TEZY EGZAMINACYJNE

I. Metaetyka

1 Co to jest etyka?

2. Jaki jest stosunek etyki do etologii?

3. Jaka jest roznica pomiędzy etyka a metaetyka?.

4. Jaki jest stosunek etyki do teologii moralnej

5. Jaki jest stosunek etyki do filozofiI i nauk szczegółowych?

6. Co to jest etyka prawnicza i jej stosunek do etyki ogólnej?

II. Czyn jako przedmiot materialny etyki.

1. Co to jest czyn?

2. Co to są uczucia?

3. Jakie jest miejsce uczuć w zyciu moralnym?.

4. Jakie sa przeszkody dobrowolności czynu?

III. Spór o normę moralności.

1. Co to jest eudajmonizm etyczny i za co należy go krytykować?

2. Co to jest utylitaryzm w etyce i za co go krytujemy?

2. Deontonomizm etyczny i jego krytyka.

3. Co jest personalizm etyczny i jakie są argumenty za tym stanowiskiem?

IV. Wyznaczniki moralności czynu.

1. Jakie są wyznaczniki moralnej wartości czynu?

2. Jakie są relacje pomiedzy rozmaitymi wyznacznikami moralnej wartości?

3. Na czym polega spór teleologizmu z deontologizmem?

4. Co to jest zasada podwójnego skutku.?

5. Jak rozumieć i czy należy przyjąć zasadę „cel uświęca srodki”?

V. Prawo moralne

1. Co to jest prawo?

2. Co to jest prawo naturalne?

3. Jakie jest stosunek prawa stanowionego do prawa naturalnego?

4. Jak rozwiązać spór na temat moralnego znaczenia prawa stanowionego?

VI. Sumienie jako norma moralności

1. Co to jest sumienie?

2. Dlaczego sumienie okreslamy jako akt rozumu?

3. Jakie są rodzaje sumienia.?

.4. Jak rozwiązać konflikty sumienia i prawa stanowionego?

VII. Aretologia etyczna.

1. Czym się różnią sprawności moralne od sprawności pozamoralnych?

2. Dlaczego wyrózniamy cztery cnoty kardynalne?

3. Co to jest roztropność?

3. Co to jest sprawiedliwość?

4. Co to jest męstwo?

5. Co to jest umiarkowanie?

6. Co to są wady moralne i jak je dzielimy?

VIII. Ocena moralna aborcji (eugenicznej, w przypadku gwałtu, w przypadku zagrożenia życia matki) i właściwe rozwiązanie prawne.

IX. Ocena moralna i prawna eutanazji

X. Ocena moralna homoseksualizmu i instytucji „małżeństw homoseksualnych”

XI. Ocena moralna antykoncepcji i ocena prowadzonej przez państwo ingerencji w decyzje prokreacyjne obywateli

XII. Ocena moralna i prawna zapłodnienia in vitro

XIII. Ocena moralna rozwodów i problem stosunku prawa stanowionego do nierozerwalności malżeństwa.

Metaetyka

1.Definicja etyki

Etyka jest teorią moralności rozumianej jako dziedzina dobra i zła moralnego, bada dobro i zło. Jest to filozoficzna i normatywna teoria moralnej powinności czynu.

2. Etyka a etologia

Etologia bada ludzkie przekonania o dobru i złu. Etyka bywa często sprowadzana do etologii, czyli wyprowadza się twierdzenia o dobru i złu z przekonań o nich. Jest to błąd logiczny zwany gilotyną Hiuma.

3.Etyka a metaetyka

Teoria, której przedmiotem jest już jakaś teoria, analizowana jakby z „wyższego piętra” to metateoria. Metaetyka więc bada etykę np. pod kątem jej stosunku do innych nauk: filozofii, teologii, etologii.

4. Etyka a teologia moralna

Teologia próbuje ująć w spójny system to co światłem wiary dostrzegamy w Objawieniu. Wiara potrzebna do przyjęcia Objawienia znajduje swe oparcie w naturalnej wrażliwości moralnej, bez której łatwo wypaczyć sens praw religijnych. Objawienie, nie podważa możliwości zrozumienia moralności za pomocą naturalnego rozumu i doświadczenia. Zdolność tę wręcz potwierdza. W tym sensie ujawniają się związki etyki z teologią moralną.

5. Etyka a filozofia

Etyka uchodzi za dział filozofii. Tadeusz Kotarbiński postulował uniezależnienie etyki od filozofii. Codzienne dylematy moralne wymagają jednak wnikliwej wiedzy o człowieku i jego naturze a więc pociągają za sobą pytania filozoficzne, których nie można pominąć.

II. Czyn jako przedmiot materialny etyki

1. Istota czynu

Czyn to podstawowy nośnik dobra i zła. Jest to świadoma i wolna działalność. W czynie wyraża się człowiek jako osoba, zdolna do rozumnie wolnego stanowienia o sobie.

2. Czyn a uczucia

Uczucia to władze dążenia zmysłowego związane z procesami zachodzącymi w naszym ciele.

Pewne uczucia wywierają nacisk na nas, bardziej lub mniej ograniczają naszą rozumną wolność. Mogą stanowić aktualną przeszkodę ograniczającą dobrowolność czynu ( np. strach)

3. Przeszkody dobrowolności czynu

a) aktualne: niewiedza, przymus, uczucia (zwłaszcza strach)

b) trwałe: uprzedzenia, wady, choroby psychiczne

Te przeszkody nie zwalniają nas z odpowiedzialności na miarę wolności, którą dysponujemy.

4. Uczucia

Władze dążenia zmysłowego, związane z procesami zachodzącymi w naszym ciele. To proces zachodzący w naszym ciele i bierny świadek wydarzenia, które przeżywamy.

pan dr sie dzis strasznie czepil ze powinna zachodzic w tym zdaniu koniungcja a nie alternatywa ;/

5. Miejsce uczuć w życiu moralnym człowieka

a) Powinny kierować życiem moralnym. Ta teoria lekceważy udział rozumu. Kierując się uczuciami nie uzgadniamy działania z obiektywną rzeczywistością. Mamy moc kierowania sobą, nie możemy dać się popychać uczuciom.

b) Powinny być wykorzenione. Jest to niemożliwe, ponieważ uczucia są konsekwencją bytu cielesnego.

c) Powinny być kierowane, podporządkowane rozumowi i woli, wychowywane. Ich energia powinna być wykorzystywana dla dobra moralnego. (Arystoteles, św. Tomasz z Akwinu)

III. Spór o normę moralności

Norma moralności to źródło i kryterium wartości moralnej czynu.

1. Eudajmonizm etyczny i jego krytyka.

Czyn jest moralnie dobry przez to, że uszczęśliwia swego sprawcę. Powinność moralna jest tu sprowadzona do powinności pozamoralnej, uwarunkowane przez „ chcenie” szczęścia.

a) Perfekcjonizm- szczęściem jest dążenie do doskonałości sprawcy czynu, nie uznaje czynów bezinteresownych za dobre. Nie uszanowuje adresata czynu.

b) Hedonzm - szczęście to maksimum przyjemności

Hedonizm nie uszanowuje adresata działania, traktuje go jako środek do celu jakim jest własna przyjemność. Człowiek powinien się kierować prawdą o sobie a nie wybierać to co go uszczęśliwia tylko pozornie.

2. Deontonomizm etyczny i jego krytyka

Normą moralności jest nakaz autorytetu, czynem moralnie dobrym jest działanie zgodne z nakazem.

a) Heteronomiczny - nakaz pochodzi od podmiotu zewnętrznego wobec sprawcy czynu. Takie stanowisko podważa rozumność i racjonalność. Działanie wbrew rozumowi nie jest moralnie dobre.

b) Autonomiczny - czyn jest tylko wtedy moralnie dobry gdy jest aktem niczym nieskrępowanego, wolnego wyboru podmiotu. Człowiek powinien się kierować obiektywną prawdą o sobie, nie tym co go uszczęśliwia tylko pozornie.

3. Personalizm etyczny - Karol Wojtyła

Czyn jest moralnie dobry przez to, że stanowi akt afirmacji osoby adresata czynu dla niej samej, ma na względzie przede wszystkim obiektywne dobro adresata.

IV. Wyznaczniki moralności czynu

1. Dobroć moralna a słuszność

Intencje mogą być dobre lub złe. Odrębnie oceniamy ”resztę” czynu jako słuszny lub niesłuszny. O słuszności czynu decyduje więc cel przedmiotowy czynu (przedmiot czynu) , czyli to do czego zmierza czyn ze swojej istoty. Dobroć czynu odnosi się więc do intencji, słuszność natomiast do istoty czynu i okoliczności. Czyn powinien być dobry i słuszny zarazem.

2. Wyznaczniki moralnej wartości czynu

Przy moralnej ocenie czynu bierze się pod uwagę:

a) Cel przedmiotowy - to co podmiot czyni, istota czynu

b) Cel podmiotowy - w uproszczeniu intencja

c) Okoliczności - szeroko to, jak realizowane jest działanie

3. Zasada „ cel uświęca środki”

Chodzi tu o ocenę działania złożonego, w ramach którego podmiot dokonuje określonego „ prostego” czynu (lub ciągu takich czynów), aby osiągnąć dalszy dobry cel. Sam ten „ prosty” czyn ( środek) uznawany jest za „ zasadniczo zły”. Chodzi tu o ocenę, czy wartość celu nie przeważa zła tak dalece, że wolno się go dopuścić. Kryterium oceny każdego czynu a więc i prostego i złożonego powinno być dobro osoby do której czyn ów się odnosi. Istnieją akty, które głębiej uderzają w człowieka i w tym sensie mają moralny charakter. Nie da się tu zastosować „ prostego rachunku dóbr”.

V. Prawo moralne

1. Istota prawa.

Istota prawa tkwi w 4 elementach wskazanych przez św. Tomasza:

rozumny charakter ( w sensie rozumu praktycznego, który wskazuje jak należy żyć)

odniesienie do dobra wspólnego

pochodzenie od kompetentnej władzy

ogłoszenie (dzięki czemu jest znane wszystkim)

2. Prawo naturalne

Prawo to jest prawem wiecznym zapisanym w ludzkiej naturze. Człowiek je rozumnie odczytuje. Jest to zbiór zawsze obowiązujących norm moralnych. Normy te strzegą ludzkiej natury.

3. Prawo naturalne a prawo stanowione

Prawo naturalne jest zapisane w naturze ludzkiej, prawo stanowione człowiek tworzy. Ma być ono dodatkową informacją o tym co dobre i złe. Jego zadaniem jest wychowywanie, zachęta do czynienia dobra, zniechęcanie do zła. Prawo stanowione musi być rozumne i oczywiście nie może być sprzeczne z prawem naturalnym.

VI. Sumienie jako norma moralności

1. Definicja sumienia

Jest to subiektywna norma moralności. To własny osąd co w danej chwili powinienem czynić, co jest zgodne z prawdą o dobru i moralnym prawem. Sumienie dotyczy osądu konkretnego czynu.

2. Problem niezawodności sumienia.

Należy dbać o rzetelne ugruntowanie przekonań moralnych. Sumienie może ulec samoznieprawieniu, gdy próbujemy podporządkować obiektywną prawdę własnym życzeniom. Może nastąpić zniekształcenie sumienia, dlatego ważna jest uczciwość w myśleniu polegająca na obiektywnym szukaniu prawdy, nie zniekształcaniu jej. W ten sposób dojrzewa w człowieku prawy sąd, prawe niezawodne sumienie. Trzeba być czułym na krytykę, nie wolno zbyt łatwo zasłaniać się nakazem sumienia. Nasza niewiedza może być zawiniona lub niezawiniona. W przypadku tej drugiej człowiek nie ponosi odpowiedzialności moralnej za swój błąd.

VII. Aretologia etyczna - nauka o cnotach.

1. Sprawności moralne a pozamoralne.

Cnota moralna to skłonność i sprawność ludzkiej woli w czynieniu dobra. Jest ona efektem wysiłku.

Sprawności pozamoralne:

a) Cnoty intelektualne

b) Naturalne uzdolnienia i kształtowane sprawności ( np. talent wokalny, umiejętność pływania)

2. Cnoty kardynalne : Roztropność

Cnota intelektualna i moralna zarazem. Usprawnia zarówno rozum jak i wolę we współdziałaniu, którego efektem jest roztropna (moralnie prawidłowa) decyzja. Wg klasycznej etyki arystotelesowsko - tomistycznej w jej skład wchodzą umiejętności takie jak: pamięć, zdolność trafnego ujęcia sytuacji, otwartość na opinie innych, domyślność, zdrowy sąd (zastosowanie logiki w praktyce), zdolność przewidywania, ostrożność, zapobiegliwość. Jest nazywana woźnicą cnót.

3. Męstwo

Cnota, która pomaga osiągnąć szczególnie trudne dobro. Postaciami męstwa są odwaga i cierpliwość. Jest ono wspierane przez śmiałość i pragnienie osiągnięcia dobra.

4. Umiarkowanie

Cnota, która wspomaga nas w opanowaniu 2 popędów: do zachowania życia i do przekazywania życia. Jej zadaniem jest opanowanie uczuć pożądliwych: pożądania, wstrętu, pragnienia czy odrazy. Umiarkowanie jest cnotą umiaru.

5. Sprawiedliwość

Cnota nakazująca oddać każdemu to, co mu należne.

a) Sprawiedliwość zamienna - w stosunkach między pojedynczymi ludźmi

b) Sprawiedliwość rozdzielcza - wskazuje na zobowiązania władzy i społeczeństwa wobec pojedynczego człowieka

c) Sprawiedliwość legalna dotyczy zobowiązań obywateli względem społeczeństwa jako całości.

VIII. Oceny moralne:

1. Aborcja

Gdybyśmy nawet zgodzili się, że nie wiemy, kiedy zaczyna się nasze życie nie znaczy to, że aborcja jest czymś dobrym. Brak pewności co do tego czy płód jest człowiekiem wystarcza, by traktować go jak człowieka. Samo człowieczeństwo jest niestopniowane. Tak samo człowiekiem jest starzec i dziecko w łonie matki.

a) W przypadku gwałtu - aborcja jest traktowana jako środek uwolnienia kobiety od cierpienia. Przyjmując to stanowisko trzeba by przyjąć (redukcja do absurdu), że każdego człowieka, który przysparza nam cierpienia należy zabić. Kobieta dokonując aborcji dokłada sobie cierpienia bycia sprawcą zabójstwa.

b) Aborcja eugeniczna - gdy dziecko jest silnie chore. Jeżeli przyjąć, że taka aborcja jest uzasadniona to prowadzi to do stwierdzenia, że wartość życia zależy od stanu zdrowia. Chorzy są gorsi od zdrowych. Jest to oczywiste pogwałcenie podstawowej godności człowieka.

c) W przypadku zagrożenia życia matki - abortius in directus - działanie lekarza podjęte w stanie zagrożenia życia matki jedynie dopuszcza śmierć dziecka ale jej bezpośrednio nie powoduje ( zasada podwójnego skutku ). Dziecko umiera samo lekarz go nie zabija ratując matkę. Gdyby jednak dopuścić, że matka może zgodzić się na zabójstwo dziecka to należy dopuścić, że można zabić każdego ratując siebie. Matka powinna być gotowa umrzeć za swoje dziecko.

Nie wszystkie dobra obywateli powinny być chronione przez prawo stanowione w państwie ale z pewnością powinno ono chronić fundamentalne prawo do życia każdego obywatela tym bardziej tego najbardziej bezbronnego.

2 . Eutanazja

Legalna jest obecnie w Belgii i Holandii. Różni się ona od zaprzestania uporczywej terapii, która polega na sztucznym utrzymywaniu życia. Zazwyczaj przez eutanazję rozumiemy spowodowanie czyjej s śmierci w sytuacji nieuleczalnej choroby.

Eutanazja prenatalna = aborcja eugeniczna

Eutanazja czynna (bezpośrednia) - bezpośrednie spowodowanie śmierci chorego( np. podanie zastrzyku)

Eutanazja bierna(pośrednia) - zaprzestanie określonych czynności prowadzące do śmierci pacjenta.

Argumenty za i krytyka :

a) Jest słuszna bo pozwala się pozbyć bezsensownego cierpienia, cierpienie jest uznawane za bezsensowne z 2 odmiennych punktów widzenia :

1. ma sens tylko biologiczny - konsekwencją takiego założenia jest przyjęcie niewłaściwej koncepcji człowieka jako bytu tylko i wyłącznie cielesnego, materialnego

2. Cierpienie jest bezsensowne, ponieważ ciało jest tylko narzędziem. Wynika z tego również niewłaściwa koncepcja człowieka jako bytu tylko i wyłącznie duchowego.

Człowieka należy traktować jako jedność cielesno- duchową. Cierpienie również ma wymiar cielesno- duchowy. Jest zmaganiem istoty rozumnej i wolnej. Cierpiący człowiek powinien widzieć zbawczy sens cierpienia.

b) Odwołanie do idei wolności człowieka

Istota wolności nie polega na robieniu tego, co się chce. Jest to wolność związana z poznaną prawdą o dobru.

Ludzkie życie jest zasadniczym elementem ludzkiej natury. Zamach na nie jest zamachem wobec człowieczeństwa, sedna osoby ludzkiej. Nie uszanowuje więc adresata działania.

3.Homoseksualizm

Argument Sokratesa : Kontakty międzyludzkie są dobre, gdy są na poziomie przyjaźni, czyli trzeba pragnąć obiektywnego dobra adresata działania a nie własnego interesu.

Homoseksualizm nie respektuje obiektywnej natury człowieka, jego rozumności (bo zakłada, że człowiek jest zdeterminowany przez sferę płciową) i płciowości (nie uszanowuje możliwości prokreacyjnej). Jest więc czynem wbrew naturze. Prawo nie może ingerować w pewne sfery prywatnego życia obywateli, ale nie należy w prawie stanowionym zacierać obiektywnej różnicy między małżeństwem a związkiem jednopłciowym.

4.Antykoncepcja

Traktowana jest jako zagadnienie pozamoralne, bywa sprowadzana do 3 rodzajów ocen:

prakseologicznej - z punktu widzenia skuteczności z perspektywy postawionego celu.

Należy jednak także pytać, czy prowadzi do tego celu w sposób godziwy.

etologicznej - porównanie do panujących w tej sprawie przekonań, obyczaju

ocena z perspektywy zdrowia - w rzeczywistości nie chroni przed chorobami przenoszonymi drogą płciową.

Antykoncepcja przeszkadza w rozwoju relacji erotycznej. Przyjemność jest niewłaściwym kryterium oceny moralnej. Antykoncepcja nie służy obiektywnej miłości osoby. W działaniu antykoncepcyjnym jest manipulacja możliwością prokreacyjną. Jest to niedopuszczalne w miłości pojmowanej obiektywnie.

Wg Karola Wojtyły miłość małżeńska(erotyczna) polega na darze osoby dla osoby. Antykoncepcja wyklucza całkowitość i wolność tego daru. Nie dba o ćwiczenie się w samostanowieniu o sobie. Wyklucza też szacunek dla Boga jako dawcy istnienia.

5.Zapłodnienie in vitro

Oznacza powołanie do życia osoby nie przez akt małżeński, ale w drodze sztucznego połączenia gamet męskiej i żeńskiej.

zapłodnienie homologiczne - gdy sztucznie zostają połączone gamety małżonków.

zapłodnienie heterologiczne - gdy co najmniej jedna z gamet pochodzi od innego dawcy.

Dziecko jest owocem nie małżeństwa jako instytucji ale aktu małżeńskiego, w którym małżonkowie łączą się ściśle cieleśnie i duchowo nie tylko ze sobą ale także z Bogiem. Sztuczne środki regulacji poczęć „rozrywają” miłość małżonków i otwarcie na przyjęcie daru Boga - dziecka. Rozerwana zostaje także wieź miłości i płodności.

****

Roztropność - pomaga nam trafnie rozpoznać dobro, ku któremu należy dążyć oraz obrać własny sposób jego osiągnięcia. Jest cnotą intelektualną i moralną. Usprawnia rozum i wolę w ich współdziałaniu, któego efektem jest moralnie prawidłowa czyli roztropna decyzja. Istotą roztropności jest prawy rozum czyli zdolność do dostrzezenia i właściwej miary dobra i gotowość realizowania bądź respektowania go przez odpowiadające mu działania.

Męstwo - cnota pomagająca osiągnąć dobro trudne. Postaciami męstwa jest odwaga i cierpliwość. Jest cnotą porządkującą nasze życie uczuciowe, ale też dzięki uczuciom stać nas na akty męstwa.

Umiarkowanie - wspomaga nas w opanowaniu dwóch popędów:

-do zachowania życia

-do przekazywania życia

Zadaniem szczegółnym U. jest opanowanie uczuć porządliwych.

Sprawiedliwość - nakazuje oddać każdemu to co mu się należy. Dzieli się na sprawiedliwość zamienną (w stosunkach pomiędzy poszczególnymi ludźmi), rozdzielną (sprawiedliwość, która wskazuje na zobowiązania społeczeństwa względem pojedynczego człowieka) i legalną (to ta jej postać, która dotyczy zobowiązań obywateli względem społeczności jako całości).

---