1. Wykorzystanie alleopatii w rolnictwie

Allelopatia to szkodliwe lub korzystne wzajemne oddziaływanie o charakterze biochemicznym pomiędzy roślinami wyższymi i mikroorganizmami. Pełne i dojrzałe zrozumienie zjawiska allelopatii i jego znaczenia zaprezentował dopiero Grummer, który rozszerzył to pojęcie wskazując na znaczenie substancji chemicznych uwalnianych do środowiska różnymi drogami. Należą do nich wydzieliny roślinne uwalniane z korzeni lub gruczołów roślinnych, substancje wymywane z rośliny przez deszcz, rosę, mgłę, itp., olejki eteryczne wydzielane do atmosfery oraz różne substancje uwalniane w trakcie rozkładu materiału roślinnego.
Allelozwiązki wykorzystuje się w ochronie roślin przeciw owadom, szkodnikom i nicieniom, a także w walce z chorobami roślin i chwastami. Allelopatia może być dodatnia - forma symbiozy lub ujemna, antagonistyczna - forma obrony przed konkurentami.
Powszechnie uważa się, że:
-    aksamitki wpływają na zmniejszenie liczebności niektórych nicieni w uprawach warzyw i truskawek,
-    w tunelach foliowych i szklarniach aksamitki działają odstraszająco na mączlika szklarniowego,
-    wilczomlecz, cesarska korona i bazylia odstraszają gryzonie,
-    mięta pieprzowa odstrasza mszyce,
-    nasturcje i nagietki zwabiają mszyce, przez co chronią warzywa.
Rolnik wiedział od dawna, że jedne rośliny ,,lubią się" i dobrze rosną razem, inne zaś wprost przeciwnie. Z tych obserwacji wynikały zasady zmianowania roślin. Chociaż były one trafne, do niedawna nie potrafiono wyjaśnić, dlaczego pszenica po jęczmieniu albo mak po ziemniakach będzie niższy, nieodporny na choroby, słabiej zakwitnie albo wyda mniejszy plon. Ani też dlaczego w łanie pszenicy najczęściej widzimy maki, w rzepaku zaś rumianki.
Znajomość zjawiska allelopatii pozwoliła także pełniej zrozumieć wypieranie rośliny uprawnej przez chwasty. Rośliny rolnicze, to w większości intruzy na cudzym terenie. Hodowla i selekcja pod kątem cech użytkowych spowodowały osłabienie lub zanik ich zdolności konkurencyjnych, za to chwasty nie straciły agresywnej natury. Naukowcy badają różne odmiany zbóż poszukując najmniej wrażliwych na substancje toksyczne. Byłyby one punktem wyjścia do wyhodowania roślin mniej podatnych na obecność chwastów, a nawet dla nich allelopatycznych.
Allelopatia to nie tylko szkodliwe oddziaływania. Te same związki, które w wysokich stężeniach hamują rozwój roślin, w niskich mogą mu sprzyjać. Właśnie ten dodatni wpływ można wykorzystać w praktyce:
-Okazuje się, że żyto z niewielką ilością chabra bławatka daje wyższe plony, niż rosnące bez niego. Podobnie zachowuje się len wysiany w odpowiednich ilościach z lnicznikiem, pospolitym chwastem tej uprawy

Istnieją liczne dane wskazujące, że allelozwiazki mogą być stosowane jako herbicydy, np.

- toksyczne właściwości saponin występujących w lucernie siewnej mogą być wykorzystane w ochronie chmielu przed niektórymi patogenami i szkodnikami.

-W uprawie chmielu może również zostać wykorzystany fitosanitarny wpływ żyta.

-Wykazano niszczące działanie pelargonii i bodziszka na stonkę ziemniaczaną.

-Potwierdzone zostały także herbicydowe właściwości gryki, które związane są z występowaniem w jej zielonej masie glikozydu - rutyny.

1. Chwasty wskaźnikowe:

Chwasty na glebach bogatych w azot:

• przytulia czepna 

• komosa biała 

• gwiazdnica pospolita 

• pokrzywa zwyczajna 

Chwasty na glebach ubogich w azot:

• wyka drobnokwiatowa 

• wyczyniec polny 

• koniczyna biała 

• babka lancetowata 

• babka zwyczajna 

Chwasty na glebach wapiennych (bogatych w wapń):

• blekot pospolity 

• ciec roczny 

• groszek bulwiasty 

• lepnica rozdęta 

• przetacznik lśniący 

• rolnica pospolita 

• cykoria podróżnik 

• czyściec prosty 

• miłek wiosenny 

• pierwiosnka lekarska 

• podbiał pospolity 

Chwasty na glebach kwaśnych:

• czerwiec roczny 

• fiołek trójbarwny 

• iglica pospolita 

• koniczyna polna 

• rzodkiew świrzepa 

• rumian polny 

• sporek wiosenny 

• szczaw polny

Chwasty na glebach zasadowych:

• fiołek polny 

• gorczyca polna 

• szałwia łąkowa 

• pięciornik rozłogowy 

• lucerna siewna

• bodziszek łąkowy

• dymnica pospolita 

• jasnota biała 

• pokrzywa żegawka 

• poziewnik polny

• mak polny 

• ostróżeczka polna 

• tobołki polne 

• owies głuchy 

1. RODZAJE ADIUWANTÓW

Związki mineralne Najpopularniejszym z adiuwantów używanych obecnie u ludzi są związki glinu takie jak wodorotlenek glinu, siarczan glinu, fosforan glinu lub fosforan wapnia.

Glinowe adiuwanty działają głównie przez tworzenie efektu dépôt, który pozwala na powolne uwalnianie antygenu, w ten sposób przedłużając czas interakcji pomiędzy antygenem a komórkami prezentującymi antygen (APC) i limfocytami.

Emulsje Odrębną grupą adiuwantów stanowią emulsje olejowe. Są to mieszaniny oleju i wody z dodatkiem tenzydów, czyli substancji powierzchniowo czynnych stabilizujących obie fazy.

SAF Adiuwantami należącymi również do grupy emulsji zasługującymi na uwagę są SAF i MF59. SAF jest to syntetyczny kompleks w formie emulsji opartej na biodegradowalnych olejach skwalenu i detergencie Tween 80 (polioksymonooleinian sorbitanu). W jego skład wchodzi również kopolimer tlenku etylenu (POE) i tlenku propylenu (POP) ofraz bufor fosforanowy o pH 7.4

MF59 – mikropłynna emulsja oparta na skwalenie, a detergentami stabilizującymi cały układ

AS02 Zawierająca MPL i QS-21, powoduje wzrost poziomu przeciwciał i znacząco uwydatnia odpowiedź Th1 i komórkową odpowiedź z udziałem cytotoksycznych limfocytów T

Saponiny są dobrze znane jako immunologiczne stymulatory, lecz ich przydatność jako adiuwanty szczepionkowe jest ograniczona ze względu na toksyczność.

Regulacja zachwaszczenia

W rolnictwie ekologicznym, obok metod pośrednich (płodozmian, dobór odmian, jakość materiału siewnego, termin siewu i gęstość siewu), mechaniczna pielęgnacja zasiewów jest podstawowym i bezpośrednim zabiegiem regulującym zachwaszczenie. Mechaniczne zabiegi pielęgnacyjne wykonywane w okresie wegetacji, obok niszczenia chwastów, likwidują skorupę na powierzchni gleby, ograniczają parowanie wody oraz pobudzają zboża do krzewienia i rozwoju systemu korzeniowego.       Zabiegi pielęgnacyjne w zbożach wykonuje się różnego rodzaju bronami lub pielnikami w przypadku siewów pasowych. Najczęściej wykorzystywane są brony chwastowniki zaopatrzone w różnej długości, sprężyste zęby. Skuteczność brony jest tym większa, im: młodsze są chwasty drobniejsze są ich nasiona na mniejszej głębokości znajdują się kiełkujące nasiona bardziej pulchna jest wierzchnia warstwa gleby      Ogólnie można stwierdzić, że skuteczno.ć mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych w pszenicy jarej jest większa niż w pszenicy ozimej. Gleba po wiosennej uprawie jest jeszcze pulchna, a tym samym bardziej podatna na działanie sprężystych zębów brony chwastownika, a chwasty są słabo ukorzenione i znajdują się w fazie siewek. W zbożach jarych, skutecznym sposobem niszczenia chwastów jest 2-3 krotne zastosowanie brony chwastownika. Pierwsze bronowanie pszenicy jarej można wykonać przed samym ukazaniem się jej wschodów. W sprzyjających warunkach pogodowych, kiedy zboża szybko kiełkują, możliwożci wykonania tego zabiegu są ograniczone. Natomiast jeżeli z powodu chłodów wschody są opóźnione bronowanie przedwschodowe jest bardziej wskazane, a dodatkowo likwiduje ono zaskorupienie gleby. Głębokożć pracy brony powinna być w tym terminie mała 1,5 - 2,0 cm.       W okresie od wschodów zbóż do fazy 3-go li.cia, zboża są bardzo wrażliwe na mechaniczne uszkodzenia i nie należy wykonywać w tym czasie żadnych mechanicznych zabiegów pielęgnacyjnych. Od fazy 3-go liścia do końca fazy krzewienia można wykonać 2-krotnie bronowanie pszenicy jarej. Pierwsze powinno być mniej intensywne, na głębokość 1,5 - 2,0 cm, natomiast drugie może być intensywniejsze i na głębokość 2 - 3 cm.       Poszczególne gatunki chwastów różnią się wrażliwością na działanie brony chwastownika , dodatkowo skuteczność jej zależy od fazy rozwojowej chwastów . Największy procent zniszczonych chwastów uzyskano stosując bronę chwastownik w fazie siewek - ponad 80%, natomiast w przypadku chwastów osiągających fazę dużej rozety skuteczność spadła do 40%. Chwasty o drobnych nasionach, kiełkujące z małej głębokości (np. tasznik, mak, gwiazdnica) niszczone są w 70-80%. Gatunki o grubszych nasionach, kiełkujące z większej głębokości, niszczone są w około 50%.

1. Zachwaszczenie potencjalne ( glebowe) - opór diaspor chwastów zgromadzonych w warstwie uprawnej roli. Prostym sposobem oceny potencjalnego zachwaszczenia nowo założonej plantacji buraka cukrowego jest przykrycie, zaraz po siewie, skrawka pola o pow. 1m² folią i pobudzenie w ten sposób nasion chwastów do szybszego kiełkowania. Po około 7 dniach na powierzchni pojawiać się zaczną pierwsze siewki chwastów o charakterystycznych kształtach, możliwe do określenia co do gatunku i rodziny botanicznej. W wierzchniej warstwie gleby do głębokości 30 cm i na powierzchni 1 m² może znajdować się ok. 40 tys. diaspor chwastów.

2. Odporność na herbicydy

Przeciwdziałanie zjawisku odporności chwastów na herbicydy

Spośród najczęściej spotykanych zaleceń zmierzających do minimalizacji ryzyka rozwoju i rozprzestrzeniania odporności chwastów wymienia się uprawę roślin w monokulturze, brak rotacji herbicydów, uproszenia agrotechniczne i inne. Występowanie zjawiska odporności wymusza opracowanie efektywnych programów zmierzających do ograniczenia selekcji biotypów odpornych. Należy tutaj uwzględnić:

• zmianowanie roślin (unikanie monokultury),

• odpowiedni dobór herbicydów,

• ograniczanie uproszczeń w uprawie i racjonalną agrotechnikę,

• optymalizację chemicznych metod zwalczania chwastów z uwzględnieniem jednoczesnego stosowania metod mechanicznych i biologicznych.

Odporność miotły zbożowej na herbicydy sulfonylomocznikowe nie stanowi problemu lokalnego, ale jest to już problem regionalny. Występuje on na północy Polski, na terenie województw: warmińsko-mazurskiego, pomorskiego (Żuławach) oraz

południowej części województwa zachodniopomorskiego.

2. Sulfometuron może być pomocnym narzędziem w badaniach mechanizmu odporno-

ści chwastów na herbicydy sulfonylomocznikowe (ALS).

3. W buraku cukrowym stwierdzono występowanie biotypów komosy białej i szarłatu

szorskiego odpornych na metamitron.

4. W ostatnich latach zanotowano wzrost występowania biotypów chwastów odpornych na herbicydy. Dlatego chwasty odporne na herbicydy stanowić będą w Polsce

coraz większy problem.

1. Podział chwastów:

Astrowate Asteraceae

• Rumian polny: Anthemis arvensis

• Maruna bezwonna: Tripleurospermum maritimum

• Chaber bławatek: Centaurea cyanus

• Mniszek pospolity: Taraxacum officinale

• Mlecz polny: Sonchus arvensis 

• Ostrożeń polny: Cirsium arvense

• Podbiał pospolity: Tussilago farfara

• Bylica pospolita: Artemisia vulgaris

• Żółtlica drobnokwiatowa: Galinsoga parviflora

Wiechlinowate Poaceae

• Perz właściwy: Elymus repens

• Miotła zbożowa: Apera spica-venti

• Chwastnica jednostronna: Echinochloa crus-galli

• Owies głuchy: Avena fatua

• Wiechlina roczna: Poa Anna

• Włośnica zielona: Setaria viridis

Powojowate Convolvulaceae

• Powój polny: Convolvulus arvensis

Rdestowate Polygonaceae

• Szczaw polny: Rumex acetosella

• Rdest powojowy: Fallopia convolvulus

• Rdest kolankowy:Polygonum lapathifolium

Babkowate Plantaginaceae

• Babka lancetowata: Plantago lanceolata

• Wyka drobnokwiatowa: Vicia hirsuta

Makowate Papaveraceae

• Mak polny: Papaver rhoeas

Goździkowate Caryophyllaceae

• Kąkol polny: Agrostemma githago

• Czerwiec roczny: Scleranthus annuus

• Bniec biały: Melandrium album

• Sporek polny: Spergula arvensis

• Gwiazdnica pospolita: Stellaria media

Szorstkolistne Boraginaceae

• Krzywoszyj polny: Anchusa arvensis

• Niezapominajka polna: Myosotis arvensis

Marzanowate Rubiaceae

• Przytulia czepna: Galium aparine

Fiołkowate Violaceae

• Fiołek polny: Viola arvensis

Bodziszkowate Geraniaceae

• Iglica pospolita: Erodium cicutarium

Krzyżowe Brassicaceae

• Tobołki polne: Thlaspi arvense

• Tasznik pospolity: Capsella bursa pastoris

• Rzodkiew świrzepa: Raphanus raphanistrum 

• Gorczyca polna: Sinapis arvensis

Jasnotowate Lamiaceae 

• Jasnota purpurowa: Lamium purpureum

• Jasnota różowa: Lamium amplexicaule

• Poziewnik szorstki: Galeopsis tetrahit

Sitowate Juncaceae

• Sit dwudzielny: Juncus bufonius

Szarłatowate Amaranthaceae

• Szarłat szorstki: Amaranthus retroflexus

• Komosa biała: Chenopodium album

Psiankowate Solanaceae 

• Psianka czarna: Solanum americanum