IV. 1) NADWYŻKA FINANSOWA
Nadwyżka ekonomiczna- w makroekonomicznego pkt widzenia finansowym wyrazem nadwyżki ekonomicznej jest akumulacja pieniężna brutto. Inaczej określmy jako akumulacja pieniężna netto powiększona o amortyzację (przepływy pieniężne=akumulacja+amortyzacja). Akumulacja netto stanowi różnicę między utargiem a kosztami odnoszącymi się do tego utargu(nadwyżka utargu nad kosztami)jest to akumulacja ze sprzedaży skorygowana o saldo zysków i strat nadzwyczajnych stanowi akumulację całokształtu działalności. Występuje zawsze jako konkretna suma pieniędzy. W skali mikro ekonomicznej nadwyżka i jej wyraz finansowy zależy od formy własności firmy i jego kształtu prawnego. W podstawowych firmach prywatnych nadwyżką finansową jest zysk netto powiększony o amortyzację.
Akumulacja pieniężna zwana inaczej finansową składa się z :1) podatku VAT 2)akcyzy 3) zysku brutto. W przedsiębiorstwie wysokość akumulacji zależy od poziomu cen, kosztów, fizycznych rozmiarów sprzedaży, asortymentu sprzedaży. Im wyższy poziom cen tym wyższa akumulacja. Nadwyżka finansowa przedsiębiorstwa-można uznać kwotę obejmującą wynagrodzenia pracownicze oraz zysk netto i amortyzację z tym że szczególnie aktywną rolę odgrywają tu płace(ich maksymalizacja lub ich utrzymanie, jeśli jest to możliwe, w realnej, nie zmienionej wysokości). Wynika to z roli samorządu pracowniczego wpływającego na sposób postępowania przedsiębiorstwa. W drobnych przedsiębiorstwach prywatnych nadwyżką finansową jest różnica między przychodem a poniesionymi wydatkami. W skład tej nadwyżki wchodzą wydatki na konsumpcję właściciela i dalszy rozwój firmy.
2)ZYSK I JEGO FUNKCJE
Zysk stanowi główną treść nadwyżki finansowej rozpatrywanej z mikroekonomicznego pkt widzenia. Rola zysku wynika z funkcji jakie może pełnić w firmie pod warunkiem odpowiedniej organizacji danego podmiotu. Funkcje te można określić jako zbiór podstawowych reguł:
*zysk jest najbardziej ogólnym i wszechstronnym miernikiem oceny pracy przedsiębiorstwa
*zysk może motywować właścicieli kapitału i załogę do jego pomnażania
*zysk stanowi źródło samofinansowania rozwoju
Przyjęcie zysku jako miernika oceny wynika z jego walorów w tej roli:1)wskaźnik odzwierciedlający efekty działalności 2)ma syntetyczny charakter 3) ma najszersze pole recepcji(wiąże się ze wszystkimi elementami gospodarki przedsiębiorstw) 4) jest zawsze skwantyfikowany(określany jednoznacznie ilościowo).Zysk jako miernik efektywności skłania do maksymalizacji wielkości sprzedaży na którą jest popyt, wpływa na oszczędność kosztów, powoduje redukcję zapotrzebowania na czynniki wytwórcze. W firmach prywatnych zysk jest naturalnym motywem podejmowania i dalszej realizacji działalności. Zysk jest istotnym źródłem zwiększenia kapitału własnego a pośrednio pozycji firmy na rynku. Istone jest to że aby zysk mógł pełnić wymienione funkcje muszą one być realizowane jednocześnie.
3) FORMY WYNIKU FINANSOWEGO PRZEDSIĘBIORSTWA
Wynik finansowy może mieć wartość dodatnia lub ujemną . W pierwszym przypadku mamy do czynienia z zyskiem a w drugim zaś ze stratą. Wynik finansowy netto (zysk) stanowi różnicę między wynikiem działalności operacyjnej ( w tym na operacjach finansowych) skorygowanym o saldo wyniku na operacjach nadzwyczajnych(straty i zyski nadzwyczajne) a obowiązkowymi obciążeniami z tytułu podatku dochodowego i płatności z nim zrównanych. Wynik na działalności operacyjnej jest różnicą między sumą należnych przychodów ze sprzedaży towarów i innych składników majątku(rzeczywiste ceny po rabatach po podatku i odjęciu akcyzy jak jest; dotacje) a wartością sprzedanych wyrobów, usług innych składników majątku po koszcie wytworzenia lub cenie nabycia powiększonych o koszty ogólnego zarządu, koszty operacyjne oraz podatki obciążające sprzedawcę. Zysk na operacjach finansowych -różnica między przychodami z operacji finansowych (udziały w innych firmach, zyski ze sprzedaży, oprocentowanie lokat, dodatnie różnice kursowe) a kosztami prowadzonych operacji finansowych (odsetki, prowizje ,ujemne różnice kursowe).
4) MIERNIKI RENTOWNOŚĆI PRZEDSIĘBIORSTWA
Ze względu na postać możemy wyróżnić wskaźniki absolutne i relatywne. Absolutne wskaźniki traktujemy kwotę zysku i przyrost zysku. Kwota zysku wskazuje rozmiar osiągniętego efektu finansowego obliczany w kwocie- miara efektywności i rzeczywiste źródło samofinansowania . U czynienie z przyrostu zysku podstawy oceny przedsiębiorstwa może w krótkim horyzoncie czasowym wydatnie zwiększyć masę zysku. Może Janek pogorszyć sytuacje firmy w skutek źle realizowanych oszczędności. Podstawową grupę wskaźników służących do oceny przedsiębiorstwa stanowią mierniki określające rentowność =zyskowność sprzedaży, kosztów, majątku, kapitałów własnych. Wśród tych mierników istotna grupę stanowią wskaźniki rentowności obrotu. Mogą one mieć różną formę i przydatność analityczna co wynika z zawartości licznika (postać zysku) i mianownika(jego treść).
Wskaźnik zyskowności sprzedaży(rentowności): = zysk operacyjny/(dzielony na )sprzedaż netto informuje o wysokości zysku wygospodarowanego na działalności typowej który przypada na każdy 1 PLN wykonanego obrotu( w relacji do przychodów ze sprzedaży) lub procent np. 7% wartości przychodów. Uwidacznia efektywność działania w podstawowej dziedzinie do której firma została powołana.
Marż a zysku brutto: = zysk netto / sprzedaż netto Daje ogólny podgląd na rentowność sprzedaży ponieważ uwzględnia oprócz czynników operacyjnych także zyski poza operacyjne i efekty nadzwyczajne. Informuje zatem jaka wartość zysku wyrażona w złotych lub w % przypada na sprzedaż brutto lub netto.
Zyskowność sprzedaży: = zysk netto / sprzedaż netto Miernik ten wskazuje jaki realny uzysk w postaci zysku pozostającego w przedsiębiorstwie otrzymuje się z przychodu ze sprzedaży netto.
Rentowność kosztów:=(zysk netto+- zmiana kosztu)x100 / koszty własne +- zmiana kosztu Jest on relacją zysku do kosztów własnych(zysk/koszty). Stanowi on miarę efektywności poniesionych nakładów. Wskaźnik bardziej podatny na manipulacje i wahania niż miernikiem rentowności.
Zyskowność majątku= zysk netto / majątek Stosunek zysku netto do majątku. Daje pełniejszy obraz efektywności od poprzedniego. Majątek może być ujmowany najczęściej ze względu na dostępność danych wg wartości księgowej lub rynkowej. Wskaźnik zyskowności (rentowności )majątku zwany także wskaźnikiem zwrotu z inwestycji ilustruje efektywność firny w zakresie gospodarowania aktywami =miara jakości gospodarowania. Wada-nie uwzględnia wpływu struktury źródeł finansowania.
Rentowność kapitału: zysk netto x 100 / kapitał własny Miernik ten odzwierciedla opłacalność inwestowania w daną firmę. Jego wysokość powinna być wyższa od stopy inflacji i kształtować się na poziomie rynkowej stopy %. Można go porównać z oprocentowaniem kredytów(redyskontowego lub lombardowego) udzielonych przez bank centralny. Najniższym progiem opłacalności jest oprocentowanie wkładów terminowych. Wskaźnik rentowności można zaprezentować jako iloczyn trzech wskaźników:
zysk netto = zysk netto x sprzedaż netto x aktywa gospodarcze kapitał własny sprzedaż netto aktywa gospodarcze kapitał własny
Iloczyn ten służy do określenia wpływu poszczególnych czynników na poziom rentowności kapitału.
5.) PODZIAŁ I METODY PODZIAŁU ZYSKU
Wynik finansowy jest dzielony przy użyciu trzech metod: kalkulacyjnej, wynikowej i mieszanej.
Metoda kalkulacyjna polega na kształtowaniu zysku wg pewnych normatywów odnoszących się do jakiegoś nośnika np. premie z zysku dla załogi w relacji procentowej do płac . Ten system jest jednak słabo przystawalny do gospodarki rynkowej i stąd właściwe funkcjonowanie tylko w odniesieniu do NBP. Zysk w NBP jest kalkulowany w relacji do różnego typu podstaw(np. funduszu rezerwowego oraz funduszu płac0. I nawet tu nie występuje w pełni metoda kalkulacyjna, ponieważ wpłata zysku do budżetu ma charakter rezydualny(wpłaca się bowiem pozostałość po dokonaniu odpisów). Metoda wynikowa jest to metoda panująca. Polega ona na gruncie rzeczy na procentowym obciążeniu zysku na rzecz budżetu i dowolnym kształtowaniu pozostałości zysku.
Metoda mieszana jej elementy występowały do niedawna w przedsiębiorstwach państwowych. Dotyczyło to odpisu na rzecz budżetu w postaci obowiązkowej dywidendy. Podział taki występuje w spółkach akcyjnych w postaci odpisu w wysokości 8% zysku netto na rzecz zasilania kapitału zapasowego.
VII . 1)KURSY WALUTOWE
Kurs walutowy jest cena płaconą w walucie krajowej za jednostkę za jednostkę lub za 100 jednostek waluty obcej. Wyraża ona stosunek wymienny dwóch różnych walut. Kurs walutowy w gosp. rynkowej wpływa bezpośrednio na ceny towarów i usług w imporcie oraz eksporcie. Władze państw w większości państw ingerują w kursy walutowe. Poziom kursu może się kształtować wyłącznie pod wpływem popytu walut albo być ustalany przez władze państwowe(różny zakres ingerencji). Z punktu widzenia możliwości wahań kursów wyodrębnia się:
*kursy płynne wolnorynkowe, nazywane również zmiennymi lub elastycznymi które kształtują się wyłącznie pod wpływem popytu i podaży na rynku walutowym
*kursy sztywne nazywane również stałymi ustalane przez władze państwowe
*kursy walutowe pośrednie ustalane pod wpływem ograniczonej ingerencji państwa:
-kursy płynne wymagające okresowych interwencji walutowych
-kursy stałe o rozszerzonej marży wahań
-kursy korygowane skokowo
O kursie płynnym mówimy wtedy gdy władze korygują poziom kursu za pomocą interwencyjnych zakupów i sprzedaży walut na rynku. Jeżeli w kraju obowiązuje kurs sztywny to i wystąpi nierównowaga w bilansie to pojawiają się nielegalne transakcje kupna-sprzedaż walut po kursie czarnorynkowym. W Polsce kurs walutowy był do 11.IV.2000 r. regulowanym kursem płynnym kurs ustalany przez NBP wobec dolara amerykańskiego i euro, przy czym ze względu na inflację przyjęty był współczynnik dewaluujący (ok. 0,5% -0,3%). Rada Polityki Pieniężnej w dniu 11.IV.2000 podjęła decyzję o upłynnieniu złotego. Obowiązuje od 12.IV.2000 r. Sytuacja kraju mimo deficytu sięgającego 8% pozwoliła na rezygnację NBP z codziennego ustalania kursów. Funkcję regulatora przejął rynek i kształtuje wyłącznie pod wpływem sił popytu i podaży na rynku walutowym.
2)RYZYKO WALUTOWE
WYSTĘPUJĄ TRZY RODZAJE RYZYKA
*Ryzyko walutowe zwane kursowym wyrażające się w ryzyku zmiany kursu dla importera, eksportera, banku prze prowadzającego operacje walutowo-dewizowe oraz państwa.
Trzy rodzaje ryzyka walutowego:
-transakcyjne ryzyko kursowe
-ryzyko ekonomiczne
-ryzyko translacyjne (księgowe)
Przedsiębiorstwa przeprowadzają operacje ze względu na ;1)z konieczności bieżącego płacenia rachunków i zobowiązań w walutach obcych 2)dążenie do wyeliminowania lub zmniejszenia ryzyka kursowego związanego z przyszłymi płatnościami 3) w nadziei na osiągnięcie zysków ze zmiany kursów (strat)
Transakcyjne ryzyko -wyraz zysków i strat będący wynikiem zmiany kursu w transakcjach bieżących. Polega na zmianach relacji naszej waluty do innej i na zmianach relacji między sobą. Wahania powodują dodatnie i ujemne różnice kursowe. Ujemna powstaje gdy kurs waluty obcej w której powstała należność obniża się lub wzrasta kurs waluty w której zaciągnięto zobowiązanie. Dodatnia różnica dla inkasującego należności i regulującego zobowiązania powstaje gdy kurs waluty obcej w której były wyrażone należ. rośnie lub kurs walut w jakiej zaciągnięto zob. obniża się.
3) ZASADY I FORMY ROZLICZEŃ
W transakcjach zagranicznych przewiduje sie formę płatności : wolnodewizową albo kompensacyjna. Gdy maja do siebie zaufanie i zaraz po otrzymaniu towaru bądź wykonaniu usługi importer wystawia bankowi polecenie uregulowania należności wobec eksportera. Do odminnych form należą: inkaso i akredytywa. Eksporter w przypadku inkasa gotówkowego po zrealizowaniu umowy składa dokumenty które upoważniają importera do odbioru towaru i faktur oraz wekslem wskazującym na siebie jako reemitenta, a także przesyła instrukcję wydania dokumentów upoważniających do odebrania towaru w zamian za dokonanie inkasa. Bank eksportera przekazuje dokumenty do banku importera , bank importera przekłada je swojemu klientowi , wydaję dokumenty po wpłaceniu należności, owa suma trafia do baku eksportera który wpłaca te pieniądze na rach. eksportera.
Najczęściej występuje jednak sprzedaż na warunkach kredytowych. Jako forma rozliczenia jest wówczas stosowane inkaso akceptacyjne. Forma analogiczna do poprzedniej z tym że bank importera przekazuje swojemu klientowi dokumenty umożliwiające wejście w posiadanie dobra importowanego po zaakceptowaniu przezeń weksla na którym znajduje się określenie odroczonego terminu płatności. Zaakceptowany weksel wraca do banku eksportera a ten przekazuje go klientowi.
Kolejna forma jest akredytywa dokumentowa która zwiększa pewność zapłaty. Jest ona zobowiązaniem, banku importera na rzecz eksportera wystawionym na zlecenie importera. Zobowiązanie oznacza że należność zostanie zapłacona po złożeniu wskazanych przy uruchamianiu akredytywy dokumentów. Akredytywa ta jest dodatkowym zabezpieczeniem dla eksportera gdyby importer odstąpił od transakcji. Akredytywa występuje w 2 formach: odwołalnej i nieodwołalnej. Odwołalna może być wycofana i anulowana na wniosek importera bez zgody eksportera-powoduje słabe zabezpieczenie eksportera i cechuje niska prowizja. Nieodwołalna nie może być zmieniana bez zgody wszystkich uczestników transakcji- wysoka prowizja.
Kredyty transakcyjne-służ do sfinansowania opłat za dostawy importowane lub wykonane usługi. Kredyt finansowy-udzielane w dewizach i przeznaczone na dowolny cel importowy.
Kredyt kupiecki-udzielane bezpośrednio przez eksporterów importerom-kredyty są to towarowe, najczęściej krótkoterminowe. Eksporterzy przesyłają faktury a importerzy spłacają zobowiązania w określonym terminie. Drogi kredyt jego oprocentowanie ukryte w zawyżonej cenie kredytu.
FORFAITING - polega na zakupie przez forfaitera(banku lub innej instyt. Forfaitingowej)od klientów lub innego forfaitera terminowych należności pod warunkiem że wierzytelność jest zabezpieczona instrumentem finansowym akceptowanym przez forfartiera bez stosowania prawa regresu wobec klientów zbywających wierzytelność. Sprzedający(eksporter) wierzytelność wg. zasad forfaitingu otrzymuje natychmiastową zapłatę dyskontując weksel(pomniejszoną o koszty jakie ponosi forfaiter) i ani nie ponosi odpowiedzialności za realizację weksla ani nie musi zaciągać kredytu na sfinansowanie przedsięwzięcia. Importer natomiast nabywa towar na kredyt. W formie tej importer otrzymuje towar „jakby” na kredyt a eksporter otrzymuje zapłatę pomniejszona o prowizję forfaitera, często wliczona przez eksportera w cenę towaru. Sprzedający wierzytelność pozbywa się ryzyka związanego z niewypłacalnością dłużnika i ryzyka zmian kursów.