Świnie część 1
Czynniki zagrażające zdrowiu świń występujące w budynkach intensywnego chowu trzody chlewnej:
Wzrost stężenia bakterii endogennych - pochodzących z wydalin.
Obniżenie naturalnej odporności w stadzie.
Wzrost stężenia substancji alergizujących (pleśnie) - wzrost zachorowalności na schorzenia ukł. oddechowego.
Selekcja genetyczna.
Zwiększone ryzyko wystąpienia uszkodzeń mechanicznych.
Występowanie reakcji stresowych.
Łatwość transmisji czynników zakaźnych, także do innych środowisk hodowlanych.
Sposoby postępowania zapobiegające infekcjom w stadzie:
Eliminacja drobnoustrojów oportunistycznych
Właściwie dostosowane warunki sanitarne.
Przestrzeganie zasady chlewnia pełna - chlewnia pusta.
Eliminacja drobnoustrojów poprzez tworzenie tzw. stad wolnych od określonych patogenów (SPF - specific pathogen free). Prosięta przychodzą na świat w wyniku cesarskiego cięcia i są odchowywane bez matki.
Wczesne odsadzanie prosiąt połączone z segregacją i podawaniem leków.
Depopulacja - repopulacja (eliminacja osobników).
Eliminacja zjadliwych drobnoustrojów:
Kwarantanna
Kontrola przenosicieli, wektorów - ptaków, zwierząt.
Profilaktyka ogólna w fermach trzody chlewnej:
Nieprzerwane utrzymywanie w normatywnych przedziałach wszystkich parametrów mikroklimatu chlewni.
Stosowanie w żywieniu wyłącznie pasz nieszkodliwych i biologicznie pełnowartościowych.
Przestrzeganie właściwej techniki żywienia
Odkażanie pomieszczeń produkcyjnych,
dróg wewnętrznych,
wjeżdżających na fermę pojazdów,
obuwia, ludzi przed ich wejściem do poszczególnych budynków ze zwierzętami.
Sprawne usuwanie odchodów.
Szybkie oddzielanie od stada zdrowego świń chorych i charłaczych
stworzenie im jak najlepszych warunków odchowu
otoczenie specjalną troską i opieką weterynaryjną.
Okresowe przeprowadzanie deratyzacji.
Okresowa kontrola stanu zdrowotnego stada:
badania laboratoryjne krwi i kału,
badania kliniczne,
analiza wskaźników produkcyjnych.
Zabezpieczenie chlewni przed przenikaniem i szerzeniem się drobnoustrojów chorobotwórczych.
Niewprowadzanie do chlewni zwierząt z nieznanego miejsca pochodzenia.
Ograniczanie źródeł zakupu zwierząt.
Kwarantanna dla wszystkich nowozakupionych zwierząt.
Aklimatyzacja.
Cele kwarantanny: (4 tyg.)
ochrona stada przed „przyniesieniem” przez nowowzakupione zwierzęta „nieznanych”drobnoustrojów chorobotwórczych.
Stworzenie warunków do odpoczynku po transporcie.
Umożliwienie rozwinięcia ewentualnych objawów klinicznych chorób będących w stadium początkowym.
Stworzenie możliwości do wykonania dodatkowych badań diagnostycznych nowozakupionym zwierzętom.
Cele aklimatyzacji: (3 tyg.)
Adaptacja układu immunologicznego: kontrolowane i stopniowe „zakażanie” nowozakupionych zwierząt czynnikami zakaźnymi obecnymi w tzw. obiekcie przyjmującym.
Stopniowa adaptacja zwierząt do aktualnych warunków środowiska.
Izolacja i aklimatyzacja zwierząt nowozakupionych - warunki środowiskowe:
Temperatura adekwatna do zapotrzebowania zwierząt.
Powietrze (eliminacja szkodliwych gazów).
Środowisko socjalne
Wielkość grup (8 - 10 sztuk)
Wymagania przestrzenne w zależności od masy ciała zwierząt.
Sposoby aklimatyzacji:
Metafilaktyka (podaż chemioterapeutyków min. 2 tyg.)
Immunoprofilaktyka (różyca, ZZZN, Aujeszkyego, mykoplazmowe zapal. płuc, PRRS, leptospiroza).
3. Podawanie kału (np. TGE)
Po upływie 2 tyg. od wstawienia do kwarantanny.
Dostarczanie „świeżego” kału najlepiej z sektora prosiąt odsadzonych
lub z warchlakarni.
4. Umożliwienie kontaktu nos - w nos (np. PRRS)
W 3 tyg. kwarantanny.
W zależności od statusu zdrowotnego chlewni można użyć: loszek, warchlaków, czasem młodych tuczników.
Na jedno zwierzę z danego stada nie powinno przypadać więcej niż 4 do 5 szt. świń będących na kwarantannie.
5. Parenteralna podaż surowicy uzyskanej od świń będących w okresie wiremii (np. PRRS).
Określenie grupy wiekowej zakażonej określonym wirusem - badania serologiczne.
Podaż surowicy nowozakupionym loszkom lub knurkom (1ml/na zwierzę).
1ml surowicy pobranej od zwierząt w okresie wiremii zawiera ok. 100 cząstek wirusa PRRS, co jest już wystarczającym i skutecznym przeciwdziałaniem.
Metafilaktyka:
Metafilaktyka - zorganizowane przeciwdziałanie przy zastosowaniu przyczynowo działających na czynnik etiologiczny leków lub innych środków, w momencie, kiedy skutki, czyli straty główne związane z zadziałaniem czynnika patogennego jeszcze nie wystąpiły.
Szczególne znaczenie odgrywa w zwalczaniu mieszanych zakażeń o charakterze bakteryjno - wirusowym u cieląt i świń.
Znajomość przybliżonego momentu zakażenia.
Potwierdzona skuteczność danego chemioterapeutyku w stosunku do czynnika zakaźnego.
Zazwyczaj w metafilaktyce powinny być stosowane antybiotyki o szerokim spectrum działania (Ampicylina, tetracykliny, Amoksycylina lub amoksycylina z kwasem klawulonowym, cefalosporyny, enrofloksacyna).
Moment metafilaktycznego podania chemioterapeutyku powinno się ustalać poprzez ocenę tzw. profilu serologicznego stada - w stosunku do określonego drobnoustroju lub drobnoustrojów.
Z reguły jest to trudne a czasami niemożliwe do realizacji.
Inne proponowane schematy „postępowania metafilaktycznego”:
Pierwszy sposób postępowania:
możliwy do zastosowania w obiektach, o pełnym cyklu produkcji, nad którymi lekarz weterynarii sprawuje stałą opiekę.
polega na ocenie ryzyka na podstawie powtarzalnej sekwencji zdarzeń w danej chlewni.
moment zakażenia oraz wystąpienia choroby w kolejnych grupach technologicznych prosiąt, warchlaków lub tuczników jest podobny, co wynika z dynamiki rozwoju określonej infekcji bakteryjnej.
Mając „historyczną” wiedzę na ten temat metafilaktykę wprowadza się w okresie około 3 - 5 dni przed wystąpieniem pierwszych zachorowań.
Drugi sposób postępowania:
W obiektach o otwartym systemie produkcji termin wprowadzenia metafilaktycznego stosowania chemioterapeutyku ustala się biorąc pod uwagę wiedzę z zakresu czasu inkubacji określonej choroby oraz szybkości jej szerzenia się w populacji zwierząt.
Zazwyczaj okres ten wynosi od kilku do kilkunastu dni - metafilaktyka powinna być wprowadzana w tym czasie.
Dla dokładnego ustalenia terminu wprowadzenia leku należy prowadzić codzienną szczegółowa obserwację stanu klinicznego zwierząt, podanie chemioterapeutyku zainicjować w momencie ujawnienia się zwiastunowych objawów chorobowych u pierwszych zainfekowanych zwierząt.
Błędy metafilaktyczne
Przedwczesne podanie antybiotyku (przed bakteryjnym zakażeniem zwierzęcia)- tzw. chemioprofilaktyka, w większości przypadków przesuwa okres ujawnienia się choroby na czas po zakończeniu podawania chemioterapeutyku.
Zbyt późne podanie jest w rzeczywistości terapią, czyli postępowaniem mającym na celu zastopowanie często ogromnych strat produkcyjnych.
Zalecenia ogólno - profilaktyczne dla prosiąt ssących:
Dolna temp. krytyczna dla noworodków (do 10 dnia życia) wynosi 31stopni C.
Od pierwszego dnia życia stały dostęp do świeżej, czystej wody o temp. nie niższej niż 10 stopni C.
Oseskom słabym w drugim dniu życia należy podać 1-3% glukozę dootrzewnowo w dawce ok. 15 ml, oraz surowicę odpornościową 1-2 ml s.c. lub i.m.
W 24 pierwszych godzinach życia przeprowadza się obcinanie kiełków. W przypadku streptokokozy lub zapalenia stawów należy odstąpić od tego zabiegu.
Obcinanie kiełków u prosiąt zapobiega powstawaniu uszkodzeń mechanicznych na pakietach mlecznych u samicy.
Obcinanie ogonków - ma za zadanie ograniczenie kanibalizmu. Zabieg w pierwszych dniach życia nie stanowi większego problemu, nie wymaga znieczulenia.
Profilaktyka biegunek - podaż probiotyków.
Podaż preparatów żelazowych (per os lub w iniekcji) w pierwszych 3 dniach życia, ma ona na celu zapobieganie anemii fizjologicznej. Niezależnie od formy podania preparatu - iniekcyjnie czy pod postacią pasty (wybór preparatów dostępnych na rynku jest szeroki - Ferrodex, Ferrovet, Suiferrovit, Lactiferm i inne) powinno się to odbyć zawsze w 2-3 dniu po urodzeniu. Warto ten zabieg powtórzyć u prosiąt w 3 tygodniu życia, co poprawia ich odporność i ogólną kondycję. Nie podawać żelaza prosiętom z objawami biegunki.
Przed ukończeniem 3 tyg. życia kastracja knurków. Nie wykonywać kastracji w okresie odsadzania.
Dokarmianie prosiąt paszą stałą (najlepiej sypką) należy rozpocząć nie później niż w 14 dniu życia (ok. 50 g paszy na zwierzę).
Stosowanie zróżnicowanych mieszanek paszowych (zw. monogastryczne).
Nie stosować pasz zawierających substancje toksyczne, niewiadomego pochodzenia, zgniłych.
Karmienie paszą raz lub dwa razy dziennie z nieograniczonym dostępem do wody.
Oznakowanie prosiąt. W tym celu stosuje się: kolczyki uszne, elektroniczne identyfikatory bądź tatuaże.
W przypadku zaobserwowania wzmożonego „rycia” można wykonać kolczykowanie nosa. Obecne w tarczy ryjowej kolczyki sprzyjają wzrostowi zakażeń pasożytami wewnętrznymi.
Wpływ niskiej temperatury na prosięta-noworodki:
Wzrost przemian metabolicznych przy niedoborze substancji energetycznych.
Spadek odporności tkankowej - wnikanie do organizmu drobnoustrojów patogennych
Oziębienie powłokciała, niedotlenienie oraz niedokrwienie skóry.
Zaburzenia homeostazy flory saprofitycznej zasiedlającej p. pokarmowy (gł. E. coli) - biegunki.
Przy nadmiernym spalaniu węglowodanów - hipoglikemia, w końcowym etapie śpiączka.
80% upadków prosiąt przypada na 1-szy tydzień życia.
Zmniejszenie przyrostów masy ciała do 4 m-ca życia o ok. 14%.
Zwiększona zachorowalność do 25%.
Obniżenie aktywności życiowej prosiąt, obniżona zdolność do ssania:
Ilość siary pobranej przez prosięta w normalnych warunkach 300 - 500 ml/sztukę, w środowisku oziębionym 100 - 140 ml/sztukę
Spadek poziomu hemoglobiny i niedotlenienie nabłonka przewodu pokarmowego.
Obniżenie odporności organizmu prosiąt.
pH siary świni: 6.0 - 6,2
Siara powinna zostać podana prosietom bezpośrednio przed porodem ze względu na to, że:
Poziom immunoglobulin w siarze loch spada gwałtownie z każdą godziną po porodzie.
W 5 godz. po rozpoczęciu laktacji wynosi 50% stanu początkowego.
Zmniejszenie absorbcji immunoglobulin z przewodu pokarmowego osesków (szybkie złuszczanie komórek nabłonka jelita o właściwościach pinocytarnych).
Szybkie obniżanie się stężenia inhibitora trypsyny zawartego w siarze macior. W 24 godz. laktacji stężenie spada 10 - krotnie. Zadaniem inhibitora trypsyny jest inhibicja trypsyny, co umożliwia ochronę białek, w tym immunoglobulin przed strawieniem
Najczęstsze przyczyny usposabiające do występowania biegunek prosiąt:
Niedostateczne pobranie siary, a także niedobór mleka w trakcie odchowu.
Niedogrzanie prosiąt, wahania temperatur, wychłodzenie organizmu.
Błędy żywieniowe polegające na nagłej zmianie karmy, zbyt późnym rozpoczęciem dokarmiania.
Stres adaptacyjny i manipulacyjny.
Niedostateczna higiena pomieszczeń i pracy.
Trawienie u młodych świń:
Do ok. 6-7 tyg. życia przewód pokarmowy prosiaka jest przystosowany głównie do rozkładu mleka maciory.
Wymiana enzymów trawiących następuje do ok. 8 tyg. życia noworodka.
Do 4 tyg. głównym enzymem przewodu pokarmowego jest laktaza.
Poziom enzymów rozkładających białko i rośliny zbożowe jest stosunkowo niski.
Zapobieganie biegunkom u prosiąt:
Zabezpieczenie kojców porodowych przed przeciągami.
Zapewnienie prosiętom dogrzewania (lampy, promienniki podczerwieni, ściółka i maty).
Nie stosować nagłych zmian paszy u lochy.
Stopniowe wprowadzanie dokarmiania prosiąt przed odsadzeniem (minimum na 2 tyg. przed odsadzeniem).
Podawaniu wyłącznie pasz przeznaczonych dla określonej grupy wiekowej.
Podawanie składników stymulujących i zakwaszających treść jelitową (kw. mlekowy w paszy lub wodzie do picia).
Kontrolowaniu ilości spożywanej paszy.
Zastosowanie głodówki w dniu odsadzenia oraz stopniowe zwiększanie dziennej dawki pokarmowej po odsadzeniu.
Przegłodzenie prosiąt w trakcie trwania biegunki.
Immunizując zwierzęta należy wziąć pod uwagę:
Wpływ odporności biernej - laktogennej, na powstawanie odporności czynnej (ograniczenie skuteczności uodporniania czynnego).
Zalecany odstęp czasowy między kolejnymi podaniami szczepionek.
Prawdopodobny termin wystąpienia choroby, przeciwko której immunizujemy.
Stopień rozwoju immunologicznego prosiąt.
Rodzaj antygenu użytego do immunizacji.
Rodzaju zastosowanej szczepionki.