Etologia zwierząt

Ćwiczenia

23.11.2012r.

Pamięć u zwierząt

Pamięć-zdolność do przechowywania w ukł nerwowym inf o środowisku w formie śladów pamięciowych czyli engramów.

Engram- trwała zmiana w ukł nerwowym wywołana przez jego chwilowe pobudzenie i odczytywana jako reprezentacja pewnych doznań, przeżyć, elementów środowiska wewn i zewnętrznego.

W ukł nerwowym mogą być przechowywane następujące ślady pamięciowe:

-wrażenia, spostrzeżenia (inf o bodźcach)

-asocjacje (skojarzenia bodźców ze sobą)

-wzorce ruchowe (reakcje, czynności wyuczone)

U podstaw pamięci leżą procesy nerwowe umożliwiające:

1. Powstawanie śladu pamięciowego czyli zapamiętywanie, które zależy od wielu

-uwaga

-motywacja

-powtarzanie bodźca

-życiowe znaczenie odpowiedniego bodźca

1. Przechowywanie śladu pamięciowego, czyli pamiętanie doznań i wydarzeń

2. Odtwarzanie zakodowanego śladu, czyli przypominanie

3. Zatarcie śladów pamięciowych, czyli zapominanie

Rodzaje pamięci

-sensoryczna (poniżej 1 s)

-krótkotrwała (kilka min)

-długotrwała (ok. 1h)

-permanentna (kilka dni, wiele lat, całe życie)

Pamięć sensoryczna + Pamięć krótkotrwała = Pamięć świeża

Pamięć świeża jest pamięcią bardzo pojemną, ale także bardzo nietrwałą.

Nietrwałość pamięci świeżej:

-zabezpiecza ukł nerwowy przed przechowywaniem nadmiernej ilości inf nieistotnych

-powoduje, że do pamięci długotrwałej trafia materiał o ważnym dla zwierzęcia znaczeniu

Konsolidacja- zjawisko przekształcenia się pamięci krótkotrwałej w długotrwałą

Pamięć robocza- to tzw pamięć wykorzystywana w działaniu. Inf wykorzystywane w tej pamięci mogą być wykorzystywane przez korę mózgową i tylko one dochodzą do świadomości.

Procesy pamięciowe związane są ze strukturą HIPOKAMP- jest to struktura mózgu znajdująca się w płacie skroniowym. Rola hipokampa w mechanizmach pamięci różni się w zależności od gat zwierzęcia. Uważa się że ogniskiem pamięci przestrzennej u szczurów jest hipokamp. Natomiast u psów i kotów w większym stopniu jest ona zlokalizowana w płatach czołowych kory mózgowej.

Teoria eklektyczna (rewerbacyjna)-ślady pamięciowe zapisane w formie prądów elektrycznych przebiegających po zamkniętych obwodach nerwowych.

Teoria chemiczna- ślady pamięciowe tworzą substancje chem wytwarzane w procesie uczenia się.

Teoria plastyczności synapsy (synaptyczna)- ślady pamięciowe to zmiany w strukturze połączeń nerwowych.

Teoria sieciowa- kontynuacja t. synaptycznej; ślady pamięciowe nie są zawarte w poszczególnych złączach pomiędzy neuronami, ale w całych sieciach połączeń między neuronami kory mózgowej.

Teoria genowa-tworzenie śladów pamięciowych długotrwałych jest związane ze zmianą ekspresji genów.

Metody badania pamięci świeżej:

-Badanie reakcji odroczonych

-Wytwarzanie instrumentalnych odruchów warunkowyh

Metoda reakcji odroczonych

Trwałość śladu pamięciowego

(p. sensoryczna, krótko-, długotrwała)

Rodzaj zapamiętywanego materiału

p. opisowa (deklaratywna)- pamięć zdarzeń, obiektów, zwierząt, ludzi

p.nieopisowa (niedeklaratywna)- pamięć procedur, umiejętności

Czasowe właściwości pamięci

p. katalogowa- pamięć zdarzeń przeszłych

p. operacyjna (robocza)- pamięć zdarzeń aktualnie toczących się

Zależy od szczebla rozwoju ewolucyjnego zwierzęcia

U owadów- ślady pamięciowe przez wiele dni, nawet przez cały okres rozwojowy

U ssaków- pamięć bodźców, ruchów, zdarzeń może trwać przez całe życie

W zapamiętywaniu istotne są: uwaga, motywacja behawioralna, powtarzanie bodźca, życiowe znaczenie opanowywanego zadania

Uczenie się zwierząt

-wg zoopsychologa THORPE: to proces nerwowy prowadzący do przystosowawczych zmian w zachowaniu się osobnika w wyniku jego doświadczenia życiowego.

Wyróżnia się 2 rodzaje uczenia się:

1. Uczenie się obowiązkowe (obligatoryjne)

-dot tych cech, reakcji, których każdy osobnik musi się nauczyć (cech swojego gat, nie reagowania na bodźce zbędne)

-np. habituacja, wpajanie, uczenie się utajone

1. Uczenie się nadobowiązkowe (fakultatywne)

-może wystąpi ale nie musi, jest ściśle związane z konkretną sytuacją w jakiej znalazł się osobnik

-np. warunkowanie klasyczne, warunkowanie instrumentalne, uczenie przez naśladowanie, uczenie się przez wygląd.

Rodzaje uczenia obowiązkowego

-uczenie się utajone- brak w nim konkretnego wzmocnienia (skojarzenie obojętnych bodźców bez nagrody lub kary)

-habituacja- przez całe życie zwierząt, nie powstają nowe reakcje lecz zanikają już istniejące; chroni osobnika przed niepotrzebnym reagowaniem na nieistotne bodźce;

Habituacja:

-najprostsza forma uczenia się

-inaczej przyzwyczajanie się, przywykanie

-polega na zanikaniu charakterystycznej formy odpowiedzi na bodziec

-wyst u wszystkich zwierząt, począwszy od jednokomórkowych pierwotniaków

-parzydełkowiec stułbia (Hydra) kurczy ciało w odpowiedzi na bodziec dźwiękowy (stukanie w pojemnik, w którym się znajduje). Jeśli bodziec się powtarza przez dłuższy czas, reakcja zwlania, a następnie ustaje.