UTWORY PIROKLASTYCZNE

Tworzą się one albo wskutek rozpylania ciekłej lawy podczas wybuchu, albo są to skały wyrwane z podłoża wulkanu lub dawnych części stożka wulkanicznego i rozdrobnione siłą wybuchu.

Bomby i szlaki. Wulkany wyrzucają fontanny i bryły lawy, które krzepną w powietrzu i spadają jako bomby wulkaniczne. Wyrzucane w powietrze fragmenty szklistej, nieco pęcherzykowatej lawy o średnicy 10 cm noszą nazwę szlaki.

Scoria są to niewielkie kawałki wielkości orzecha gąbczastej lawy wyrzucane przez wulkan i krzepnące w powietrzu.

Lapille jest to materiał gruboziarnisty, złożony z fragmentów wielkości grochu lub orzecha, powstałych z rozdrobienia lawy ciekłej lub częściej � z pokruszenia starych law.

Piaski i popioły wulkaniczne stanowią jeszcze drobniejszą frakcję materiału piroklastycznego. Powstają one albo z rozpylenia ciekłej lawy, albo z rozpylonego siłą wybuchu starego materiału wulkanicznego.

Pumeks tworzy się z wyrzucanych w powietrze bryłek lawy gorącej i pieniącej się pod wpływem wydobywających się z nich gazów. Bryłki pumeksu opadają wcześniej niż popiół i dlatego gromadzą się w spodzie pokryw popiołowych.

Zasięg wyrzucanych materiałów piroklastycznych wokół wulkanów może być bardzo duży. Osiąganie dużych wysokości przez popioły ułatwione jest przez prądy gorących gazów wydobywających się krateru. W niektórych przypadkach tworzą się gorące chmury, będące mieszaniną stałych części, jak popioły i pyły, a nawet bomby z parą wodną i gazami. Podczas wybuchów wulkanicznych tworzą się nieraz spływy popiołowe, przypominające spływy błotne. Lawiny wulkaniczne powstają przez wysadzenie i rozdrobnienie skał stożka utworzonych w poprzednich erupcjach.

Tufy wulkaniczne są to scementowane popioły i piaski wulkaniczne. Gdy niezastygłe popioły opadają na powierzchnię i zlepiają się z sobą, tworzy się porowaty utwór podobny do pumeksu zwany ignim-brytem. Brekcje wulkaniczne składają się z pokruszonego materiału zlepionego lawą. Mogą to być eutaksyty, tj. różne odłamki skał spojone lawą i ułożone warstwowo. Gdy materiał piroklastyczny, najczęściej popioły, zostanie zmieszany z materiałem osadowym, piaskiem lub iłem, tworzą się tufity. Tufy zmienione metamorficznie noszą nazwę tufoidów.

Kreda jeziorna, ziemia okrzemkowa

Kreda jeziorna, wapienna skała osadowa powstała w wyniku wytrącania się węglanu wapnia w porośniętych roślinnością zbiornikach (jeziora, bagna). W Polsce spotykana w wielu miejscach na Niżu Polskim.

Ziemia okrzemkowa, bezpostaciowa forma krzemionki o barwie białej lub żółtej - pulchna, porowata masa. Występuje jako skała osadowa powstała z krzemionkowych szkieletów okrzemek. Jako domieszki zawiera krystobalit i kwarc. Wykazuje odporność na działanie wielu czynników chemicznych. Stosowana jest jako adsorbent, materiał izolacyjny, składnik zasypek.

Torf , skała osadowa należąca do grupy skał organogenicznych. Stanowi produkt procesu torfienia polegającego na biochemicznych i strukturalnych przemianach obumarłych szczątków roślinności bagiennej (torfowiskowej), zachodzących w warunkach silnego uwilgotnienia i trwałej anaerobiozy (braku dostępu tlenu). W skład torfu wchodzą substancje organiczne (kwasy huminowe i ich związki, celuloza, hemiceluloza, lignina, bituminy) zawierające duże ilości węgla (ok. 60%) i azotu, a także substancje mineralne (krzemionka, żelazo, fosfor, wapń i in.).

Warstwa,lamina

Warstwa - zindywidualizowane nagromadzeni osadu, którego wymiary poziome są wielokrotnie większe od jego grubości i które jest oddzielone od góry i od dołu mniej lub bardziej wyraźnymi granicami powstałymi w wyniku procesów sedymentacyjnych.Granice miedzy warstwa są ostre lub stopniowe i mogą być wyrażone w różny sposób przez zmianę składników osadu zmianę jego cech teksturalnych lub strukturalnych zwłaszcza struktur sedymentacyjnych przez powierzchnie nieciągłości itp.

Warstwa, podstawowa forma występowania skał osadowych, będąca produktem litogenezy. Stanowi nagromadzenie osadu, którego wymiary poziome znacznie przewyższają wymiary pionowe (grubość). Oddzielona mniej lub bardziej widocznymi, w przybliżeniu równoległymi powierzchniami granicznymi: górną (stropem) i dolną (spągiem). Grubość warstwy mierzona prostopadle do stropu i spągu nazywa się miąższością.

Położenie warstwy w przestrzeni określają:

1. bieg - kąt zawarty między kierunkiem północnym a tzw. linią biegu warstwy (linia przecięcia się warstwy z płaszczyzną poziomą), mierzony zgodnie z ruchem wskazówek zegara,

2. upad - kąt zawarty między powierzchnią warstwy a płaszczyzną poziomą (czyli kąt nachylenia określonej powierzchni strukturalnej),

3. kierunek upadu - strona świata, w którą skierowany jest upad.

Lamina, w geologii:

1. najcieńsza wyróżnialna warstwa w zwięzłym lub luźnym osadzie, która makroskopowo (gołym okiem) nie wykazuje wewnętrznego zróżnicowania (warstwowania).

2. warstewka, cienka warstwa osadu o grubości do 1 cm.

Uziarenienie frakcjonalne - warstwowanie, frakcjonalne � uziarenienie polegające na kierunkowej zmianie przeciętnej lub maksymalnej średnicy ziaren. Wyróżnia się: jednokrotne, normalne, opóźnione, przerywane stopniowane, symetryczne, wielokrotne.

Hieroglify - występujący na dolnej powierzchni ławicy odlew drobnej formy erozyjnej lub śladu pozostawionego przez organizm także występująca na tej powierzchni wypukła forma będąca odzwierciedleniem struktury deformacyjnej osadu (np. pograz) hieroglify stanowią dobry wskaźnik ułożenia warstw - pozycji spągu warstw.

Hieroglify, wypukłe formy o charakterystycznych, często złożonych kształtach, występujące na dolnych czyli spągowych, powierzchniach ławic (lub warstw) skał osadowych.

Wyróżnia się dwie podstawowe grupy hieroglifów:

* organiczne (skamieniałości śladowe) są to odlewy śladów utworzonych na dnie morskim przez poruszające się po nim zwierzęta (np. trylobity, małże, robaki obłe), przykładowo mogą to być ślady żerowania czy pełzania po dnie.

* mechaniczne są to odlewy śladów utworzonych przez czynniki mechaniczne, przykładowo ślady wleczenia po dnie (hieroglify wleczeniowe), ślady uderzania (hieroglify uderzeniowe) czy działalności płynącego prądu (hieroglify prądowe).

Badania hieroglifów dostarczają wiele danych o środowisku i warunkach sedymentacji osadów i skał osadowych, w których one występują. W skałach, które później uległy deformacji, pozwalają na ustalenie, gdzie znajduje się góra (strop), a gdzie dół (spąg) warstw skalnych, co ma duże znaczenie w ustalaniu budowy geologicznej silnie sfałdowanych masywów górskich.

Niestateczne warstwowanie gęstościowe (odwrócone) układ dwu warstw luźnego osadu, w którym warstwa górna ma większa gęstość niż warstwa dolna.

<< 1 2

Minerały główne skał magmowych: łyszczyki

Wersja do druku

ŁYSZCZYKI (MIKI)

Łyszczyki są uwodnionymi glinokrzemianami potasu oraz kationów dwu- i trójwartościowych: glinu, magnezu, żelaza i innych. Tworzenie się tych minerałów wymaga obecności pary wodnej, dlatego występują one głównie w skałach głębinowych, natomiast brak ich wśród składników krystalizujących z law w warunkach wulkanicznych. Łyszczyki występują powszechnie w wielu skałach. Należą do głównych minerałów skał magmowych, są ważnymi składnikami skał metamorficznych i często występują w skałach osadowych. Minerały należące do tej grupy są pospolite w wielu zwietrzelinach, gdzie zwracają na siebie uwagę charakterystycznym blaszowatym kształtem i połyskliwością (tzw. kocie złoto). Blaszki łyszczyków wykazują doskonałą łupliwość i sprężystość. Wszystkie łyszczyki posiadają budowę trójwarstwową Najistotniejszą rolę wśród łyszczyków odgrywają następujące minerały:

* muskowit,

* serycyt,

* biotyt

MUSKOWIT KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: muskowit krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.

Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.

Połysk: perłowy.

Rysa: biała.

Twardość: 2 - 2,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,8 - 2,9 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Muskowit jest pospolitym minerałem skałotwórczym. Występuje w skałach magmowych i metamorficznych. Znany jest także ze skał osadowych, gdzie występuje jako składnik allogeniczny, w postaci drobnych łusek i blaszek. W skałach magmowych pojawia się głównie w dwumikowych granitach i granodiorytach. W skałach wulkanicznych jest nieobecny. W utworach pegmatytowych kryształy muskowitu osiągają niekiedy znaczne rozmiary, tworząc złoża o znaczeniu gospodarczym. Muskowit jest również pospolitym składnikiem skał metamorficznych, głównie łupków łyszczykowych (mikowych) oraz gnejsów. Jest on ważnym komponentem materiału glebowego, gdzie występuje w postaci pojedynczych ziarn.

SERYCYT KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]

Serycyt jest mikrokrystaliczną odmianą muskowitu, powstającą głównie wskutek rekrystalizacji.

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: serycyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: blaszkowy o zarysie heksagonalnym.

Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.

Połysk: perłowy.

Rysa: biała.

Twardość: 2 - 2,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,8 - 2,9 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Podobnie jak muskowit. Często pojawia się jako produkt wietrzenia skaleni. Jest typowym minerałem skał metamorficznych.

BIOTYT K(Mg,Fe2+)3[(OH,F)2AlSi3O10]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: biotyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.

Barwa: zawsze ciemna, brunatna z odcienien zielonawym lub czerwonawym lub całkiem czarna.

Rysa: biała.

Twardość: 2,5 - 3,0.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,8 - 3,4 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Biotyt jest najbardziej pospolitym minerłem wśród łyszczyków, posiadającym duże znaczenie skałotwórcze. Podobnie jak muskowit występuje głównie w granitach i granodiorytach, znany jest również z ciemnych skał żyłowych. Biotyt powszechnie występuje w niektórych skałach metamorficznych, takich jak łupki łyszczykowe (mikowe) czy gnejsy. W budowie skał osadowych odgrywa znacznie mniejszą rolę niż muskowit, ponieważ charakteryzuje się mniejszą odpornością na wietrzenie chemiczne. Obecność biotytu w glebach zaznacza się jedynie tam, gdzie procesy wietrzenia zachodzą bardzo powoli. Przyjmuje tam postać wydłużonych, blaszkowatych ziarn.

Wersja do druku

Materiały z geologii

Program ćwiczeń z geologii ogólnej,

litearatura do ćwiczeń z geologii ogólnej,

Wiek Ziemi,

Tabela stratygraficzna (prosta),

Tabela stratygraficzna (rozbudowana),

Cechy makroskopowe minerałów,

Skały magmowe:

Klasyfikacja skał Dokument Corel Draw 8.0

Główne minerały:

kwarc,

plagioklazy,

skalenie potasowe,

skaleniowce,

łyszczyki,

krzemiany wstęgowe (amfibole),

krzemiany łańcuchowe (pirokseny),

krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz),

WSZYSTKIE,

przegląd minerałów,

przegląd skał,

Skały osadowe:

Główne minerały:

minerały krzemionkowe,

węglany,

sole,

siarczany,

minerały ilaste,

fosforany,

tlenki i wodorotlenki żelaza,

WSZYSTKIE,

przegląd minerałów,

przegląd skał,

Minerały skał oasdowych dokument pdf

Skały okruchowe dokument pdf

Struktury sedymentacyjne skał okruchowych dokument pdf

Skały węglanowe dokument pdf

Skały krzemionkowe dokument pdf

Skały alitowe, fosforanowe dokument pdf

Skały metamorficzne:

Materiały cz. I dokument word

Materiały cz. II dokument word

Materiały cz. I - prezentacja ppt (sfx)

przegląd skał,

Materiały dodatkowe:

* Skaly krystaliczne o skladzie zblizonym do granitoidow

Cechy makroskopowe minerałów skałotwórczych

Wersja do druku

Większość występujących w przyrodzie minerałów tworzy ciała krystaliczne o uporządkowanej budowie wewnętrznej. Budujące je atomy usytuowane są względem siebie w ściśle określonym położeniu, tworząc sieć przestrzenną. W zależności od występujących elementów symetrii wyróżnia się następujące układy krystalograficzne:

1. trójskośny,

2. jednoskośny,

3. trygonalny i heksagonalny,

4. rombowy,

5. tetragonalny,

6. regularny

Kryształy posiadają określony kształt, nazywany pokrojem. Wyróżnia się następujące pokroje kryształów:

* izometryczny, gdy kryształ ma identyczne lub zbliżone wymiary w trzech kierunkach, modelem jest sześcian

* tabliczkowy, gdy kryształ ma różne wymiary w trzech kierunkach, modelem jest prostopadłościan

* płytkowy, gdy kryształ ma podobne wymiary w dwóch kierunkach, zaś w trzecim jest wyraźnie mniejszy od poprzednich, modelem jest kartka papieru

* listewkowy, gdy kryształ ma różne wymiary w trzech kierunkach, przy czym jeden wymiar wyraźnie przeważa nad pozostałymi,

* słupkowy, gdy kryształ ma podobne wymiary w dwóch kierunkach, w trzecim zaś wymiar wyraźnie większy od dwóch poprzednich (w przypadku, gdy wymiar trzeci bardzo znacznie przeważa nad pozostałymi, można wyróżnić pokrój pręcikowy igiełkowy lub włóknisty).

Do wytworzenia dobrze wykształconych, dużych kryształów dochodzi w przyrodzie rzadko. Najczęściej mają one postać kryształów wrosłych, tzn. obrośniętych ze wszystkich stron przez inne kryształy. Kryształy dobrze wykształcone spotyka się też w postaci kryształów narosłych, np. na powierzchni szczelin, pęcherzy i innych wolnych przestrzeni w skałach. Najczęściej jednak minerały o budowie krystalicznej tworzą ciała dobnokrystaliczne, w postaci form zbitych, ziarnistych, naciekowych (stalaktyty, stalagmity), konkrecji itp.

Minerały bezpostaciowe (o nieuporządkowanej budowie) nie tworzą kryształów, lecz występują w formie skupień, jako żele mineralne (np. opal) lub szkliwa wulkaniczne, powstające na skutek gwałtownego ochłodzenia magmy.

Dokładną metodą badania minerałów jest analiza mikroskopowa, w której pod mikroskopem polaryzacyjnym określa się ich właściwości optyczne. Przy rozpoznawaniu minerałów stosuje się ponadto analizy i badania chemiczne, rentgenograficzne, derywatograficzne (różnicowa analiza termiczna), mikroskopię elektronową i skaningową oraz wiele innych. Wiele minerałów można dokładnie zidentyfikować na podstawie zespołu charakterystycznych właściwości makroskopowych.

Barwa. Zależy ona od rodzaju i charakteru ułożenia atomów w przestrzeni, które wpływają na pochłanianie i odbijanie promieni świetlnych. Wyróżnia się minerały:

* barwne, o niezmiennej, charakterystycznej barwie,

* zabarwione, o barwie pochodzącej od domieszek innych substancji,

* bezbarwne.

Rysa. Jest ona barwą sproszkowanego materiału. Bada się ją pocierając minerałem o niepolerowaną płytkę porcelanową. Minerały barwne dają rysę barwną, zaś bezbarwne i zabarwione mają zawsze rysę białą.

Przezroczystość. Określa ona zdolność minerałów do przepuszczania promieni świetlnych. Wyróżnia się minerały:

* przezroczyste (np. kwarc),

* przeświecające (np. chalcedon),

* nieprzezroczyste (większość minerałów).

Minerały przezroczyste często zatracają tę cechę na skutek obecności drobnych próżni, banieczek gazów i spękań.

Połysk. Jest to cecha powierzchni minerału (jego ścian bądź powierzchni powstałych po jego rozbiciu), określająca sposób w jaki odbija ona promienie świetlne. Wyróżnia się następujące rodzaje połysku:

* metaliczny: właściwy i półmetaliczny,

* niemetaliczny: diamentowy, szklisty, tłusty, perłowy, jedwabisty i matowy.

Łupliwość. Jest to zdolność minerałów do pękania pod wpływem uderzenia bądź nacisku na części ograniczone powierzchniami płaskimi. Łupliwość nie występuje u minerałów bezpostaciowych i u niektórych minerałów krystalicznych. Minerały mogą wykazywać łupliwość w jednym lub w kilku kierunkach. Kierunki te są w danym krysztale zawsze takie same, niezależnie od kierunku przyłożenia siły, np. uderzenia. W zależności od łatwości pękania minerału oraz stopnia prawidłowości powierzchni, łupliwość dzielimy na:

* doskonałą,

* bardzo dobrą,

* wyraźną,

* niewyraźną (słabą),

Przełam. Cecha ta mówi nam o braku łupliwości. Minerał wykazujący przełam, pęka wzdłuż powierzchni zupełnie przypadkowych, jak np. kwarc. Ze w zględu na kształt tych powierzchni wyróżnia się następujące typy przełamów:

* równy (powierzchnie zbliżone do płaskich),

* nierówny: muszlowy (przypominający kształtem powierzchnię muszli), haczykowaty, zadziorowaty i inne.

Niektóre minerały pod wpływem uderzenia pękają wzdłuż słabo zaznaczających się, niezbyt równych powierzchni, które nie przecinają całego kryształu. Cecha ta określana jest jako oddzielność. Posiadają ją np. niektóre granaty.

Twardość. Jest to opór jaki stawia minerał przy próbie zarysowania go ostrym narzędziem. Próbę wykonuje się swobodnie pociągając ostrzem po powierzchni minerału, bez stosowania silnego punktowego nacisku, powodującego jej kruszenie bądź miażdżenie. Twardość minerałów określa się porównując ją do twardości minerałów wzorcowych, tworzących skalę Mohsa. Jest to zestaw 10 minerałów ułożonych kolejno od najmniej do najbardziej twardego:

1. talk Mg3[(OH)2Si4O10]

2. gips CaSO4 . 2H2O

3. kalcyt CaCO3

4. fluoryt CaF2

5. apatyt Ca5F(PO4)3

6. ortoklaz K[AlSi3O8]

7. kwarc SiO2

8. topaz Al2F2SiO4

9. korund Al2O3

10. diament C

Skala twardości Mohsa podaje tylko następstwo twardości, a więc szereg minerałów rysujących kolejno wszystkie poprzednie. W praktyce cała skala Mohsa jest rzadko stosowana, a twardość określa się pośrednio. Minerały o twardości 1 i 2 dają się łatwo zarysować paznokciem, o twardości 1 do 4 - gwoździem żelaznym, o twardości do 5 - ostrzem stalowym. Minerały o twardości 7 i większej są zdolne zarysować szkło. Twardość jest cechą charakterystyczną i stałą dla danego minerału. W wypadku wielu kryształów mieszanych, zwłaszcza glinokrzemianowych, może się ona zmieniać w pewnych, ściśle określonych dla danego minerału granicach. Istnieją też minerały, w których twardość jest cechą kierunkową, np. dysten. Twardość określamy badając minerał w stanie świeżym, nie zmienionym w wyniku późniejszych procesów, np. wietrzeniowych. Minerały zwietrzałe mają na ogół twardość niższą.

Gęstość właściwa. W przypadku niektórych minerałów stanowi doskonałą cechę rozpoznawczą (np. barytu - 4,5 g . cm-1, galeny - 7,58 g . cm-1). Większość minerałów skałotwórczych ma jednak gęstość rzędu 2,5 - 3,5 g . cm-1. Cecha ta zatem w badaniach terenowych nie ma zatem praktycznego znaczenia.

Inne cechy. W przypadku niektórych minerałów w badaniach makroskopowych wykorzystywane są inne charakterystyczne cechy. Należą do nich

* kruchość (np. turmalin),

* sprężystość (np. muskowit),

* giętkość (np. gips),

* kowalność (np. srebro rodzime),

* smak (np. halit),

* magnetyzm (np. magnetyt),

Wersja do druku

Materiały z geologii

Program ćwiczeń z geologii ogólnej,

litearatura do ćwiczeń z geologii ogólnej,

Wiek Ziemi,

Tabela stratygraficzna (prosta),

Tabela stratygraficzna (rozbudowana),

Cechy makroskopowe minerałów,

Skały magmowe:

Klasyfikacja skał Dokument Corel Draw 8.0

Główne minerały:

kwarc,

plagioklazy,

skalenie potasowe,

skaleniowce,

łyszczyki,

krzemiany wstęgowe (amfibole),

krzemiany łańcuchowe (pirokseny),

krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz),

WSZYSTKIE,

przegląd minerałów,

przegląd skał,

Skały osadowe:

Główne minerały:

minerały krzemionkowe,

węglany,

sole,

siarczany,

minerały ilaste,

fosforany,

tlenki i wodorotlenki żelaza,

WSZYSTKIE,

przegląd minerałów,

przegląd skał,

Minerały skał oasdowych dokument pdf

Skały okruchowe dokument pdf

Struktury sedymentacyjne skał okruchowych dokument pdf

Skały węglanowe dokument pdf

Skały krzemionkowe dokument pdf

Skały alitowe, fosforanowe dokument pdf

Skały metamorficzne:

Materiały cz. I dokument word

Materiały cz. II dokument word

Materiały cz. I - prezentacja ppt (sfx)

przegląd skał,

Materiały dodatkowe:

* Skaly krystaliczne o skladzie zblizonym do granitoidow

KWARC

W zależności od rodzaju skał (magmowe, osadowe, metamorficzne) występują w nich różne minerały krzemionkowe. W skałach magmowych może występować jedynie tzw. kwarc α lub β. W skałach osadowych poza allogenicznymi ziarnami kwarcu α lub lub β, występują też autogeniczne formy krzemionki w postaci opalu, chalcedonu i kwarcu β. W warunkach metamorficznych minerały opalu i chalcedonu przekrystalizowują w kwarc β i jest on w nich jedynym minerałem krzemionkowym.

KWARC SiO2

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: kwarc α krystalizuje w układzie heksagonalnym a kwarc α w trygonalnym. Najczęstszą postacią kwarcu α jest podwójna piramida heksagonalna połączona ze łabo wykształconym (krótkim) słupem heksagonalnym. Kwarc β ma silnie wykształcone ściany słupa heksagonalnego, który zakończony jest dwoma romboedrami

Pokrój kryształów: izometrychny (α), słupowy (β). Słupy kwarcu β są z reguły znacznie wydłużone.

Barwa: bezbarwny (kryształ górski), często zanieczyszczony domieszkami barwiącymi. Różnorodne odmiany, w związku z ich częstym występowaniem otrzymały swoje nazwy mineralogiczne: biały - kwarc mleczny, szary - dymny, czarny - morion, żółty - cytryn, czerwony - krwawnik, fioletowy - ametyst.

Połysk: obie odmiany posiadają połysk na ścianach szklisty, a na przełamie tłusty.

Rysa: biała.

Twardość: 7,0 - wzorcowa w skali Mohsa.

Łupliwość: obie odmiany nie wykazują łupliwości, mają zatem przełam, który w przypadku kwarcu α jest muszlowy, a w przypadku kwarcu β jest muszlowy lub nierówny. Powierzchnie przełamu są z reguły gładkie.

Inne właściwości: kruchy.

WYSTĘPOWANIE

Powstawanie dwóch odmian tlenku krzemu (α, β) związane jest z temperaturą, w której powstają minerały. Powyżej 573oC powstaje odmiana α, a poniżej tej temperatury odmiana β. Po obniżeniu temperatury poniżej 573oC, kwarc α przechodzi w kwarc β zachowując jednak swą postać. Dlatego też tak naprawdę mówiąc o kwarcu α powinniśmy mieć na myśli paramoprfozy kwarcu β po kwarcu α. Najładniejsze okazy kwarcu pochodzenia magmowego związane są z krystalizacją form odmiany β tworzących kryształy narosłe na ścianach szczelin i próżni skalnych. Kwarc ten jest związany z krążeniem w górotworze roztworów pomagmowych, z których krystalizują pegmatyty. W warunkach magmowych tworzyć się może wyłącznie kwarc α, który tworzy jednak wyłącznie kryształy wrosłe, ściśle zrośnięte z innymi minerałami (szereg Bowena). Jest to powodem trudności w rozpoznaniu niektórych cech tego minerału.

PLAGIOKLAZY

Plagioklazy są glinokrzemianami sodu i wapnia. Tworzą one szereg izomorficzny albit - anortyt. Albit jest glinokrzemianem sodu, zaś anortyt glinokrzemianem wapnia. Ogniwa pośrednie szeregu izomorficznego plagioklazów stanowią mieszaninę albitu i anortytu, o różnej zawartości tych minerałów:

* albit może zawierać 0 - 10% anortytu,

* oligoklaz może zawierać 10 - 30% anortytu ,

* andezyn może zawierać 30 - 50% anortytu,

* labrador może zawierać 50 - 70% anortytu,

* bytownit może zawierać 70 - 90% anortytu,

* anortyt może zawierać 90 - 100% anortytu,

Plagioklazy zasobne w albit określane są jako kwaśne, zaś zasobne w anortyt jako zasadowe.

ALBIT - ANORTYT Na[AlSi3O8] - Ca[Al2Si2O8]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: wszystkie plagioklazy krystalizują w układzie trójskośnym.

Pokrój kryształów: zwykle grubotabliczkowy.

Barwa: jasna - biała, szara, szaro - zielonkawa, kremowa, czasem żółta lub brunatna.

Połysk: szklisty, perłowy.

Rysa: biała.

Twardość: 6,0 - 6,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: stopniowo zwiększa się od 2,61 g . cm-1 (albit) do 2,77 g . cm-1 (anortyt).

WYSTĘPOWANIE

Plagioklazy występują we wszystkich skałach magmowych, z wyjątkiem skał bardzo nie dosyconych krzemionką, oraz w skałach metamorficznych (gnejsy). Udział w budowie skał osadowych mają jedynie plagioklazy kwaśne, o większej od plagioklazów zasadowych odporności na wietrzenie.

SKALENIE POTASOWE

Skalenie potasowe są składnikami wielu jasnych, bogatych w krzemionkę skał magmowych i metamorficznych. Uczestniczą również w budowie niektórych skał osadowych jako składniki detrytyczne. Skalenie potasowe są cennym surowcem stosowanym w ceramice. Najważniejszymi przedstawicielami tej grupy minerałów są mikroklin i ortoklaz.

MIKROKLIN K[AlSi3O8]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: mikroklin krystalizuje w układzie trójskośnym.

Pokrój kryształów: nie tworzy jednorodnych kryształów.

Barwa: od białej, szarej, żółtawej, poprzez różową , aż po ceglastoczerwoną.

Połysk: szklisty do perłowego.

Rysa: biała.

Twardość: 6,0.

Łupliwość: bardzo dobra.

Gęstość: 2,53 - 2,56 g . cm-3.

WYSTĘPOWANIE

Mikroklin występuje w skałach magmowych takich jak: granity, sjenity, ryolity, trachity, fojality, fonolity, oraz w skałach metamorficznych (gnejsy) i osadowych (arkozy i szarogłazy).

ORTOKLAZ K[AlSi3O8]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać kryształów: ortoklaz krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: grubotabliczkowy.

Barwa: od białej, szarej, żółtawej, poprzez różową , aż po ceglastoczerwoną.

Połysk: szklisty.

Rysa: biała.

Twardość: 6,0 - wzorcowa w skali Mohsa.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,53 - 2,56 g . cm-3.

WYSTĘPOWANIE

Ortoklaz występuje w skałach magmowych takich jak granity, sjenity, ryolity, trachity, fojaity, fonolity, oraz w skałach metamorficznych (gnejsy) i osadowych (arkozy i szarogłazy). Ortoklaz jest również głównym źródłem potasu glebowego.

SKALENIOWCE

Skaleniowce są minerałami podobnymi do skaleni, jednak są od nich znacznie uboższe w krzemionkę i dlatego występują w skałach o charakterze zasadowym. Najważniejszymi przedstawicielami tej grupy minerałów są leucyt i nefelin.

LEUCYT K[AlSi2O6]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać kryształów: leucyt krystalizuje w układzie regularnym.

Pokrój kryształów: dwudziestoczteroscian deltoidowy.

Barwa:kryształy bezbarwne, białe lub szare.

Połysk: szklisty, tłusty.

Rysa: szara.

Twardość: 5,5 - 6,0.

Łupliwość: brak, przełam nierówny.

Gęstość: 2,45 - 2,5 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Leucyt występuje w skałach magmowych ubogich w krzemionkę, a bogatych w potas, oraz w produktach erupcji wulkanicznych np. we współczesnych lawach Wezuwiusza.

NEFELIN Na[AlSiO4]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać kryształów: nefelin krystalizuje w układzie heksagonalnym.

Pokrój kryształów: tabliczkowy lub słupkowy.

Barwa: kryształy białe lub szare, rzadziej z odcieniem różowym, zielonym lub żółtym.

Połysk: szklisty, tłusty.

Rysa: biała.

Twardość: 5,5 - 6,0.

Łupliwość: brak, przełam nierówny.

Gęstość: 2,5 - 2,6 g . cm-1.

Nefelin występuje w skałach magmowych ubogich w krzemionkę, a bogatych w sód np. fojaitach, fonolitach i innych. Jest on również składnikiem dolnośląskich bazanitów i nefelinitów.

Minerały główne skał magmowych: łyszczyki

Wersja do druku

ŁYSZCZYKI (MIKI)

Łyszczyki są uwodnionymi glinokrzemianami potasu oraz kationów dwu- i trójwartościowych: glinu, magnezu, żelaza i innych. Tworzenie się tych minerałów wymaga obecności pary wodnej, dlatego występują one głównie w skałach głębinowych, natomiast brak ich wśród składników krystalizujących z law w warunkach wulkanicznych. Łyszczyki występują powszechnie w wielu skałach. Należą do głównych minerałów skał magmowych, są ważnymi składnikami skał metamorficznych i często występują w skałach osadowych. Minerały należące do tej grupy są pospolite w wielu zwietrzelinach, gdzie zwracają na siebie uwagę charakterystycznym blaszowatym kształtem i połyskliwością (tzw. kocie złoto). Blaszki łyszczyków wykazują doskonałą łupliwość i sprężystość. Wszystkie łyszczyki posiadają budowę trójwarstwową Najistotniejszą rolę wśród łyszczyków odgrywają następujące minerały:

* muskowit,

* serycyt,

* biotyt

MUSKOWIT KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: muskowit krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.

Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.

Połysk: perłowy.

Rysa: biała.

Twardość: 2 - 2,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,8 - 2,9 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Muskowit jest pospolitym minerałem skałotwórczym. Występuje w skałach magmowych i metamorficznych. Znany jest także ze skał osadowych, gdzie występuje jako składnik allogeniczny, w postaci drobnych łusek i blaszek. W skałach magmowych pojawia się głównie w dwumikowych granitach i granodiorytach. W skałach wulkanicznych jest nieobecny. W utworach pegmatytowych kryształy muskowitu osiągają niekiedy znaczne rozmiary, tworząc złoża o znaczeniu gospodarczym. Muskowit jest również pospolitym składnikiem skał metamorficznych, głównie łupków łyszczykowych (mikowych) oraz gnejsów. Jest on ważnym komponentem materiału glebowego, gdzie występuje w postaci pojedynczych ziarn.

SERYCYT KAl2[(OH,F)2AlSi3O10]

Serycyt jest mikrokrystaliczną odmianą muskowitu, powstającą głównie wskutek rekrystalizacji.

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: serycyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: blaszkowy o zarysie heksagonalnym.

Barwa: muskowit najczęściej jest bezbarwny, niekiedy biały, żółtawy, szary lub brunatny.

Połysk: perłowy.

Rysa: biała.

Twardość: 2 - 2,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,8 - 2,9 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Podobnie jak muskowit. Często pojawia się jako produkt wietrzenia skaleni. Jest typowym minerałem skał metamorficznych.

BIOTYT K(Mg,Fe2+)3[(OH,F)2AlSi3O10]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: biotyt krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: blaszkowy lub tabliczkowy o zarysie heksagonalnym.

Barwa: zawsze ciemna, brunatna z odcienien zielonawym lub czerwonawym lub całkiem czarna.

Rysa: biała.

Twardość: 2,5 - 3,0.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 2,8 - 3,4 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Biotyt jest najbardziej pospolitym minerłem wśród łyszczyków, posiadającym duże znaczenie skałotwórcze. Podobnie jak muskowit występuje głównie w granitach i granodiorytach, znany jest również z ciemnych skał żyłowych. Biotyt powszechnie występuje w niektórych skałach metamorficznych, takich jak łupki łyszczykowe (mikowe) czy gnejsy. W budowie skał osadowych odgrywa znacznie mniejszą rolę niż muskowit, ponieważ charakteryzuje się mniejszą odpornością na wietrzenie chemiczne. Obecność biotytu w glebach zaznacza się jedynie tam, gdzie procesy wietrzenia zachodzą bardzo powoli. Przyjmuje tam postać wydłużonych, blaszkowatych ziarn.

Wersja do druku

Materiały z geologii

Program ćwiczeń z geologii ogólnej,

litearatura do ćwiczeń z geologii ogólnej,

Wiek Ziemi,

Tabela stratygraficzna (prosta),

Tabela stratygraficzna (rozbudowana),

Cechy makroskopowe minerałów,

Skały magmowe:

Klasyfikacja skał Dokument Corel Draw 8.0

Główne minerały:

kwarc,

plagioklazy,

skalenie potasowe,

skaleniowce,

łyszczyki,

krzemiany wstęgowe (amfibole),

krzemiany łańcuchowe (pirokseny),

krzemiany_wyspowe (oliwiny, granaty, topaz),

WSZYSTKIE,

przegląd minerałów,

przegląd skał,

Skały osadowe:

Główne minerały:

minerały krzemionkowe,

węglany,

sole,

siarczany,

minerały ilaste,

fosforany,

tlenki i wodorotlenki żelaza,

WSZYSTKIE,

przegląd minerałów,

przegląd skał,

Minerały skał oasdowych dokument pdf

Skały okruchowe dokument pdf

Struktury sedymentacyjne skał okruchowych dokument pdf

Skały węglanowe dokument pdf

Skały krzemionkowe dokument pdf

Skały alitowe, fosforanowe dokument pdf

Skały metamorficzne:

Materiały cz. I dokument word

Materiały cz. II dokument word

Materiały cz. I - prezentacja ppt (sfx)

przegląd skał,

Materiały dodatkowe:

* Skaly krystaliczne o skladzie zblizonym do granitoidow

KRZEMIANY WSTĘGOWE

Krzemiany wstęgowe powstają przez równoległe łączenie dwóch łańcuchów typu piroksenów i tworzą płaskie wstęgi zbudowane z anionów [Si4O11]6-. Wśród krzemianów wstęgowych najważniejszymi minerałami są amfibole. Do grupy amfiboli należy duża liczba minerałów o bardzo zróżnicowanym składzie chemicznym i różnej postaci kryształów. Zróżnicowanie to wynika z dużych możliwości wzajemnego podstawiania jonów. Amfibole mogą krystalizować w układzie rombowym lub jednoskośnym, tworząc dwa szeregi kryształów mieszanych. Makroskopowe rozróżnienie poszczególnych kryształów amfiboli rzadko jest możliwe, ponieważ zwykle mają one postać kryształów wrosłych. Najważniejszą rolę skałotwórczą w tej grupie minerałów odgrywa hornblenda.

HORNBLENDA (Ca,Na)2(Fe2+,Mg)2[(OH)(Si,Al)Si2O11]2

Hornblenda jest bardzo skomplikowanym uwodnionym krzemianem rozmaitych metali (Ca, Na, Fe, Mg, Mn, Ti itp.). Możliwości podstawienia jonów są bardzo duże, wskutek czego wyróżnia się kilka odmian hornblendy, które różnią się składem chemicznym i innymi właściwościami. Z tego względu hornblendzie przypisuje się zazwyczaj bardzo uproszczony wzór widoczny powyżej.

Tworzenie się hornblendy wymaga obecności pary wodnej. Dlatego też minerał ten występuje w skałach magmowych głębinowych, a w skałach wylewnych należy do składników powstałych w głębi ziemi (prakryształy), przed wylaniem lawy. Brak jej natomiast wśród składników krystalizujących z lawy w warunkach wulkanicznych.

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać kryształów: hornblenda krystalizuje w układzie jednoskośnym.Obserwacje ścian kryształu rzadko są możliwe, gdyż minerał ten w zasadzie tworzy tylko kryształy wrosłe. Dobrze wykształcone osobniki można spotkać w andezytach.

Pokrój kryształów: najczęściej słupowy lub długosłupowy (kryształy o kształcie wydłużonym).

Barwa: najczęściej zielonoczarna , brunatnoczarna lub zupełnie czarna.

Połysk: szklisty, ziemisty.

Rysa: szara.

Twardość: 5,5.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 3,0-3,5 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Hornblenda jest bardzo pospolitym minerałem występującym w wielu skałach magmowych takich jak dioryty, sjenity, sjenodioryty, andezyty, trachity, latyty, a także w licznych skałach metamorficznych - amfibolitach, łupkach amfibolowych, gnejsach hornblendowych. Hornblenda zalicza sie do minerałów o średniej odporności na wietrzenie. W glebach występuje ona niezbyt często w postaci pojedynczych nieregularnych ziarn. Pod wpływem procesów wietrzenia hornblenda z czasem ulega rozkładowi, dostarczając zwietrzelinie wielu składników pokarmowych dla roślin. Produktami procesu wietrzenia hornblendy są najczęściej chloryty, wermikulit, montmorillonit, getyt.

KRZEMIANY ŁAŃCUCHOWE

Minerały należące do tej grupy zbudowane są z tetraedrów połączonych w wydłużone łańcuchy złożone z anionów [Si2O6]6- (każdy tetraedr posiada dwa naroża wspólne z sąsiednimi tetraedrami). Wiele minerałów zaliczanych do krzemianów łańcuchowych posiada duże znaczenie skałotwórcze. Najważniejszą grupę stanowią tu pirokseny. Grupa piroksenów obejmuje wiele minerałów o dużej zmienności składu chemicznego i postaci kryształów. Ogólnie mówiąc, są one krzemianami wapnia, magnezu i żelaza, w mniejszym stopniu manganu, sodu a także glinu. Pirokseny tworzą mniej lub bardziej ciągłe szeregi kryształow mieszanych, krystalizują w układach rombowych i jednoskośnych. Rozpoznawanie makroskpowe większości piroksenów nie jest możliwe. Właściwości piroksenów omówione zostaną na przykładzie augitu, majacego spośród nich najistotniejszą rolę skałotwórczą.

AUGIT Ca,Na,Mg,Fe2+,Al,Ti)2[(Si,Al)2O6]

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać kryształów: augit krystalizuje w układzie jednoskośnym.

Pokrój kryształów: bardzo grubotabliczkowy lub bardzo krótkosłupkowy, nieraz prawie izometryczny.

Barwa: przeważnie czarna, niekiedy o odcieniach jaśniejszych szarawych lub brunatnawych.

Połysk: szklisty, ziemisty.

Rysa: szara.

Twardość: 6,0.

Łupliwość: doskonała.

Gęstość: 3,2 - 3,6 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Augit jest bezwodnym glinokrzemianem wapnia, magnezu, żelaza dwu - i trójwartoścoiwego oraz glinu. Część jonów magnezowo-żelazawych jest podstawiona jonami żelazowymi i tytanowymi, a wapń może być częściowo podstawiony sodem. Ogniwa o odmiennym składzie traktowane są jako osobne odmiany, a nawet minerały np. augit zwyczajny, augit diopsydowy (diallag - omówiony poniżej). Augit jest pospolitym składnikiem wielu skał magmowych, takich jak gabra, dioryty oraz bazalty i andezyty. W skałach ulega on przeobrażeniu w minerały z grupy amfiboli. W glebach występuje stosunkowo rzadko, ponieważ łatwo ulega rozpuszczeniu i wymyciu. Sporadycznie występuje tu w postaci nieregularnych, pojedynczych ziarn. Zależnie od warunków środowiska, przechodzić może w wodorotlenek żelaza, getyt, hematyt, oprócz tego montmorillonit, wermikulit, chloryt, uwalniając w trakcie wietrzenia wiele cennych składników pokarmowych dla roślin.

DIALLAG Ca(Mg,Fe)[Si2O6]

Minerał ten charakteryzuje się nieco prostszą od augitu zwyczajnego budową chemiczną, oraz bardziej zielonawym zabarwieniem i połyskiem zbliżonym do jedwabistego lub perłowego (niekiedy nawet metalicznego). Diallag występuje pospolicie w skałach magmowych, jest np. głównym składnikiem gabra.

KRZEMIANY WYSPOWE

Krzemiany wyspowe stanowią najprostsze związki w grupie minerałów krzemianowych. Zawierają one nie połączone ze sobą tetraedry [SiO4]4 -. Wśród krzemianów wyspowych występuje wiele ważnych minerałów skałotwórczych.

OLIWINY (Mg,Fe)2[SiO4]

Oliwiny stanowią grupę minerałów będących składnikami skał magmowych masywnych i niedosyconych krzemionką. Tworzą one szereg kryształow mieszanych o ogólnym wzorze (Mg,Fe)2[SiO4], którego skrajnymi członami są forsteryt- Mg2[SiO4] i fojait - Fe2[SiO4]. Oliwin właściwy (chryzolit) zawiera od 70 do 90% mol. forsterytu oraz 10 do 30% mol. fojaitu.

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: wszystkie oliwiny krystalizują w układzie rombowym, makroskopowa postać kryształów jest rzadko widoczna, gdyż z reguły występują jedynie osobniki wrosłe.

Pokrój kryształów: grubotabliczkowy lub krótkosłupkowy, nieraz prawie izometryczny.

Barwa: u oliwinów właściwych bardzo charakterystyczna, oliwkowozielona, niekiedy z odcieniem lekko żółtawym. Silniej żelaziste odmiany bywają ciemniejsze, aż do oliwkowobrunatnych.

Połysk: szklisty, tłustawy.

Rysa: szara.

Twardość: 6,5-7,0.

Łupliwość: słaba, często prawie niedostrzegalna.

Gęstość: 3,3 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Oliwiny stanowią łatwo wietrzejący składnik skał magmowych zasadowych takich jak bazalt, gabro oraz ultrazasadowych, takich jak dunit i perydotyt. Oliwiny są minerałami mało odpornymi chemicznie. Już w warunkach magmowych ulegają często wtórnym przeobrażeniom, przechodząc przeważnie w agregaty piroksenów, amfiboli, magnetytu lub innych minerałów. Przemiany zachodzące w oliwinach pod wpływem pary wodnej prowadzą do rozkładu, którego produktami są minerały z grupy serpentynu oraz magnezyt, chalcedon i inne. Mała odporność oliwinów na wietrzenie powoduje, że minerały te nie występują w skałach osadowych ani w glebach.

GRANATY (Mg,Fe)3Al2[SiO4]3

Granaty stanowią dużą grupę minerałów izostrukturalnych (tzn. wykazujących bardzo podobną budowę, lecz różniących się składem chemicznym), będących krzemianami metali dwuwartościowych (wapnia, magnezu, żelaza, manganu) i trójwartościowych (żelaza, glinu, chromu). Największe znaczenie skałotwórcze mają granaty właściwe.

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: wszystkie granaty krystalizują w układzie regularnym.

Pokrój kryształów: kryształy izometryczne, najczęściej w postaci dwunastościanu rombowego.

Barwa: różna w zależności od składu chemicznego - granaty właściwe mają barwę czerwoną, czasami krwistoczerwoną, częściej wiśniowoczerwoną, nieraz z odcieniem lekko liliowym lub brunatnawym. Inne minerały tej grupy mogą mieć barwy od żółtych, żółtawobrunatnych i zielonobrunatnych, przez szmaragdowozielone, czerwone aż po prawie czarne.

Połysk: szklisty lub tłusty, niekiedy zbliżony do diamentowego.

Rysa: biała.

Twardość: 6,5-7,5.

Łupliwość: niewyra�na.

Gęstość: 3,5-4,4 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Granaty występują w skałach metamorficznych, takich jak łupki granatowomikowe, łupki granatowochlorytowe, granulity, eklogity i inne. W skałach magmowych obecne są jako składnik akcesoryczny (np. w granitach, fonolitach). Granaty wykazują dużą odporność na wietrzenie, dzięki czemu mogą gromadzić się w okruchowych skałach osadowych (granatowe piaski plażowe). Dzięki dużej twardości stosowane są w produkcji materiałów ściernych. Niektóre odmiany używane są w jubilerstwie jako kamienie półszlachetne.

TOPAZ Al2(OH,F)2[SiO]4

Granaty stanowią dużą grupę minerałów izostrukturalnych (tzn. wykazujących bardzo podobną budowę, lecz różniących się składem chemicznym), będących krzemianami metali dwuwartościowych (wapnia, magnezu, żelaza, manganu) i trójwartościowych (żelaza, glinu, chromu). Największe znaczenie skałotwórcze mają granaty właściwe.

CECHY MAKROSKOPOWE:

Postać występowania: topaz krystalizuje w układzie rombowym.

Pokrój kryształów: krótkosłupkowy.

Barwa: topaz najczęściej jest bezbarwny lub żółty, znane są też odmiany o barwie niebieskawej, zielonawej bądż różowej.

Połysk: szklisty.

Rysa: biała.

Twardość: 8,0 - wzorcowa w skali Mohsa.

Łupliwość: bardzo dobra.

Gęstość: 3,5-3,6 g . cm-1.

WYSTĘPOWANIE

Topaz spotkać można w pegmatytach granitowch. Jego znaczenie skałotwórcze jest niewielkie, jest natomiast znany jako piękny kamień szlachetny. Zastosowanie w jubilerstwie znajdują jednak tylko osobniki o dużej czystości i przezroczystości. Topaz jest minerałem odznaczającym się dużą twardością