Propozycje programowo - metodyczne edukacji olimpijskiej w Polsce i na świecie

Czym jest olimpizm?

„…..jest filozofią życia, wyrażającą i łączącą w wyważoną całość wartości ciała, woli i umysłu. Łącząc sport z kulturą i wychowaniem, olimpizm dąży do stworzenia drogi życia opartej na radości znajdowanej w wysiłku, wychowawczej wartości dobrego przykładu i na szacunku wobec uniwersalnych i fundamentalnych zasad etycznych” [Karta olimpijska & 7, pkt. 2 ]

Co jest naczelnym celem olimpizmu?

Włączenie sportu do służby w harmonijnym rozwoju człowieka i zachęcanie do budowy pokojowego społeczeństwa zainteresowanego zachowaniem ludzkiej godności. Olimpizm ma też „przyczyniać się do budowy lepszego, pokojowego świata z pomocą wychowania młodzieży poprzez sport, uprawiany bez jakiejkolwiek dyskryminacji, w duchu olimpijskim, który wymaga wzajemnego zrozumienia w połączeniu z duchem przyjaźni, solidarności i fair play”

Na jakich wartościach opiera się olimpizm i edukacja olimpijska?

• Pokój

• Fair play

• Przyjaźń

• Solidarność

Co należy do pedagogicznych zadań Ruchu Olimpijskiego?

1. Promowanie fizycznych i moralnych wartości, które stanowią o istocie sportu.

2. Wychowywanie młodych ludzi poprzez sport w duch wzajemnego zrozumienia, aby byli w stanie współdziałać w budowaniu lepszego świata.

3. Upowszechnianie olimpijskich wartości na całym świecie poprzez rozwijanie w ludziach postawy dobrej woli.

4. Gromadzenie sportowców z całego świata na igrzyskach olimpijskich.

W jaki sposób sport i olimpizm mogą wpłynąć na wzbogacenie programu dydaktyczno - wychowawczego szkoły?

• Zainteresowanie uczniów sportem może być wykorzystane jako motywacja w nauce.

• Wartości olimpizmu oraz zjawiska występujące w rzeczywistości olimpijskiej mogą służyć jako punkt odniesienia w dyskusji na ważne problemy społeczne. (ekologia, rasizm, prawa człowieka, równouprawnienie kobiet etc…)

• Igrzyska olimpijskie lub inne zawody sportowe mogą posłużyć jako źródło treści dla rozwijania konkretnych umiejętności uczniów (matematycznych, informatycznych, organizacyjnych, plastycznych, etc…)

• „Historie olimpijskie” mogą stać się inspiracją dla uczniów do podjęcia działań konstruktywnych i dawać nadzieję na lepsze życie.

Czego uczy olimpizm?

• Ludzie są równi na starcie

• Wszyscy powinni podlegać tym samym miarom i kryteriom oceny

• Ludzie są różni pod względem swych przyrodzonych i nabytych przymiotów, zawsze jednak jest szansa na doskonalenie poprzez prace nad sobą i wole zwycięstwa

• Ludzie są i mogą być uczciwi i szlachetni, albowiem doskonale wiedzą gdzie przebiega granica między faul a fair

• Człowiek nigdy nie jest sam - zawsze się z kimś spotyka i zawsze kogoś reprezentuje

• Człowiek jest wolny, ale zarazem potrafi podporządkować się regułom

• Żadna rywalizacja nie kończy się definitywnym, absolutnym rankingiem tabelarycznej kolejności, dzisiejszy przegrany może wygrać jutro

• Choć świat jest skomplikowany, jest on w istocie prosty w swych uniwersalnych zasadach

• Dobro objawia się nie poza realnym światem, lecz w nim samym - w zdrowiu, sprawności, odwadze i radości istnienia, w dążeniu do wszechstronnej doskonałości

Edukacja olimpijska a edukacja poprzez sport

Metody rozwijania edukacji olimpijskiej na świecie

1/ Metoda oparta na przekazie wiedzy na drodze publikowanych książek, broszur, folderów itp. Inicjatorami są często Akademie Olimpijskie i Kluby Fair Play przy Narodowych Komitetach Olimpijskich. Zawierają one treści - począwszy od historii olimpizmu, poglądów na starożytny i współczesny ruch olimpijski, po współczesne terminy, daty i fakty, dyskusje itp. W Europie celują w tym Niemcy, Holendrzy, Słowacy i Czesi. Przykładem takiej inicjatywy jest projekt rozwijany w Niemczech „Mach' mit bei der Shülerolympiade”

2/ Drugie podejście eksponuje metodę praktycznych działań typu organizacji „Tygodnia Olimpijskiego”, „Nagród Coubertina”, „Dnia Sportu”, konkursów fair play itp. W Europie najcvzęściej w ten sposób edukację olimpijską upowszechniają Niemcy i Holendrzy oraz Czesi i Słowacy. Przykładem może tu być Słowacki projekt Szkolny Pięciobój dla Sportu, Tolerancji i Fair Play. Przygotowany w związku z inicjatywą Rady Europy wychowania poprzez sport.

3/ Trzecie podejście wyraża się w metodzie opartej na doskonaleniu umiejętności motorycznych. Ta metoda jest bliska ideałom olimpijskim, które opisuje Karta Olimpijska: „radość znajdowana w wysiłku”. Celem jest rozwój całej osobowości młodego człowieka przez współzawodniczenie, a nie rekord. Doskonalenie sportowej perfekcji traktowane jest tutaj jako środek na drodze do osiągnięcia samoświadomości, ukształtowania pozytywnych postaw wobec fair play oraz o wzajemnego szacunku dla osiągnięć innych jednostek. Ta metoda znajduje szczególnych zwolenników w Niemczech.

4/ Czwarte podejście wyraża się w metodzie kształtowania odpowiedniego stylu życia, w którym łączy się olimpijskie pryncypia z doświadczeniem społecznym dzieci i młodzieży, zdobytym w ich codziennym życiu. Podejście to polega na rozumieniu olimpijskich ideałów jako wyzwania dla osobistych zadań w kontekście całokształtu nabywania przez te dzieci i młodzież określonych moralnych zachowań. Przykłady tego podejścia znaleźć można w szczególności w Kanadzie, USA i Australii. Sztandarowym przykładem takiego podejścia jest Koncepcja edukacyjna popularyzowana przez Fundację Wychowania Olimpijskiego i Sportowego (FOSE) “Be a Champion in Life”oraz Narodowy Program Edukacji Olimpijskiej Sydnej 2000.

Drogi rozwijania edukacji olimpijskiej w Polsce

W Polsce nie ma jeszcze wypracowanego systemu edukacji olimpijskiej (poza wyżej przedstawionym projektem), która była by stosowana powszechnie w praktyce wychowawczej na różnych poziomach kształcenia, tak jak to ma miejsce w innych krajach. Dotychczasowe przedsięwzięcia w tym zakresie, choć w ostatnim okresie przybierają wyraźnie na sile, nadal mają charakter eksperymentalny bądź akcyjny. Podejmowane w naszym kraju próby wkomponowania elementów edukacji olimpijskiej do programów dydaktyczno-wychowawczych instytucji oświatowych odbywają się na czterech torach [J. Nowocień, 2001].

Tor pierwszy - formalny - obejmuje przede wszystkim wszelkie inicjatywy podejmowane przez Polski Komitet Olimpijski, jego Klub Fair Play, związki sportowe oraz inne organizacje i stowarzyszenia w kulturze fizycznej. Przykładem może być tutaj 45-minutowy cotygodniowy program w polskiej telewizji publicznej Magazyn Olimpijski, którego część merytoryczną przygotowuje PKOL wraz z jego Klubem Fair Play.

Godna uwagi jest także działalność Regionalnych Rad PKOl powoływanych przez PKOl. Duże znaczenie inicjatywne w organizowaniu dla nauczycieli szkół podstawowych i średnich seminariów na temat olimpizmu ma Polskie Towarzystwo Naukowe Kultury Fizycznej (PTNKF).

Tor drugi edukacji olimpijskiej istnieje dzięki nowatorskim inicjatywom nauczycieli i trenerów, którzy polegając na własnych pomysłach lub z inicjatywy rozmaitych instytucji na własną rękę wprowadzają do programów nauczania w szkołach i klubach wartości sportu olimpijskiego. Tego typu przedsięwzięcia mogą zataczać szersze kręgi włączając kilka szkół, a nawet gmin czy cały region. W repertuarze podejmowanych działań znane są między innymi różnego rodzaju plebiscyty np. na 10 najpopularniejszych sportowców szkoły, czy konkursy na „Rycerza Fair Play”. Odbywają się one przy udziale wszystkich uczniów i nauczycieli, a poprzedzane są rozbudowaną gamą rozgrywek sportowych międzyklasowych i międzyszkolnych oraz równoległą promocją wartości olimpizmu na lekcjach z wielu przedmiotów. Działaniom tym towarzyszy bogata oprawa artystyczna z wykorzystaniem symboliki i tradycji olimpijskiej, która wypełnia święta szkolne (apele, uroczyste akademie) i sportowe.

Inicjuje się również konkursy historyczne wiedzy o olimpiźmie, a także konkursy recytatorskie i plastyczne np. na plakietkę wyrażającą zasady fair play lub wiersz dotyczący zmagań sportowych. Dzięki inspiracji nauczycieli wychowania fizycznego, a także innych przedmiotów uczniowie biorą udział w plebiscycie „Przeglądu Sportowego” na 10 najpopularniejszych sportowców polskich. Przy tej okazji uczniowie zdobywają wiedzę o dokonaniach poszczególnych sportowców, poznają ich sylwetki, uczą się wiele o różnych dyscyplinach sportowych. Mają również miejsce spotkania młodzieży ze znanymi zawodnikami. Często zaprasza się olimpijczyków i uczestników Mistrzostw Świata, którzy pochodzą z danej miejscowości lub nawet uczęszczali do tej samej szkoły. Ma to niezwykłe znaczenie dla tworzenia odpowiedniego klimatu wokół całego przedsięwzięcia, a przede wszystkim budzi w uczniach potrzebę uprawiania sportu w duchu jego wartości. Podejmowane tym torem inicjatywy mają w skali kraju raczej charakter epizodycznych programów autorskich, często niestety realizowanych bez powodzenia. Informacje o nich mają niewielki zasięg i rzadko zataczają szersze kręgi.

Trzeci tor to działalność akademii wychowania fizycznego, które upowszechniają w swoich programach treści z zakresu edukacji olimpijskiej. Zadania te najczęściej spoczywają na barkach zakładów pedagogiki, historii kultury fizycznej i olimpizmu. Najprężniejszymi uczelniami wychowania fizycznego, które podejmują omawianą problematykę są ośrodki poznański i warszawski i krakowski. Działania sprowadzają się głównie do wprowadzania treści wychowania olimpijskiego do programów kształcenia studentów studiów dziennych i zaocznych na kierunkach nauczycielskim i trenerskim. W poznańskiej uczelni wprowadzono przedmiot: edukacja olimpijska. Możemy również odnotować przykłady podejmowania współpracy nauczycieli akademickich ze szkołami w formie organizowania warsztatów szkoleniowych z zakresu olimpizmu i edukacji olimpijskiej [A. Dąbrowska, 2000].

Tor czwarty odbywa się na poziomie akademickim i uniwersyteckim. Polega on na naukowej eksploracji olimpizmu, analizowaniu możliwości jego wychowawczego oddziaływania na człowieka w skali indywidualnej i globalnej. Dorobek teoretyczny w tym zakresie jest bardzo bogaty. Największy udział w jego tworzeniu przypada ośrodkom akademickim w Krakowie (M. Gołaszewska, J. Lipiec, A. Pawlak, H. Sekuła-Kwaśniewicz i in.), w Poznaniu (W. Lipoński, B. Woltman, T. Ziółkowska i in.), w Warszawie, B. Biliński, J. Kosiewicz, Z. Krawczyk, G. Młodzikowski, W. Reczek, S. Wołoszyn, K. Zuchora, Z. Żukowska, R. Żukowski). Istnieje również w ramach naukowych poszukiwań tendencja dokonywania empirycznych weryfikacji założeń teoretycznych. Przeprowadzane są diagnozy ukazujące skutki wprowadzania do praktyki szkolnej elementów edukacji olimpijskiej. Do tego nurtu należałoby zaliczyć prace Z. Żukowskiej, R. Żukowskiego, A. Dąbrowskiej, J. Nowocienia i autora niniejszego doniesienia.

5

Edukacja olimpijska

Konkretna koncepcja edukacyjna oparta na filozofii olimpizmu, w której sport stanowi podstawowy nośnik uniwersalnych wartości oraz formę i metodę ich upowszechniania

Edukacja poprzez sport

Całokształt oddziaływań edukacyjnych wykorzystujących sport jako źródło wartości oraz płaszczyznę oddziaływań wychowawczych.

---