "Stop Korupcji" jest przykładem wykorzystania najbardziej efektywnych metod zwalczania korupcji. Stowarzyszenie przywiązuję dużą uwagę do edukacji obywatelskiej, współpracy z organami ścigania oraz niezależnymi mediami w celu informowania opinii publicznej. Prowadzi i wspiera wszelkie inicjatywy edukacyjne wspólnie z młodzieżą gimnazjalną, ponadgimnazjalną, akademicką oraz z przedsiębiorcami i urzędnikami państwowymi.

Działalność Stowarzyszenia „Normalne Państwo”

Ruch jest oddolną inicjatywą prywatnych osób, które łączy niechęć do partyjniactwa, korupcji, demagogów i psucia państwa. Powstał w wyniku inicjatywy kilku młodych osób, zainspirowanych artykułem Tomasza Chmala opublikowanego w „Rzeczpospolitej” z dnia 12 czerwca 2002 r. Bartłomiej Michałowski, poruszony artykułem, napisał do redakcji dziennika list, na końcu którego podał adres e-mailowy, prosząc o kontakt czytelników myślących podobnie. Otrzymał kilka odpowiedzi. W następstwie wymiany opinii, która miała miejsce najczęściej w kawiarni Radia Wolna Europa, 30 grudnia 2002 r. został opublikowany kolejny list na łamach „Rzeczpospolitej” o następującej treści:
„Jeśli jesteś osobą:
- między trzydziestym a czterdziestym dziewiątym rokiem życia,
( w latach schyłku PRL’u byłaś/eś w szkole lub na studiach)
- dobrze wykształconą,
- z ustabilizowaną pozycją zawodową i prywatną,
- dobrze sobie radzącą w III Rzeczpospolitej bez pomocy „czynników administracyjno-politycznych”,
- chcącą część swojego czasu i doświadczenia poświęcić „Pro Publico Bono”,
coraz bardziej Cię razi:
- brak kompetencji osób wydających publiczne pieniądze,
- syndrom „ryby psującej się od głowy”,
- ogólnokrajowy „pęd do stołków”,
- wzrost populizmu,
a równocześnie bardzo Ci zależy, aby Rzeczpospolita Polska stawała się coraz lepszym miejscem dożycia i planowania przyszłości swojej i swojej rodziny, dołącz do nas”(www.normalnepanstwo.pl, styczeń 2008.).
Grono osób spełniających powyższe wymagania powiększyło się i w wyniku szeregu spotkań, debat i dyskusji, w 2003 r. wyznaczonych zostało pięć głównych założeń, z którymi identyfikują się członkowie Ruchu:
• walka z korupcją,
• wprowadzenie jasnego systemu wyborczego,
• dobór ludzi u steru władzy i gospodarki według kwalifikacji,
• oszczędny i efektywny aparat władzy,
• prosty system podatkowym.
W Ruchu jest miejsce dla wszystkich tych, którym bliskie są powyższe postulaty. Obecnie na liście kontaktowej Ruchu znajduje się blisko 800 osób. Dla celów prawno - formalnych założono Stowarzyszenie Normalne Państwo, którego cel stanowi wspieranie działań Ruchu. Samo stowarzyszenie liczy 15 osób. Ruch nie jest związany i nie sympatyzuje z żadną partią polityczną. Wręcz unika skojarzeń z politykami i nie zabiega o wsparcie urzędów lub instytucji. Członkowie Ruchu popularyzują pogląd, że państwo należy do obywateli, i że sami obywatele, poprzez bezpośrednie zaangażowanie, są w stanie najskuteczniej je zmieniać.
Ruch wspiera wszelkie inicjatywy, które dotyczą pięciu obszarów jego działania – w tym walkę z korupcją, działania na rzecz jednomandatowych okręgów wyborczych (JOW), otwartych konkursów i prostego systemu podatkowego. Zaangażowanie Ruchu objęło m.in. zbieranie podpisów pod projekt ordynacji podatkowej przygotowany przez Centrum Adama Smitha.
Ruch inspiruje. Sformułowane przez Ruch, opisane i dobrze uzasadnione, postulaty naprawy państwa znajdują się w programach politycznych partii. Ruch zainicjował
i zorganizował dwie kampanie informacyjne - wspólnie ze Stowarzyszeniem Agencji Reklamowych. W 2004 r. na terenie Warszawy po raz pierwszy wzywano Polaków do niedawania łapówek pod hasłem „Choroba brudnych rąk”. Kolejna akcja, tym razem
o zasięgu ogólnopolskim, pod hasłem „Daj przykład nie bierz, bierz przykład nie dawaj łapówek” (www.normalnepanstwo.pl, styczeń 2008.).

Skuteczność walki z korupcją
Władze państwowe mogą wykorzystywać program do walki z korupcją jako pretekst do rozprawienia się z opozycją. W takiej sytuacji społeczeństwo nie jest pewne, czy państwo faktycznie zamierza walczyć z przejawem korupcji, co podważa wiarogodność samego programu. Kampanie antykorupcyjne mogą być wykorzystywane jako usprawiedliwienie wojskowych zamachów stanu i obalenia demokratycznie wybranych rządów. Kilka krajów azjatyckich i afrykańskich stanowi namacalny dowód wykorzystywania problemu korupcji dla przejęcia władzy.
Nawet jeśli rząd jest zainteresowany walką z przejawami korupcji, jej efekty mogą być mizerne, gdyż nie stworzono szerokiego frontu współdziałania, obejmującego administrację państwową, sektor prywatny oraz społeczeństwo. W jednym z krajów Ameryki Łacińskiej przez szereg lat opracowywano przy współudziale ekspertów zagranicznych program walki z korupcją. Brak społecznej akceptacji i konsultacji spowodował, że niektóre z kościołów nie poparły go i w efekcie rząd wstrzymał wprowadzenie w życie programu, do czasu osiągnięcia narodowego konsensusu. Także przykłady innych państw wskazują, że sukces kampanii antykorupcyjnej wymaga wzniesienia się ponad podziałami politycznymi i uzyskania akceptacji opozycji.
Omawiając przyczyny administracyjne leżące u podstaw niepowodzenia programów antykorupcyjnych stwierdzić należy, iż nawet jeśli istnieje wola polityczna zlikwidowania korupcji, często kosztowne błędy we wdrażaniu programu mogą znacznie ograniczyć jego skuteczność. Zdarza się, że kraje adoptują rozwiązania innych państw, bez uwzględniania swojej specyfiki, kultury, tradycji, rozwoju społecznego. Na przykład w jednym z państw postanowiono wprowadzić skomputeryzowaną rachunkowość, w celu m.in. usprawnienia metod wykrywania i przeciwdziałania nadużyciom finansowym. Nie zwrócono jednak uwagi na potrzebę podniesienia kwalifikacji urzędników obsługujących programy komputerowe, którzy nie posiadali dostatecznych umiejętności w tym zakresie. W rezultacie komputeryzacja zamiast planowanych korzyści wprowadziła zamieszanie, a w końcu także rozczarowanie elit władzy i społeczeństwa. Wśród innych przyczyn wymienić można znużenie reformami. Wielu ekspertów zauważa, że kampania antykorupcyjna powinna rozpoczynać się od przeanalizowania obowiązujących aktów normatywnych, szkolenia personelu, organizowania warsztatów problemowych. Nikt nie kwestionuje, że są to działania priorytetowe. Gdy dochodzi do realizacji, okazuje się, że działania wstępne wymagają więcej czasu i środków niż pierwotnie zaplanowano. W rezultacie często dochodzi do odwlekania wprowadzenia reform.

Podsumowanie

Korupcja to zjawisko, którego nie da się w pełni zlikwidować, co nie oznacza, że celem działania organizacji państwowych, pozarządowych i międzynarodowych nie powinna być marginalizacja tego zjawiska. Skuteczność walki z korupcją wymaga zdiagnozowania warunków sprzyjających jej powstawaniu, ustalenia dewiacji w systemie decyzyjnym, organizacyjnym, prawnym, stworzenia szerokiej koalicji antykorupcyjnej i monitorowania rezultatów wdrożonego programu antykorupcyjnego. Należy ograniczyć do minimum uznaniowość przy podejmowaniu decyzji oraz wprowadzić odpowiedzialność podmiotową, jak też jawność systemu decyzyjnego. Efektywność programu antykorupcyjnego zapewnia analiza systemowa. Wydaje się, że powodzenie programu walki z korupcją wymaga spełnienia kilku warunków, mianowicie stworzenia wspólnego ponad podziałami politycznymi frontu walki z korupcją, zaangażowania społecznego, ochrony programu antykorupcyjnego przed upolitycznieniem, zapewnienia dostatecznych środków finansowania na realizację programu, ustalenia realnego okresu wprowadzenia programu w życie, wyznaczenia odpowiednich osób do realizacji programu antykorupcyjnego. Wdrożenie programu wymaga czasu i konsekwencji w działaniu, odpowiedniego monitorowania, uwzględnienia aspektów politycznych, prawnych, społecznych i ekonomicznych. Powodzenie w walce z korupcją zależy od istniejącego w państwie systemu prawa, a zatem m.in. penalizacji korupcji, określenia norm i zasad postępowania administracyjnego, zapewnienia niezależności wymiaru sprawiedliwości. Efektywność programu antykorupcyjnego wymaga stworzenia wzorców społecznych zachowań, promujących uczciwość i altruizm. Zależy także od poziomu edukacyjnego społeczeństwa, jawności życia publicznego i zagwarantowania wolności mediów. W końcu skuteczne narzędzie w walce z korupcją stanowi swoboda gospodarcza, która wymaga zlikwidowania biurokratycznych barier hamujących rozwój ekonomiczny.