PREWENCJA

WETERYNARYJNA

IMMUNOPROFILAKTYKA

SWOISTA

SYLWIA BORYCKA

ROKSANA SAGALARA

SYLWIA BORYCKA

ROKSANA SAGALARA

RYS HISTORYCZNY

Tukidydes historyk
grecki, autor „Wojny
peloponeskiej” z roku
430 p.n.e

Rok 431 p.n.e zaraza w Atenach
prawdopodobnie dżuma

Typowe zmiany skórne dla ospy
prawdziwej (variola vera)
łac. varius – inny, odmienny,
upstrzony, nakrapiany

Około 2500 lat p.n.e w Chinach
oraz Indiach kapłani
wprowadzali ludziom donosowo
za pomocą długiej rurki lub na
skaryfikowaną skórę wysuszone
i sproszkowane strupy ospowe

W roku 1796 Edward Jenner zaszczepił małego
chłopca Jamesa Phibbs’a materiałem pobranym
od chorych krów ze zmianami ospowymi

ROBERT KOCH

LUDWIK PASTEUR

SZCZEPIONKI

Konwencjonal

ne

Nowej

Generacji

SZCZEPIONKI

KONWENCJONALN

E

SZCZEPIONKI

KONWENCJONALN

E

ŻYWE

ATEUNOWANE

ŻYWE

ATEUNOWANE

ZABITE

INAKTYWOWANE

ZABITE

INAKTYWOWANE

PODJEDNOSTKOWE

PODJEDNOSTKOWE

HETEROLOGICZNE

HETEROLOGICZNE

SZCZEPIONKI ŻYWE

ATENUOWANE

• Zostały opracowane przez Ludwika Pasteur’a
• Dzielą się na: proste monowalentne oraz

złożone multiwalentne

• Zarazek w organizmie namnaża się szybko
• Szczepienie przypomina zakażenie
• Szybka i długotrwała odporność
• Aplikacja drogą naturalną

• Zostały opracowane przez Ludwika Pasteur’a
• Dzielą się na: proste monowalentne oraz

złożone multiwalentne

• Zarazek w organizmie namnaża się szybko
• Szczepienie przypomina zakażenie
• Szybka i długotrwała odporność
• Aplikacja drogą naturalną

SZCZEPIONKI ZABITE

INAKTYWOWANE

• Ich powstanie datuje się od odkrycia przez

Salmona i Smitha (1886) aktywności

immunologicznej szczepów poddanych

działaniu wysokiej temperatury

• Zarazek nie namnaża się w organizmie
• Słabsza odporność
• Istnieje konieczność wzmacniania

adjuwantami

• Aplikowane jedynie drogą parenteralną

• Ich powstanie datuje się od odkrycia przez

Salmona i Smitha (1886) aktywności

immunologicznej szczepów poddanych

działaniu wysokiej temperatury

• Zarazek nie namnaża się w organizmie
• Słabsza odporność
• Istnieje konieczność wzmacniania

adjuwantami

• Aplikowane jedynie drogą parenteralną

SZCZEPIONKI
PODJEDNOSTKOWE

• Uzyskiwane przez dezintegrację patogenu,

wyosobnienie, oczyszczenie i nadanie właściwej

postaci określonym białkom i polisacharydom

zawartym w ścianie komórkowej bakterii lub

kapsydzie wirusów.

• Są bezpieczne
• Dają słabą immunogenność
• Przykład – szczepionka przeciwko kolibakteriozie

• Uzyskiwane przez dezintegrację patogenu,

wyosobnienie, oczyszczenie i nadanie właściwej

postaci określonym białkom i polisacharydom

zawartym w ścianie komórkowej bakterii lub

kapsydzie wirusów.

• Są bezpieczne
• Dają słabą immunogenność
• Przykład – szczepionka przeciwko kolibakteriozie

SZCZEPIONKI

HETEROLOGICZNE

• Niektóre grupy wirusów (nosówki, odry czy

świnki) wykazują krzyżowe podobieństwo

antygenowe przy jednoczesnym silnym

przystosowaniu do infekcji tylko jednego

gospodarza

• W związku z powyższym np. wirus odry

patogenny dla człowieka wprowadzony psu

działając jako antygen daje odporność na

nosówkę

• Niektóre grupy wirusów (nosówki, odry czy

świnki) wykazują krzyżowe podobieństwo

antygenowe przy jednoczesnym silnym

przystosowaniu do infekcji tylko jednego

gospodarza

• W związku z powyższym np. wirus odry

patogenny dla człowieka wprowadzony psu

działając jako antygen daje odporność na

nosówkę

SZCZEPIONKI

KONWENCJONALNE

90%

SZCZEPIONKI

KONWENCJONALNE

90%

SZCZEPIONKI

NOWEJ GENERACJI

10%

SZCZEPIONKI

NOWEJ GENERACJI

10%

SZCZEPIONKI

ATEUNOWANE

ORAZ ZABITE

60%

SZCZEPIONKI

ATEUNOWANE

ORAZ ZABITE

60%

SZCZEPIONKI

PODJEDNOSTKOWE

10%

SZCZEPIONKI

PODJEDNOSTKOWE

10%

SZCZEPIONKI NOWEJ GENERACJI

SZCZEPIONKI

REKOMBINOWANE

SZCZEPIONKI

WEKTOROWE

SZCZEPIONKI DNA

SZCZEPIONKI

MARKEROWE

(DELECYJNE)

SZCZEPIONKI JADALNE

SZCZRPIONKI

ANTYIDIOTYPOWE ORAZ

SYNTETYCZNE

SZCZEPIONKI

REKOMBINOWANE

• Istotą tego rodzaju biopreparatów jest

włączenie do genomu wektora genów z

drobnoustroju chorobotwórczego, które

zaczną kodować w nim antygeny ochronne

przeciw chorobie wywoływanej przez

drobnoustrój z którego pochodzą

• Przykład to preparat uodparniający przeciw

białaczce kotów

• Istotą tego rodzaju biopreparatów jest

włączenie do genomu wektora genów z

drobnoustroju chorobotwórczego, które

zaczną kodować w nim antygeny ochronne

przeciw chorobie wywoływanej przez

drobnoustrój z którego pochodzą

• Przykład to preparat uodparniający przeciw

białaczce kotów

SCHEMAT

SZCZEPIONKI
WEKTOROWE

• W szczepionkach wektorowych aplikuje

się nie immunogen lecz wektor do hodowli

komórek np. nerki świni, którym jest wirus

wakcynii zawierający gen lub geny

pochodzące od drobnoustroju

chorobotwórczego

• Silna odporność jak w przypadku

nauralnego zakażenie

• Główna wada: możliwość wywołania

poważnych komplikacji poszczepiennych

u osobników z obniżoną odpornością

• W szczepionkach wektorowych aplikuje

się nie immunogen lecz wektor do hodowli

komórek np. nerki świni, którym jest wirus

wakcynii zawierający gen lub geny

pochodzące od drobnoustroju

chorobotwórczego

• Silna odporność jak w przypadku

nauralnego zakażenie

• Główna wada: możliwość wywołania

poważnych komplikacji poszczepiennych

u osobników z obniżoną odpornością

SZCZEPIONKI
DNA

• Zawierają jedynie „nagi” DNA kodujący

dany immunogen

• DNA wprowadza się do odpowiedniego

plazmidu, a zawarty w nim promotor

wirus cytomegali lub mięsaka Roussa

umożliwia dotarcie plazmidu do jądra

komórki

• Aplikuje się je naskórnie lub na błony

śluzowe

• Są nieszkodliwe

• Zawierają jedynie „nagi” DNA kodujący

dany immunogen

• DNA wprowadza się do odpowiedniego

plazmidu, a zawarty w nim promotor

wirus cytomegali lub mięsaka Roussa

umożliwia dotarcie plazmidu do jądra

komórki

• Aplikuje się je naskórnie lub na błony

śluzowe

• Są nieszkodliwe

SZCZEPIONKI
MARKEROWE

• Zawierają mutanty (żywe lub zabite), którym

metodami biotechnologicznymi usunięto

gen lub geny, nieistotne dla ich replikacji w

hodowli tkankowej

• Skonstruowane je, aby odróżnić zwierzęta

szczepione od zwierząt zakażonych w

sposób naturalny

• Przykład: szczepionka przeciwko chorobie

Aujeszkiego oraz zakaźnemu zapaleniu nosa

i tchawicy bydła (IBR)

• Zawierają mutanty (żywe lub zabite), którym

metodami biotechnologicznymi usunięto

gen lub geny, nieistotne dla ich replikacji w

hodowli tkankowej

• Skonstruowane je, aby odróżnić zwierzęta

szczepione od zwierząt zakażonych w

sposób naturalny

• Przykład: szczepionka przeciwko chorobie

Aujeszkiego oraz zakaźnemu zapaleniu nosa

i tchawicy bydła (IBR)

STRATEGIA
D I VA

 Metoda odróżniania zwierząt zakażonych od

szczepionych

 Celowi temu służą specjalne testy serologiczne do

wykrywania przeciwciał przeciwko antygenom

usuniętym z zarazków szczepionkowych, które

występują u zwierząt zakażonych, a nie występują

u zwierząt szczepionych

 Umożliwia ocenę krążenia zjadliwych szczepów

danego zarazka w populacji zwierząt szczepionych

oraz ocenę skuteczności szczpionek w warunkach

terenowych

SZCZEPIONKI
JADALNE

• Umożliwiają eliminację ryzyka degradacji antygenu szczepionkowego w

przewodzie pokarmowym, gdyż roślinna ściana komórkowa chroni

antygen szczepionkowy i jednocześnie pozwala na jego uwalnianie w

przewodzie pokarmowym

• Doustnie podany antygen wzbudza ogólną i miejscową odpowiedź

immunologiczną

• Najczęściej stosowane metody połączenia genu czynnika zakaźnego z

genomem rośliny to:

 Metoda z wykorzystaniem plazmidu pTi, występującego naturalnie u

bakterii

Agrobacterium

tumefaciens

zakażającej

rośliny

dwuliścienne

 Metoda z włączeniem odpowiednich genów czynników zakaźnych do

DNA chloroplastów

 Metoda wprowadzenia obcego genu z wykorzystaniem wirusów

roślinnych

• Umożliwiają eliminację ryzyka degradacji antygenu szczepionkowego w

przewodzie pokarmowym, gdyż roślinna ściana komórkowa chroni

antygen szczepionkowy i jednocześnie pozwala na jego uwalnianie w

przewodzie pokarmowym

• Doustnie podany antygen wzbudza ogólną i miejscową odpowiedź

immunologiczną

• Najczęściej stosowane metody połączenia genu czynnika zakaźnego z

genomem rośliny to:

 Metoda z wykorzystaniem plazmidu pTi, występującego naturalnie u

bakterii

Agrobacterium

tumefaciens

zakażającej

rośliny

dwuliścienne

 Metoda z włączeniem odpowiednich genów czynników zakaźnych do

DNA chloroplastów

 Metoda wprowadzenia obcego genu z wykorzystaniem wirusów

roślinnych

SZCZEPIONKI

ANTYIDIOTYPOWE I

SYNTETYCZNE

• Syntetyzowane chemicznie metodami in vitro
• Wymagana jest dokładna znajomość nie tylko

sekwencji aminokwasów czynnych

immunologicznie epitopów występujących w

danym immunogenie, ale także ich struktura

przestrzenna

• Syntetyzować można tylko epitopy o prostej

liniowej strukturze takie jak: toksyna błonicza i

tężcowa

• Syntetyzowane chemicznie metodami in vitro
• Wymagana jest dokładna znajomość nie tylko

sekwencji aminokwasów czynnych

immunologicznie epitopów występujących w

danym immunogenie, ale także ich struktura

przestrzenna

• Syntetyzować można tylko epitopy o prostej

liniowej strukturze takie jak: toksyna błonicza i

tężcowa

SKUTECZNOŚĆ SZCZEPIEŃ

ZALEŻY OD:

1. Cech szczepionki

2. Natury samego zarazka

3. Drogi podania

4. Reakcji szczepionego osobnika

5. Okoliczności szczepienia

IDEALNA SZCZEPIONKA

POWINNA:

 Indukować swoistą odpowiedź immunologiczną

 Posiadać długotrwały okres przydatności

 Wymagać minimalnej liczby lub nie wymagać

podawania dawek przypominających

 Być bezwzględnie bezpieczna

 Być łatwa do podawania

 Nie mieć szkodliwego działania ubocznego

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ