1. Sklasyfikuj i scharakteryzuj

2. Klasyfikować – dzielić, porządkować, układać w system,

Charakteryzować – określać, opiswać

1. Odwołując się do trzech tekstów wykazać i uporządkować różnice pomiędzy językami dzisiejszym, a tymi jakie widzę w tych utworach.

2. 1. Wybrać trzy krótkie teksty średniowieczne.

2. Uważnie przeczytać wybrane utwory.

3. Podkreślić formy językowe odmienne od występujących współczesne.

4. Nazwać rodzaj zmian, jakie zaszły w języku.

5. Omówić, na czym polegały przekształcenia, które zaszły w polszczyźnie.

1. Bogurodzica, Plankt i fragment kazań świętokrzyskich mogą zostać wykorzystane w mojej pracy, ponieważ są reliktami prawdziwej staropolszczyzny.

3. Bogurodzica dziewica

Bogiem sławiena

Gospodzina

Zwolena

Zyszczy

Spuści nam

Twego Dziela Krzcieciala

Bożycze

Napełń

Słysz

Jąż

Raczy

Jegoż

Zbożny

Przebyt

Kcęć

Skorżyć

Zamętek

Jen

Mię

Boć

Jednegociem Syna

I tegociem ożalała

Rozdziel z Matką
wszakom cię

Takież

Przemow k matce, bych się ucieszyła

Jidziesz ode mnie

Bych cię nisko miała

Krzywo wisa

Tęć bych ją podparła

Tęć bych ja utarła

Picia bych ci dała

Nie lza dosiąc

Anjele

Ono twe wesele

Cożeś mi go obiecywał barzo wiele

Rzekęcy

Sprochniało

Proścież Boga

Żądne maciory

Dziatkami nie były to takie pozory

Jele ja nieboga ninie dziś zeźrzała

Krasnym

Iż on cirpi męki

Ani będę mieć sinego

Jedno ciebie, Synu

Ewanjelista

Trzy krolew

Jeść tet, jenże się narodził krol żydowski

Tego krolewica dziewicą porodzonego w trojakiem mieście pisma nazywa królem luda żydowskiego: w jego dziwnem narodzeni; w jego uciesznem wielkich cud czynieni; a w jego trudnem umęczeni

3.

Archaizm - wyraz, konstrukcja składniowa lub związek wyrazowy, który wyszedł z użycia

Palatalizacja (z łaciny palatum = podniebienie), fonetyczne zmiękczenie spółgłoski twardej pod wpływem sąsiadującej z nią samogłoski (najczęściej przedniej). Językoznawstwo słowiańskie rozróżnia trzy palatalizacji tylnojęzykowych k, g, h, które dokonały się jeszcze w okresie wspólnoty prasłowiańskiej.

„E” ruchome - oboczność e: 0. Samogłoska e, która w różnych formach fleksyjnych tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych może pojawiać się lub zanikać, np. kotek -kotka, przyszedł-przyszła, owca - owiec.

Jer - półsamogłoska, w językach prasłowiańskich jedna z dwóch słabych artykulacyjnie samogłosek; nazwa pochodzi od litery w cyrylicy (ü – język miękki, ú – język twardy). Wokalizacja języka polegała na tym, że samogłoski redukowane w językach słowiańskich (ok. X w.) przekształciły się w samogłoskę pełną e, a na skutek zaniku języków słabych (X–XI w.) powstało wiele grup spółgłoskowych; dziś ślady tego zjawiska są obecne w wyrazach, np. dom = *domú (z ú), ale koń = konü (z ü).

Przegłos polski, proces fonetyczny polegający na przekształceniu się samogłosek przednich w tylne w określonych warunkach i czasie (IX–XI w.), spowodował przejście prasłowiańskiej samogłoski ě (tzw. jat’) pośredniej między e i a w samogłoskę a oraz samogłoski e pochodzącej z prasłowiańskiego ě w samogłoskę o w pozycji przed twardymi spółgłoskami przedniojęzykowymi t, d, n, s, z, r; ślady oboczności samogłosek e : o; e : a występują w formach wyrazowych typu wieźć: wiozę, pleciesz: plotę; mierzyć: miara; wierzyć: wiara, wieniec: wianek; ę : ą, np. dęby: dąb.

System językowy, język, uporządkowany zasób znaków i norm językowych umożliwiających porozumiewanie się w obrębie danej społeczności. Poszczególne jednostki systemu językowego, zgrupowane w mniejszych zespołach i podsystemach, łączą wielorakie zależności wzajemne.

Ewolucja języka – szereg zmian jakie przez lata zachodzą w języku. Przyjmowanie się form do tej pory uznawanych za niepoprawne, wplatanie się nowych słów i odstępowanie starych.

Leksyka (greckie leksikón – słownik), słownictwo danego języka, zbiór wszystkich wyrazów istniejących i używanych przez członków danej społeczności, tworzących system leksykalny języka, mający duże możliwości stałego powiększania zasobu słownikowego, np. wzbogacany przez zapożyczenia wyrazów obcych.

Fonetyka, dział językoznawstwa obejmujący dźwiękową stronę języka (wymowę). Sposób wymawiania głosek w danym języku.

Słowotwórstwo, zespół form i morfemów słowotwórczych służący w danym języku do tworzenia nowych wyrazów przez analogię do już istniejących (m.in. neologizmy). Także dziedzina morfologii badająca zasady tworzenia nowych wyrazów.

Składnia - budowa zdania oparta na relacjach gramatycznych i pozycyjnych wiążących słowa w większe, nadrzędne jednostki wypowiedzi. Składnia wewnątrzzdaniowa określa związki i funkcje wyrazów w obrębie zdania, składnia międzyzdaniowa - sposoby budowania i funkcjonowania zespołów zdaniowych.

Utwór	Zmiany leksykalne	Zmiany gramatyczne
		Fonetyczne
Bogurodzica	Gospodzina; sławiena; Zwolena; Spuści nam; raczy;	Zyszczy; przebyt;
Lament świętokrzyski	Kcęć; Skorżyć; Zamętek; Jen; Boć; ożalała; wesele; Żądne maciory; Jedno ciebie; krol;	Rozdziel z Matką; Jidziesz; Krzywo wisa; Anjele; Barzo; sprochniało; cirpi; sinego;
Kazania świętokrzyskie	Dziwnem;	Ewanjelista;

5. Gospodzin – Archaizm leksykalny. Określenie Chruystusa w Bogurodzicy. Pochodzi od słowa „gospodarz”. Obecnie słowo to tłumaczone jest czasem jako „Pan” nawet „Władca”.

Maciora – Archaizm leksykalny. Słowo w czasach średniowiecza określające matkę, zarówno ludzką jak i zwierzęcą, dziś odnosi się do świni.

Krasny – Archaizm słowotwórczy. Krasny, po rosyjsku, oznacza czerwony. Dziś jest tłumaczony jako „piękny”.

Cirpi – Archaizm fonetyczny znaczący tyle co „Cierpi”.