Materiały na WDN
Uczymy poprawnej wymowy wzorując się na bazie literatury dziecięcej
Opracowanie: mgr B.Drążewska Rok szkolny 2002/03
Utwory literatury dziecięcej stwarzają wiele możliwości organizowania ciekawych zajęć ćwiczących wymowę. Dzięki nim możemy:
Doskonalić wymowę w zakresie poprawności artykulacyjnej, gramatycznej oraz wyrazistości wypowiedzi
Ćwiczyć prawidłowy oddech
Likwidować u dzieci błędy wymowy
Usuwać przyczyny niechęci błędy wymowy
Usuwać przyczyny niechęci do mówienia, a tym samym ułatwiać nawiązywanie słownych kontaktów
Ćwiczyć słuch fonematyczny
Dostarczać wzoru prawidłowej wymowy
Utwory literatury dziecięcej, aby spełniły swoją rolę, powinny być dostosowane do możliwości dzieci. Ze swobodą można z nich korzystać w pracy z tymi dziećmi, które wymawiają już wszystkie głoski, ale mówią mało wyraziście. Naśladowanie głosów przyrody, zwierząt, maszyn, itp. w zabawie związanej z utworem to doskonały bodziec, wyzwalający wyrazistą wypowiedź.
Podczas nauki wierszyków, wyliczanek należy zwracać uwagę nie tylko na dobre pamięciowe opanowanie utworu, ale też na wymowę. Nie jest zabiegiem zbyt skomplikowanym analiza fonetyczna danego tekstu przed przystąpieniem do pracy z dziećmi.
Np. jeśli tekst zawiera wielokrotnie powtarzającą się głoskę „S” można połączyć ją z zabawami w naśladowanie syczenia gąski (węża), powtarzać te
wyrazy i zwracać na nie uwagę zarówno dzieciom, które ją wymawiają, by podkreślały ją w mowie, jak i tym, które nie umieją jej wypowiadać, by osłuchały się z nią w wyrazach i uczyły się tej wymowy.
Literatura dziecięca powinna zawierać zarówno dobry tekst, jak i artystyczną ilustrację. Oba te elementy spełniają jednakowo ważne funkcje w pracy z dziećmi, chociaż zarówno z ilustracji, jak i z tekstu można korzystać w sposób od siebie niezależny.
Ilustracja w książce jest bodźcem, który zwraca uwagę dziecka, zachęca do oglądania, wywołuje zainteresowanie tekstem. Dzięki ilustracji dziecko może korzystać z książki samo, bez osoby dorosłej. Np. w oparciu o ilustracje przedstawiające zabawy dzieci latem, jesienią, zimą, wiosną, pytając się:
„Co dzieci robiły latem, jesienią, zimą, wiosną?” skłaniamy dzieci do różnicowania formy rzeczowej i męsko -osobowej w czasownikach (poprawne używanie końcówek -li, ły).
W zasadzie wszystkie utwory z literatury dziecięcej nadają się do ćwiczeń ortofonicznych.
Najczęściej stosowane są utwory:
„Żaba” (na podstawie utworu wykonujemy ćwiczenie: „Żaby” mające na celu przygotowanie narządów artykulacyjnych do recytacji wiersza -Z jednego lub obydwu policzków dzieci robia duży balon, mocno przy tym zaciskając usta i lekko uderzając w nie palcami, wytłaczają porcjami powietrze),
„Chrzan” („Panie chrzanie niech pan przestanie” -mówią te dzieci, które prawidłowo wypowiadają ”rz”, te które nie mówią, mogą naśladować „Płacz warzyw”,
„Chrząszcz” (na podstawie wiersza można bawić się w wyszukiwanie „bzyczących” słów, w cykadę świerszczy),
„Koncert życzeń”- Buczkówna (na podstawie wiersza ćwiczenie: pt. „Na łące” -gra dramatyczna z wykorzystaniem efektów naturalnych, głosów: bzyk, szu, szu, kle, kle, itp.).
„Bajeczki z obrazkami”- W. Sutiejew (opowiadanie o „Mrówce i grzybku” -utrwalenie prawidłowo artykułowanych głosek „sz”, „cz” w oparciu o wyrazy dźwiękonaśladowcze: „A deszcz pada i pada, a wiatr szumi i szumi”
„Przyjście wiosny” - J.Brzechwy - naśladowanie ptaków, zwierząt.
„Wiosenny wietrzyk”- Kulmowa (naśladowanie; wiatr - zaszumi, zamruczy, zaśwista, zatrzeszczy, nuci, szepcze)
„O gęsim jaju, raku nieboraku i kogucie piejaku” - E.Szelburg Zarembiny ( wyrazy dźwiękonaśladowcze: szlap, szlap, człap, człap, tur, tur,itp.).
„O wesołej Ludwiczce” - Świerszczyńskiej 9głosy wydawane przez:świnkę zajączka, śmiech Ludwiczki, itp.).
„Co słychać na wsi?” -W. Chotomskiej (naśladowanie odgłosów zwierząt).
„Dziadzio Mrok” -E. Szelburg - Zarembiny (zabawa inscenizowana naśladowanie zachowania i głosów głównych postaci).
„Lokomotywa”, Ptasie radio”, „Pan Tralaliński” - J.Tuwima.
Metodyka postępowania ortofonicznego z dziećmi w wieku przedszkolnym obejmuje wszystkie grupy ćwiczeń: oddychanie, fonację,logorytmikę, słuch fonematyczny, sprawność narządów mowy i artykulację.
Wszystkie te ćwiczenia można prowadzić w oparciu o literaturę. Ćwiczenia należy rozpoczynać już w najmłodszych grupach. Wszystkie należy przeprowadzać w formie zabawy jako integralną część wychowania. Należy tak dobierać teksty i formy zabaw, by zwiększając stopień trudności, przyzwyczajać dzieci do poprawnego wypowiadania się na co dzień.
Opracowanie ćwiczenia ortofonicznego dla dzieci 5- letnich
Stan wymowy dzieci:
1 zespół -5dzieci -wymawia wszystkie głoski prawidłowo i dobitnie
2 zespół -6 dzieci -wymawia wszystkie głoski prawidłowo, nie dobitnie
3 zespół - dzieci wymawia wszystkie głoski wyizolowane, ale w wyrazach je miesza sz-s, ż -z, cz -c,
4 zespół - dzieci -„sz”, „cz” wymawia wadliwie
5 zespół -2 dzieci -wymawia wadliwie: „ż”, „r”
Cel ćwiczenia:
a)kształtowanie przodu języka na łatwiejszych, a czasem trudniejszych grupach spółgłoskowych
b)pamięciowe opanowanie (przez osłuchanie) z wierszem.
Przebieg:
1.Zapoznanie dzieci ze znaczeniem słów: welocyped, automobil, nosorożec, krokodyle, strusie, jechać okrakiem (można kilka dni wcześniej przed recytacją).
2.Recytacja wiersza „Wycieczka” - K. Czukowskiego.
1.Jechały niedźwiedzie
na welocypedzie.
2.Za nimi kot bury
z ogonem do góry.
3.Za nimi w dorożce
dwa nosorożce
4.Za nimi strusie
w autobusie.
5.Małpa z rakiem
na psie okrakiem.
6.Kogut z indyczką
bryczką.
7.Kura z jajem
tramwajem.
8.Lew z krokodylem
automobilem.
9.Jadą wesoło, śmiechy, okrzyki,
chrupią po drodze
słodkie pierniki.
3.Omówienie wiersza i recytacja nauczyciela z dziećmi.
4.Uzupełnienie utworu dobranymi do pojazdów dźwiękami mowy, które mają ćwiczyć przód języka.
Np.:
-po 1 zwrotce -dzieci grupy 2 i 3 będą mówiły: dryń, dryń, dryń, dryń,
-po 2 zwrotce - dzieci grupy 2 będą mówiły: brzęk, brzęk, dryń,dryń
-po 3 zwrotce -dzieci grupy 4 i 5 wypowiadają: tap -cłap, dap - snap
-po 4 zwrotce - dzieci grupy 3 mówią: żżż -tuu, szszsz -sss
-po 5 zwrotce - dzieci grupy 4 i 5 mówią: wuw -hau,hau...
-po 6 zwrotce - dzieci grupy 1 mówią: - kukuryku, gul -gul -gul
-po 7 zwrotce - dzieci grupy 4i 5 mówią: kud -kudak, no-no-no
-po 8 zwrotce - dzieci grupy 3 mówią: żżż -tuuu, szsz - sss
ostatnią zwrotkę mogą wypowiadać: pierwsze trzy wersy dzieci z grupy 1-3, ostatni wers dzieci z grupy 4 i 5.
Opracowano na podstawie Elżbiety Sachajskiej „Uczymy poprawnej wymowy”