Jakie działania powinny być podejmowane w Polsce aby realizować program ochrony środowiska.
Stan środowiska naturalnego w Polsce w ostatnich latach poprawił się, aczkolwiek nadal pozostawia wiele do życzenia. Przez blisko pół wieku “kwitła” u nas gospodarka socjalistyczna, w której wiodącą rolę odgrywał przemysł, a zwłaszcza najbardziej szkodliwe dla środowiska, jego “ciężkie” gałęzie – górnictwo, hutnictwo, energetyka, przemysł elektromaszynowy, chemiczny. Ochrona przyrody nie miała żadnych szans w walce z wieloma strategicznymi inwestycjami, takimi jak budowa elektrowni, hut, fabryk. Tym sposobem doszło do licznych spustoszeń biosfery (świata roślinnego i zwierzęcego) oraz do znacznego zanieczyszczenia atmosfery (powietrza), hydrosfery (wód) i pedosfery (gleb).
W rządzie ochroną przyrody w Polsce zajmuje się Ministerstwo Środowiska. Poza tym działa wiele pozarządowych organizacji i instytucji ekologicznych o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnokrajowym czy międzynarodowym (trans granicznym). Do najbardziej znanych należą:
- Liga Ochrony Przyrody (adres: http://www.lop.org.pl/),
- Fundacja “Nasza Ziemia” (http://www.naszaziemia.pl/v3/),
- Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska (http://www.nfos.org.pl/),
- Instytut na Rzecz Ekorozwoju (http://www.ine-isd.org.pl/),
- Fundacja Ekologiczna "Zielona Akcja" (http://www.zielona-akcja.eko.org.pl/),
- Polski Klub Ekologiczny (http://www.pke-zg.org.pl/).
Zadaniem władz każdego państwa jest objęcie ochroną prawną najcenniejszych elementów środowiska naturalnego. W naszym kraju do najważniejszych form ochrony przyrody zaliczają się:
- parki narodowe – obszary o powierzchni powyżej 1 tys. ha mające szczególnie cenne walory przyrodnicze, wolne od ingerencji człowieka; obecnie na terytorium Polski znajdują 23 parki narodowe o łącznej powierzchni 317 tys. ha (nieco ponad 1% powierzchni kraju).
- parki krajobrazowe – 120 obszarów wartościowych ze względu na krajobraz i przyrodę; ich ochrona prawna nie jest tak ścisła jak w parkach narodowych, gdyż dopuszcza się tam działalność człowieka (np. rolniczą), pod warunkiem jednak, że nie niszczy ona środowiska naturalnego;
- rezerwaty przyrody – niewielkie obszary wyodrębnione do ochrony jednego na ogół elementu środowiska; mogą być leśne, stepowe, wodne, florystyczne, faunistyczne, przyrody nieożywionej, krajobrazowe i in.; w Polsce mamy ich 1441 z czego około 10% to rezerwaty ścisłe (o całkowitym zakazie wstępu);
- ochrona gatunkowa – dotyczy kilkuset gatunków roślin (m.in. cis pospolity, limba, kosodrzewina, brzoza karłowata, długosz królewski, skrzyp olbrzymi, mikołajek nadmorski) i zwierząt (m.in. żubr, niedźwiedź brunatny, kozica, świstak, żółw błotny, salamandra plamista, żmija zygzakowata, szczeżuja wielka, jesiotr zachodni); prawo bezwzględnie zakazuje niszczenia gatunków chronionych;
- pomniki przyrody – forma ochrony indywidualnej odnosząca się do unikatowych (co najmniej na skalę lokalną) obiektów przyrodniczych; wśród ponad 35 tysięcy polskich pomników przyrody największą grupę stanowią drzewa (około 80%), a oprócz nich są to głazy narzutowe, formy skalne, groty, jaskinie, aleje.
Inne formy ochrony przyrody w naszym kraju to:
- obszary krajobrazu chronionego (445) – tereny o większych powierzchniach, obejmujące całe jednostki krajobrazowe, np. doliny, kotliny, wzgórza, płaskowyże; mogą łączyć ze sobą inne obszary chronione (parki narodowe, parki krajobrazowe); działalność człowieka na tych terenach jest ograniczona w niewielkim stopniu;
- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (220) – obszary interesującego krajobrazu naturalnego i przeobrażonego, np. trasy widokowe, tereny wypoczynkowe;
- stanowiska dokumentacyjne (ponad 200) – miejsca mające wartość przede wszystkim naukową i dydaktyczną, np. odkrywki skalne, profile glebowe;
- użytki ekologiczne (6736) – odrębne małe ekosystemy (np. starorzecza, torfowiska, kępy drzew) wewnątrz innych większych zespołów biosfery.
Najcenniejsze fragmenty naszego środowiska naturalnego objęte zostały światowym programem UNESCO “Man and Biosphere”. Obecnie jest to 8 parków narodowych i 1 rezerwat:
- Białowieski Park Narodowy (wpisany także na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO);
- Babiogórski Park Narodowy,
- Słowiński Park Narodowy,
- Rezerwat Jezioro Łuknajno,
- Tatrzański Park Narodowy,
- Karkonoski Park Narodowy,
- Bieszczadzki Park Narodowy (Karpaty Wschodnie),
- Kampinoski Park Narodowy,
- Poleski Park Narodowy (Polesie Zachodnie).
Dodatkowej ochronie, w ramach Konwencji Ramsarskiej, podlegają następujące tereny wodno-błotne:
- Rezerwat Jezioro Łuknajno,
- Rezerwat Jezioro Karaś,
- Rezerwat Jezioro Siedmiu Wysp,
- Rezerwat Świdwie,
- Rezerwat Słońsk,
- Biebrzański Park Narodowy,
- Rezerwat Stawy Milickie,
- Słowiński Park Narodowy.
CO POLSKA ROBI NA RZECZ WALKI ZE ZMIANAMI KLIMATU?
Polska jest jednym z nielicznych krajów świata, który skutecznie doprowadził do zredukowania swoich emisji gazów cieplarnianych. W stosunku do przyjętego dla naszego kraju roku bazowego – 1988, emisje spadły o ok. 30%, przy jednoczesnym zapewnieniu wzrostu gospodarczego o przeszło 72%.
Widoczne jest więc aktywne działanie Polski w walce ze zmianami klimatu zarówno na poziomie krajowym, jak też unijnym i globalnym. Jednym z dowodów uznania dla naszych osiągnięć, a także dla osoby prof. Macieja Nowickiego, Ministra Środowiska było powierzenie Polsce organizacji COP 14 - Konferencji Stron Konwencji Klimatycznej ONZ, a obowiązków Prezydenta COP 14, prof. Maciejowi Nowickiemu. Swoje obowiązki minister Nowicki przekaże swemu następcy, Prezydentowi COP15 pierwszego dnia konferencji w Kopenhadze.
Polska podejmuje działania w walce ze zmianami klimatu w głównych obszarach:
+ Ograniczenia emisji gazów cieplarnianych poprzez realizację ogólno wspólnotowej polityki klimatycznej: Pakiet klimatyczno – energetyczny. Zakłada osiągnięcie przez kraje Wspólnoty do 2020 r. celu 3x20, czyli::
Redukcji emisji gazów cieplarnianych co najmniej o 20 proc. w stosunku do poziomów emisji dla poszczególnych krajów z roku 1990
Zwiększenia udziału energii ze źródeł odnawialnych do 20 proc.
Zmniejszenia zużycia energii o 20 proc. w stosunku do projektowanego zużycia w 2020 r. poprzez poprawę efektywności energetycznej.
+ Adaptacji do zmian klimatu: do 2012 r. w Polsce jest opracowywana krajowa strategia adaptacji do zmian klimatu w najważniejszych obszarach. Będzie to pierwsza kompleksowa strategia krajowa dotycząca koniecznego przystosowania się do skutków zmian klimatu, których w perspektywie najbliższych 100 lat, mimo podejmowanych działań społeczności międzynarodowej, nie uda się uniknąć.
+ Transfer technologii: wdrażając innowacyjny projekt Akcelerator Zielonych Technologii przygotowany na rzecz promocji polskich technologii środowiskowych i wsparcia rozwoju przedsiębiorstw w zakresie ochrony środowiska.
Rynek technologii środowiskowych jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się sektorów światowej gospodarki. Realizując projekt AZT Ministerstwo Środowiska chce dać impuls dla szybszego rozwoju pro środowiskowych technologii w Polsce, badając jednocześnie potencjał technologii obecnych w Polsce, szczególnie w zakresie ochrony klimatu.
Projekt wyłoni w drodze konkursu najlepsze technologie z obszarów: technologie niskoemisyjne, czyste technologie węglowe, rozwiązania organizacyjne lub software’owe sprzyjające oszczędności energii, technologie odnawialnych źródeł energii, technologie wodno – ściekowe, technologie energooszczędne, technologie wspierające gospodarkę odpadami.
Zwycięzcy będą promować technologie w kraju i za granicą poprzez portal internetowy GreenEvo oraz katalog Green najlepszych polskich technologii środowiskowych. Małe i Średnie Przedsiębiorstwa (MSP) dodatkowo otrzymają wsparcie doradcze w zakresie marketingu, prawa patentowego oraz ścieżek finansowania (m. in. NFOŚiGW).
+ Finansowanie: największa i najbardziej wiarygodna instytucja finansowa w zakresie ochrony środowiska w Polsce – Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej finansuje działania na rzecz ochrony klimatu. Dzięki olbrzymim funduszom realizowane są projekty między innymi z zakresu: odnawialnych źródeł energii, termomodernizacji budynków, poprawy efektywności energetycznej. Dodatkowo Polska rozpoczęła sprzedaż nadwyżek jednostek emisji w systemie ONZ, tzw. AAU. Nadwyżka, która jest wynikiem kosztownej restrukturyzacji polskiej gospodarki na początku lat 90tych, przyniosła jak dotąd Polsce 25 mln euro, które łącznie wygenerują w polskiej gospodarce pół miliarda złotych na inwestycje w ochronę klimatu, m.in. modernizację sieci przesyłowych pod kątem przyłączania farm wiatrowych, inwestycje w biomasę i biogaz. Już wkrótce spodziewane są dodatkowe fundusze z tych źródeł.
Po pierwsze należy ograniczyć uzyskiwanie energii ze spalania paliw kopalnianych, a co za tym idzie zmniejszyć emitowanie CO2 i innych substancji odpowiedzialnych za efekt cieplarniany do Atmosfery. W Polsce ponad 95% energii elektrycznej uzyskuje się ze spalania węgla (brunatnego i kamiennego). Należy więc inwestować w alternatywne sposoby pozyskiwania elektryczności takie jak elektrownie wodne, wiatrowe, słoneczne i nuklearne. Te ostatnie budzą wiele kontrowersji, ponieważ mimo że są bardzo wydajne i ekologiczne (z 1 kg Uranu można uzyskać tyle energii elektrycznej co z 3000 ton węgla) to wytwarzają odpady radioaktywne, które trzeba utylizować, ponadto istnieje ryzyko awarii, lub ataku terrorystycznego na takie obiekty, możliwe jest też wykorzystanie odpadów do produkcji niebezpiecznej broni nuklearnej. Ważne jest też abyśmy zniwelowali już wytworzone ilości dwutlenku węgla naszymi sojusznikami w tym zadaniu są rośliny, aby jednak to się udało musimy zaprzestać niszczenia lasów i wypalania łąk (co jest jeszcze popularną praktyką szczególnie na obszarach wiejskich). Dobrymi działaniami już podjętymi na rzecz środowiska naturalnego jest wprowadzanie przez Unię Europejską tzw. „Pakietu Klimatycznego” ma ona na celu zatrzymanie niekorzystnych zmian w Atmosferze. Dobrym przykładem jest Dania, kraj ten zobowiązał się wytwarzać 50% energii z turbin wiatrowych do 2012 roku. W Norwegi już dzisiaj 99% energii wytwarza się w elektrowniach wodnych.
Po drugie trzeba zając się wytwarzanym przez każdego z nas odpadami z tworzyw sztucznych. Słynna zasada 3R podpowiada jak to zrobić - Reduce, Reuse i Recycle. Zmniejszanie zakupu niepotrzebnych rzeczy, ponowne wykorzystywanie niektórych produktów i oddawanie do odzysku niepotrzebnych towarów. Problem stanowi uświadomienie ludziom że takie działania są potrzebne, stąd tyle spotów reklamowych i akcji nakłaniających do mądrego gospodarowania odpadami. Rządy wielu państw nakłaniają do recyklingu swoich obywateli. Niedawno w naszym kraju wprowadzono ekologiczne siatki na zakupy. Mimo iż w większości sklepów trzeba za nie płacić pomysł przyjęto entuzjastycznie. Właśnie tak powinno się zwalczać ten problem.
Trzecim poważnym zagrożeniem jest zanieczyszczenie wód. Źródeł zanieczyszczeń jest wiele:
- nierozważni rolnicy stosują za dużo nawozu na polach który później przedostaje się do rzek i jezior
- fabryki i gospodarstwa domowe wlewają toksyny i odpady w miejscach niedozwolonych
- tankowce i statki ulegają awariom na morzach zatruwając ogromne połacie plaż lub tworząc plamy toksyn.
Najefektywniej zwalczać ten problem edukując i wychowywać proekologicznie społeczeństwo, ale również budować nowe lepsze oczyszczalnie by pozbyć się istniejący zanieczyszczeń.
Skutki zanieczyszczeń w postaci wymierania gatunków, podnoszenia się poziomu wód czy też np. gorszego samopoczucia widoczne są już dzisiaj i nadchodzące 50-100 lat pokaże jak sobie z tym poradzimy. Wielu zmian człowiek już nie cofnie ale jest wiele rzeczy które można uratować. To nasze i przyszłe pokolenia będą z tym walczyć. Nasza cywilizacja zmierza do samo-wyniszczenia i to w naszych rękach jest to czy uda się ten tor zawrócić.