MEDIA W NIEMCZECH
PRASA
Niemcy uchodzą za kraj książek, głębi myślicieli i ambitnych pod względem merytorycznym środków przekazu. Ale Niemcy stały się także krajem disc jokeyów i telenowel. Muzyka i seriale telewizyjne, kasowe filmy i prasa bulwarowa odgrywają w niemieckiej kulturze masowej równie ważną rolę, jak w innych krajach - podobnie zresztą jak niemiecka kultura literacka, teatralna i operowa. W mediach niemieckich istnieją zjawiska wyjątkowe, do których należy akcentowanie suwerenności krajów związkowych w dziedzinie kultury, radiofonii i telewizji lub istnienie obok siebie publicznych i prywatnych środków przekazu, które w każdym razie w skali globalnej nie jest zajwiskiem oczywistym. Pod względem wolności prasy i poglądów Niemcy w skali międzynarodowej wypadają bardzo dobrze. Istnieje zarówno pluralizm poglądów, jak i pluralizm informacji. Prasa nie znajduje się w rękach rządu czy partii, a przeciwnie - w rękach uczestników życia społecznego. Od ponad pół wieku wolność prasy i poglądów jest w Niemczech dobrem chronionym przez prawo konstytucyjne. Wolność prasy w rozumieniu konstytucji wyraża artykuł 5 Ustawy Zasadniczej: „Każdy ma prawo do wyrażania i rozpowszechniania swoich poglądów słownie, pisemnie i za pomocą obrazu oraz swobodnego informowania się z powszechnie dostępnych źródeł. (...) Cenzura nie ma miejsca.” Ogólnego wyjaśnienia dla struktury mediów niemieckich należy szukać w specyficznych warunkach najnowszej historii niemieckiej. Z jednej strony minione stulecia były dla kraju nadzwyczaj niespokojne. Wiele impulsów do przemian społecznych miało także niemieckie podłoże lub zrodziło się w Niemczech: oświecenie, komunizm, modernizm. Przewroty XX wieku następowały po sobie w Niemczech w tempie szybszym niż 30 lat - demokratyzacja, I wojna światowa, Republika Weimarska, III Rzesza i II wojna światowa, konflikt Wschód-Zachód i zimna wojna, zamieszki studenckie, zjednoczenie - i były zawsze związane z aspektem medialnym. Co więcej - bez powstających od XIX wieku środków masowego przekazu byłyby niemożliwe. Wolność myśli i równouprawnienie rozpowszechnia się za pośrednictwem książek i aktualnej prasy. Oprócz książki w postaci gazety i czasopisma od ponad 500 lat istnieje oerodek przekazu, którego treoeć, forma i rozpowszechnianie podlegało wprawdzie ciągłej modernizacji, ale który zachował - mimo pojawiania się coraz to nowych mediów - swoją podstawową strukturę. Prasa nadal gwarantuje dogłębną analizę i przedstawianie podłoża wydarzeń, dobór tematów i ocenę. Wraz z częoeciowym zacieraniem się w społeczeństwie niemieckim trwałych przekonań ideologicznych wzdłuż tradycyjnego spektrum lewicowo-prawicowego, przestano także częoeciowo jednoznacze klasyfikować prasę pod względem politycznym. Niemiecki rynek prasowy cechuje wielka różnorodnooeć tytułów oraz zróżnicowanie regionalne. Obok 10 gazet ponadregionalnych istnieje 333 lokalnych gazet codziennych, obok 10 gazet wysokiej jakooeci - dziewięć tak zwanych gazet rozprowadzanych w handlu ulicznym, zajmuj ących się przeważnie sensacjami. Szczególną rolę w tej kategorii odgrywa wpływowa „Bild” (Wydawnictwo Axela Springera) o nakładzie czterech milionów egzemplarzy, która jest jedyną ponadregionalną gazetą w handlu ulicznym. W sumie łączny nakład wszystkich 350 codziennych gazet niemieckich wynosi prawie 24 miliony. Klasyczna prasa codzienna przeżywa kłopoty finansowe. Młodsze pokolenie czyta mniej gazet, ilooeć ogłoszeń maleje, a wiele informacji czerpie się dzisiaj raczej z Internetu, który w prawie wszystkich grupach wiekowych stał się przewodnim oerodkiem przekazu. Prawie dwie trzecie wszystkich Niemców ma dostęp do Internetu, co odpowiada 48,7 mln osób powyżej 10. roku życia. Mimo to na ponad co trzeciego dorosłego Niemca przypada jedna sprzedana gazeta; liczba czytelników jest jeszcze większa. Niektóre tytuły, jak na przykład wysokiej jakooeci gazety ponadregionalne „Frankfurter Allgemeine Zeitung” i „Süddeutsche Zeitung” oraz szczycący się bogatą tradycj ą tygodnik „Die Zeit”, uchodzą za bardzo wpływowe pod względem politycznym i kulturalnym. Obok renomowanych czasopism przeznaczonych dla szerokiego kręgu czytelników pojawiło się coraz więcej tytułów specjalistycznych. 2 300 tytułów z zakresu czasopism dla szerokiego kręgu odbiorców osiąga nakład ponad 120 milionów egzemplarzy. Do najpoczytniejszych tytułów należą „Stern”, „Focus” i „Spiegel”, magazyny, które aktywnie uczestniczą w dyskusjach społecznych lub które same były tematem ważnych debat. Jako magazyn polityczny o największym długofalowym oddziaływaniu woeród tygodników wybija się „Spiegel”. Największymi wydawnictwami czasopism przeznaczonych dla szerokiego kręgu czytelników są Heinrich-Bauer-Verlag, Axel-Springer- Verlag, Burda i Gruner+Jahr, należący do koncernu Bertelsmanna. Wydawnictwa Springer i Bertelsmann, które są jednoczeoenie przedsiębiorstwami medialnymi, osiągającymi miliardowe zyski dzięki posiadaniu dodatkowych stacji radiowych i telewizyjnych oraz działalnooeci online, stały się powodem dyskusji na temat koncentracji mediów i ogólnomedialnej koncentracji opinii. Tak jak w większooeci krajów na oewiecie, media w Niemczech stoją przed kilkoma zasadniczymi wyzwaniami, wynikającymi z korzystania z Internetu i komunikacji mobilnej. Z jednej strony tzw. konwergencja, jest techniczną rzeczywistooecią. Oznacza to, że w jednym urządzeniu lub na jednej platformie łączy się telefonię, Internet, wideo, muzykę i telewizję. Z drugiej strony w jej wyniku zamazują się granice pomiędzy komunikacją na miarę a komunikacją masową, tzn. komunikacją dostosowaną do potrzeb jednostki a komunikacją przeznaczoną dla wszystkich.
INTERNET
Tradycyjne produkty prasowe, radiowe i telewizyjne nadal jeszcze decydują o większooeci atrakcyjnych treoeci medialnych. Ale w coraz większym stopniu przede wszystkim młode pokolenie korzysta z możliwooeci komunikacji w ramach swojej społecznooeci (community), którymi są np. blogi, występujące jako alternatywne źródło informacji obok mediów tradycyjnych. Według danych Niemieckiej Listy Najpopularniejszych Blogów pod koniec 2007 roku najczęoeciej połączonymi za pomocą linków blogami w Niemczech były strony Basicthinking.de, bildblog. de (zawierające krytyczne notatki na temat gazety "Bild") oraz spreeblick.com. Obecnie większooeć aktywnych użytkowników blogów podaje, że są one dla nich bardziej wiarygodnym źródłem informacji niż powszechnie praktykowana forma dziennikarstwa. Na skutek tego w wielu niemieckich koncernach medialnych tworzy się formy prezentowania informacji, które łączą w nową całooeć tradycyjną pracę redakcyjną, opartą na zaufaniu i rzetelnym opanowaniu rzemiosła, z tak zwanymi treoeciami generowanymi przez użytkowników. W optymalnym przypadku pozwala to na zachowanie profesjonalnego standardu mediów niemieckich i łącznie go z „demokratycznymi“ i spontanicznymi elementami produkcji medialnej, której autorem jest sama publicznooeć. W ten sposób pod hasłem „cyfrowe Niemcy“ następują zmiany nie tylko w mediach komunikacji; także udział w polityce, kultura oraz objęta dygitalizacją gospodarka kraju zostaje jeszcze oecioelej powiązana z aktualnymi wydarzeniami międzynarodowymi.
RADIO I TELEWIZJA
Kontynuację bogatego niemieckiego krajobrazu medialnego stanowi radio i telewizja. Zapoczątkowany w latach 20. (radio) i 50. (telewizja) program publiczny przekształcił się od końca lat 80. w barwne spektrum dwoistego systemu, złożonego ze stacji publicznych i prywatnych. Dzisiaj współzawodniczy ze sobą 460 stacji radiowych, które w większooeci mają charakter lokalny i regionalny. Obok 75 radiostacji publicznych istnieje 385 o charakterze komercyjnym. Ogólnie w historii radia dokonała się zmiana jego funkcji. Po wprowadzeniu telewizji radio przekształciło się raczej w medium równoległe i osiąga aż po dzień dzisiejszy pod względem czasu korzystania prawie takie same wyniki jak telewizja. Krajobraz telewizyjny jest zróżnicowany w dwojaki sposób: ponadregionalnie i regionalnie oraz na telewizję ogólną i tematyczną. Niemcy posiadają kilku z największych w skali europejskiej i oewiatowej nadawców publicznych (ARD i ZDF) oraz prywatnych (RTL, Sat1, ProSieben). W zależnooeci od platformy technicznej (naziemna, satelitarna, kablowa, szerokopasmowa) i od rodzaju odbioru (analogowy lub cyfrowy) można odbierać ponaddwadzieoecia różnych programów publicznych, w tym dwa główne programy krajowe ARD i ZDF oraz programy regionalne, nadawane na terenie całego kraju, takie jak WDR, MDR, BR, oraz stacje specjalne: kanał dokumentacyjny Phoenix lub kanał dla dzieci KIKA. Ponadto istnieją trzy programy międzynarodowe - rozgłooenia dla zagranicy Deutsche Welle, niemiecko- francuski kanał arte oraz niemiecko-austriacko-szwajcarski kanał kulturalny 3sat. Obrana przez ARD i ZDF strategia cyfrowa zmierza ponadto do stworzenia telewizji niezale żnej od rzeczywistego czasu transmisji (mediateka) oraz nadawania nowych programów online i programów mobilnych. Nadawcy telewizji prywatnej obawiają się zniekszta łcenia konkurencji w wyniku wywierania przez subwencjonowan ą telewizję publiczną zbyt dużego wpływu na rynek. Na tym gruncie zawsze istnieje możliwooeć powstania konfliktu.