T: dzieje edukacji zdrowotnej w PL.
Periodyzacja dziejów edukacji zdrowotnej w PL
Twórcy edukacji zdrowotnej
Organizacje, instytucje i projekty edukacji zdrowotnej
Czasopisma naukowe i fachowe dotyczące edukacji zdrowotnej
Maciej Demel dokonał periodyzacji dziejów edukacji zdrowotnej ze względu na 3 kryteria:
Gestor (siła kierująca, nadawcy)
Środki przekazu
Odbiorcy
7 okresów (epok) periodyzacji dziejów edukacji zdrowotnej:
Prehistoria oświaty zdrowotnej- siła kierująca to gminy i kościół; środki to druki łacińskie, ambona, zarządzenia porządkowo- sanitarne; odbiorcy- elita intelektualna.
Kalendarzy- siła kierująca to inicjatywa prywatna; środki to kalendarze, materiały drukowane w języku polskim; odbiorcy to szlachta, kler.
Prasy- siła kierująca to lekarze (ich inicjatywa prywatna); środki to wydania specjalnie poświęcone oświacie zdrowotnej; odbiorcy to szlachta, kler, trochę ludu.
Centralizm państwowy- siła kierująca to państwo, komisja edukacji narodowej; środki to podręczniki, lekcje, praca nauczycielki w środowisku; odbiorcy to nauczyciele, młodzież wiejska i miejska.
Narodownictwo- siła kierująca to inicjatorzy indywidualni; środki to prasa dla ludu, akcje odczytane; odbiorcy to chłopi oświeceni, rzemieślnicy, działacze społeczni.
Instytucji społecznych- siła kierująca to grupy i stowarzyszenia społeczne; środki to prasa socjalna, wystawy, wydania seryjne, modele, tablice; odbiorcy to ogół społeczeństwa (przeważnie działania teoretyczne).
Współdziałania (II RP i Polska Ludowa) siła kierująca to państwo i społeczeństwo; środki to audiowizualne, radio, telewizja; odbiorcy to ogół społeczeństwa.
Historia najnowsza (autor E.Charonska) wyróżnia 3 fazy rozwoju edukacji zdrowotnej: 1. Faza pedagogiki zdrowia- książka wydana przez Demela „o wychowaniu zdrowotnym” oraz wprowadzenie terminu pedagogiki zdrowia przez Mazurkiewicza, zainicjowanie kształcenia pedagogicznego wśród pracowników służby zdrowia i zaciśnienie pracy między resortami, wydanie podręcznika „pedagogika zdrowia” przez Demela. 2. Faza stagnacji- zatrzymania rozwoju edukacji zdrowotnej, lata 80 XXw. 3. Faza edukacji zdrowotnej w promocji zdrowia- od lat 90 XXw rozpoczął się ruch szkół promujących zdrowie, przygotowano programy edukacyjne dla szkół, nowe czasopisma i podręczniki z edukacji zdrowotnej.
Edukacja zdrowotna- to zwiększenie wiedzy, budzenie świadomości, umiejętności, kształtowanie postaw wobec zdrowia.
Najważniejsi twórcy edukacji zdrowotnej:
Grzegorz Pieramowicz- pedagog, jezuita, profesor teologii i filozofii, współtwórca KEN, pierwszy polski higienista szkolny, współtwórca założeń, celów i ustaw KEN, autor podręcznika „wymowa i poezja dla szkół narodowych”, orędownik oświaty ludu, tworzenie szkół parafialnych, autor podręcznika dla nauczycieli „obowiązki dla nauczycieli w zakresie wychowania ciała to jest to zdrowia i sił”; 3 wskazówki odnośnie profilaktyki zdrowia: 1. Wartość zdrowia, 2. Sposób życia, 3. Obowiązki nauczycieli; postępowanie nauczyciela w chorobach uczniów, utrzymanie zdrowia właściwego, odżywianie, ubieranie, świeże powietrze, czystość ciała.
Jędrzej Świadecki- lekarz, największy uczony polskiego oświecenia, prekursor pionier wielu dziedzin nauki i wychowania zdrowotnego; prekursor leczenia krzywicy helioterapią (światłem słonecznym), prekursor wiedzy z wielu dziedzin nauki (medycyna, chemia, biologia, fizyka, farmacja), autor traktatu „o wychowaniu fizycznym dzieci” poświęcone ukształtowaniu zdrowia człowieka
Henryk Jordan- ginekolog, promotor ruchu higienicznego, twórca instytucji pedagogicznej zasłużonej dla praktyki wychowania zdrowotnego, pionier wychowania fizycznego, założyciel pierwszego w Polsce stowarzyszenia higienistów- Towarzystwo Opieki Zdrowia, inicjator kształcenia nauczycieli wychowania fizycznego, główne dzieło to park jego imienia
Helena Radlińska- wskazała związek między pedagogiką społeczną a naukami biologicznymi i medycznymi, zwróciła uwagę na kształtowanie czynnej postawy pacjentów, podmiotowe ich traktowanie, z jej szkoły wyrosła szkoła oświaty zdrowotnej oraz termin „pedagogika zdrowia”, usamodzielnienie pacjenta, działalność wychowawcza w sprawach zdrowia.
Marcin Kasprzak- lekarz, higienista, społecznik, współtwórca medycyny społecznej i higieny szkolnej w Polsce, współautor konstytucji WHO oraz autor wielu podręczników akademickich, rzecznik ochrony zdrowia ludności wiejskiej, odegrał dużą rolę w rozwoju i ewaluacji higieny szkolnej w Polsce, zwolennik uwzględniania spraw zdrowia w programach różnych przedmiotów, potrzeba troski o zdrowie własne i innych
Hanna Wentlandowa- pedagog, największa postać oświaty zdrowotnej w Polsce, opracowała pierwszy podręcznik metodyczny oświaty zdrowotnej, nauczycielka wielu pokoleń specjalistów z zakresu oświaty zdrowotnej.
T: podstawy teoretyczne edukacji zdrowotnej.
Terminologia w Polsce, definicja edukacji zdrowotnej
Podstawowe pojęcia edukacji zdrowotnej
Cele edukacji zdrowotnej
Koncepcja i modele edukacji zdrowotnej
Etyczne aspekty edukacji zdrowotnej
Wychowanie higieniczne- nazwa używana w końcu 19 i pierwszej połowie XXw. Używany odnośnie do dzieci i młodzieży. Celem było wprowadzenie w czyn zasad higienicznych. Odpowiedzialna za to była głównie szkoła, miała wpływać na dziecko i kształtować nawyki higieniczne.
Oświata sanitarna (zdrowotna)- w latach 50 XXw. Oznacza pracę wychowawczą i dydaktyczną pod kątem popularyzowania wiedzy o zdrowiu w zakresie medycyny zapobiegawczej i społecznej. W latach 60 zaczęto używać określenia oświata zdrowotna była ona określana jako nowa dziedzina z pogranicza nauk humanistycznych, pedagogiki społecznej.
Założenia oświaty zdrowotnej:
Aby każdy chciał i umiał swoje zdrowie doskonalić, chronić i ratować
Aby każdy wiedział kiedy i jak korzystać z pomocy służby zdrowia a kiedy radzić sobie samemu
Aby każdy chciał i umiał rozwiązywać problemy zdrowotne
Wychowanie zdrowotne- lata 60 XXw. Oświata zdrowotna stanowiła całość wiedzy przekazywanej społeczeństwu a wychowanie zdrowia odnosiło się do pracy z dziećmi i młodzieżą w instytucjach wychowawczych.
Demel określił że wychowanie zdrowotne jest integralną częścią kształtowania pełnej osobowości człowieka.
Pedagogika zdrowia- w latach 70 XXw. Jest to subdyscyplina pedagogiczna, głównym przedmiotem badania jest proces wychowania do zdrowia o nauczania do zdrowia.
Krzewienie kultury zdrowotnej- higieniczna organizacja środowiska człowieka, świadome regulowanie relacji między człowieka a środowiska.
Edukacja zdrowotna- termin stosowany w Polsce coraz częściej. Inaczej edukacja prozdrowotna lub edukacja do zdrowia ku zdrowiu.
Edukacja (educatio- wychowanie, pielęgnowanie) -proces permanentnego uczenia się człowieka przez całe życie.
E.Karońska- na edukacje zdrowotną składają się:
procesy systematycznego i zamierzonego kształcenia oraz wychowania dzieci i młodzieży pod kierunkiem dorosłych.
na edukacje zdrowotną składają się procesy samowychowania, samokształcenia
ogół działań okazjonalnych i przypadkowych które mogą skłonić człowieka do refleksji i podjęcia decyzji o zdobyciu wiedzy i umiejętności odnośnie własnego zdrowia
podstawowe pojęcia łączące się z edukacją zdrowotną:
wiedza
nawyk (zautomatyzowane wykonywanie pewnej czynności)
przekonania (stały składnik świadomości człowieka który wynika z przekonania że pewien stan rzeczy jest taki a nie inny. Ma charakter subiektywny. Składniki poglądu człowieka na świat mają zastosowanie w ewaluacji efektów edukacji zdrowotnej
postawy ( stosunkowo trwała predyspozycja do reagowania bądź zachowania się w określony sposób. 3 komponenty: * poznawczy (myśli, przekonania, wiedza o zdrowiu), * emocjonalny (reakcje, uczucia związane ze zdrowiem), * behawioralny- zachowania człowieka związane ze zdrowiem). Postawa może być negatywna, pozytywna lub obojętna)
umiejętności- sprawność w wykonywaniu czynności. 2 grupy: * związane ze zdrowiem fizycznym- dotyczą higieny, pielęgnacji ciała, samobadania, udzielania pierwszej pomocy, zachowanie bezpieczeństwa. * zawiązane ze zdrowiem psychospołecznym- dotyczą zachowań przystosowawczych, umiejętności interpersonalnych, pełnienia ról społecznych
zachowania- postępowania: *prozdrowotne- pozytywne dla zdrowia, *antyzdrowotne- negatywne dla zdrowia,
T: edukacja zdrowotna a terapia i profilaktyka chorób oraz promocja zdrowia.
Rola edukacji zdrowotnej w terapii chorób
Edukacja zdrowotna a profilaktyka
Geneza, definicja i modele promocji zdrowia
Edukacja zdrowotna jako kluczowy komponent promocji zdrowia
Profilaktyka a promocja zdrowia
KSERO