Anna Obnińska

“SAMOBÓJSTWO - JEDEN Z PROBLEMÓW ADOLESCENCJI”

Okres dorastania często nazywany jest okresem burzy, niepokoju i kryzysu z przewagą lęku, smutku i poczuciem zagubienia w świecie. Doświadczanie zmian związanych z dojrzewaniem, zmian fizycznych i psychicznych przyczynia się do przeżywania problemów związanych z określeniem własnej tożsamości. Rozterki młodych związane z poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie “Kim jestem?', “Jaki jestem?”- często pogłębiane są przez postawy rodziców i opiekunów wobec nich. Dorośli często twierdzą, że młodzież oczekuje od nich “dorosłego traktowania”, ale nie chcą ponosić odpowiedzialności za własne zachowanie. To prowadzi do przeżywania przez dorastających kryzysu tożsamości. Co zaś stanowi kluczowy moment w rozwoju młodych. Toteż młodzież w różny sposób próbuje go rozwiązać. Trudności związane z okresem dojrzewania mogą przejawiać się w sposób bardzo różnorodny. Jedni kształtują obraz samego siebie przez odwoływanie się do doświadczeń z przeszłości, inni próbują osiągać cel poprzez eksperymentowanie z samym sobą. Droga często zaczyna się od arogancji i uporu, a prowadzi do całkowitego odrzucenia norm. Chęć zemsty na innych natomiast może prowadzić do próby popełnienia samobójstwa. Często też silny stan beznadziejności prowadzi do przekonania, że sytuacja jest bez możliwości wyjścia. Tylko dlaczego rozwiązaniem jest samobójstwo? Dlaczego młodzi ludzie odbierają sobie życia? Czy są pewni, że mają prawo do decydowania o czasie swojego życia i śmierci? Takie pytania są niewątpliwie wszystkim znane, i nie ja pierwsza zaczęłam się nad tym głowić. Spróbuję jednak odpowiedzieć.

Samobójstwo jest tematem, który od wieków interesował wielu ludzi. Fascynował wielkich pisarzy i zawsze przerażał zwykłych ludzi. Szczególnie dzisiaj, kiedy problem często dotyczy młodych ludzi. Wielu specjalistów zastanawia sposób dokonania zamachu, związku z chorobami psychicznymi, uzależnieniami, niepowodzeniami w najbliższym otoczeniu, domu, szkole. Trudno jednoznacznie powiedzieć jakie czynniki motywacyjne lub cechy charakteru mogłyby sprzyjać i “pchnąć” młodzież do samobójstwa. Zamachy najczęściej podejmowane są przy pomocy różnych środków farmakologicznych, głównie leków nasennych i uspokajających. Co więcej czasem młodzi zażywają leki nie znając nawet ich nazwy. Nieco rzadszą formą jest podcięcie żył, później powieszenia, skok z wysokości czy nawet użycie broni palnej. Można by też stwierdzić, że ktoś bardziej zdeterminowany, komu śmierć wydaje się jedynym i najlepszym rozwiązaniem sytuacji posuwa się do sposobów bardzo drastycznych, ten zaś kto waha się lub tak naprawdę nie chce tak naprawdę umierać podejmuje działania dające duże szanse na przeżycie. Najgorszy jest jednak fakt, że również właśnie wtedy bardzo trudno jest uratować od śmierci. Sądzę, że wówczas najsilniej młody człowiek uświadamia sobie swój błąd. Tylko, że jest już za późno.

Cały mechanizm prób samobójczych jest niewątpliwie bardzo złożony. Czasem aż dziwne wydaje się, że tak wiele czynników może prowadzić do tego czynu. Pewne znaczenie w podjęciu decyzji w odebraniu sobie życia mają wzory zachowań z otoczenia, głównie osób znaczących, które w ten sam sposób chciały rozwiązać problemy. Cóż w tym dziwnego że dorastający syn zapatrzony w ojca podobnie czyni. Chyba nic, tylko wypadałoby zastanowić się najpierw cóż to jest za zachowanie. A co ma do powiedzenia nasza telewizja, prasa, radio? Często zdarza mi się oglądać programy, mogące podsuwać okrutne pomysły, podobne jest z internetem, prasą. Na to jednak niewielki mamy wpływ. Bo czym zajmują się media? Właśnie tym, co najbardziej fascynujące, tragiczne bądź pełne rozpaczy. Już kreskówki i komiksy dla dzieci są pełne okrucieństwa, tym bardziej programy dla młodzieży. Ale i tak każdy kto chce, to doszuka się zachęty wszędzie, choćby nawet czytając Stachurę (jego dziennik):

“Dzisiejszej nocy zobaczyłem jak nigdy dotąd, że życie może doprowadzić człowieka do takiego stanu, że samobójstwo jest jak cudowne wyzwolenie, jak jasna, cała w kwiatach polana w ciemnym, ponurym dusznym lesie. Zobaczyłem też, jak nigdy dotąd, że każde samobójstwo, każdy sposób popełnienia go- jest jednakowo dobry , najlepszy...”

Też ogromną rolę na decyzje samobójców ma niekorzystna sytuacja rodzinna np. alkoholizm czy rodzina rozbita. A co za tym idzie brak autorytetów wśród najbliższych. To rodzi niepewność, brak zasad etycznych, błędne wartościowanie niedojrzałość emocjonalną. Samobójstwo dla nich jest najlepszym rozwiązaniem wszystkich trudności. Często rodzice mówią, bądź dają do zrozumienia dziecku jakim jest dla nich ciężarem. Również niekorzystna sytuacja szkolna związana z potrzebą osiągnięć, jak i cechy osobowości mogą wpłynąć na decyzję o samobójstwie. Jest to m.in. niedojrzałość emocjonalna, drażliwość ,wybuchowość, nadpobudliwość, postawa antyspołeczna, brak wiary w siebie, czy tłumiona agresja. Można by sugerować, że sam okres dojrzewania jest sprzyjający w takiej decyzji. Jak i związana z nim duża sugestywność. Zdarza się też, że śród tych młodych stwierdza się objawy uszkodzeń lub mikrouszkodzeń OUN.

Inni autorzy analizują uczucia, jakich doznają młodociani podejmujący samobójstwo wskazując na chwiejność emocjonalną. Mówią, że są to złożone uczucia gniewu, agresji, porzucenia, bezradności, które wyrażają się przez zamach samobójczy. Często sam młody człowiek nie jest świadomy istotnych motywów swego działania. Później zapytany tłumaczy się niepowodzeniami w domu, w szkole lub nieszczęśliwym zakochaniem się. Bardzo często owy zamach może mieć na celu ukaranie rodziców, aby potem żałowali. Często też towarzyszą temu wyobrażenia, jak będzie wyglądał pogrzeb. Wyobrażenia o śmierci, ich charakter, ujawniają, jak dalece są posunięte tendencje samobójcze.

Większość autorów uważa, że młodociani, którzy dokonali zamachu samobójczego powinni być hospitalizowani. Dobroczynnym wpływem hospitalizacji mogłoby być odizolowanie pacjenta na jakiś czas, przynajmniej częściowo od jego codziennych problemów. To mogłoby dać mu większe poczucie bezpieczeństwa, zmniejszyć przekonanie o bezradności i niemożności. Przyniosłoby to zapewne jakiś pozytywny skutek, lecz sądzę, że nie na stałe. Ponieważ taka izolacja może polegać jedynie na zawieszeniu na pewien czas kolejnej decyzji o odebraniu życia. Lekarz powinien dążyć do nawiązania kontaktu z pacjentem i uświadomić mu, że szczera rozmowa ułatwi mu pomoc. Im chętniej pacjent wyjaśnia, jak doszło do czynu, tym mniejsze jest ryzyko powtórzenia go. Zawsze konieczne jest podjęcie interwencji środowiskowej. Rodzice powinni zrozumieć motywy dorastającego dziecka. Konieczność nawiązania z nim bliższego kontaktu jest bardzo ważna. Nastolatek powinien czuć, że uzyska w ten sposób zrozumienie swoich potrzeb emocjonalnych. Czasami konieczna jest również interwencja w szkole lub innych środowiskach. Leczenie farmakologiczne zaś nie powinno być stosowane poza przypadkami, gdy u podstaw zachowań samobójczych leżał proces psychopatologiczny. Myślę, że bardzo ważne jest stwierdzenie, że samobójstwo to problem nie tylko zdrowotny, ale i społeczny, dlatego istotne jest zapobieganie takim zamachom. W niektórych krajach rozwija się społeczny ruch na rzecz zapobiegania samobójstwom. W Polsce natomiast ostatnią szansą uzyskania pomocy jest nierzadko telefon zaufania lub pośrednio poradnia zdrowia psychicznego.

Bardzo trudne jest udzielenie odpowiedzi na pytanie postawione na wstępie tej pracy. Mam jednak nadzieję, że choć w niewielkim, ale trafnym stopniu udało mi się na nie odpowiedzieć. Przynajmniej na tyle, na ile jest to w ogóle możliwe, gdyż często po prostu musimy jedynie domyślać się, bo jest już za późno. Reasumując stwierdzam, że samobójstwo może być rodzajem manifestacji i próbą wywarcia presji na otoczeniu, bądź zakomunikowania mu jedynie o sobie. Oceniamy to jako “wołanie o pomoc”, co jest wynikiem nieumiejętności samodzielnego poradzenia sobie z trudną sytuacją życiową.

W niektórych kulturach samobójstwo jest pochwalane, a jego ofiary szanowane, czy nawet czczone. Ja osobiście jako osoba wierząca stwierdzam, że głęboka wiara chroni przed samobójstwem. Toteż nie waham się umieścić na końcu swej pracy cytatu świętego Tomasza z Akwinu:

“Samobójstwo jest złem bezwzględnym i aktem przeciwko miłości samego siebie, przeciwko społeczeństwu, a wreszcie przeciwko Bogu”

BIBLIOGRAFIA:

Bilikiewicz A. red. “ Psychiatria”2000

Cohen E. “Psychiatria”1969

Chłopocka M. “Psychiatria Polska”1972

Erickson “Identity. Young and crisis” 1968

Kostrzewa i in. “Psychiatria Polska”1972

Krysińska K. art. “Dlaczego ludzie odbierają sobie życie”1998

Rutkowski K. art. “Ksiaże bezdomny”

Sabbath J. T “Acta paedopsychiatr.”1972

Popielarska i in. “Pediatria Polska”1973

Red.A i M. Popielarskie “Psychiatria wieku rozwojowego”2000

Internetowa Baza Pomocy Studentów Psychologii - psychol

www.psychobaza.prv.pl

Odwiedź nas!

---