Ekonomia i gospodarka
Wprowadzenie do gospodarki i ekonomii
Ekonomia - aikos - dom, nomos - prawo - nauka o prawach rządzących gospodarstwem
II. nauka o prawidłowościach, kt. rządzą procesami gospodarczymi, czyli działalnością gospodarczą ludzi *prawidłowości te określamy mianem PRAW EKONOMICZNYCH
Ekonomia jako nauka zajmuje się badaniem podmiotów gospodarczych, ich zastosowaniem w dziedzinie ich wykorzystania ograniczonych środków, które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji i konsumpcji
Pojęcie RZADKOŚCI odnosimy do ludzi pomiędzy sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują aby zaspokoić swoje potrzeby, a możliwościami ich wytworzenia.
FUNKCJE
- poznawcza - polega na tym, że dostarcza pewnej wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych, rządzących nimi prawidłowościami, przyczynach i skutkach np.: co produkować? Dla kogo?
- Aplikacyjna - jej ustalenia i wynikające z nich wnioski dostarczają pewnych wskazówek, które przydatne są w działalności gospodarczej i związków zawodowych
SĄDY POZYTYWNE I NORMATYWNE - STWIERDZENIA
Z sądami pozytywnymi mamy do czynienia, gdy dany badacz w rzeczywistości społeczno - gospodarczej odwołując się do faktów, stara się w sposób maksymalnie bezstronny przy użyciu naukowych metod wyjaśnić prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości i próbuje odpowiedzieć na pytania: jakie zjawiska i procesy mają wpływ na gospodarkę, jakie są przyczyny uwarunkowania pewnych zjawisk lub też jakie mogą być konsekwencje pewnych działań ludzkich
Z sądami normatywnymi mamy d czynienia wtedy, gdy dany badacz w rzeczywistości społeczno - gospodarczej wyraża swoje przekonania i formułuje swoje zlecenia, które są oparte na subiektywnym wartościowaniu zjawisk.
Podział ekonomii
- MIKROENONOMIA - bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę - gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, pojedyncze sektory i gałęzie gospodarcze, rynki dotyczące poszcz. Produktów i usług
*analizuje na danym rynku produkt
*bada czynniki, które mają wpływ na kształtowanie większości i podaży poszczególnych dóbr i usług
- MAKROEKONOMIA - bada przede wszystkim poszczególne czynniki, które mają wpływ na poziom i zmianę wielkości ekonomicznych, jak np.: globalna łączna produkcja i konsumpcja, globalna podaż produktów i usług, globalne zatrudnienie, globalne instytucje
*zajmuje się charakterystyką wielości agregatowej
Podmioty i decyzje ekonomiczne
1. gospodarstwo domowe - pełni funkcje: produkcyjną, konsumpcyjną
2. przedsiębiorstwo - ludzie dysponują określonymi środkami (ziemia, lokale budynki, maszyny, urządzenia, surowce, środki pieniężne, środki transportu), które są niezbędne do regularnego prowadzenia dział. gosp. W sferze produkcji, obrotu towarowego, czy usług
3. państwo - rola państwa w porównaniu z innymi podmiotami gosp. Ma charakter zróżnicowany
Ogół elementów, które składają się na gospodarkę danego kraju: system ekonomiczny, system ekon. - społ., system gospodarczy.
ELEMENT ekonomiczno - społeczny obejmuje:
1. zasoby materialne: przestrzeń geograficzna z występującymi w niej zasobami naturalnymi i wytworzonymi przez ludzi środkami produkcji i środkami konsumpcji
2. działalność gospodarcza - proces wytwarzania dóbr i usług mający na celu zaspokojenie potrzeb
3. reguły i normy prawne określające sposób tworzenia, pozycję oraz zasady funkcjonowania podmiotów gospodarczych
TYPY SYSTEMÓW ekonomicznych na przestrzeni wieków:
- wspólnota pierwotna
- niewolnictwo
- feudalizm
- kapitalizm
- socjalizm
Systemy ekonomiczne dzielimy na:
- samoregulujące - wolny rynek
- sterowane przez państwo
- mieszane
DOBRA MATERIALNE :
Produkty - gdy myślimy o nim jak o rezultacie produkcji
Dobra konsumpcyjne lub dobra produkcji - gdy myślimy o nich jak o środkach
zaspokojenia potrzeby
Środki produkcji (pracy) - gdy posługujemy się nimi w procesie produkcji
ZASOBY - w celu zaspokojenia potrzeb w procesie produkcji człowiek dokonuje produkcji
ZASOBY:
- naturalne
- ludzkie
- kapitałowe
ZASOBY:
- odnawialne: lasy
- nieodnawialne: ropa naftowa
Zasoby kapitałowe - rzeczowe składniki procesów wytwórczych, kt. stanowią wytwór pracy człowieka, środki pracy, zasoby pracy
Kapitały finansowe - środki pieniężne wyst. W różnych postaciach
RYNEK, POPYT, PODAŻ, CENA RÓWNOWAGI
Rynek - miejsce zorganizowane instytucjonalnie, w ramach którego mają miejsce transakcje kupna i sprzedaży czynników produkcji i wytworzonych dóbr np.: rynek pracy
Na rynku pojawiają się ceny i kształtują się relacje między nimi
*cena absolutna - funkcjonuje na użytek teoretyczny
*cena relatywna - stosuje się [przy obliczeniach, stanowi odzwierciedlenie relacji cen wiedzy produktami
fundament ekonomii
Prawo popytu i podaży
POPYT - zapotrzebowanie na dany produkt w danym miejscu, w danym czasie przy danej cenie
PRAWO POPYTU - wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się CETERIS PARIBUS popyt na to dobro, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta
CETERIS PARIBUS - założenie niezmienności pozostałych czynników, które mają wpływ na dane zjawisko ekonomiczne
Zmiany ceny i zmiany popytu
Jakakolwiek zmiana cen, wzrost lub spadek produkcji, powoduje przemieszczanie się popytu. Ruch popytu wzdłuż dolnej krzywej popytu
Popyt na samochody będzie zmieniać się różnie w skutek zmiany innych czynników np.: w skutek wzrostu lub obniżenia się dochodów
Wzrost dochodów konsumenta na wykresie powoduje przesuwanie się krzywej popytu D do krzywej popytu D'
Spadek dochodów powoduje przesuwanie się krzywej D do krzywej popytu D'
WNIOSKI
1. zmiana ceny dobra powoduje zmianę popytu wzdłuż danej krzywej popytu
2. cała krzywa przesuwa się z punktu D do D' na skutek zmian czynnika wywierającego wpływ na rozmiary popytu rynkowego.
czynniki te: dochody konsumentów, efekty naśladowania i demonstracji, gusty i preferencje, liczba ludności, ceny dóbr substytucjonalnych i komplementarnych, przewidywana cena relatywna
Gusty i preferencje
(moda- kolory modne, popyt się zwiększa)
wzrost proporcjonalny
dobra substytucyjne - dwa dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny na jeden z produktów przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt w kierunku dobra tańszego: masło i margaryna
dobro komplementarne - dwa dobra komplementarne, jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro: wzrost ceny aparatów powoduje spadek popytu na klisze
Przewidywanie cen relatywnych - spadek liczby ludności powoduje wzrost krzywej popytu w górę
EFEKT DEMONSTRACJI
1. efekt Giffenna - charakterystyczny dla dóbr podstawowych (rosnącej cenie towarzyszy rosnący popyt)
2. efekt Webbena - charakt. dla dóbr luksusowych (rosnącej cenie odpowiada rosnący popyt)
3. efekt snobizmu - występuje, gdy wielkość popytu na dane dobro zgłoszonego przez konsumenta zmienia się odwrotnie do wielkości popytu zgłoszonego przez pozostałych konsumentów.
PODAŻ
Ilość dóbr oferowanych na rynku przez producentów
Prawo podaży - wzrost (spadek) ceny rynkowej produktu CETERIS PARIBUS
Prowadzi do wzrostu (spadku) ilości oferowanych produktów.
Jakakolwiek zmiana ceny powoduje przemieszczenie się podaży wzdłuż krzywej podaży
Natomiast cała krzywa podaży będzie ulegała przesunięciu na skutek innych czynników
Czynniki mające wpływ na zmianę ceny
- ceny czynników produkcji (płace, surowce)
- udoskonalanie technologii
- podatki oraz subsydia - wyższe podatki przesuwają krzywą w górę, większe subsydia w dół
- przewidywanie cen - ograniczenie towarów podaży w teraźniejszości
- ilość przedsiębiorstw w gałęzi
Rodzaje faktoringu:
- właściwy - faktorant przelewa ostatecznie wierzytelność na faktora, odpowiedzialność spoczywa na faktorze
- niewłaściwy - objęta wierzytelność nie przechodzi w sposób ostateczny z przedsiębiorcy na faktora
DEL CREDERE - odpowiedzialność za cudzy dług
- mieszany - faktor określa kwotę graniczną do wysokości której przejmuje na siebie ryzyko niewypłacalności dłużników. Wierzytelności powyżej tej kwoty zostaną przelane na faktora na zasadzie faktoringu niewłaściwego. W miarę regulowania przez dłużnika należności może następować stopniowo włączanie do limitu wierzytelności faktoringu właściwego
FRANCHISING - sposób współpracy podmiotów gospodarczych z których jeden posiada kapitał (franchisobiorca) a drugi dysponuje sprawdzonymi metodami działania (franchisodawca). Określonym przedsiębiorcom udostępnia daną wiedzę, technologię, znak firmowy, metody produkcji. Istotą jest standaryzacja - wszyscy muszą dostosować się do określonych warunków:
- ten sam wygląd
- ten sam materiał
- ta sama reklama itd.
Bezpośredni - centrala zawiera umowę z przedsiębiorcą, który będzie prowadziła daną działalność
Pośredni - centrala zawiera umowę z jednym przedsiębiorcą który będzie organizował na danym terenie sieć - może być tworzona w formie franchisingu (subfranchising)
INFLACJA
Inflacja - proces wzrostu ogólnego poziomu cen. Mamy z nią do czynienia wówczas, gdy wzrost cen w jakimś okresie ma charakter względnie trwały. Warunkiem uruchomienia procesu inflacyjnego jest występowanie nierównowagi typu inflacyjnego, która prowadzi do powstania luki inflacyjnej (różnicy między globalnym popytem a podażą). Związana jest z 2 zjawiskami ekonomicznymi: wzrostem ogólnego poziomu cen, spadkiem siły nabywczej pieniądza (deprecjacja - za tą samą ilość pieniędzy można kupić mniej towarów_
Rodzaje inflacji:
- pełzająca - wskaźnik nie przekracza 5% rocznie
- krocząca - umiarkowana - wskaźnik cen oscyluje w granicach 5-10% rocznie
- galopująca - 10-150% rocznie
- hiperinflacja - powyżej 150% rocznie
- otwarta - wzrost cen nie jest hamowany przez państwo
- tłumiona - jest hamowana przez państwo
- stagflacja - (stagnacja + inflacja) - jeżeli PKB jest na niskim poziomie; towarzyszy jej zastój w gospodarce
- slumpflacja
- hiperslumpflacja
Powolny proces inflacyjny (inflacja pełzająca):
- wywołuje korzystny wpływ na przebieg procesów gospodarczych
- wpływa korzystnie na dynamikę wzrostu gospodarczego
- ułatwia pożądane zmiany cen
Wysoka inflacja powoduje:
- zniekształcenie informacyjnej funkcji ceny
- ucieczkę od pieniądza
- redystrybucję dochodów
- osłabienie aktywności gospodarczej
- wzrost niepewności
- wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej
TEORIE INFLACJI
a) monetarna (neoiliściowa) - nawiązuje do twierdzeń tradycyjnej ilościowej teorii pieniądza - ceny zmieniają się wprost proporcjonalnie do zmian ilości cyrkulującego pieniądza
FRIEDMAN - ekonomista amerykański, dokonał modyfikacji ujęcia tradycyjnego. monetaryści:
- uważają szybkość obiegu pieniądza lub wielkość popytu na pieniądz za funkcję niewielu zmiennych. W dłuższym okresie popyt na pieniądz, a więc szybkość obiegu pieniądza zmienia się bardzo powoli
- przyjmują, że podaż obiegu pieniądza w obiegu jest wielkością w stosunku do gospodarki zewnętrzną, znajduje się pod kontrolą państwa
- twierdzą, że wzrost przeciętnego poziomu cen ma miejsce wtedy, kiedy ilość pieniądza w obiegu rośnie szybciej niż produkcja. W związku z tym przyczyną inflacji jest błędna polityka pieniężna państwa
b) popytowa - nadmierny popyt, którego nie równoważy podaż towarów i usług „ciągnie” ceny w górę. Istnienie luki inflacyjnej wywołuje inflację popytową
Przyczyny:
- miękka polityka pieniężna Banku Centralnego (zbyt tani kredyt)
- szczodra polityka budżetowa - deficyt budżetowy
- nadmierna skłonność do inwestowania w stosunku do możliwości gospodarki
- wysoki poziom eksporty netto
SPIRALA INFLACYJNA - spirala płac i cen. Wzrost cen wyrobów konsumpcyjnych oznacza spadek realnych dochodów ludności. Jeśli ludność wystąpi z żądaniem podwyżki płac, nastąpi proporcjonalny do wzrostu ogólnego poziomu cen, poziom płac. W wyniku tego ceny produktów i usług zwiększą się.
c) kosztowa - rosnące koszty produkcji wypychają ceny do góry (występuje obecnie)
przyczyny:
- wzrost cen surowców, paliw, energii na rynkach międzynarodowych
- zwiększenie podatków pośrednich
- podniesienie cen towarów importowanych
- nadmierny wzrost płac w stosunku do wydajności pracy
Odpowiedzialność ponoszą:
- związki zawodowe, które wymuszają wzrost płac
- monopole, dyktujące ceny monopolistyczne
- wielkie korporacje, które realizując politykę planowej długofalowej stopy zysku podnoszą ceny
BEZROBOCIE A INFLACJA
Phillips - stwierdził istnienie stałej relacji między tempem wzrostu płac nominalnych a poziomem bezrobocia. Spadek bezrobocia powoduje szybszy wzrost płac, z kolei zwiększenie rozmiarów bezrobocia - stosunkowo niewielkie ograniczenie tempa ich wzrostu
Krzywa Phillipsa - w okresie wysokiej koniunktury, gry popyt na siłę roboczą rośnie, przedsiębiorcy są skłonni zgodzić się na szybszy wzrost płac, natomiast w okresie słabnącej aktywności gospodarczej, zajmują oni stanowisko sztywniejsze
ZASOBY I STRUMIENIE AGREGATOWE
Wielkości gospodarcze mają 2 postacie:
Zasoby - określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie
Strumienie - określają tempo, z jakim zmieniają się określone zasoby
Agregacja wielkości ekonomicznych wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek pomiaru:
a) naturalne - w odniesieniu do np.: zatrudnienia i bezrobocia - mierzenie w osobach
b) pieniężne -
- nominalna wartość agregatów - pieniężna
- realna wartosć agregatów
a) KRYZYS - jest stanem regresu gospodarczego, gdy pojawiają się trudności ze zbytem towarów i następuje wzrost zapasów. W tej fazie spadają ceny papierów wartościowych, podaż przewyższa popyt, więc ceny towarów spadają. Ograniczeniu ulega produkcja, więc wzrasta bezrobocie. Kryzys szybko przenosi się z gałęzi do gałęzi. Faza kryzysu kończy się w momencie, gdy spadek produkcji zostaje zahamowany.
b) Depresja - oznacza stabilizację gospodarki, zatrzymanie tendencjo spadkowych
c) Ożywienie - nagromadzone zapasy towarów zostają sprzedane a rosnący popyt wymaga rozszerzenia produkcji. Ceny wykazują tendencje rosnącą, ożywia się działalność kredytowa, rośnie zatrudnienie, gospodarka wkracza w fazę rozkwitu
d) Rozkwit - boom - następuje szybki wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia, aktywność gospodarcza osiąga najwyższy poziom aż do momentu załamania kryzysowego, który zapoczątkuje następny cykl.
Rodzaje wahań cyklicznych:
a) Kitchina - krótkie - 3,5 roku - występuje tutaj duża amplituda wahań
b) Juglara - średnie - 8-10 lat - zapoczątkowuje je kryzys w Anglii w 1825 roku
c) Kondratiewa - 50-60 lat - - małe amplitudy wahań
TEORIE CYKLU
a) koncepcja egzogeniczna - cykl to wynik zjawisk zewnętrznych - koncepcja Jevonsa; przyczyny cykliczności mają przyczyny w pojawianiu się zwiększonej ilości plam na słońcu, jedna z pierwszych teorii cyklu koniunkturalnego
- koncepcja cyklu politycznego - w wyniku zmian priorytetów ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu pozyskania wyborców
b) endogeniczna - cykl jest związany z danym systemem. Czynniki zewnętrzne mogą jedynie zakłócić procesy endogeniczne nie naruszając długookresowej wewnętrznej logiki procesów gospodarczych.
ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE argumenty za ekonomiczną rolą państwa wiążą się z następującymi czynnikami:
1) konieczność zabezpieczenia systemu gospodarczego od strony instytucjonalno - prawnej - tworzenie norm prawnych i instytucji chroniących prawo
2) niedoskonałość rynku i konkurencji w praktyce, związane z monopolizacją gospodarki, prowadzące do nieprawidłowej alokacji zasobów gospodarczych - państwo może usuwać bariery wejścia na rynek, przeciwdziałać monopolizacji
3) występowanie negatywnych efektów zewnętrznych w zakresie produkcji i konsumpcji - państwo może nakłonić podmioty gospodarcze do pokrywania całości lub części kosztów związanych z ograniczeniem negatywnych skutków ich działalności
4) istnienie dóbr publicznych - chodniki, oświetlenie ulic, policja, straż pożarna - dobra te są mało opłacalne w sektorze prywatnym i bez państwa mogłyby zaniknąć
5) państwo może podejmować różne zadania stabilizacyjne przeciwdziałając bezrobociu, ograniczaniu zjawisk negatywnych
6) podejmowanie przez państwo zadań zmierzających do pewnej redystrybucji dochodów, wyrównywania warunków startu życiowego
7) zapewnienie opieki ludziom starym, upośledzonym, chorym
FUNKCJE PAŃSTWA:
- tworzenie ładu instytucjonalno - prawnego - tworzenie norm prawnych oraz instytucji chroniących własność prywatną i prawa poszczególnych jednostek
- alokacyjna - polega na podejmowaniu działań sprzyjających odpowiedniej alokacji zasobów gospodarczych, rozszerzanie prywatnej przedsiębiorczości i rynku, wspieranie konkurencji, usprawnienie systemu obiegu informacji ekonomicznej, eliminowanie barier wejścia na rynek, działania mające na celu rozwój biedniejszych obszarów, zagrożonych bezrobociem (tworzenie stref ekonomicznych)
- stabilizacyjna - - podejmowanie działań stabilizujących gospodarkę: osiągnięcie i utrzymanie wzrostu gospodarczego, wyeliminowanie lub ograniczenie inflacji, bezrobocia, zmniejszenie amplitudy wahań koniunktury, najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji. Najważniejsze cele polityki makroekonomicznej państwa: polityka fiskalna - manipulowanie poziomem podatków i wydatków państwa; monetarna - manipulowanie przez BC stopą wzrostu podaży pieniądza
- redystrybucyjna - działania zmierzające do niwelowania zbyt dużych różnic majątkowych i dochodowych oraz pomoc ludziom starym, upośledzonym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami: świadczenia pieniężne, w naturze
PAŃSTWO pełni 2 aspekty:
- realny ekonomicznej roli państwa
- regulacyjny ekonomicznej roli państwa
POGLĄDY SZKOŁY KLASYCZNEJ - LIBERALIZM GOSPODARCZY
Koncepcja „państwa - minimum” - ekonomiści klasyczny, szczególnie A. Smith
- prywatna inicjatywa, przedsiębiorczość, osobiste interesy jednostek
- zgodność interesów zapewnia „niewidzialna ręka” tynku
- rynek działa dobrze wtedy, gdy panuje prawo i porządek w gospodarce, a konkurencja nie jest ograniczana przez monopole
- państwo jako instytucja zapewniająca obronę narodową, stojąca na straży porządku, gwarantująca wolności
- państwo powinno chronić konkurencję, tworzyć instytucje prawne
- funkcje ekonomiczne państwa powinny być sprowadzone do minimum
TEORIA KEYNESA
- aktywne uczestnictwo państwa w rozwiązywaniu problemów wywołanych słabościami rynku
- rozszerzenie funkcji państwa
- najważniejszy problem w systemie kapitalistycznym to zatrudnienie - przyczyna to niedostateczny globalny popyt
- aby zlikwidować bezrobocie należy:
* prowadzić politykę wzmożonej emisji taniego pieniądza, roboty publiczne finansowane tak, aby nie hamować inwestycji prywatnych, główne źródło finansowania to dług publiczny
polityka redystrybucji dochodów -* opodatkowanie progresywne wysokich dochodów ulgi dla inwestorów, zasiłki
* działania zmierzające do ograniczenia importu
- najważniejsze cele polityki ekonomicznej to walka z bezrobociem i stabilizacja państwa
MIERNIKI EFEKTYWNOŚCI
Zasoby - określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie
Strumienie - określają tempo, w jakim zmieniają się określone zasoby
Agregacja wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek pomiaru:
a) jednostki naturalne - do np.: zatrudnienia i bezrobocia - miara w osobach
b) jednostki pieniężne:
- nominalna wartość agregatów
- realna wartość agregatów
PKB - rynkowa wartość wszystkich produktów finalnych wytworzonych w danym kraju w ciągu jednego roku
Metody obliczania
1) pomiar wielkości produkcji - licząc PKB należy uwzględnić wyłącznie dobra i produkty finalne (końcowe) a nie wolno wliczać dóbr pośrednich. Aby uniknąć błędy podwójnego liczenia, liczy się tylko wartość dodaną (przyrost wartości dóbr w wyniku określonego procesu produkcji)
2) pomiar wielkości dochodów - sumuje się dochody właścicieli czynników produkcji
- wynagrodzenie za pracę
- dochody właścicieli kapitału
- zyski właścicieli firm
Nie wlicza się transferów - renty, emerytury, zapomogi, zasiłki, ponieważ nie są ine dochodami czynników produkcji
3) pomiar wielkości wydatków - wlicza się wydatki, które ponoszą: gospodarstwa domowe - C; przedsiębiorstwa - J; wydatki rządowe - G
w gospodarce zamkniętej
PKB= C+J+G
W gospodarce otwartej
PKB = C+J+G+ Nex (nadwyżka eksportu nad importem)
Prodykt Narodowy Brutto to PKB skorygowany o ogólne dochody otrzymane zza zagranicy z tytułu wykorzystania tam krajowych zasobów wytwórczych pomniejszone o spłatę długu zewnętrznego
PNB w cenach czynników produkcji= PKB w cenach czynników produkcji + dochody netto z tytułu własności za granicą
PKB i PNB są miarami produkcji uwzględniającymi inwestycje brutto. Miarą uwzględniającą inwestycje netto jest Produkt Narodowy NETTO
PNN = PNB - amortyzacja
DETERMINANTY DOCHODU NARODOWEGO
Pojęcia pomocnicze:
Czynniki determinujące poziom dochodu narodowego:
Jest wytwarzany przez 3 elementy: nakłady pracy, nakłady kapitału, technikę produkcji
PNB= technika produkcji (nakłady kapitału, nakłady pracy)
a) technika produkcji - możemy scharakteryzować za pomocą dwóch wielkości: -
- wydajności pracy - wielkość produkcji na jednego zatrudnionego,
wydajność pracy= PNB/nakłady pracy
- kapitałochłonności - relacja kapitału do produkcji - charakteryzuje technikę produkcji od strony dokonywanych nakładów. Wyższemu poziomowi kapitałochłonności towarzyszy wyższy poziom wydajności pracy
kapitałochłonność= nakłady kapitału/PNB
POZIOM DOCHODU NARODOWEGO jest iloczynem zatrudnienia i wydajności pracy:
PNB= wydajność pracy * nakłady pracy
CYKLICZNOŚĆ ROZWOJU GOSPODARKI
Cykl koniunkturalny - to okresowe zmiany poziomu aktywności gospodarczej