Samodzielne badanie piersi jest tanią i prostą metodą wczesnego wykrywania guzków i innych nieprawidłowości w piersiach. Większość (prawie 80%) guzków wykrywanych palcami podczas samobadania nie ma złośliwego charakteru.

Samobadanie piersi składa się z dwóch etapów:

oglądania stanu piersi

badania dotykowego - palpacji.

Badanie powinno być przeprowadzone najlepiej w ciepłym miejscu, gdzie można się skupić i zachować prywatność, najlepiej wieczorem, np. przed kąpielą lub udaniem się na spoczynek.

Oglądanie stanu piersi - pozycja stojąca

Warunkiem dobrze wykonanego badania jest przeglądnie się w lustrze, które obejmie sylwetkę co najmniej do pasa. Lustro ponadto powinno być zainstalowane na stałe do ściany. Oglądanie piersi z lusterkiem w ręku nie ma sensu.

Piersi należy oglądać w kilku "pozycjach":

z rękami na biodrach,

z rękami podniesionymi do góry,

z rękami opuszczonymi wzdłuż tułowia,

w pozycji pochylonej.

W każdej pozycji oceniamy kształt i symetrię całych piersi oraz dołów pachowych. Należy zwrócić uwagę na kształt, wielkość piersi, ich ułożenie (niskie, wysokie) i konsystencję. Następnie należy obejrzeć skórę, zwracając uwagę na rozstępy, przebarwienia, włosy. Kolejnym etapem jest ocena otoczek brodawkowych, ich kształu i wielkości oarz ocena brodawek a w szczególności czy nie są "wciągnięte".

Badanie dotykowe - pozycja stojąca i leżąca

Badania dotykiem polega na samodzielnym przeprowadzaniu przez kobietę badania obu gruczołów piersiowych, w tej samej fazie cyklu miesiączkowego, tj. 2-3 dni po miesiączce, żeby wykluczyć nadwrażliwość brodawek i bolesność piersi a u kobiet niemiesiączkujących raz w miesiącu.

W czasie samobadania należy:

dotykać skóry piersi całą długością palców, a badać opuszkami palców;

trzeba rozpoczynać badanie zawsze w tym samym miejscu;

wykonywać zawsze pełne samobadanie, tj. badać pierś, okolicę nad- i podobojczykową oraz pachową;

oceniać brodawkę, otoczkę brodawkową, skórę i miąższ piersi.

Przed rozpoczęciem badania koniecznie należy pamiętać, że:

pierś w dotyku powinna mieć konsystencję (strukturę) rozluźnionego pośladka;

torbiel piersi przypomina konsystencją i sprężystością gałkę oczną;

guzek piersi z ograniczoną ruchomością skóry nad nim przypomina chrząstki nosa.

W badaniu palpacyjnym należy posługiwać się metodą kwadratów czy tarczy zegara.

metoda kwadrantów - Pierś dzielimy na 4 kwadranty przeprowadzając dwie linie krzyżujące się na brodawce: poziomą i pionową. W ten sposób powstają cztery kwadranty: dwa zewnętrzne i dwa wewnętrzne. Ponadto osobno wyróżniamy brodawkę, otoczkę oraz ogon Spence'a - czyli "wypustkę dopachową" kwadrantu głównego zewnętrznego, usytuowaną w pobliżu dolnego piętra pachy.

metoda zegara - Stwierdzoną zmianę określamy numerem godziny, tak jakby tarcza zegara była położona na danej piersi np. Godz. 2 na prawej piersi równa się usytuowaniu zmiany na godz. 10 w lewej piersi.

Rozpoczynając badanie należy położyć się wygodnie na plecach i podłożyć prawą rękę pod głowę dzięki czemu część piersi przesunie się w kierunku mostka, dając lepszy dostęp do całego gruczołu ułatwiając tym samym prawidłowe przeprowadzenie badania palpacyjnego. Kobiety o dużym biuście powinny podłożyć poduszkę pod lewy bark.

Badanie wykonane jest poprawnie jeśli obejmuje ono prostokątne pole położone pomiędzy obojczykiem, a dolną linią biustu oraz pomiędzy linią przechodzącą przez środek mostka i linią przechodzącą przez środek pachy do biodra.

Badanie prawej piersi wykonuje się lewą ręką trzymając dłoń równolegle do powierzchni skóry i dotykając pierś całą powierzchnią dłoni, a nie tylko końcem palców. Pierś należy mocno uciskać dłonią, wykonując następujące ruchy:

ruchy w kształcie koncentrycznych okręgów - Badanie rozpoczyna się od zatoczenia największego koła po obwodzie piersi, wykonując przy tym małe kółka prostopadle do kierunku ruchu i przesuwając się ruchem spiralnym zgodnie z ruchem wskazówek zegara aż do brodawki. Nad każdym miniobszarem należy wykonać trzy okrążenia, nasilając stopniowo nacisk: od słabego, mającego na celu wykrycie zmiany położonej powierzchownie, przez umiarkowany wykrywający zmiany położonej w warstwie pośredniej, do mocnego docierającego do warstw gruczołu piersiowego położonych przy ścianie klatki piersiowej.

ruchy promieniste - Należy podzielić pierś podobnie do tarczy zegara i przesuwać dłoń od brodawki w kierunku godziny 12, a następnie 1, 2, 3 itd., zataczając niewielkie koła aż zostanie zbadana cała pierś.

ruchy góra - dół - Pierś dzielimy na wąskie pionowe paski, a następnie kieruje się ruch ręki na przemian do góry i do dołu zataczając małe koła. Powtarzając ten manewr pokrywamy w ten sposób całą powierzchnię badanego gruchołu.

Badanie palpacyjne okolicy nadobojczykowej oraz okolicy pachowej w poszukiwaniu powiększonych węzłów chłonnych jest integralną częścią badania i nie powinno być pominięte. Należy sprawdzić pachę, a następnie dołki nadobojczykowe w poszukiwaniu powiększonych węzłów chłonnych. Badając pachę pamiętajmy, że znajdują się tam trzy piętra węzłów chłonnych - dolne, środkowe i górne, dlatego też należy dokładnie zbadać cały tzw. dół pachowy a w razie niepewności powinniśmy skonsultować się z lekarzem.

Po zakończeniu badania prawej piersi należy powtórzyć całą procedurę dla lewej piersi. Należy więc podłożyć lewą rękę pod głowę a następnie prawą dłonią zbadać lewą pierś w podobny sposób jak to opisano powyżej.

Interpretacja zmian wykrytych podczas samobadania

Charakterystyczne zmiany, zauważone od czasu ostatniego badania, na które należy zwracać szczególną uwagę podczas badania piersi to:

bardziej niż dotychczas widoczne przez skórę naczynia żylne,

zmiany w kolorze lub strukturze skóry,

zmiany wielkość lub kształtu jednej z piersi,

dołki, zaciągnięcia lub owrzodzenia brodawki bądź skóry na piersi a także zmiany kształtu lub zarysu brodawki,

zmiany w wyglądzie brodawek, takie jak np. zaczerwienienia, strupki, wciągnięcia, łuszczenia naskórka,

krwawienie lub wyciek wydzieliny z brodawek,

obrzęk ramienia

skóra podobna do "skórki pomarańczy".

obecność nowego guzka, który nie znika po miesiączce i nie reaguje na zmiany hormonalne cyklu menstruacyjnego

Zmiany, które wymagają pilnej konsultacji lekarskiej, choć nie muszą oznaczać nowotworu, to:

guz piersi nie zmieniający się w trakcie cyklu miesiączkowego,

guz w dole pachowym.

Działania po wykryciu guzka piersi

W przypadku wykrycia guzka w piersi jest zbadanie odpowiedniego fragmentu drugiej piersi. Jeżeli podobna zmiana występuje w drugiej piersi to zazwyczaj nie jest ona groźna, choć wymaga konsultacji lekarza. W pozostałych trzeba skontaktować się z lekarzem i przedstawić mu swoje wątpliwości.

 

Data aktualizacji:
2001-11-04

lek. med. Bogdan Kowalczyk
medycyna ogólna
Klinika Medycyny Rodzinnej SPSK im W.Orłowskiego w Warszawie

---