Urszula
Jaskólska
kl. 3el nr 9
Wielki kryzys gospodarczy na świecie i jego skutki.
KRYZYS GOSPODARCZY 1929–35, wielki kryzys gospodarczy, największe załamanie gospodarcze w historii kapitalizmu; objął wszystkie kraje (poza ZSRR) i dziedziny gospodarki; gwałtowne załamanie na jesieni 1929, od 1933 stopniowa poprawa koniunktury; w Polsce przeciągnął się (zwł. w rolnictwie) do 1935.
Pierwsze przejawy kryzysu ukazały się w czerwcu 1929 r. Najpierw nastąpiło zmniejszenie produkcji, towarzyszył temu dosyć szybki spadek cen. Dzięki wysokiemu kursowi akcji udało się uspokoić światowy rynek. 23. października 1929 r. wystąpiło zachwianie notowań na giełdzie w Nowym Jorku, tzw. krach na Wall Street . To wydarzenie uznaje się za początek wielkiego kryzysu gospodarczego. Symptomy wspomnianego kryzysu, którego początki sięgają Stanów Zjednoczonych, stały się odczuwalne w innych krajach, gdzie dominowała gospodarka kapitalistyczna. Wydarzenie to dotyczyło również Polski. Wynikało to z pozycji finansowo-gospodarczej, gdyż trzeba pamiętać, że po zakończeniu I wojny światowej Stany Zjednoczone były pod tym względem hegemonem. Kryzys nie oszczędził żadnej dziedziny gospodarki. Dotknął przemysł, rolnictwo, handel wewnętrzny i międzynarodowy, transport oraz system pieniężny i kredytowy. Długość trwania, głębokość depresji, a także przebieg był uwarunkowany sytuacją gospodarczą poszczególnych państw. Kraje, gdzie dominował system przemysłowo-rolny, zmniejszenie produkcji przemysłowej było większe. Nie pozostało to obojętne na bezrobocie i spadek zamożności ludności miast i wsi. Kryzys okazał się najbardziej dokuczliwy w państwach słabiej uprzemysłowionych, które eksportowały przede wszystkim surowce mineralne i płody rolne. W sposób raptowny zmniejszyło się zapotrzebowanie na węgiel, zboże i cukier. Ceny tych produktów zmniejszyły się znaczniej niż ceny towarów pochodzenia przemysłowego.
Dzięki wprowadzeniu polityki New Deal (program reform ekonomiczno-społecznych realizowany w USA za prezydentury F.D. Roosevelta. Głównym założeniem programu New Deal była aktywna rola administracji państwowej w kształtowaniu polityki pieniężnej oraz rozwój inwestycji państwowych.), najszybciej z zapaści gospodarczej wyszło USA. W wyniku robót organizowanych przez państwo wybudowano 100 tys. budynków użyteczności publicznej, 75 tys. mostów, 295 lotnisk. W następnych latach kryzys został przełamany w kolejnych państwach.
Dzięki temu postanowieniu Stany Zjednoczone powoli zaczęły wychodzić z kryzysu. Natomiast inaczej przedstawiała się sytuacja odbudowującej się Polski. Kryzys poważnie zahamował rozwój II RP. Spowodował, że Polska znalazła się na trzecim miejscu (po USA i Niemczech) wśród państw, która najbardziej odczuły skutek tej zapaści. Źródłem omawianej sytuacji był m.in. znaczący udział zagranicznego kapitału w gospodarce, który przy zmniejszeniu własnej produkcji wycofywał swoje udziały w głównej mierze z Polski. W wielu państwach, tak też i w II RP kryzys negatywnie wpłynął na stan rolnictwa. W wyniku tego polscy chłopi nie mieli wystarczających funduszy na zakup nieodzownych towarów. Władze polskie, czerpiąc wzorce z innych państw, podjęły odpowiednie działania mające na celu zwalczanie kryzysu. W 1933 r. powstał fundusz pracy, który gromadził środki przeznaczone na zasiłki dla bezrobotnych oraz na roboty publiczne. W ten sposób powstało wiele nowych miejsc pracy. Wywarło to pozytywny wpływ na rozkwit mniej zamożnych regionów. Jednocześnie rosła też ilość pieniędzy w obiegu i nastąpił wzrost produkcji przemysłowej. Mimo tych zabiegów Polska wyszła z kryzysu dużo później niż USA i inne kraje Europy. Przyczyn należy doszukiwać się w zniszczeniach wojennych, które były dużym problemem dla odbudowującej się Polski. II RP nie była w stanie przekazać na pomoc dla gospodarki tak licznych środków jak bogatsze państwa ze Stanami Zjednoczonymi na czele. Wskutek tego dłużej trwała droga wyjścia z kryzysu niż w krajach bardziej zasobnych. Datą kończącą kryzys gospodarczy w Polsce uznaje się rok 1935. Ale zauważalna poprawa nastąpiła wraz z końcem kryzysu na świecie, tzn. w 1933 r.
Przejawiał się:
- długotrwałym i głębokim spadkiem produkcji przemysłowej
- masowym bezrobociem
- zmniejszenie nakładów finansowych (na wszystko)
Spowodował:
- zmniejszenie produktu narodowego np. w USA i Polsce o ok. 50%.
- poważne zmiany polityczne
- spadek zamożności miast i wsi
- podniesienie cen produktów nakładu przemysłowego i spadek cen płodów rolnych i surowców mineralnych
Dane:
24 października 1929 w sprzedaży było 13 mln akcji (ich wartość spadła wówczas o połowę). Nastąpiło obniżenie produkcji i masowe bezrobocie w USA (20%). Produkcja w 1932 stanowiła jedynie 46% produkcji z 1929. W tym samym okresie spadek produkcji w Niemczech wyniósł 47%, we Francji 31%, w Polsce 32%. Bezrobocie w Niemczech wynosiło 28%, w Polsce 26%, we Włoszech 20%. Kryzys dosięgnął także rolnictwo. W 1931 ogłosił swą niewypłacalność austriacki Kredit-Anstalt Bank. W 1932 niemal wszystkie banki amerykańskie zostały zamknięte.
Wiele państw przez lata musiało dochodzić do sytuacji wyjściowej, tzn. z lat dwudziestych, żeby zrównoważyć stan gospodarki. Kryzys przyczynił się także do dużego wzrostu bezrobocia, przez które wiele rodzin straciło dach nad głową. Koniec tej ogólnoświatowej bolączki datuje się na rok 1933. Omówiony kryzys był najpoważniejszym, jaki kiedykolwiek dotknął gospodarkę całego świata.
Bibliografia:
- Encyklopedia PWN Historia
- Encyklopedia PWN Powszechna
- Wikipedia
- inne źródła i strony internetowe