|
Istota |
|
|
|
Stosunek przedsiębiorstwa i jego pracowników do ogólnie rozumianych problemów jakości | Oddziaływanie długotrwałe | określają strategię rozwoju przedsiębiorstwa, wykraczają poza ramy przedsiębiorstwa, nie dają wytycznych operacyjnych, ich stosowanie daje rezultaty trudne do oceny bieżącej |
|
Planowy, powtarzalny i oparty na naukowych podstawach sposób postępowania przy realizacji zadań związanych z zarządzaniem jakością | Oddziaływanie "średnioterminowe" | pozwalają kształtować jakość projektową i jakość wykonania, opierają się na ogólnie przyjętych algorytmach postępowania, wykorzystują dane zebrane za pomocą narzędzi jakości |
|
Zbieranie i przetwarzanie danych związanych z różnymi aspektami zarządzania jakością | Oddziaływanie krótkotrwałe (operacyjne) | ich stosowanie daje wyniki widoczne "prawie" natychmiast, efektywne ich wykorzystanie wymaga połączenia z metodami |
Narzędzia charakteryzują się prostotą i służą do zbierania oraz przetwarzania danych ilościowych oraz jakościowych w informacje wykorzystywane dla sterowania jakością lub w następstwie stosowane są w metodach zarządzania jakością. Należy podkreślić, że ze względu na uniwersalizm i oddziaływanie w krótkich okresach czasu narzędzia znajdują zastosowanie w różnych fazach cyklu życia wyrobów. W odniesieniu do stawianych w przedsiębiorstwach celów jakościowych służą raczej realizacji celów cząstkowych ze względu na fakt, że bardzo często można je opisać prostym algorytmem, programem lub instrukcją stosowania.
Narzędzie projakościowe należy rozumieć jako prosty element stosowany w ramach rozmaitych metod lub technik projakościowych.
Metoda stanowi zorganizowane, systematyczne postępowanie, w którym działalność prowadzona jest w sposób zrutynizowany, techniki natomiast są częścią składową metody. Są one składającymi się na nią sposobami postępowania przeznaczonymi do specjalnego celu, elementu lub okresu.
Technika na ogół rozumiana jest szerzej. Często jej stosowanie wynika z potrzeby szerszego przemyślenia, umiejętności i szkolenia aby była używana efektywnie. Inaczej mówiąc techniki mogą być używane jako zbiór narzędzi np.: statystyczne sterowanie procesem (SPC) korzysta z różnych narzędzi takich jak karty, wykresy oraz histogramy i innych metod statystycznych, które są konieczne dla efektywnego używania techniki. Natomiast przykładami technik są: karty kontrolne SPC, benchmarking, QFD, analiza przyczyn i skutków wad (FMEA) i planowanie doświadczeń (DOE).
Przez pojęcie techniki projakościowej należy rozumieć szczegółowy sposób postępowania, świadomie i konsekwentnie stosowany dla osiągania celów cząstkowych związanych z jakością,
Metody zarządzania jakością charakteryzują się większą złożonością działań (liczne etapy, fazy kroki) i stanowią pojęcie bardziej ogólne niż techniki. Można zatem przyjąć, że technika, zamiennie stosowana z pojęciem narzędzia, stanowi element składowy metody lub też może funkcjonować niezależnie. Metody zarządzania jakością stanowią zespół systematycznych i powtarzalnych działań, które prowadzą do osiągnięcia określonych celów, czyli wykorzystywane są w wybranych etapach procesu. Często metody powiązane są z narzędziami jakości, które są źródłem danych i informacji przetwarzanych dalej w ramach metody.
Metoda projakościowa to ogólny sposób postępowania, świadomie i konsekwentnie stosowany dla osiągnięcia celu związanego z jakością.
Tradycyjne narzędzia są nazywane wielką siódemką (ang. Magnificient seven). Są one najczęściej wykorzystywane i mają one podstawowe znaczenie. Narzędzia te mogą być stosowane samodzielnie ale często używa się ich jako składniki metod zarządzania jakością.
Narzędzia te opierają się na prostych aparatach matematycznych i na statystyce matematycznej. Dlatego też nazywane są narzędziami statystycznego sterowania procesami SPC (ang. Statistical Process Control). Narzędzia te wykorzystywane są głównie do indywidualnej pracy.
Do podstawowych narzędzi statystycznego sterowania procesami zalicza się:
•Diagram przebiegu procesu (schemat blokowy)
•Karta kontrolna
•Arkusz analityczny
•Diagram przyczynowo-skutkowy (Ishikawy, „rybia ość”, schemat jodełkowy)
•Diagram Pareto (Lorenza, analiza Pareto)
•Histogram
•Wykres zmiennych (punktowy diagram korelacji, wykres korelacji, analiza korelacji, diagram rozproszenia, diagram rozrzutu, ang. Scatter Diagram)
Wraz z rozwojem zarządzania jakością powstało 7 nowych narzędzi. Mają one na celu wspomaganie narzędzi podstawowych. Dzięki nim usprawniony jest przebieg informacji w przedsiębiorstwie oraz ich porządkowanie. W przedsiębiorstwach, do zarządzania jakością, są wykorzystywane we wczesnym stadium tworzenia jakości. Przeznaczone są do pracy grupowej.
Zalicza się do nich :
•Diagram pokrewieństwa (ang. affinity diagram)
•Diagram relacji (ang. interrelationship diagram)
•Diagram macierzowy ( ang. matrix diagram)
•Macierz analizy danych (ang. matrix data analysis)
•Diagram strzałkowy (ang. arrow diagram)
•Drzewo decyzyjne (ang. tree diagram)
•Wykres programowy procesu decyzji (ang. process decision programme chart)
Arkusz kontrolny to formularz umożliwiający zbieranie i zestawienie danych lub obserwacji dla wykrycia i uwidocznienia dominujących tendencji. Wykorzystywany jest także dla potwierdzenia realizacji kroków danego procesu. Narzędzie to stanowi najprostszą formę ilościowej oceny przebiegu procesu. Zazwyczaj używane jest w początkowej fazie określania problemów z zakresu statystycznego sterowania procesem lub jakością.
Przystępując do sporządzania formularza zbierania danych ważne jest aby ustalić cel, który chcemy osiągnąć np. identyfikacja przyczyn powodujących zmienność procesu. Identyfikując dane, które będą przedmiotem monitorowania należy skoncentrować się na takich elementach, jak np. typy występujących wad, najczęstsze zakłócenia procesu, przyczyny awarii, przyczyny występowania odchyleń od pożądanych warunków procesu. Należy także wyznaczyć odpowiedzialne osoby, które będą dokonywać obserwacji i analizy procesu, określić zakres i częstotliwość dokonywanych obserwacji, zaprojektować formularz do zapisywania wyników obserwacji procesu. Na formularzu powinno się uwzględnić także miejsce do zapisania informacji o tym kto zebrał dane oraz gdzie, kiedy i w jaki sposób dane te zostały zgromadzone. Podczas obserwacji procesu na formularzu dokonuje się rejestracji danych będących przedmiotem obserwacji, a następie poddaje się je analizie i ocenie.
Właściwie stworzony arkusz zbierania danych powinien charakteryzować się tym, że: stanowi tylko dane wyjściowe do analizy, wyraźnie określa cel, któremu podporządkowana jest jego struktura, jest czytelny, łatwy w wypełnianiu, prosty oraz łatwy w odczycie i interpretacji.
Histogram jest diagramem słupkowym stosowanym w statystyce do graficznego przedstawienia częstości występowania wartości zmiennej losowej w określonym przedziale. W analizie danych dotyczących jakości histogram służy do wizualizacji zmienności np. wyników przebiegu procesu lub określonej charakterystyki wyrobu oraz do pomocy w podejmowaniu decyzji odnośnie działań poprawy jakości [Jazdon 2002, s.
Przedstawia on w sposób graficzny szereg rozdzielczy. Dane zawarte na histogramie przedstawiają prostokątne słupki o równych szerokościach i różnych wysokościach, odpowiadające liczbie danych. Szerokość przedstawia przedział leżący w granicach danych, a wysokość odzwierciedla liczbę wartości danych w danym przedziale.
Zanim powstanie histogram należy określić przedział zmienności analizowanej wielkości i wyznaczyć liczbę przedziałów szeregu rozdzielczego. Najczęściej przyjmuje się liczbę przedziałów k=5÷15, przy czym im więcej uwzględnionych danych, tym większa powinna być liczba przedziałów. Jako wartości graniczne należy przyjąć k min = 5 oraz k max = 25.
Histogram pokazuje następujące miary tendencji ogólnej:
średnią – suma wszystkich danych zmierzonych lub policzonych podzielona przez ogólną liczbę jednostek danych,
modalną – wartości najczęściej występujące w danym zbiorze danych lub w przypadku histogramu, największy przedział obejmujący te same wartości, medianę – środkowa wielkość wszystkich danych jednostek.
medianę – środkowa wielkość wszystkich danych jednostek.
Do podstawowych histogramów należy zaliczyć trzy histogramy:
normalny – największa wartość w centrum, ramiona równomiernie opadające,
ukośny – jak normalny, ale jedno ramię ścięte,
dwumodalny – histogram z dwoma wierzchołkami.
Diagram procesu zaliczamy do tradycyjnych narzędzi zarządzania jakością. Nazywany jest on często schematem przepływów lub algorytmem, jednak jego najpopularniejsza nazwa brzmi schemat blokowy. Celem stosowania tego narzędzia jakości jest graficzne przedstawienie każdego procesu, czyli sekwencji operacji, procesów jednostkowych i czynności elementarnych oraz relacji między nimi, wchodzących w skład procesu od chwili jego rozpoczęcia do zakończenia. Przedstawienie ciągu działań w postaci schematu blokowego pozwala lepiej zrozumieć istotę procesu, przy czym ważną rolę odgrywa już sam etap przygotowania schematu, gdyż podczas jego tworzenia odkrywa się w procesie wiele zależności
Narzędzie to pozwala na uszeregowanie przyczyn danego problemu i wzajemne powiązanie tych przyczyn przy zastosowaniu wykresu, który powinien być stworzony przez grupę pracowników organizacji, ponieważ przyczyny problemów mają swoje źródła najczęściej w różnych sferach działania przedsiębiorstwa. Zespół powinien składać się z ludzi o dużej wiedzy specjalistycznej, koniecznej do wyjaśnienia przyczyn konkretnego problemu.
Wykres przyczyn i skutków wykorzystywany jest do wysuwania hipotez co do przyczyn wad i problemów . Uniwersalność tego narzędzia polega na tym, że można je stosować we wszystkich działach i na wszystkich szczeblach. Większość przyczyn jest wywołanych przez człowieka , materiały, zarządzanie, metodę, maszyny i srodowisko.
Vilfredo Pareto odkrył, że większość problemów wynika z kilku przyczyn, a konkretnie 80% problemów jest skutkiem 20% przyczyn. Zasadę tę można przełożyć na obszar jakości, gdzie 80% kosztów jakościowych z tytułu braków lub napraw pochodzi z 20% możliwych przyczyn. W przełożeniu na warunki panujące w obszarze produkcji stwierdzić można, że 80% problemów jest wynikiem w 20% maszyn, materiałów produkcyjnych i operatorów. Wszystkie problemy na produkcji zasługują na uwagę, dlatego dane są prezentowane za pomocą wykresu Pareto np. z tytułu braków, napraw, zwrotów gwarancyjnych i innych kosztów związanych z produkcją wyrobu lub dostarczaniem.
Diagram Pareto jest często używany do analizy danych zebranych w arkuszu kontrolnym. Przedstawia on histogram danych od największej częstotliwości do najmniejszej. Wykres Pareto stosowany jest także bardzo często jako narzędzie dla ustalania planu poprawy jakości. Diagram Pareto–Lorenza jest narzędziem pozwalającym na hierarchizację czynników, które mają najistotniejszy wpływ na badane zjawisko. Pokazuje zarówno względny, jak i bezwzględny rozkład rodzajów błędów, problemów lub ich przyczyn.
Diagram pokrewieństwa, określany także wykresem podobieństw, jest narzędziem do zbierania dużej liczby danych (pomysłów, opinii, kwestii, faktów) związanych z szerokim problemem lub przedmiotem badania. Po wygenerowaniu pomysłów zostają one pogrupowane według ich wzajemnych zależności. Proces ten jest raczej twórczy niż logiczny. Diagram jest graficznym narzędziem burzy mózgów, używanym dla grupowania faktów, opinii, pomysłów i pragnień klienta zgodnie z pewną formą naturalnego pokrewieństwa.
Zadaniem diagramu podobieństw jest wyjaśnienie natury i wielkości problemu, który wpływa na najbliższą i dalszą przyszłość w obszarze gdzie jest brak lub mała wiedza oraz doświadczenie. Podobna technika nazywana jest metaplanem33.
Diagram relacji, nazywany także diagramem zależności, jest graficznym narzędziem analizy przyczynowo – skutkowej używanym dla identyfikacji problemu i opisu fazy strategicznego planowania jakości, kiedy potrzebne jest wyjaśnienie i zrozumienie złożonych relacji. Pokazuje logiczne zależności pomiędzy pomysłami i problemami, podczas gdy diagram pokrewieństwa pokazuje tylko związki. Ma on strukturę sieciową. Technika ta została rozwinięta dla objaśniania występowania przypadkowych relacji dla złożonego problemu lub sytuacji w celu znalezienia właściwego rozwiązania. Ta technika jest często używana w następstwie po diagramie pokrewieństwa, który wyjaśnia kwestie i problemy. Wskazuje się na wykorzystywanie w praktyce trzech rodzajów diagramu relacji: prostego, ukierunkowanego i scentralizowanego.