Ochrona własności intelektualnej - dr Wałachowska

Zagadnienia merytoryczne:

- w jaki sposób prawo autorskie chroni działalność intelektualną człowieka

- ochrona utworów i praw pokrewnych

- ustawa 4 lutego 1994 o prawie autorskim i prawach pokrewnych

- cześć przepisów uchylił TK – np. ws. zbiorowego zarządu prawami autorskimi

-ustawa o ochronie baz danych (niedawno znowelizowana, wymuszone przez dyrektywę UE)

- kwestia kopiowania programów komputerowych

- zwalczanie nieuczciwej konkurencji - sprzedaż podróbek, nieuprawnione korzystanie z praw autorskich

- konwencje(2 podstawowe):

- Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 1883 (częścią własności przemysłowej jest zwalczanie nieuczciwej konkurencji, odwołanie do dobrych obyczajów kupieckich, nie powinno się wprowadzać w błąd),

- Konwencja berneńska o ochronie dzieł literackich i artystycznych z 1886

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Art. 3. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

2. Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo produktów, pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie, utrudnianie dostępu do rynku, przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną, a także nieuczciwa lub zakazana reklama, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej oraz prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym.

Geneza

- XVII wiek - potrzeba uregulowania ochrony intelektualnej - powszechne pojawienie się druku

- Anglia, Francja - przywileje drukarskie (wydawnicze): kopiowanie i sprzedaż po określonej cenie, cześć zysków dla autora - początek jego praw majątkowych, tworzyły monopol dla twórcy dzieła

Art. 16. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu;

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Własność intelektualna - zakres:

- prawa autorskie i prawa pokrewne (chroni się tutaj np. występy twórców),

- prawa własności przemysłowej (np. znaki towarowe, patenty, wzory przemysłowe),

- wynalazki biotechnologiczne,

- oznaczenia geograficzne,

- topografie układów scalonych,

- prawo o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (ochrona rynku i jego uczestników przed działaniami polegającymi np. na ukrytej reklamie, ochrona przed wprowadzającymi w błąd oznaczeniami produktów, ochrona know-how),

- 2 nurty prawa własności:

- system anglosaski - system „copyright”

- system krajów Europy kontynentalnej - wzorowane na ustawodawstwie Francji, „prawa twórcy” (droit d’auteur), w tym systemie lokuje się tez prawo polskie

Przesłanki ochrony (co musi być spełnione by mówić o ochronie)

- copyright: początkowo samo dzieło tworzenia, utrwalenie utworu na nośniku zdolnym do przenoszenia, wymagano (obecnie też) gdzie istnieje specjalny rejestr (rejestrowanie utworu)

- w USA: US Copyright Office

- system kontynentalny - Konwencja berneńska: przewiduje, że przyznanie jest wolne od formalności

- ustalenie utworu - umożliwienie zapoznania się z utworem odbiorcy

- chroni się więź twórcy z utworem (ochrona stwory psychicznej)

- copyright chroni interes ekonomiczny twórcy, jego interesy osobiste, sfera materialna są zawsze na drugim miejscu, natomiast w systemie kontynentalnym najbardziej liczy się interes osobisty, a interes ekonomiczny jest na drugim planie

Dozwolony użytek - Art. 23-35:

- korzystanie z utworu już udostępnionego (np. kserowanie książek)

- instytucja naukowa może sporządzić dodatkowy egzemplarz by uzupełnić zbiory, może wypożyczać

- wolno korzystać z utworów dla własnego pożytku osobistego

- kraje anglosaskie - w konkretnym przypadku ocenia się czy było dozwolone - fair use - słuszny, usprawiedliwiony system użytkowania, system bardzo luźny

2 zasady:

Zasada asymilacji (zasada traktowania krajowego)

- wynika z umów międzynarodowych,

- sprowadza się do tego, że dany kraj-strona przewiduje jakieś dodatkowe uprawnienia dla swoich twórców, to tak samo państwo powinno traktować wykonawców ze wszystkich państw obcych sygnatariuszy umowy.

Zasada terytorializmu

- charakter terytorialny praw autorskich, każde prawo decyduje jakim rezultatom prac intelektualnych i na jakich zasadach przyznać ochronę,

- jeśli dzieło jest chronione w Polsce, to we wszystkich pozostałych krajach jego dzieło powinno być chronione,

- w prawie własności przemysłowej jest zupełnie inaczej - nie wystarczy stworzyć wynalazek/znak towarowy. Pewne rozwiązania techniczne/użytkowe trzeba zgłosić w Urzędzie Patentowym, chronione tylko w kraju, gdzie patent został udzielony. W takim wypadku trzeba by zgłosić to we wszystkich urzędach patentowych na świecie/Europie.

- umowy międzynarodowe (Rozporządzenie UE) uprościły tą kwestię

- Konwencja Monachijska (5.10.1973) o udzielaniu patentów europejskich: jeden wniosek - patent we wszystkich krajach, które podpisały tę konwencję (bardziej praktyczne i mniej kosztowne),

- Rozporządzenie UE - wspólnotowy znak towarowy, wzór przemysłowy (np. obudowy telefonów komórkowych): jeden wniosek - wszystkie kraje UE lub kraje wskazane we wniosku

- ochrona od dnia złożenia wniosku (ochrona wsteczna), nie można powołać się na patent bez…

- kwestia aspektu czasowego - wspólne jest to, że prawo osobista nie wygasają, nie można ich zbyć, zrzec się, etc, etc.

- gasną wraz ze śmiercią

- prawa autorskie trwają wiecznie, tylko inne osoby będą uprawnione do korzystania z ich,

- prawa majątkowe zawsze są ograniczone w czasie - co do zasady gasną po 70 lat po śmierci, przy prawach pokrewnych terminy są krótsze

- prawo znaku towarowego - 10 lat (opłaty), odnawianie, liczba przedłużeń nie jest limitowana; znaki towarowe renomowane - bez niczego ulęgają ochronie

Przedmiot ochrony: utwór (Art. 1 - ujecie ogólne)

Art. 1. 1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);

2) plastyczne;

3) fotograficzne;

4) lutnicze;

5) wzornictwa przemysłowego;

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;

7) muzyczne i słowno-muzyczne;

8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;

9) audiowizualne (w tym filmowe).

- otwarty katalog

2’1. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.

4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

Kwestia dóbr osobistych (twórczość naukowa lub artystyczna) - jeśli nie mamy do czynienia z utworem, a nie chcemy rozpowszechniania utworu, to odwołujemy się do Art. 23 KC - naruszenie dóbr osobistych (indywidualna ochrona praw, konkretne dzieła, prawo autorskie nie chroni całości praw - musi mieć charakter indywidualny i twórczy charakter działalności)

Art. 17. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

Ochrona własności intelektualnej mającej charakter:

1. Działalności twórczej - człowiek (wyłączanie ochrony elementów przyrody, etc., ale mapy, opisy ukształtowania terenu, fotografie podlegają ochronie)

- w doktrynie niemieckiej - projekty pamiątkowej monety mogą być uznane za utwór, ponieważ autor podjął jakiś wysiłek i nakłady finansowe;

- cytat - możemy mówić o nim gdy pojawia się w jakiejś samodzielnej pracy, powinien pozostawać w odpowiedniej proporcji,

- w Holandii zapach perfum został uznany za utwór, na który wykonawca ma monopol na jego wykorzystanie, racja została przyznana ze względu na wykorzystanie podobnych komponentów (użyto 23 z 25 składników chemicznych), w sumie bardziej pasuje tutaj wykazanie że był to czyn nieuczciwej konkurencji, dość niebezpieczny zabieg, od tego tylko jeden krok do uznania za utwór kompozycji smakowej…

2. O indywidualnym charakterze

- brak definicji, utwór powinien być powtarzalny, widoczne piętno działalności twórcy

- Kumer - powołanie się do rachunku prawdopodobieństwa (statystycznej powtarzalności): podobna sytuacja, podobne przygotowanie twórcze, tym niższy poziom tego, że utwór będzie podobny, prawo własności przemysłowej chroni też rozwiązania użytkowe, kwestie techniczne – wzory użytkowe

- ocena ad casum

- możliwość twórczości równoległej nawiązuje do teorii Kumera, są przypadki, także w Polsce - obrona przed plagiatem, zarzutem o za duże zapożyczenie

- Feel - „jest już ciemno”: plagiat pewnego utworu z lat ’70? (linia obrony zespołu nie znaliśmy tego utworu i nie mieliśmy nawet jak go poznać)

- w prawie cywilnym (art. 425 KC) można popełnić bez winy - zdolność deliktowa osoby powyżej 13 roku życia – odpowiedzialność majątkową poniosą rodzice (opiekunowie, przedstawiciele ustawowi).

Dla uznania danego rezultatu pracy intelektualnej za „utwór” nie mają znaczenia:

- wola stworzenia utworu (wola twórcy),

- wysiłek twórczy (możliwość przypadku),

- nakład finansowy, organizacyjny, etc. (wyjątek: ochrona baz danych - tradycyjne i elektroniczne; nie jest to rozwiązanie typowo polskie, lecz implementacja Dyrektywy UE, prawo sui generis - Ustawa o ochronie baz danych),

- wartość i przeznaczenie działa,

- fakt ukończenia dzieła (Art. 1 ust. 3),

- wiek twórcy (ochrona praw autorskich twórczości „młodych geniuszów”),

- zdolność do czynności prawnych twórcy,

- sprzeczność z prawem (np. dzieła pornograficzne, dzieła z niedozwolonymi zapożyczeniami).

Prawo własności przemysłowej:

- najpierw napisać wniosek do urzędu patentowego, potem ogłoszenie publiczne wynalazku, inaczej wynalazku nie można uznać za chroniony, bo może być uznany za powszechnie znany (kwestia rozpowszechnienia w Internecie).

- co do zasady nie można przedłużyć patentu, wzoru przemysłowego. Wyjątki:

- znak towarowy (może być przedłużane na kolejne okresy 10-letnie)

- wynalazki biotechnologiczne (patent przyznawany na 20 lat, podzielony na mniejsze okresy, też trzeba uiścić --- - opłaty za okresy - kwestia długotrwałości badań i ich wielkich kosztów. Możliwość dodatkowego świadczenia ochronnego - dodatkowy czas 5 lat)

Kwestia powstania momentu ochrony

Ustalenie, a utrwalenie

Ustalenie - stworzenie innym osobom możliwości zapoznania się z utworem (np. pierwsze publiczne wykonanie piosenki), może mieć również postać niezamierzoną

- ilu osobom trzeba przedstawić? – ustawa nic nie mówi na ten temat

- utwór rozpowszechniony – w jakikolwiek, dowolny sposób udostępniony publicznie

- „publicznie” – w orzecznictwie sądowym – co najmniej 2-3 osoby

Utrwalenie - zapisanie utworu na jakimś nośniku materialnym(corpus mechanicum) jest konieczne w copyright; w Polsce też w niektórych sytuacjach jest to wymagane (np. ochrona fonogramów - Art. 94 i następne)

- w Polsce co do zasady wystarczy „ustalenie”

- w krajach common law - możliwe dodatkowe wprowadzenie dodatkowych wymogów formalnych (m.in. „utrwalenie”)

Problem tzw. Noty Copyright’owej („c” w kółeczku, wszystkie prawa zastrzeżone - tworzy tylko domniemanie, twórcą jest osoba, której nazwisko uwidocznione na okładce, „r” w kółeczku Copyright by, etc.).

- sugeruje, że dane wydawnictwo ma przynajmniej część praw autorskich (majątkowych) do danego dzieła

Wyłączenia Art. 1 ust 2’1

Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

- ochroną może być objęty wyłącznie konkretny sposób wyrażania,

- brak ochrony pomysłu idei, stylu, metody badawczej, hipotezy, etc, etc.),

- styl literacki nie jest chroniony (gatunki literackie), bo nie jest utworem, lecz tylko metodą,

- akty urzędowe nie są chronione, ale już ich tłumaczenia mogą podlegać ochronie,

- problem: kampanie reklamowe, tzw. Formaty telewizyjne, styl literacki, nazwy postaci, itp.

Kategorie Utworów (katalog otwarty)

1. Utwór literacki

- pierwszy rodzaj utworu, który był bezpośrednio chroniony

- problematyka tłumaczeń: tłumaczenie indywidualne może być chronione, rozstrzyga indywidualność.

- czy można chronić samą fabułę? Nie, jest to tylko idea koncepcja, brak wyłączności

- czy można z cudzego utworu przejmować nazwiska postaci, nazwy miejscowości, tło, etc? - co do zasady TAK

2. Utwór naukowy

3. Utwór kartograficzny

- np. mapy z jednej strony są nastawione na odzwierciedlanie terenu, ale mapa może mieć indywidualny charakter (co i w jaki sposób przedstawiono, wybór kryteriów, sposób oznaczenia elementów)

3.Utwór fotograficzny

- ochrona jako odrębnego dzieła plus ochrona tego co jest fotografowane

- jeśli przedmiotem fotografii jest dzieło chronione, trzeba wtedy mieć zgodę autora (dotyczy nawet reprodukcji)

- fotografia cudzego dzieła chronionego może być uznana za dzieło zależne (inspirowane)

- często fotografia nie jest utworem (braku indywidualności)

- np. fotografia 2-wymiarowa obrazu

- np. trójwymiarowa fotografia rzeźby? Ad casum…

- kwestia rozpowszechniania zdjęcia działa na zdjęciu

- problem ochrony wizerunku

- prawo do wizerunku nie jest w pełni uregulowane w KC, ale pewne regulacje pojawiają się w Prawie Autorskim:

Art. 81. 1. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie.

2. Zezwolenia nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku:

1) osoby powszechnie znanej, jeżeli wizerunek wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych;

2) osoby stanowiącej jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.

- fotografia reporterska, twórczość równoległa – problem czy uznać fotografię za dzieło - brak cechy indywidualności

4. Utwór architektoniczny i architektoniczno-urbanistyczny

- standardowe projekty budynków mieszkalnych nie są uważane za utwory

- cześć jest chroniona – w zależności od oryginalności rozwiązań,

- problem integralności:

Art. 49. 2 Następca prawny, choćby nabył całość autorskich praw majątkowych, nie może, bez zgody twórcy, czynić zmian w utworze, chyba że są one spowodowane oczywistą koniecznością, a twórca nie miałby słusznej podstawy im się sprzeciwić. Dotyczy to odpowiednio utworów, których czas ochrony autorskich praw majątkowych upłynął.

- następca prawny nie może bez zgody twórcy czynić zmian w utworze, chyba, że są one kierowane oczywistą koniecznością, a twórca nie by się najprawdopodobniej nie sprzeciwił (np. remont z zastosowaniem nowych, lepszych materiałów). Dotyczy to również praw do utworów w których ochrona praw autorskich wygasła.

- co do zasady twórca ma monopol do decyzji o zmianie formy i treści utworu. Zmiany tylko gdy zachodzi „oczywista konieczność”.

- prawo autorskie, a prawo własności - kwestia wystroju restauracji (umowy franchisingowe)

- Rozwód: mąż zabronił żonie zmienić wystrój domu. Przegrał, bo:

Art. 5 KC (nadużycie prawa podmiotowego) Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

5. Dokumentacja techniczna

- raczej odmawia się ochrony ze strony prawa autorskiego (ochrony intelektualnej), na przeszkodzie stoją rożnego rodzaju reguły, standaryzacja pewnych reguł dot. normalizacji, etc.

- ale zdarzają się wyroki, gdzie uznano rysunek techniczny zamka (skomplikowany) zostaje uznany za utwór - jest na tyle skomplikowany (wyrok zapadł w Niemczech, w Polsce raczej by nie było na to szans)

- instrukcje obsługi - skomplikowane instrukcje, z rysunkami, schematami - muszą być rozpatrywane ad casum (w zależności od stopnia ich oryginalności, twórczości, etc.)

- Art. 33 indeks 4. Wolno korzystać z utworów w związku z prezentacją lub naprawą sprzętu.

-wprowadzono w drodze dyrektywy UE,

- odtwarzanie muzyki w sklepach

6. Inne

- utwory plastyczne (rysunki, grafika, rzeźba, layout gazety, obrazy), niektóre reklamy, etc.

- co jeśli utwór jest wystawiony w miejscu publicznym?

- znaki towarowe, wzory przemysłowe (kumulatywnie z prawem ochrony własności przemysłowej)

- utwory audiowizualne (klasyczne filmy, filmy dokumentalny, programy TV, reportaże, nagrane spektakle), poszczególne elementy utworu - charakteryzacja, kostiumy, etc,

- przepisy szczególne dotyczące utworów audiowizualnych Art. 69 i następne,

- Art. 36 - reguły czasu liczenia ochrony (lex specialis wobec 70 lat po śmierci twórcy)

Opracowanie cudzego utworu - Art. 2

1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.

5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

3 kategorie utworów (wg kryterium czerpania z cudzej twórczości)

1. utwór jest samoistny, nieinspirowany

2. utwór jest samoistny, ale inspirowany (plac zbawiciela - polski film, inspirowany artykułem w GW)

3. utwór niesamoistny, będący opracowaniem cudzego utworu - czerpią albo treść albo formę, nie ma znaczenia wartość, przeznaczenie, etc.

2 zasady

- można sporządzać opracowania bez zgody autora (z wyjątkiem baz danych)

- na korzystanie z tego opracowania jest konieczna zgoda autora (ale jeśli prawa autora pierwotnego wygasły, nie ma takiej konieczności)

Zasady ochrony opracowania (tłumaczenie, adaptacja, przeróbka, mix DJ, aranżacja muzyczna itp.)

- ochrona jako „utworu” (twórczy, indywidualny, ustalony)

- nie ma znaczenia wartość, przeznaczenie, sposób wyrażania

- Art. 2 ust. 5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

- adaptacje nieudane są również chronione

- opracowania może dokonać nie tylko twórca pisarz, ale również reżyser

- zgoda może mieć postać umowy przenoszącej albo umowy licencyjnej

- twórca może cofnąć zezwolenie, jeśli w ciągu 5 lat od jego udzielenia dzieło nie zostało rozpowszechnione. Mimo to wynagrodzenie twórcy nie zostanie cofnięte.

Problem wykorzystania w reklamie postaci z cudzego utworu (np. filmu)

- UZNK (komercjalizacja)

- lucrum cessans (korzyści) np. aktora?

Art. 23. 1. Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Przepis ten nie upoważnia do budowania według cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego oraz do korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

2. Zakres własnego użytku osobistego obejmuje korzystanie z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Art. 23’1. Nie wymaga zezwolenia twórcy przejściowe lub incydentalne zwielokrotnianie utworów, niemające samodzielnego znaczenia gospodarczego, a stanowiące integralną i podstawową część procesu technologicznego oraz mające na celu wyłącznie umożliwienie:

1) przekazu utworu w systemie teleinformatycznym pomiędzy osobami trzecimi przez pośrednika lub

2) zgodnego z prawem korzystania z utworu.

Art. 24. 1. Wolno rozpowszechniać za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utwory nadawane przez inną organizację radiową lub telewizyjną drogą satelitarną albo naziemną, jeżeli następuje to w ramach równoczesnego, integralnego i nieodpłatnego rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych i przeznaczone jest do oznaczonego grona odbiorców znajdujących się w jednym budynku lub w domach jednorodzinnych obejmujących do 50 gospodarstw domowych.

2. Posiadacze urządzeń służących do odbioru programu radiowego lub telewizyjnego mogą za ich pomocą odbierać nadawane utwory, choćby urządzenia te były umieszczone w miejscu ogólnie dostępnym, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie korzyści majątkowych.

Umowa licencyjna na opracowanie - musi być zgoda twórcy. Zgoda jest skuteczna tylko do momentu w jakim utwór jest chroniony. Uprawnienie o charakterze majątkowym. Domniemuje się odpłatność takiej zgody. Może przybrać dwie postawie - twórca opracowania, może zawrzeć umowę przenosząca - nabędzie prawo do korzystania z opracowania. Może przybrać również postać umowy licencyjnej - twórca oryginału zezwala na korzystanie z oryginału w określonych granicach (czasowe, miejscowe, etc).

Art. 66. 1. Umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej.

2. Po upływie terminu, o którym mowa w ust. 1, prawo uzyskane na podstawie umowy licencyjnej wygasa.

- skutki prawne w państwie, gdzie wydawca ma siedzibę/miejsce zamieszkania, licencja obowiązuje na okres 5 lat, licencja niewyłączna. W praktyce bardzo często jest tak, ze wydawca im większy tym trudniej się z nim negocjuje.

Art. 2 ust. 5 - twórca i tytuł utworu pierwotnego - Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.

- mix DJa - dzieło zależne, opracowanie, twórczość i indywidualność przejawia się w tym jak miksujący dokonał przeróbki - kolejność utworów, zmiany rytmu, dodanie bitów. Ale sąd uznał, że na rozpowszechnianie takich mixów potrzebna jest zgoda twórców lub innych uprawnionych podmiotów (tantiemy, etc.)

Kiedy można nieodpłatnie odtwarzać w miejscu ogólnodostępnym, a kiedy nie?

- art. 24 ust. 1 Wolno rozpowszechniać za pomocą anteny zbiorowej oraz sieci kablowej utwory nadawane przez inną organizację radiową lub telewizyjną drogą satelitarną albo naziemną, jeżeli następuje to w ramach równoczesnego, integralnego i nieodpłatnego rozpowszechniania programów radiowych lub telewizyjnych i przeznaczone jest do oznaczonego grona odbiorców znajdujących się w jednym budynku lub w domach jednorodzinnych obejmujących do 50 gospodarstw domowych.

- art. 31 Wolno nieodpłatnie wykonywać publicznie rozpowszechnione utwory podczas ceremonii religijnych, imprez szkolnych i akademickich lub oficjalnych uroczystości państwowych, jeżeli nie łączy się z tym osiąganie pośrednio lub bezpośrednio korzyści majątkowych i artyści wykonawcy nie otrzymują wynagrodzenia, z wyłączeniem imprez reklamowych, promocyjnych lub wyborczych.

Art. 3 - zbiory, wybory, antologie, bazy danych (ochrona kumulatywna – ustawa o ochronie baz danych)

Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów.

- Ochrona (jeśli spełniają cechy utworu) ze względu na twórczy i indywidualny charakter

- elementy bazy danych:

- bazy danych nie muszą zawierać elementów chronionych prawem autorskim

- utwory lub elementy objęte ochroną autorsko-prawną)

- gdy przejęto coś z innych utworów musi nastąpić to nastąpić bez uszczerbku dla ich autorów (zgoda autora)

- pewne bazy/zbiory nie korzystają z ochrony, np.:

- spis studentów

- zbiór oczywisty

- baza wyczerpująca

- rozkład jazdy PKP jest utworem, ale nie korzysta z ochrony

- słowniki (zwykle tak, tam gdzie chodzi o słowniki specjalistyczne), programy TV, książki telefoniczne (w części chronione tam, gdzie są reklamy, jakieś znaczki, etc.)

- od 2007 roku kumulatywnie niektóre bazy danych mogą być chronione prawem autorskim i odrębna ustawą. Prawo o charakterze majątkowym. Inna powód przyznania tego prawa sui generis - oparte tzw. „teorii spoconego czoła” - ochrona producentowi bazy danych, która wniosła istotny wkład (ilościowy, jakościowy) w prezentację danych. Nie musi być to ani twórcze, ani oryginalne.

Art. 29. 2. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach.

2’1.. Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 i 2’1, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Problematyka podmiotów prawa autorskiego

Zasada: Twórca (osoba fizyczna) - nabywa prawa autorskie w sposób pierwotny

- wyjątki: podmiot uprawniony, ex lege (np. wydawca, producent, pracodawca) - nabycie pierwotne lub pochodne.

Nabycie:

- pierwotne

- pochodne (ex lege lub na podstawie czynności prawnej inter vivo lub mortis causa)

- analogiczne zasady są w prawi własności przemysłowej

Utwór, a Corpus mechanicum

Art. 52. 1. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu.

2. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu.

3. Nabywca oryginału utworu jest obowiązany udostępnić go twórcy w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego. Nabywca oryginału może jednak domagać się od twórcy odpowiedniego zabezpieczenia oraz wynagrodzenia za korzystanie.

- brak zależności między utworem, a nośnikiem. Z reguły właścicielem nośników jest twórca, ale ustawa może wprowadzać wyjątki. Kupując książkę, kupuje się rzecz, a nie obraca się prawami majątkowymi W prawie własności intelektualnej - nie ma wyjątków,

prawo rzeczowe: Art. 169 KC § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

- z reguły właścicielem nośnika jest twórca (wyjątek umowa, utwór pracowniczy), prawa autorskie można odziedziczyć (nie tylko w drodze testamentu).

Art. 42 - dotyczy sytuacji dziedziczenia praw majątkowych utworu współautorskiego.

Jeżeli autorskie prawa majątkowe jednego ze współtwórców miałyby przypaść Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu, część ta przechodzi na pozostałych przy życiu współtwórców lub ich następców prawnych, stosownie do wielkości ich udziałów.

Domniemania z Art. 8 (podobne w art. 15)

Art. 8. 1. Prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

2. Domniemywa się, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

- domniemanie wzruszalne

3. Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.

- ta sama zasada obowiązuje gdy twórca już nie żyje. Prawa osobiste nie są przenoszalne, ale twórca może wskazać osoby, które zastąpią. Jeśli tego nie uczynił - Art. 78:

2. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego śmierci z powództwem o ochronę autorskich praw osobistych zmarłego może wystąpić małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni, rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa.

3. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, osoby wymienione w ust. 2 są uprawnione w tej samej kolejności do wykonywania autorskich praw osobistych zmarłego twórcy.

4. Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, z powództwem, o którym mowa w ust. 2, może również wystąpić stowarzyszenie twórców właściwe ze względu na rodzaj twórczości lub organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi, która zarządzała prawami autorskimi zmarłego twórcy.

Art. 15. Domniemywa się, że producentem lub wydawcą jest osoba, której nazwisko lub nazwę uwidoczniono w tym charakterze na przedmiotach, na których utwór utrwalono, albo podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu.

- prawo autorskie przysługuje twórcy, o ile ustawa nie stanowi inaczej (prawa osobiste przysługują zawsze twórcy),

- twórcą jest osoba, której nazwisko lub pseudonim w tym charakterze uwidoczniono na egzemplarzach utworu lub podano do publicznej wiadomości w jakikolwiek inny sposób w związku z rozpowszechnianiem utworu,

- jeśli twórca nie ujawnił swojego autorstwa w wykonaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie jego braku - właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (np. ZAiKS) – ta, w której twórca jest stowarzyszony albo zgłosił fakt ukończenia dzieła; po śmierci twórcy - prawo do oznaczenia utworu nie jest dziedziczne, mogą wystąpić inne osoby, (co zrobić jak chce się wykorzystać utwór w momencie, gdy twórca jest anonimowy?)

Art. 9 - utwór współautorski

1. Współtwórcom przysługuje prawo autorskie wspólnie. Domniemywa się, że wielkości udziałów są równe. Każdy ze współtwórców może żądać określenia wielkości udziałów przez sąd, na podstawie wkładów pracy twórczej.

2. Każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swojej części utworu mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców.

3. Do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców. W przypadku braku takiej zgody każdy ze współtwórców może żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeka uwzględniając interesy

wszystkich współtwórców.

4. Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszenia prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada wszystkim współtwórcom, stosownie do wielkości ich udziałów.

5. Do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych.

- współtwórcom przysługuje prawo majątkowe wspólne

- prawo osobiste – charakter niepodzielny

- domniemywa się, że wielkości udziałów są równe (charakter wzruszalny)

Prawa współtwórców:

- do całości dzieła (niewzruszalne),

- do poszczególnych udziałów, wielkość udziału zależy od nakładu pracy, ale jeśli nie wynika to z umowy domniemywa się, że wszystkie udziały są równe

- do wykonywania prawa autorskiego do całości utworu potrzebna jest zgoda wszystkich współtwórców,

- w przypadku braku zgody - każdy może zadąć rozstrzygnięcia przez sąd.

- Każdy ze współtwórców może dochodzić roszczeń z tytułu naruszania prawa autorskiego do całości utworu. Uzyskane świadczenie przypada współtwórcom stosownie do wielkości ich udziałów.

- każdy ze współtwórców może wykonywać prawo autorskie do swej części mającej samodzielne znaczenie, bez uszczerbku dla praw pozostałych współtwórców

Utwory rozłączne - nie mają jednorodnego charakteru, można wyróżnić części do oddzielnej eksploatacji (np. muzyka filmowa, scenariusz); współtwórca z jednej strony ma udział w całości, z drugiej strony wyłączne prawo (w całości). Można wykonywać swoją cześć samodzielnie bez konieczności uzyskiwania zgody pozostałych współtwórców.

Utwory nierozłączne (łączne) - nie da się wyróżnić części, które nadawałyby się do samodzielnej eksploatacji (grafiki komputerowe, programy komputerowe, etc.), nie da się tego oddzielić od całości. Twórca ma tylko udział (ułamek). Rozporządzanie utworem zawsze będzie wymagało jednomyślności.

- do autorskich praw majątkowych przysługujących współtwórcom stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu cywilnego o współwłasności w częściach ułamkowych (Art. 196-221 KC).

Art. 10 - dzieła połączone

Jeżeli twórcy połączyli swoje odrębne utwory w celu wspólnego rozpowszechniania, każdy z nich może żądać od pozostałych twórców udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości, chyba że istnieje słuszna podstawa odmowy, a umowa nie stanowi inaczej. Przepisy art. 9 ust. 2–4 stosuje się odpowiednio.

- połączenie odrębnych utworów w celu wspólnego rozpowszechniania (często ze względów ekonomicznych),

- nie jest nowym utworem. Powstaje nowa całość artystyczna (np. połączenie wiersza z piosenką, zbiór kolęd na CD, etc.)

- konieczne jest zawarcie umowy na takie połączenie, postać najczęściej umowy licencyjnej. Powoduje, że nie stosuje się do tego typu umów rozdziału V dotyczącego umów.

- każdy może żądać od pozostałych udzielenia zezwolenia na rozpowszechnianie tak powstałej całości, chyba, ze istnieje słuszna podstawa odmowy, a ustawa nie stanowi inaczej

- odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących utworów współautorskich

Różnica miedzy dziełem połączonym, a współautorskim - od początku nie jest potrzebne współdziałanie, nie jest konieczne istnienie porozumienia. W przeciwieństwie do utworu zbiorowego nie pojawia się producent/wydawca.

Utwór zbiorowy

Art. 11. Autorskie prawa majątkowe do utworu zbiorowego, w szczególności do encyklopedii lub publikacji periodycznej, przysługują producentowi lub wydawcy, a do poszczególnych części mających samodzielne znaczenie – ich twórcom. Domniemywa się, że producentowi lub wydawcy przysługuje prawo do tytułu.

- brak definicji ustawowej, gdy ktoś inicjuje połączenie różnych elementów, o charakterze twórczym, nadaje całości oryginalny charakter, ta całość stanowi odrębny utwór.

- osoby, których elementy są wykorzystane muszą się zgodzić przynajmniej w sposób dorozumiany

- całość jako „utwór”

- poszczególne części nie muszą mieć cech utworu

- poszczególne części mogą pochodzić od różnych osób

- kategoria podmiotowa - zbiór (Art. 3: Zbiory, antologie, wybory, bazy danych spełniające cechy utworu są przedmiotem prawa autorskiego, nawet jeżeli zawierają niechronione materiały, o ile przyjęty w nich dobór, układ lub zestawienie ma twórczy charakter, bez uszczerbku dla praw do wykorzystanych utworów.)

- kategoria przedmiotowa

Podmiot uprawniony - producent/wydawca:

- Nabycie pierwotne, ex lege do całości,

- Prawa do części samodzielnych - ich twórcy.

- dowolny użytek - Art. 33 pkt 3: Wolno rozpowszechniać w encyklopediach i atlasach – opublikowane utwory plastyczne i fotograficzne, o ile nawiązanie porozumienia z twórcą celem uzyskania jego zezwolenia napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody. Twórcy przysługuje wówczas prawo do wynagrodzenia.

Utwór Pracowniczy Art. 12-13

Art. 12. 1. Jeżeli ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej, pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron.

2. Jeżeli pracodawca, w okresie dwóch lat od daty przyjęcia utworu, nie przystąpi do rozpowszechniania utworu przeznaczonego w umowie o pracę do rozpowszechnienia, twórca może wyznaczyć pracodawcy na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu z tym skutkiem, że po jego bezskutecznym upływie prawa uzyskane przez pracodawcę wraz z własnością przedmiotu, na którym utwór utrwalono, powracają do twórcy, chyba że umowa stanowi inaczej. Strony mogą określić inny termin na przystąpienie do rozpowszechniania utworu.

3. Jeżeli umowa o pracę nie stanowi inaczej, z chwilą przyjęcia utworu pracodawca nabywa własność przedmiotu, na którym utwór utrwalono.

Art. 13. Jeżeli pracodawca nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń. Strony mogą określić inny termin.

- przepisy względnie obowiązujące (jeśli nie zastrzeżono inaczej to obowiązują)

- ograniczenie autonomii woli w prawie autorskim (co powinno się znaleźć w umowach, a co nie)

- mają charakter lex specialis

Podmiot

PRAWA OSOBISTE PRAWA MAJĄTKOWE

- twórca - pracownik - pracodawca (cześć lub nawet całość)

- w sposób pochodny lub czasem pierwotny

- osoba, która tworzy na zamówienie (zlecenie) drugiej osoby; trzeba stwierdzić, że dwie osoby łączy stosunek pracy,

- cechy stosunku pracy (m.in. praca pod kierownictwem, periodyczne wypłacane wynagrodzenie, ograniczona odpowiedzialność pracownika)

- kwestia umowy zlecenia - nieważna jest nazwa umowy, lecz jej treść; ta materia dotyczy również umów cywilnoprawnych

- w prawie własności przemysłowej jest podobnie

- prawa osobiste zawsze pozostają przy twórcy (Art. 16)

- nie wszystkie zawsze zaistnieją, np. programy komputerowe: nie powstaje prawo do integralności utworu.

- prawa majątkowe - problem z określeniem jakie prawa majątkowe komu przysługują, kwestia czasu ochrony. Po roku czasu wygasają. Co do zasady prawa autorskie chronią przez całe życie twórcy i 70 lat po śmierci twórcy. Inaczej jest jak prawa majątkowe należą do osoby trzeciej. Rozkład prawa majątkowych zależy od treści umowy o pracę/dzieło. Pracodawca zwykle nabywa tylko w części - tylko w granicach wynikających z celów umowy o prace i zgodnego zamiaru stron. Czasem pracodawca będzie miał całość tych praw - znaki towarowe. Z reguły pracodawca nabywa prawa w sposób pochodny (dopiero wtedy gdy utwór będzie ustalony), przyjecie utworu - pracodawca akceptuje utwór (może być to wyrażone w sposób konkludentny, dorozumiany).

- co jeśli pracownik nie wyda utworu? - odesłanie do Prawa Pracy: naruszenie obowiązków pracowniczych? Ale nie wydaje się to być naruszeniem rażącym, chyba, że ktoś w sposób nagminny się tak zachowuje.

1. Nabycie praw przez pracodawcę w granicach celu umowy o pracę oraz zgodnego zamiaru stron

- Problem określenia zakresu obowiązków w kontekście nabywania praw do utworu przez pracodawcę

- jeśli nie ma ich w umowie, to określają je polecenia kierownicze, umowy zbiorowe, regulaminy, etc.

- pracodawca nie przejmuje praw do wszystkich utworów

- Art. 36 pkt 3. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe

gasną z upływem lat siedemdziesięciu:

3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;

- Art. 50 - przykładowe sposoby wykorzystania utworu:

Odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;

3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez

siebie wybranym.

1. Przejecie utworu - może mieć dowolną formę: faktyczne oświadczenie albo dorozumianie,

- najbardziej pożądaną sytuacja jest taka, gdy pracodawca wyraźnie oświadcza przyjecie utworu,

- pracodawca może oświadczyć, że przyjmie utwór pod warunkiem naniesienia korekt (z wyjątkiem Art. 49 ust. 2. - „oczywista konieczność”),

- pracodawca również może stwierdzić, że utworu nie przyjmie;

- pracodawca nie zachowuje się w żaden sposób: Art. 13 - zasada (domniemanie): przyjmuje się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń po upływie 6 miesięcy (ale strony mogą ustalić inny termin w umowie),

- pracodawca powinien upowszechnić utwór w terminie 2 lat od czasu jego przyjęcia - pozycja prawna pracownika jest bardzo korzystna, bo może on spowodować, że prawa majątkowe wrócą do niego: może wyznaczyć na piśmie odpowiedni termin na rozpowszechnienie utworu, po jego upływie - prawa majątkowe wracają do pracownika wraz z własnością nośników.

- co do zasady pracownikowi nie przysługuje pracownikowi dodatkowe wynagrodzenie, ale warto wyodrębnić wynagrodzenie praw autorskich, dlatego, że z punku widzenia twórcy jest to bardzo korzystne ze względów podatkowych (koszty uzyskania utworu)

1. Nabycie pochodne (lub pierwotne - gdy tak stanowi umowa lub ustawa)

2. Powstaje w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy

Pracownicze programy komputerowe

Art. 74. 3. Prawa majątkowe do programu komputerowego stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy przysługują pracodawcy, o ile umowa nie stanowi inaczej.

- nabycie w sposób pierwotny przez pracodawcę

- całość praw może przypaść pracodawcy, co do zasady nabycie w sposób pierwotny, prawo własności nośników, na których program jest utrwalony,

- nie ma mechanizmu powrotu praw majątkowych do twórcy

Utwory naukowe stworzone w instytucji naukowej

Art. 14. 1. Jeżeli w umowie o pracę nie postanowiono inaczej, instytucji naukowej przysługuje pierwszeństwo opublikowania utworu naukowego pracownika, który stworzył ten utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Pierwszeństwo opublikowania wygasa, jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu albo jeżeli w okresie dwóch lat od daty jego przyjęcia utwór nie został opublikowany.

- utwór stworzony w ramach umowy o pracę

- nie dotyczy prac studentów, doktorantów

- instytucja naukowa ma pierwszeństwo opublikowania tego utworu (za wynagrodzeniem)

- Wygasa jeśli:

- w ciągu 6 miesięcy od dostarczenia utworu nie zawarto z twórcą umowy o wydanie utworu

- albo jeżeli w okresie 2 lat od daty jego przejęcia utwór nie został opublikowany

Inne uprawnienia instytucji (bez wynagrodzenia) - Art. 14 ust. 2

2. Instytucja naukowa może, bez odrębnego wynagrodzenia, korzystać z materiału naukowego zawartego w utworze, o którym mowa w ust. 1, oraz udostępniać ten utwór osobom trzecim, jeżeli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.

- korzystanie z materiału naukowego zawartego w utworze (przyjmuje się, że cel takiego udostępnienia ma mieć charakter badawczy, wyłącza się cel typowo komercyjny).

- udostępnianie utworu osobom trzecim, jeśli to wynika z uzgodnionego przeznaczenia utworu lub zostało postanowione w umowie.

-tej regulacji nie stosuje się do programów komputerowych - pracownicze programy komputerowe

Prace dyplomowe studentów - art. 15a

Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

- dotyczy studentów wszystkich trzech stopni studiów (licencjackie, magisterskie, doktoranckie)

- prawa majątkowe przysługują twórcy, prawa osobiste również (analogicznie Art. 8 i Art. 15)

Zasada - wykorzystanie prac studentów wymaga zawarcia umowy licencyjnej albo przenoszącej prawa autorskie

Uczelnia ma pierwszeństwo publikacji

- nie dotyczy to rozpowszechniania w Internecie

- za wynagrodzeniem!

- prawo wygasa po 6 miesiącach od obrony

- student po tym czasie może opublikować pracę (chyba, że jest ona częścią utworu zbiorowego)

Czas ochrony prawno-autorskiej

Art. 118 KC - terminy przedawnienia praw majątkowych w prawie cywilnym

Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

- prawa osobiste nie wygasają, są nieograniczone w czasie (Art. 16)

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu;

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

- prawa pokrewne - terminy są krótsze, inny sposób liczenia

- prawa majątkowe - po upływie określonego czasu utwory trafiają do tzw. Domeny Publicznej (Public Domain), każdy może z nich korzystać(pod warunkiem poszanowania praw osobistych), ale nie można sobie ich przywłaszczać, naruszać integralności utworów, etc.

Sposób liczenia: art. 36-39:

Art. 36. Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat siedemdziesięciu:

1) od śmierci twórcy, a do utworów współautorskich – od śmierci współtwórcy, który przeżył pozostałych;

2) w odniesieniu do utworu, którego twórca nie jest znany – od daty pierwszego rozpowszechnienia, chyba że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora lub jeżeli autor ujawnił swoją tożsamość;

3) w odniesieniu do utworu, do którego autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twórca – od daty rozpowszechnienia utworu, a gdy utwór nie został rozpowszechniony – od daty jego ustalenia;

4) w odniesieniu do utworu audiowizualnego – od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego.

Czas ochrony liczony inaczej niż od śmierci:

- od pierwszego udostępnienia utworu

- gdy twórca nie jest znany (chyba, że pseudonim nie pozostawia wątpliwości co do tożsamości autora)

- gdy prawa autorskie majątkowe przysługują z ustawy podmiotowi innemu niż twórca (np. pracodawca)

- od daty ustalenia

- gdy utwór nie został rozpowszechniony, a twórca nie jest znany (art.m36 ust. 2) albo prawa do niego przysługują ex lege innej osobie (art. 36 pkt 3)

Art. 37. Jeżeli bieg terminu wygaśnięcia autorskich praw majątkowych rozpoczyna się od rozpowszechnienia utworu, a utwór rozpowszechniono w częściach, odcinkach, fragmentach lub wkładkach, bieg terminu liczy się oddzielnie od daty rozpowszechnienia każdej z wymienionych części.

- gdy czas liczy się od daty rozpowszechniania, a utwór rozpowszechniany jest w częściach, odcinkach, fragmentach, etc., bieg terminu odrębnie liczy się od dnia rozpowszechnienia każdej z części.

Art. 39. Czas trwania autorskich praw majątkowych liczy się w latach pełnych następujących po roku, w którym nastąpiło zdarzenie, od którego zaczyna się bieg terminów określonych w art. 36 i art. 37.

- Twórca zmarł 31.03.2010

- Liczenie biegu od 1.01.2011

- Ochrona do 31.12.2081

Terminy wyganiania praw majątkowych - obecnie co do zasady 70 lat (przed wojną 50 lat, PRL 20-25 lat, III RP do 2000 - 50 lat, pod wpływem dyrektyw UE - wydłużenie) od śmierci:

- twórcy

- ostatniego ze współtwórców

- w przypadku utworu audiowizualnego: od śmierci najpóźniej zmarłej z wymienionych osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora muzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego

- gdy jest kilku np. autorów scenariusza – po śmierci ostatniego z nich

Prawo własności przemysłowej - te terminy są krótsze,

- patent - 20 lat liczone od dnia złożenia wniosku na wynalazek w Urzędzie Patentowym. Patentów co do zasady nie można przedłużać. Ale UE wprowadziła rozporządzenie, na podstawie którego można uzyskać odrębne świadczenie ochronne na dodatkowe 5 lat (patenty związane z medycyną – np. leki)

- znaki towarowe - 10 lat od dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, może być w sposób nieograniczony przedłużona na kolejne okresy 10-letnie okresy na wniosek zainteresowanego (ale trzeba uiszczać opłaty)

- wzory przemysłowe - 25 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym, podzielone na pięcioletnie okresy, za które trzeba uiszczać opłatę.

- wzory użytkowe - 10 lat od dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym.

- jeśli ustawodawca zmieni ustawę i czas ochrony praw majątkowych zostanie wydłużony - ochrona odżywa, ale od momentu wejścia w życie nowych przepisów. Nie narusza własności egzemplarzy z okresu pomiędzy starym i nowym przepisem (nie można wstecznie domagać się o wypłatę tantiem za korzystanie z utworu)

- utwory sieroce - takie utwory, co do których nie wiadomo komu przysługują prawa majątkowe, np. dzieła sztuki ludowej,

- Grzegorz z Ciechowa - „Pieją kury, pieją” - granica plagiatu? Obecnie w UE są 3 tendencje - np. w niektórych krajach zarząd takimi utworami przyznaje się organizacjom zbiorowego zarządzania, by czuwać nad rzetelnym wykorzystaniu tego typu utworów.

Autorskie prawa osobiste - art. 16

- nie chroni się samego procesu twórczego (ale mogą powstać na etapie tworzenia - Art. 23-24), natomiast całokształt twórczości jest dobrem osobistym chronionymi przez przepisy KC

- z jednej strony klauzula generalna i przykładowe wyliczenie

Model dualistyczny (tak samo w prawie autorskim i prawie własności przemysłowej) - oddzielna ochrona twórcy (więzi psychicznej, stosunku do działa) i z drugiej strony prawa majątkowe zabezpieczające sferę ekonomiczną twórcy, jego spadkobierców, etc.

- dla odmiany w Niemczech maja charakter jednolity. Sama Wałachowska uznaje, że polski dualistyczny model jest lepszym rozwiązaniem, bo bardziej chroni twórcę.

- odwzorowanie z francuskiego prawa - w razie zderzenia prawa majątkowych z prawami osobistymi, tym ostatnim daje się pierwszeństwo („istotne interesy twórcze” będą miały pierwszeństwo, dzięki temu twórca może jednostronnie zakończyć stosunek prawny z wydawcą)

-Prawa erga omnes:

- więź twórcy z utworem

- nieograniczone w czasie

- niezbywalne

- nie podlegające zrzeczeniu

- przysługują twórcy/współtwórcom

- czasami w umowie twórca za dodatkowe wynagrodzenia zgadza się, że będzie akceptował pewne zmiany dokonywane przez licencjobiorcę, ale jednocześnie zastrzega prawo akceptowania takich poprawek

- czasami zobowiązuje się do niewykonywania utworu

Prawo do autorstwa utworu i prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo (Art. 8 ust. 3 Dopóki twórca nie ujawnił swojego autorstwa, w wykonywaniu prawa autorskiego zastępuje go producent lub wydawca, a w razie ich braku – właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi - np. ZAiKS.)

- czasami zwyczajowo pomija się autorstwa

- np. przy utworach architektonicznych, w audycjach radiowych, w programach telewizyjnych (np. Fakty), architektura wnętrz,

-nie jest to roszczenie majątkowe, ale nigdy się nie przedawnia (nawet po śmierci autora może spadkobierca domagać się ujawnienia autorstwa)

- najstarsze prawo - „prawo do ojcostwa dzieła” (z francuskiego: …)

Plagiat

Art. 115. 1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.

- rodowód: łac. plagium - kradzież; czasy rzymskie - kilku poetów zarzucało sobie plagiat

- nigdzie nie został zdefiniowany, pojawia się w literaturze i orzecznictwie,

- Art. 115 - pierwszy z przepisów karnych: istotą plagiatu w sensie prawniczym jest przywłaszczenie sobie całości lub części utworu albo wprowadzenie w błąd co do jego autorstwa

- musi być popełniony w innym utworze.

- nie jest plagiatem przywłaszczenia sobie elementów, które nie są chronione prawem autorskim (ale i tak jest to bleee), wtedy można powoływać się tylko na KC – ochronę dóbr osobistych.

- np. plagiatem nie jest przejecie planu naukowego

- Prawo własności przemysłowej: Przepisy karne - Art. 303 i następne

1. Kto przypisuje sobie autorstwo albo wprowadza w błąd inną osobę co do autorstwa cudzego projektu wynalazczego albo w inny sposób narusza prawa twórcy projektu wynalazczego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

- Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji: Art. 13 - podróbki - „niewolnicze naśladownictwo”

Czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu.

- kwestia twórczości równoległej

- ochrona ograniczona tylko do elementów twórczych

- rodzaje plagiatów:

1. jawny - ktoś po prostu przejmuje fragment lub całość czyjejś twórczości, nie podaje źródła, u czytelnika stwarza pozory własnego dzieła, może mieć charakter całkowity lub częściowy (w zależności od wielkości)

2. ukryty (częściowy lub całkowity) - korzystający z cudzej twórczości przejmuje ją, ale połączone jest to z pewnym wkładem własnym, są pewne podobieństwa, nieco przeinaczone - trudny do udowodnienia i wykrycia.

1. całkowity

2. częściowy

- od pewnego czasu jest to przestępstwo ścigane z urzędu,

- przestępstwa wnioskowe - art. 122:

- bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom rozpowszechnia cudzy utwór w wersji oryginalnej, w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie (może być nieumyślnie lub zarobkowo)

- bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom w celu rozpowszechnienia utrwala lub zwielokrotnia cudzy utwór w wersji oryginalnej lub w postaci opracowania, artystyczne wykonanie, fonogram, wideogram lub nadanie,

- w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przedmiot będący nośnikiem utworu, artystycznego wykonania, fonogramu, wideogramu rozpowszechnianego lub zwielokrotnionego bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom nabywa lub pomaga w jego zbyciu albo przedmiot ten przyjmuje lub pomaga w jego ukryciu,

- wytwarza urządzenia lub ich komponenty przeznaczone do niedozwolonego usuwania lub obchodzenia skutecznych technicznych zabezpieczeń przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem utworów lub przedmiotów praw pokrewnych albo dokonuje obrotu takimi urządzeniami lub ich komponentami, albo reklamuje je w celu sprzedaży lub najmu,

Prawo karne, a prawo cywilne

Plagiat można popełnić nieumyślnie, z niedbalstwa - sytuacje graniczne z cytatem. Można popełnić go bez winy, a mimo to odpowiedzialności pozostaje (małoletni poniżej 13 roku życia, osoba ubezwłasnowolniona) - za szkody odpowiedzą podmioty, które maja nadzorować (rodzice, kurator, etc.)