Podstawy neurofizjologii, ćwiczenia 5, 19.02.2013 r.

Narządy zmysłów

Czucie somatyczne – przetwarza wrażenia z ciała i jego ruchów. Obejmuje: dotyk, ciepło, zimno, ból, swędzenie, łaskotanie. Receptory czucia somatycznego znajdują się w skórze.

Czucie trzewne – odbierane jest za pomocą receptorów, które znajdują się w narządach wewnętrznych.

Skóra – naskórek, skóra właściwa, warstwa podskórna

Naskórek – ma w sobie barwnik skóry, który chroni przed promieniami UV, na samej górze jest martwa, układa się warstwowo.

Skóra właściwa - to wewnętrzna warstwa skóry, położona bezpośrednio pod naskórkiem. Jest zbudowana z tkanki łącznej, która nadaje skórze wytrzymałość, elastyczność i sprężystość. W skórze właściwej znajduje się tysiące drobnych naczyń krwionośnych. Zawiera także liczne receptory - zakończenia nerwowe, odpowiednio połączone z mózgiem. Za ich pośrednictwem (dzięki dotykowi) możesz poznawać swoje otoczenie.

Ciałka skóry – znajdują się w różnych warstwach.

Wolne zakończenie nerwowe odpowiadają za ból, dotyk.

Ciałka dotykowe – mechanoreceptory, reagują na ucisk, dotyk, jest ich duża ilość.

Ciałko blaszkowe – głęboka warstwa, znajduje się w różnych częściach, reaguje na większy ucisk oraz na wibracje o wysokiej częstotliwości.

Nocyreceptory – występują wszędzie, są wolnymi zakończeniami nerwów czuciowych, reagują na silny ból.

Komórki Krausego – komórki odpowiedzialne za odbieranie zimna, jest najmniejszym receptorem sensorycznym, występuje przede wszystkim w blaszce właściwej błon śluzowych i w warstwie podbrodawkowej skóry.

Ciałka Ruffinego – znajdują się w skórze właściwej, tkance podskórnej, okostnej, omięsnej i reagują na rozciąganie skóry.

Tarczka Merkla – receptory dotyku, znajdują się w wargach, opuszkach, języku, czole.

Rodzaje czucia:

• protopatyczne – czucie bólu, znacznych różnic temperatury i rozlanych odczuć o określonym charakterze, odbierane przez wolne zakończenie nerwowe i analizowane przez wzgórze.

• epikrytyczne - precyzyjne w różnicowaniu bodźców, mają zdolność do odczuwania delikatnych bodźców, odbiera małe różnice temepratur

Droga nerwowa czucia eksteroceptywnego nerwów rdzeniowych

Droga ta zwana jest inaczej drogą zwojowo – rdzeniowo – wzgórzowo - korową.

Ciała komórek nerwowych pierwszego neuronu znajdują się w zwojach rdzeniowych. Ich dendryty zdążają na obwód do eksteroreceptorów

wchodząc w skład nerwów rdzeniowych, a aksony wnikają do rogów tylnych rdzenia kręgowego, gdzie znajdują się ciała komórek nerwowych drugiego neuronu. Ta część drogi nazywa się drogą zwojowo-rdzeniową.

Aksony ciał komórek nerwowych drugiego neuronu, położonych w rogach tylnych rdzenia kręgowego, przechodzą przez spoidło białe na stronę przeciwną, gdzie jedna część włókien nerwowych biegnie dalej w sznurze przednim, tworząc drogę rdzeniowo – wzgórzową przednią, przewodzącą czucie dotyku i ucisku. Jest to dotyk delikatny, porównywalny do gładzenia nieowłosionej skóry piórkiem. Druga część biegnie w sznurze bocznym, tworząc drogę rdzeniowo - wzgórzową boczną przewodzącą czucie bólu i temperatury (ryc. 81 i 82).

Drogi nerwowe:

• droga rdzeniowo – wzgórzowa: przednia i boczna.

Przednia – związana z przewodzeniem czucia dotyku i ucisku
Boczna - przewodzi czucie bólu i temperatury

• droga opuszkowo – wzgórzowa - dokładnie różnicują czucie ucisku, dotyku, wibracji i położenia, czucie proprioceptywne

• droga rdzeniowo – pokrywowa – reakcja źrenic na ból

• wstęga trójdzielna – czucie ekstra – i prioprioceptywne z twarzy

• włókna drogi smakowej

Ośrodki czucia proprioceptywnego

-korowe ośrodki czucia ekstero- i prioprioceptywnego mieszczą się w tych samych częściach kory mózgowej.

Słuch i równowaga

Ucho – słuch i równowaga

Możemy wyróżnić 3 części:

• Ucho zewnętrzne- składające się z małżowiny usznej i kanału słuchowego. Wychwytuje fale dźwiękowe, wzmacnia je i kieruje na błonę bębenkową.

• Ucho środkowe – w którym znajdują się: błona bębenkowa, trzy kosteczki słuchowe oraz trąbka słuchowa. To niewielka przestrzeń w czaszce wypełniona powietrzem. Jego zadaniem jest mechaniczne wzmocnienie i doprowadzenie fal dźwiękowych do ucha wewnętrznego. Część drgań przechodzi też bezpośrednio na okienko okrągłe.

• Ucho wewnętrzne – to najbardziej skomplikowany odcinek narządu słuchu. Składa się ono z przestrzeni wewnątrz kości czaszki, zwanych błędnikiem kostnym. W jego wnętrzu mieści się błędnik błoniasty wypełniony płynem. Część błędnika przylegającego do ucha środkowego to przedsionek. Łączą się z nim ślimak i kanały półkoliste. Kanały półkoliste służą do rejestrowania zmian położenia ciała. Są narządem zmysłu równowagi.

Ucho zewnętrzne:

• Małżowina uszna- zbudowana z chrząstki elastycznej, a w dolnej części tkanki tłuszczowej (tzw. płatek uszny) okrytej fałdem skórnym. Jej kształt jest przystosowany do zbierania fal dźwiękowych i kierunkowania ich do przewodu słuchowego zewnętrznego.

• Przewód słuchowy zewnętrzny/ kanał słuchowy- kanał doprowadzający fale dźwiękowe do błony bębenkowej. Jest zbudowany z tkanki chrzęstnej oraz kostnej, które dzielą kanał słuchowy zewnętrzny w stosunku 1:2. W jego przedniej części znajdują się włoski i gruczoły woszczynowe, wydzielające woskowinę. Zapobiegają one wnikaniu do ucha środkowego ciał obcych.

• Powierzchnia zewnętrzna błony bębenkowej

Ucho środkowe:

• Błona bębenkowa- przezroczysta błona, która oddziela ucho zewnętrzne od ucha środkowego, przekazuje drgania na kosteczki słuchowe.

• Trzy kosteczki słuchowe (młoteczek, kowadełko, strzemiączko)- połączone ze sobą stawowo, przekazują drgania na błonę okienka przedsionka ucha wewnętrznego.

• Trąbka słuchowa (trąbka Eustachiusza)- łączy jamę bębenkową ze środowiskiem zewnętrznym. Otwierając się do części nosowej gardła, reguluje ciśnienie po obu stronach błony bębenkowej; stanowi też drogę, po której mogą się przemieszczać drobnoustroje chorobotwórcze z jamy ustnej (np. chorego zęba) czy gardła do ucha środkowego.

Ucho wewnętrzne:

• Błędnik – wyróżnia się w nim zewnętrzny błędnik kostny i wewnętrzny błędnik błoniasty.

- Błędnik kostny- zewnętrzny. Wyróżnia się przedsionek, trzy kanały półkoliste, ślimak. Ochrania delikatne struktury błędnika wewnętrznego.

- Błędnik błoniasty- wewnętrzny. Obejmuje on woreczek, łagiewkę, trzy przewody półkoliste oraz spiralnie zwinięty przewód ślimakowy.

Przewody półkoliste- okryte od zewnątrz kanałami półkolistymi. Wewnątrz wypełnione są płynem (endolimfą), a ich ściany wysłane są nabłonkiem zawierającym orzęsione komórki zmysłowe. Bodźcem dla nich są ruchy endolimfy.

Przewód ślimakowy- jest wypełniony endolimfą. Tu znajduje się właściwy narząd słuchu- narząd Cortiego, zbudowany z komórek zmysłowych zaopatrzonych w rzęski.

Przedsionek- kostna część błędnika ochraniająca woreczek i łagiewkę. Woreczek i łagiewka wysłane są nabłonkiem zawierającym orzęsione komórki zmysłowe i wypełnione endolimfą, w której zawieszone są kryształki soli kwasów fosforowych, Przy ruchach głowy wywierają one ciśnienie na orzęsione komórki zmysłowe nabłonka i umożliwiają orientację w zmianie położenia ciała.

Głuchota starcza- to stopniowa utrata słyszenia wysokich częstotliwości związana z wiekiem.