uchwały sądu najwyższego jako zasady prawne, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW


Uchwały Sądu Najwyższego zawierające wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej nie mają mocy zasad prawnych. […] Powojenne ustawodawstwo polskie, aż do wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1989 r. o zmianie ustaw - Prawo o ustroju sądów powszechnych, o Sądzie Najwyższym, o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, o Trybunale Konstytucyjnym, o ustroju sądów wojskowych i prawo o notariacie (Dz.U. Nr 73, poz. 436), zawierało liczne instytucje wiążącej wykładni sądowej. Należały do nich: wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej (od 1984 r. - wytyczne w zakresie prawa i praktyki sądowej), uchwalane przez Sąd Najwyższy i wiążące wszystkie sądy w Polsce; uchwały Sądu Najwyższego wyjaśniające przepisy prawne budzące wątpliwości albo których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie (wiążące wszystkie składy orzekające Sądu Najwyższego, jeżeli wpisane zostały do księgi zasad prawnych); zasady prawne podejmowane przez Sąd Najwyższy w konkretnej sprawie i wiążące wszystkie sądy w tej sprawie (a ponadto wszystkie składy orzekające SN, jeżeli wpisane zostały do księgi zasad prawnych); odpowiedzi Sądu Najwyższego na pytania prawne sądów niższych, orzekających w drugiej instancji, wiążące sądy w danej sprawie. Ponadto sądy w danej sprawie związane są oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania zawartą w kasatoryjnym orzeczeniu każdego sądu wyższego. […] Wśród instytucji wiążącej wykładni sądowej szczególne miejsce zajmowały wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej. Instytucja wytycznych stanowiła konsekwencję zastąpienia systemu sądownictwa trójinstancyjnego systemem dwuinstancyjnym. Zmiana ta wysunęła na pierwszy plan problem skutecznego i szybkiego zapewnienia jednolitości wykładni i stosowania prawa w nowych warunkach ustrojowych. Pierwowzór wytycznych pojawił się już w ustawie z dnia 27 kwietnia 1949 r. o zmianie prawa o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 32, poz. 237). Wytyczne miały określać - jak to zostało sformułowane - „konkretne zadania wymiaru sprawiedliwości i sposób ich spełniania stosownie do warunków społecznych, gospodarczych i politycznych”. Takie określenie celu wytycznych eliminowało element wykładni prawa i wskazywało jednoznacznie na ich rolę jako dyrektyw co do oczekiwanego kierunku polityki prawa, kreowanego w przeważającym stopniu przez postulaty polityczne niż normatywne. […] Przeciwko sprawowaniu przez Sąd Najwyższy nadzoru nad orzecznictwem innych sądów za pośrednictwem wytycznych przemawiają ponadto bardzo silne względy na niezawisłość sędziów, możliwość obchodzenia w ten sposób zasady lex retro non agit , a także niemożliwe w aktualnych warunkach działania zmierzające do ograniczenia, czy wręcz pozbawienia sądów niższych samodzielności w orzekaniu. Trzeba jednak stwierdzić, że mimo podniesionych zasadniczych zastrzeżeń niektóre wytyczne, zwłaszcza wydane w sprawach cywilnych, odegrały pozytywną rolę w kształtowaniu prawidłowej interpretacji przepisów prawnych przez sądy. Były jednak i takie wytyczne, które zawierały nie tylko sądową wykładnię prawa w ścisłym znaczeniu (niektóre wytyczne, wydane przez Izbę Karną SN, swymi kategorycznymi, niejednokrotnie pozbawionymi szerszego uzasadnienia sformułowaniami stanowiły praktycznie dyspozycje aktów prawnych), ale i realizowały dążenie do ograniczenia niezawisłości sędziowskiej i jurysdykcyjnej niezależności sądów. […] W obecnym stanie prawnym nie ulega zatem wątpliwości, że Sąd Najwyższy może podejmować tylko uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie (art. 13 pkt 3 ustawy o Sądzie Najwyższym, jedn. tekst: Dz.U. z 1990 r., Nr 26, poz. 153 ze zm.) oraz uchwały zawierające rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie (art. l3 pkt 4 tej ustawy według jedn. tekstu z 1990 r.). Możliwość udzielania odpowiedzi przez Sąd Najwyższy na pytania prawne sądów niższych, orzekających w drugiej instancji, została rozszerzona podmiotowo, przez objęcie nią również utworzonych w 1990 r. sądów apelacyjnych, funkcjonujących jako sądy odwoławcze. Bez zmian w dotychczasowej regulacji pozostało związanie sądów niższych oceną prawną zawartą w orzeczeniu kasatoryjnym. Z wyżej przedstawianych uregulowań wynika wprost, że od dnia 29 grudnia 1989 r., tj. od chwili wejścia w życie ustawy z dnia 20 grudnia 1989 r., Sąd Najwyższy nie może wydawać wytycznych w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej. Istnieją również podstawy do przyjęcia, że uchwalone przed tym dniem wytyczne utraciły moc obowiązującą w stosunku do sądów powszechnych. […] W świetle obowiązującego stanu prawnego nie istnieje możliwość przyjęcia, jakoby wytyczne wymiaru sprawiedliwości mogły być obecnie traktowane jako uchwały wyjaśniające' przepisy prawne budzące wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie. Nie ulega bowiem wątpliwości, jak to wyżej wskazano, że w konstrukcji ustawy o Sądzie Najwyższym z 1984 r. uchwały zawierające wytyczne w zakresie wykładni prawa i praktyki sądowej oraz uchwały wyjaśniające przepisy prawne były dwoma różnymi instytucjami o odmiennych funkcjach i zakresie związania innych podmiotów. […] Za tym, że wytyczne wymiaru sprawiedliwości utraciły wszelką moc prawną przemawiają także argumenty wynikające z wykładni celowościowej. Skoro ustawodawca w nowych warunkach ustrojowych uznał, że niemożliwe jest utrzymanie instytucji ograniczającej sędziowską swobodę orzekania i sprzecznej z ideą podziału władz, to nie można zakładać, że godzi się na dalsze utrzymywanie tej instytucji w praktyce orzeczniczej Sądu Najwyższego. Utrzymywanie nadal wytycznych uznać trzeba również za sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego, wyrażoną w znowelizowanym art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. W państwie prawnym przepisy prawne powinny być bowiem interpretowane nie tylko w świetle obowiązujących formalnie ustaw, ale i w zgodzie z przepisami ustawy zasadniczej i wyrażonym w nich systemem wartości. Cechami państwa prawnego są zaś m.in. istnienie podziału władz (art. 20 i n., 32a i n., 37 i n., 56 i n. Konstytucji) i niezawisłość sędziów (art. 62 Konstytucji). […] Zasady prawne nie wiążą formalnie sądów powszechnych. Nie ma przepisu, który nakładałby obowiązek orzekania zgodnie z tymi zasadami. Nie oznacza to jednak, że uchwały podejmowane przez Sąd Najwyższy nie będą oddziaływać na orzecznictwo sądów niższych. Wynikać to jednak powinno z wysokiego poziomu judykatury Sądu Najwyższego, a nie z bezwzględnego związania tą judykaturą lub formalnie pojmowanego autorytetu. Jeżeli chodzi zaś o obecne znaczenie prawne wytycznych, to mogą one być wykorzystywane w praktyce sądowej tak, jak wykorzystany może być każdy pogląd wyrażony na piśmie - w takim zakresie, w jakim przeprowadzona w wytycznych interpretacja norm prawnych pozostaje w zgodzie z obowiązującym prawem i zasadami demokratycznego państwa prawnego. Wytyczne mogą zachować aktualność tylko w granicach normalnych sposobów wykładni (np. historycznej), i dlatego mogą nadal stanowić źródło inspiracji dla sądów powszechnych i Sądu Najwyższego. W konsekwencji należy przyjąć, że zgodnie ze swym charakterem wytyczne, jako normy o normach, przestały obowiązywać z chwilą pozbawienia ich mocy obowiązującej (tj. od dnia 29 grudnia 1989 r.), a uchwały Sądu Najwyższego zawierające wytyczne nie mają mocy zasad prawnych.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Księga 1. Proces, ART 476 KPC, Uchwała Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spra
uchwala sadu najwyzszego o waznosci wyborow prezydenckich
III CZP 36 97 Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1997 r (części wspólne nieruchomości)
zasady prawne SN, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
PEREŁKI3, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
organy ochrony prawnej (rozbudowane zagadnienia), Prawo UKSW I rok, I semestr, Logika
sk 19 99, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
niesądowe organy ochrony prawnej cz2, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
Ławnikom dziękujemy, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
organy wladzy sadowniczej cz1., UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
P 12 00, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
Perełka o TS, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
Organy ochrony prawnej, UKSW Prawo INNE
organy wladzy sadowniczej cz2, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
Ława przysięgłych a ławnicy, UKSW, Organy ochrony prawnej UKSW
Uchwala Skladu Siedmiu Sedziow Sadu Najwyzszego
Uchwala Skladu Siedmiu Sedziow Sadu Najwyzszeg wspolnota mieszkaniowa

więcej podobnych podstron