Badanie podmiotowe statyczne : pomiary linijne( długości i obwody kończyn), badanie części recepcyjnej OUN: ocena postawy ciała. Dynamiczne: badanie zakresu ruchomości, ocena siły mięśniowej, testy czynnościowe. Analiza chodu, badanie funkcji chwytnej, testy funkcjonalne( stopień samodzielności). Wywiad:1 dolegliwości teraźniejsze - ustalenie lokalizacji bólu, określenie od kiedy i kiedy utrzymuje się ból i zaburzenie czynności , ocen jakości bólu i wielkość zaburzenia czynności, ustalenie przyczyny wywołania bólu lub zaburzenia czynności, ustalenie w jakich sytuacjach pojawia się ból lub zaburzenie. 2 dotychczasowy przebieg: stan ogólny inne schorzenia w tym zakresie - ustalenie dotychczasowego przebiegu leczenia, określenie co spowodowało polepszenie lub zmianę dolegliwości, ocena czynności życiowych. 3 wywiad socjalny- dowiedzieć się jaki jest zawód wyuczony i wykonywany, inne zajęcia, sport, zapytać o wypadki, operacje na kręgosłupie, stawach, więzadłach, blizny na tkankach miękkich, sytuacja socjalna( rodzina, z kim mieszka na którym piętrze). 4 rozwój zdrowotny - wcześniejsze choroby współistniejące. 5 wywiad rodzinny - choroby w rodzinne dziedziczne.
Zasady oceny wzrokowej: w statyce - ocena wzrokowa rozpoczyna się z chwilą wejścia pacjenta do gabinetu. Zwraca się uwagę na sposób poruszania się i rozbieranie. Jest konieczne, aby pacjent rozebrał się całkowicie do spodenek. Badanie rozpoczyna się od oglądania postawy w pozycji stojącej swobodnej od przodu, tył i boku od stóp do góry. Zwraca się uwagę na zmiany poszczególnych odcinków kręgosłupa, układ i kształt stóp, podudzi, kolan, miednicy. Pacjenta należy ustawić w taki sposób aby pięty znajdowały się na jednym poziomie. Przed przystąpieniem do oceny należy z tyłu zaznaczyć wyrostki kolczyste wszystkich kręgów, dolne kąty łopatek, kolce biodrowe tylne górne. Z przodu wyrostki barkowe łopatek, wcięcie szyjne, kolce biodrowe p.g. , środek głowy k. udowej, rzepki oraz środek stawów skokowych. Z boku guzek większy k. ramiennej, nadkłykieć boczny k. ramiennej, wyrostki rylcowate k. łokciowej promieniowej, szczyty talerzy biodrowych, krętarz większy, szpary międzykolanowe, kostki boczne. Z przodu zwraca się uwagę na: kształt mostka, wysklepienie i kształt klatki piersiowej (symetryczna, asymetryczna) oraz na kształt kończyn dolnych (przebieg linii Mikulicza - koślawość bądź szpotawość stóp). Linia Mikulicza: Jest to linia , która biegnie od środka fałdu pachwinowego przez środek rzepki i pada na dużą kość śródstopia. Jeżeli linia biegnie od strony przyśrodkowej kolana to mamy do czynienia ze szpotawością. Jeżeli przebiega z boku to jest to koślawość.
Ocena wzrokowa c.d.: Z tyłu oceniamy symetrię położenia szpary kolanowej, fałdów pośladkowych, kolców biodrowych t. g., talerzy biodrowych, wys. Oraz głębokość trójkątów talii, ustawienie kątów dolnych łopatek i oddalenie ich od kręgosłupa a także położenie głowy ( kąt szyjno-barkowy). Pion spuszczony z guzowatości potylicznej powinien dzielić głowę na połowy, pokrywać się z linią wyznaczającą przebieg wyrostków kolczystych oraz bruzdą między pośladkową, przebiegać symetrycznie między przyśrodkowymi kłykciami k. piszczelowej i padać na środek linii łączącej obie pięty. Każde odchylenie w tej linii wskazuje na odchylenie od prawidłowej postawy ciała (skolioza) przy czy z5równoważnie ciała może być pełne ( skolioza skompensowana) lub niepełne ( nieskompensowana). Należy szczególną uwagę zwrócić na odchylenie od pionu wyrostka kolczystego C7, guzowatości pot. Zew., odchylenia głowy nierówność obciążenia kończyn dolnych. W tym celu możemy zastosować test dwóch wag, w którym pacjent obciąża jednakowo obie stopy ustawione na dwóch wagach tak aby nie widział wskazań. Wskazania mniejsze niż 2 kg wydają się być nie istotne, różnica w obciążeniu obu stóp powyżej 5 kg u osób dorosłych uznaje się za nieprawidłowe u dzieci 3 kg. Obserwację z boku rozpoczyna się od oceny odchylenia tułowia i kręgosłupa do przodu i do tyłu. W tym celu można wykorzystać pion, który powinien przebiegać przez przewód słuchowy zew. , trony kręgów szyjnych, staw ramienny, nieznacznie do przodu od trzonów kręgów piersiowych przecinając je na wys. Przejścia piersiowo - lędźwiowego, trzony kręgów lędźwiowych, podstawę k. krzyżowej, nieznacznie do tyłu od osi czołowej stawu kolanowego i stawu skokowo - goleniowego oraz staw poprzeczny stępu. Oceniając postawę ciała w tej płaszczyźnie należy zwrócić uwagę na wadliwe wysunięcie ramion i szyi ku przodowi wyrównanie hiperlordozą w górnym odcinku szyjnym. W takim przypadku otwór kanału słuchowego znajduję się przed pionem. Ocena wzrokowa w dynamice: Badanie chodu wymaga pomieszczenia o większej przestrzeni tak aby badana osoba mogła wykonać około 5 - 10 kroków. Zwraca się uwagę na symetryczność obciążania obu kończyn, długości kroków , płynność ruchów. Przed badaniem należy ocenić stan równowagi postawy stojącej rozłożenie ciężaru ciała na obu kończynach. Stanie na jednej nodze - przy otwartych i zamkniętych oczach. W warunkach prawidłowych pacjenci zachowują równowagę stojąc na jednej nodze przy zamkniętych i otwartych oczach. W stanie ostrym wypadnięcia funkcji przedsionkowego pacjent nie wykona próby.
Próba Romberga: Postawa swobodna ramiona uniesione w przód, stopy ustawione równolegle do siebie. Wykonujemy przy otwartych i zamkniętych oczach. Utrudniona próba Romberga: Pozycja swobodna ręce uniesione w przód, stopy w linii jedna za drugą. W warunkach prawidłowych pacjenci wykonują prz otwartych i zamkniętych oczach. W przypadku zaburzeń równowagi występuje chwianie, utrata równowagi, kończyny górne opadają. Dodatni wynik świadczy o uszkodzeniu móżdżku, ujemny przy zamkniętych oczach świadczy o wypadnięciu układu przedsionkowego lub sznurów tylnych rdzenia. Zmodyfikowany test kliniczny sensorycznej integracji równowagi: 1. na podłożu twardym - pacjent stoi swobodnie , ręce wzdłuż tułowia przy otwartych i zamkniętych oczach. 2. Na podłożu chwiejnym - to samo. Próba ujemna gdy pacjenci wykonują próby wszystkie. W czasie stania na miękkim podłożu przy zamkniętych oczach pacjenci mają wyłączony układ sensomotoryczne pacjenci bazują na sygnałach z układu przedsionkowego. Pomiar obwodów k.g.: na wys. Dolnego brzegu przyczepu m. piersiowego większego - pomiar długi od wcięcia szyjnego mostka do brzegu przyśrodkowego łopatki, pomiar krótki na wys. M. naramiennego od wcięcia pachowego przedniego do tylnego na wys , na wys. M. dwugłowego ramienia podając odległość od szczytu wyrostka łokciowego k. łokciowej., nieco powyżej stawu łokciowego, bliższy 1/3 przedramienia, około 4 cm od szczytu wyrostka łokciowego k. łokciowej, nieco powyżej stawu promieniowo - nadgarstkowego, szerokość dłoni. Pomiar obwodów k.d.: oceniamy masę mięśni pośladkowych - pomiar długi odległość od szpary pośladkowej do spojenia łonowego , pomiar krótki - od szpary pośladkowej do krętarza większego k. udowej, na wys. Fałdu pośladkowo - udowego, najszersze miejsce uda (obszerny przyśrodkowy), staw kolanowy , najszersze miejsce trójgłowego, powyżej kostki bocznej i przyśrodkowej, szerokość stopy.
Ocena czynnościowa narządu ruchu: charakterystyka czynnościowa stawu: 1 fizjologiczne napięcie mięśni - jest to stan napięcia, który nie podlega naszej woli i znajduje się pod wpływem autonomicznego układu nerw. - napięcie służące do przezwyciężenia siły ciężkości i utrzymania ciała w określonej postawie oraz równowadze przestrzennej; - napięcie pomocnicze wspiera mięśnie we wszystkich czynnościach zamierzonych i ruchach dowolnych, zwiększając jej płynność i dokładność. 2 zwiększone napięcie spoczynkowe ( hypertonus, spazm) z drażliwością uciskową lub bez niej. 3 Wzmożone napięcie - porażenie spastyczne charakteryzuje się drastycznym oporem przeciw wydłużeniu i rozciąganiu(objaw scyzorykowy), sztywność- opór przy rozciąganiu jest równomierny przez cały okres ruchu lub przebiega skokami. 4 zmniejszone napięcie spoczynkowe (hypotonus) - odruchowo zmniejszone napięcie, niedowład obwodowy. 5 obniżone napięcie mm ( porażanie wiotkie). Podstawowe właściwości działania mięśni: - zdolność kurczenia się, która jest czynnikiem reakcji na bodziec nerwowy i jest źródłem jego siły; - zdolność rozkurczania się i rozciągania, która jest podstawą jego elastyczności; - zdolność współdziałania z innymi mm. we właściwym czasie odpowiedniej sile , co nazywamy koordynacją działania. Nie ma wyizolowanego działania poszczególnego m. w naszym organizmie. M. działa w zespole z innymi mm. Mięśnie kurczące się wykonują pewną pracę. Wynikiem jej jest wprowadzenie w ruch jakiegoś odcinka ciała, stabilizacja innych odcinków ciała, czy też utrzymania odpowiedniego napięcia lub zachowania właściwej postawy. Aktywność mięśniowa: - izometryczna- występuje napięcie m. bez zmiany jego długości; - izotoniczna - jednostajne napięcie m. przy jego skróceniu; - auksoniczna- równoczesna zmiana długości i napięcia m.; - izokinetyczna- aktywacja przy stałych prędkościach kątowych; - izolityczna- utrzymuje się napięcie m. przy jego wydłużeniu.
Mięśnie biorące udział w ruchu czynnym dzielimy na grupy: - agonistyczne - odpowiadają za ruch, ich skurcz wprowadza w ruch dany odcinek ciała; - antagonistyczne- współdziałające, hamują ruch wykonywany przez agonistów; - synergistyczne - współdziałające przy ruchu, współdziałają z agonistami i pomagają w wykonaniu ruchu; - stabilizujące - ich skurcz i napięcie stabilizują sąsiednie stawy i utrzymują w odpowiedniej pozycji kończynę czy tułów ułatwiając tym samym wykonanie ruchu agonistom. Metody pomiaru siły mięśniowej: 1 obiektywne - pomiar siły za pomocą dynamometrów; Bioder ocenia siłę mm. obliczając moment siły w zależności od ustawienia kątowego. 2 subiektywne- test Lovetta, 6 stopni: 0- 0% siły mm., brak śladu skurczu m. 1 - 10% siły mm., ślad skurczu bez efektu ruchowego; 2 - 25% , ruch w pełnym zakresie w odciążeniu; 3 - 50% , ruch w pełnym zakresie, pokonanie masy własnego ciała i grawitacji; 4 - 80% to samo co na 3 z pokonaniem niewielkiego oporu; 5- 100% normalna siła mm.
Ocena siły mm. możemy rozpocząć od oceny mm. wskaźnikowych, są one unerwione gł. Przez 1 poziom rdzenia kręg. Jedno lub dwustronne osłabienie siły badanych mm. wskaźnikowych może świadczyć o zaburzeniu czynności rdzenia kręgowego na danym poziomie. C1 - upośledzone rotatory stawu biodrowo - szczytowego; C3 - upoś. Pochyły przedni, środkowy i tylny- odpowiedzialne za skłon do boku; C4 - upoś. Dźwigacz łopatki i czworoboczny; C5 - dwugłowy ramienia; C6- ramienno - promieniowy, prostownik stawu nadgarstkowo - promieniowego; C7 - trójgłowy ramienia, zginacze stawu nadgarstkowo- promieniowego, zginacze palców ręki; Th 1 - międzykostne i grzbietowe dłoni; L 1 - L2 - dźwigacz jąder; L2 - L3 - przywodziciel stawu biodrowego; L4 - piszczelowy przedni, głowa przyśrodkowa czworogłowego uda; L5 - piszczelowy tylny, prostownik palucha i palców stopy; S1 - strzałkowy długi i krótki, głowa przyśrodkowa trójgłowego łydki.
Ocena funkcjonalna narządu ruchu: 1 ruch czynny - zwracamy uwagę na płynność ruchu , zakres, jakość, czy włączają się mechanizmy kompensacyjne. 2 ruch bierny - ruch ten wykonuje fizjoterapeuta, zwracamy uwagę na występowanie łuku bolesnego, oceniamy zakres końcowy - miękki, elastyczny, twardy. Miękki jeżeli przekroczymy granicę ruchu czynnego przez napięcie tkanek miękkich - opór końcowy; elastyczny - przekraczanie granicy ruchu czynnego odbywa się dzięki rozciąganiu mm. ; twardy - znajdujemy w takich stawach, w których przekroczenie ruchu czynnego jest niemożliwe z powodu układu kostnego( opór kostny - wyprost w stawie kolanowym lub łokciowym) Określamy przyczynę występowania oporu - test oporu - służy on nam do prowokacji występowania bólu, rozróżniamy 1 pozycję spoczynkową stawu bądź aktualną 2 pozycja spoczynkowa to takie ustawienie stawu gdzie torebka stawowa jest maks. Rozluźniona, aktualna pozycja spoczynkowa - torebka staw. Jest maks. Rozluźniona w danym stawie patologicznym. Będziemy przykładać maks. Opór, który wywołuje napięcie izometryczne mm. Rozróżniamy następujące zakresy ruchu: 1 pełny zakres ruchu tj. wówczas kiedy ruch w stawie odbywa się od maks. Rozkurczu do maks. Skurczu mm. lub odwrotnie. Jest to zakres ruchu mający rzadko zastosowanie w życiu codziennym. 2 środkowy zakres ruchu tj. wówczas kiedy ruch w stawie odbywa się od stanu niepełnego skurczu mm. lub odwrotnie. Jest to zakres ruchu najczęściej stosowany w życiu codziennym. 3 zew. Zakres ruchu - ruch odbywa się od stanu pełnego rozkurczu do stanu połowy pełnego skurczu mm lub odwrotnie. 4 wew. Zakres ruchu - ruch odbywa się w stawie od stanu pełnego skurczu do stanu połowy pełnego rozkurczu i odwrotnie. Przykurcz i ograniczenie ruchu : oba te określenia nie są jednoznaczne, ponieważ do ograniczenia ruchu mogą doprowadzić: przykurcz - ograniczenie zakresu ruchu w stawie spowodowane zmianami chorobowymi tkanek miękkich a więc mm., ścięgien, torebek staw., więzadeł i skóry. Zesztywnienie tj. ograniczenie zakresu ruchu spowodowane zmianami chorobowymi elementów kostnych lub chrzęstnych wchodzący w skład , zesztywnienie może być całkowite lub częściowe. Przykurcz w zgięciu należałoby określić jako ograniczenie prostowania, przykurcz w wyproście należałoby określić jako ograniczenie zgięcia.
Rodzaje ruchów w stawach: 1 ruch ślizgowy - to ruch, w którym pomiędzy dwoma ciałami jeden punkt jednego ciała wchodzi w kontakt z ciągle nowymi punktami drugiego ciała. Tak jak piesta dookoła osi koła , tylko tutaj nie mamy oczywiście całkowitego okrążenia , lecz ruchy ograniczone w obydwie strony. Podczas ruchów czysty ruch ślizgowy nie występuje, bo żaden staw nie ma pow. Stawowych, ale tylko takie , które są przystające częściowo. Wszystkie stawy posiadają pewne nierówności, co powoduje, że ślizg po łuku stanowi jedynie komponent ślizgowy podczas odbywającego się tu ruchu toczenia i poślizgu. 2 Tocze4nie to ruch w którym między dwoma pow. Staw. Nowe punkty jednej pow. Wchodzą w kontakt z ciągle nowymi punktami drugiej pow. ( początkowe zgięcie stawu kolanowego i skroniowo - żuchwowego). Ruchy są tutaj podobne do ruchów koła u wozu poruszającego się po ziemi. Toczenie może występować tylko między pow. O różnym promieniu krzywizny. 3 ruchy obrotowe występują wtedy gdy 2 pow. Staw. O kształcie odcinków kuli stykają się w jednym punkcie i w tym punkcie statycznym jedna kość obraca się na drugi w stosunku do swojej długiej osi tak jak bąk obraca się na podłożu. Gra ślizgu stawowego : Ruchy w stawie zależą z jednej strony od jego budowy anatomicznej a z drugiej strony od mięśni, które ten ruch wykonują. Oprócz tego w tym stawie możliwe są ruchy przesuwania wzajemnego szeregów kostnych oraz ich rozciąganie - gra stawowa. Ruchy te można zbadać biernie. Niewielkie ślizgowe ruchy mają istotne znaczenie, gdyż są one punktem wyjścia do normalnej czynności ruchowej stawu.