Hospicjum w służbie umierających Mirosław Górecki

Człowiek w obliczu śmierci

Człowiek współczesny daleki jest od racjonalnej refleksji nad śmiercią i uznania jej naturalności. Staje wobec niej bezradny
i bezbronny. Śmierć została wyrzucona nawet poza krąg wiedzy lekarskiej, z wyjątkiem przy­padków należących do medycyny sądowej, i uznana za chwilową porażkę nauki. Medycyna nastawiona na wyleczenie chorego zaniedbała funkcję opieki nad umierającymi. Z pomocą konającym w bólu i osamotnieniu przyszła opieka hospicyjna.

Początki opieki hospicyjnej

Idea opieki nad umierającymi powstała niemal u zarania ludzkości. We wszystkich społeczeństwach starożytnych istniały pewne formy opieki i udzielania pomocy osobom chorym i umierającym. Dopiero jednak chrze­ścijaństwo przyczyniło się do ich rozwoju i nadało im charakter instytucjonalny. Już w IV w. każde miasto miało posiadać przytułek dla wszelkiego rodzaju ludzi potrzebujących pomocy - ubogich, pielgrzymów, chorych, a także umierających. Największy rozwój instytucji charytatywnych typu hospicjum następuje w Średniowieczu, kiedy powstawały przy klasztorach i kościołach „izby gościnnye" (stąd pochodzi nazwa hospi­cjum, łacińskie słowo hospes znaczy „gość"). W izbach tych pielęgnowano chorych pielgrzymów i otaczano opieką przez okres ich niemocy. W przy­padku śmierci organizowano pogrzeb i chowano zmarłego na miejscowym cmentarzu.

Współczesna koncepcja opieki hospicyjnej

Cicely Saunders opra­cowała pełną, rozwiniętą koncepcję opieki hospicyjnej, dostosowaną do współczesnych warunków, potrzeb i możliwości. W 1967 r. założyła ona w Londynie specjalistyczny ośrodek opieki nad chorymi umierającymi na nowotwory - Hospicjum św. Krzysztofa. Pra­gnęła również wypracować metody uśmierzania bólu. Hospicjum św. Krzysztofa wypracowało w toku wieloletniej pracy mode­lową formę opieki nad umierającymi. Obecnie instytucja ta uznawana jest za wzorcową. Pełni rolę światowego centrum szkoleniowego. Zajmuje się kształ­ceniem nowych kadr medycznych dla innych ośrodków tego typu na całym świecie. Idea hospicjów upowszechniła się, zaczęły też powstawać podobne insty­tucje
w innych krajach.

Opieka hospicyjna opiera się na kilku powszechnie przyjętych zasadach.

1. Zasada pierwsza:

Leczenie ukierunkowane jest na objawy choroby. Ważne jest uśmierzanie bólu i zniesienia innych objawów choroby, oraz opieka psychi­czna i duchowa. Rozmowa z umierającym wymaga rygorystycznego przestrze­gania reguł: inicjatywa musi wyjść od wspo­maganego, nie należy wyjaśniać mu niczego o co sam nie pyta i nie należy udzielać kłamliwych odpowiedzi, zapewnienie umierającego, że może liczyć na pomoc, zostaje życzliwa obecność.

2. Zasada druga:

Pacjent hospicyjny traktowany jest jak osoba, a nie jak jednostka cho­robowa, „rzecz", którą należy uratować, wyleczyć. Implikuje to:

- konieczność zapewnieniu godnych człowieka warunków socjalno-bytowych,

- prawo do poszanowania oraz ochrony własnej tożsamości, poglądów i przekonań,

- prawo do śmierci,

- prawo do życia

3. Zasada trzecia:

Integralną częścią opieki nad umierającym Jest opieka nad jego rodziną zarówno w czasie jego choroby jak i po śmierci.

4. Zasada czwarta:

Polega na włączeniu rodziny do opieki nad chorym. W pielęgnację chorych powinny być włączone także dzieci. Nie należy izolować ich od umierających - co bardzo często się zdarza - ale pozwolić im pozostać przy nich. W ten sposób będą mogły oswoić się ze śmiercią oraz traktować umieranie Jako naturalną część życia.

5. Zasada piąta:

Opieka nad chorym prowadzona jest przez zespół pracowników hospicyjnych nawzajem siebie wspierających. Jedna osoba nie jest w stanie zaspokoić wszystkich fizycznych, psychicznych i duchowych potrzeb umierającego. Istnieje potrzeba działania zespołowego: lekarza, pielęg­niarki, księdza i wolontariuszy bez wykształcenia medycznego.

6. Zasada szósta:

Opieka hospicyjna ma charakter ciągły, zapewniony przez stały skład personelu, niezależnie od tego, czy przebywa on
w domu, w hospicjum czy w szpitalu. Hospicjum jest towarzyszeniem choremu.

7. Zasada siódma:

Personel opiekujący się chorym powinien być dostępny w każdej chwili, bez względu na porę dnia i nocy, zarówno dla pacjenta, jak i jego rodziny.

4. Główne typy opieki hospicyjnej

Zinstytucjo­nalizowane postacie opieki nad umierającymi:

a) hospicja stacjonarne - przeznaczone dla tych chorych, którzy są zupełnie samotni, bezdomni, bądź wymagają całodobowej, specjalisty­cznej opieki,

b) zespoły domowej opieki hospicyjnej, złożone z lekarzy, pielęgniarek, wolontariuszy bez wykształcenia medycznego i księdza, prowadzące opiekę nad chorymi w ich domach.

5. Formy pośrednie

Oprócz wyżej wymienionych form opieki hospicyjnej, wyróżnia się po­średnie formy opieki nad chorymi w stanach terminalnych. Biorąc za pod­stawę treść świadczonych usług można je podzielić na:

• Ośrodki opieki paliatywnej

Zabiegi, które mają na celu eliminowanie lub łagodzenie objawów choroby bez dążenia do jej wyleczenia przez usunięcie przyczyn.

• Ośrodki konsultacyjne

Wyspecjalizowane poradnie, które udzielają informacji chorym i ich rodzinom na temat różnorakich form pomocy, czasem pomagają w nawiązaniu kontaktów z hospicjum lub ośrodkami opieki paliatywnej, czasem świadczą także pomoc w granicach właściwej im formy poradnianej

7. Rola opieki hospicyjnej w życiu społecznym

Działacze hospicyjni przełamują tabu śmierci, przywracają jej wymiar społeczny, wychowują własnym przykładem do pełnego uczestnictwa w naj­trudniejszych, egzystencjalnych przeżyciach drugiego człowieka.

Hospicja są również ważnymi grupami nacisku. Poprzez swą działalność, doświadczenia i propagandę uświadamiają problemy ludzi chorych terminal­nie, potrzebę rozwijania medycyny terminalnej, opieki paliatywnej, nauczania tych przedmiotów w akademiach medycznych i szkołach pielęgniarskich, poszukiwania optymalnych form opieki nad ludźmi umierającymi.

Najczęstszym powodem doma­gania się eutanazji jest lęk przed cierpieniem oraz poczucie opuszczenia. Hospicjum nie walczy o prawny zakaz eutanazji, daje alternatywę godnej śmierci i dar życzliwej obecności w tej najtrudniejszej przeprawie.

---