I. Wprowadzenie do makroekonomii. Główne problemy badawcze, metodologia badań.

EKONOMIA
1. P. A. Samuelson - nauka o tym, jak społeczeństwa / jednostki gospodarcze wykorzystują rzadkie zasoby, które mogą mieć alternatywne zastosowania w celu wytworzenia różnych dóbr i rozdzielenia ich na konsumpcję (obecną i przyszłą) między różne osoby / grupy w społeczeństwie.
2. D. Begg, S. Fisher, R. Dornbush - nauka badająca w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym co? jak? i dla kogo? wytwarzać.

Model ekonomiczny - świadome uproszczenie rzeczywistości, dzięki któremu możemy wyodrębnić kluczowe elementy problemu i myśleć o nich w uporządkowany sposób.

Różnice między makroekonomią a mikroekonomią:

MAKROEKONOMIA	MIKROEKONOMIA
- powiązania między różnymi częściami gospodarki, bada duże agregaty.	- szczegółowe zrozumienie zasad działania konkretnych rynków (pomija się związki z innymi rynkami)

Zależności charakterystyczne dla szczebla mikroekonomicznego mogą różnić się od zależności na szczeblu makroekonomicznym.

MAKROEKONOMIA - zajmuje się badaniem wzajemnych związków zachodzących w gospodarce jako całości za pomocą agregatowych wielkości ekonomicznych.
Bada kształtowanie się makrowielkości gospodarczych oraz występujące między nimi zależności.

Wielkości agregatowe powstają w wyniku agregacji - łączenia, sumowania, dodawania wielkości mikroekonomicznych.

Zmienne agregatowe mogą występować w postaci:

1. ZASOBÓW - przedstawiają pewne wielkości ekonomiczne, które mogą być wyrażone w jednostkach naturalnych lub pieniężnych na określony czas (na dzień, pod koniec roku)
Określają nagromadzony stan danej wielkości w określonym momencie.
(np.: zatrudnienie, bezrobocie, majątek produkcyjny)

2. STRUMIENI - pewne wielkości ekonomiczne wyrażone w jednostkach naturalnych lub pieniężnych w danym okresie czasu (w ciągu miesiąca, roku)
Ukazują wartości pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś przedziale czasu, trzeba je odnosić do określonego okresu.
(np.: produkcja, dochód, wydatki, sprzedaż, inwestycje)

- Współczynnik ratio- stosunek między dwoma strumieniami (np.: deflator produkcji (PKB), stopa bezrobocia (Sb))

ZALEŻNOŚCI - wielkość zasobów jest zawsze uzależniona od wzajemnego oddziaływania strumienia zwiększającego i zmniejszającego. Strumienie i zasoby są ze sobą ściśle powiązane.

STRUMIEŃ ZWIĘKSZAJĄCY	ZASÓB	STRUMIEŃ ZMNIEJSZAJĄCY
produkcja	zapasy wyrobów gotowych	sprzedaż
inwestycje	majątek produkcyjny (kapitał trwały)	amortyzacja (zużycie)
dochody państwa (np.: podatki, dotacje, cło)	budżet państwa	wydatki

Problemy wynikające z procedury agregacji:

Należy agregować wielkości jednorodne. Ważne jest też, aby wielkości ekonomiczne dotyczyły tego samego momentu (zasoby), okresu (strumienie).

Agregacja wielkości ekonomicznych wymaga przyjęcia odpowiednich jednostek pomiaru. Mierzenie agregatów w jednostkach fizycznych (naturalnych) ma ograniczony zakres - jest możliwe tylko w odniesieniu do niektórych kategorii np.: zatrudnienia i bezrobocia, które można mierzyć w osobach. Częściej w procesach agregacji wykorzystuje się jednostki pieniężne - istnieje konieczność rozróżnienia na wartość realną i wartość nominalną.

- Wartość nominalna - (np. produkcji) wartość wyrażona w cenach bieżących (tj. obowiązujących w momencie wytwarzania dobra).

- Wartość realna - (np. produkcji) wartość wyrażona w cenach stałych z pewnego okresu bazowego.
Lepiej pokazuje zmiany w gospodarce, lecz całkowicie eliminuje zmiany cen.

MAKROGOSPODARKA:
1. Zmienne polityczne: (mają wpływ na gospodarkę)
- polityka fiskalna
- polityka pieniężna
- polityka dochodowa
- zagraniczna polityka gospodarcza
2. Zmienne zewnętrzne:
- klimat, wojny, koniunktura światowa
3. Wielkości wynikowe/indukowane (efekt działania gospodarki)
- produkcja
- zatrudnienie i bezrobocie
- ceny
- eksport i import
- podział dochodów

II. Model ruchu okrężnego w gospodarce.

Gospodarka narodowa składa się z dużej liczby podmiotów gospodarczych: gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, a także jednostek aparatu państwa szczebla centralnego i lokalnego. Dzięki ich decyzjom uruchamiane są różnorodne procesy gospodarcze.

1. Gospodarka zamknięta -
bez eksportu i importu, w której nie funkcjonuje państwo, a jedynie gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Gospodarstwa domowe występują w roli właścicieli czynników produkcji jak i nabywców dóbr i usług, przeznaczając całe swoje dochody na bieżące wydatki, przedsiębiorstwa pełniące funkcje pracodawców i producentów przeznaczają całe swoje dochody na zakup czynników produkcji.

Obydwie analizowane grupy podmiotów są od siebie ściśle uzależnione. Położenie ekonomiczne gospodarstw zależy od sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw i vice versa.

GOSPODARSTWA DOMOWE	PRZEDSIĘBIORSTWA
- dysponują czynnikami produkcji, które dostarczają przedsiębiorstwom - otrzymują dochody od przedsiębiorstw w zamian za dostarczane czynniki wytwórcze - wydają dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa	- wykorzystują czynniki produkcji dostarczane przez gospodarstwa domowe do wytwarzania dóbr i usług - płacą gospodarstwom domowym za wykorzystanie czynników produkcji - sprzedają dobra i usługi gospodarstwom domowym

Bez uwzględniania inwestycji i oszczędności:
Krąg wewnętrzny ilustruje przepływy zasobów rzeczowych. Gospodarstwa domowe dostarczają usługi czynników wytwórczych(praca, kapitał, ziemia) przedsiębiorstwom, które wykorzystują te czynniki w produkcji dóbr i usług dla gospodarstw domowych. Krąg zewnętrzny ukazuje odpowiadające transferom zasobów rzeczowych przepływy pieniężne (płatności). Przedsiębiorstwa wypłacają gospodarstwom domowym dochody czynników wytwórczych, gospodarstwa domowe z kolei zapewniają wpływy przedsiębiorstwom, wydając swoje dochody na dobra i usługi wytwarzane przez przedsiębiorstwa.

Wynika więc, że istnieją trzy sposoby pomiaru skali działalności gospodarczej:

• strumieni wydatków (wartość wytworzonych dóbr)

• dochodów ( strumień dochodów czynników produkcji, który prezentuje wartość dostarczonych przez nie usług)

• produktów (wartość wydatków na dobra i usługi)

Zawsze otrzymamy ten sam wynik szacunku, niezależnie co przyjmiemy za podstawę, ponieważ z założeń tego modelu wynika, że wszystkie płatności są odpowiednikiem zasobów rzeczowych i wszystkie wypłaty muszą być wydatkowane na zakup zasobów rzeczowych.

Schemat ten jest jednak bardzo uproszczony i nie uwzględnia wielu zjawisk występujących w rzeczywistym świecie, takich jak: oszczędności, inwestycje, wydatki państwa i podatki, transakcje między przedsiębiorstwami oraz między nimi i zagranicą.

Uwzględniając oszczędności i inwestycje
Krąg wewnętrzny nadal ilustruje przepływy zasobów rzeczowych między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi. Przedsiębiorstwa wykorzystują czynniki wytwórcze dostarczane przez gospodarstwa domowe w celu wytworzenia dla nich dóbr konsumpcyjnych i usług oraz nowych dóbr kapitałowych dla innych przedsiębiorstw. Krąg zewnętrzny w dalszym ciągu ilustruje przepływy pieniężne. Dochody czynników wytwórczych są albo zaoszczędzone przez gospodarstwa domowe, albo wydawane na zakup dóbr konsumpcyjnych. Przedsiębiorstwa otrzymują również dochody dzięki wydatkom inwestycyjnym innych przedsiębiorstw na dobra kapitałowe. Wynika stąd, że oszczędności stanowią odpływ z ruchu okrężnego płatności między przedsiębiorstwami i gospodarstwami domowymi, natomiast wydatki na inwestycje oznaczają dopływ płatności do ruchu okrężnego.

Odpływ z ruchu okrężnego oznacza strumień pieniądza, który nie przemieszcza się z gospodarstw domowych do przedsiębiorstw.
Dopływ do ruchu okrężnego to strumień pieniężny, który otrzymują przedsiębiorstwa, ale który nie przepływa od gospodarstw domowych.

ODPŁYWY = DOPŁYWY

2. Gospodarka otwarta -
Do wcześniejszego modelu wprowadza się dwie zmiany dotyczące ruchu okrężnego strumieni pieniężnych. Ponieważ gospodarstwa domowe nie przeznaczają całych swoich dochodów na zakup dóbr i usług, a przedsiębiorstwo tylko część dochodów przeznacza na zakup czynników wytwórczych - mamy pewne odpływy z dotychczasowego ruchu okrężnego strumieni pieniężnych.
Ponieważ tylko część dochodów gospodarstw domowych pochodzi z krajowych przedsiębiorstw oraz tylko część dochodów przedsiębiorstw pochodzi ze sprzedaży gospodarstwom domowym, mamy dodatkowe źródła dochodów - czyli dopływy do dotychczasowego ruchu okrężnego strumieni pieniężnych.

Odpływy- obejmują oszczędności (S), wszelkiego rodzaju podatki (T) oraz wydatki na import (I_m)

Dopływy- obejmują wydatki inwestycyjne (I), wydatki rządowe (G) oraz dochody z eksportu (E_x)

Za pośrednictwem sektora bankowego, państwa i zagranicy przepływają strumienie odpływów i dopływów.

3. Rachunek dochodu narodowego

Podstawowe agregaty, mierniki produkcji to:
- produkcja globalna
- Produkt Krajowy Brutto (PKB)

1. PRODUKCJA GLOBALNA
Wartość wszystkich dóbr wytworzonych w gospodarce danego kraju w ciągu określonego czasu np.: roku.
Posiada wady - zawyża - jeśli zsumuje się wartość wszystkich dóbr w gospodarce, to niektóre sumują się kilka razy - te produkty, które przechodzą przez kilka cykli produkcyjnych (np.: drzewo w tartaku, które trafia do fabryki mebli)

W jakim celu mierzymy całkowitą wielkość produkcji w gospodarce:
- aby ocenić wzrost gospodarczy (wzrost, stagnacja, kryzys - regres)
- aby ocenić poziom życia ludzi w różnych krajach (per capita - na głowę mieszkańca)
- aby określić skuteczność oddziaływania polityki makroekonomicznej rządu
- aby opracować zasady polityki gospodarczej w przyszłości (np.: obniżenie stopy podatkowej, procentowej)
- aby planować wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych.

Obowiązuje ujednolicona metoda mierzenia:
Podstawowym sposobem zbierania danych ekonomicznych o poziomie produkcji jest metoda opracowana przez ONZ zwana Metodą Rachunków Narodowych ( SNA - System of National Account )
R. Stone, A. Eidenoff
W UE obowiązuje Europejski System Rachunków Narodowych ( European System of National Accounts ) opracowany przez Eurostat i obligatoryjny dla wszystkich członków UE.
W gospodarce centralnie planowanej wykorzystuje się System Produkcji Materialnej (Material Product System ).

Produkcja ukryta
(część szarej strefy) działalność gospodarcza polegająca na produkcji wyrobów lub świadczeniu usług, których wytwarzanie jest zgodne z prawem lecz jej rozmiary są w części lub w całości ukrywane przed organami administracji państwowej np.: podatkowej, celnej, ubezpieczeń społecznych.

Tylko UE uwzględnia szarą strefę, a raczej jej część (np.: transakcji nielegalnych nie uwzględnia się)

2.PRODUKT KRAJOWY BRUTTO PKB
(Gross Domestic Product GDP)
Wartość produkcji finalnej wytworzonej w ciągu roku przez czynniki produkcji (przedsiębiorstwa) zlokalizowane na terenie danego kraju bez względu na to, kto jest właścicielem.

Metody obliczania:

METODA SUMOWANIA PRODUKTÓW:

a) Sumuje się wartość produktów finalnych, nie uwzględnia się wartości wytworzonych dóbr pośrednich.
Wszystkie dobra pośrednie wyeksportowane poza granicę kraju będą elementem składowym PKB, zapasy przedsiębiorstw również.
Dobra finalne - przeznaczone dla, nabyte przez ostatecznego użytkownika, które nie będą już dalej przetwarzane.
Dobra pośrednie - dobra wytworzone w danym okresie i następnie dalej przetworzone, stanowią nakład w procesach produkcyjnych w innych przedsiębiorstwach.

b) Obliczanie wartości dodanej - odejmowanie od wartości dóbr i usług wytwarzanych w danym przedsiębiorstwie kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych w wytwarzaniu tych dóbr i usług.
Wartość dodana - przyrost wartości dóbr w wyniku określonego, danego procesu produkcji.
To suma nowo wytworzonej wartości wraz z amortyzacją.
PG - pośrednie użycie produktu = wartość dodana
wartość dodana + podatki od produktów = PKB

	Produkcja Globalna	Dobra pośrednie	Dobra finalne	Wartość dodana (PKB)
Rolnik - zboże	1 000	1 000	-	1 000
Młynarz - mąka	3 000	3 000	-	3 000 - 1 000 = 2 000
Piekarz - chleb	6 000	-	6 000	6 000 - 3 000 = 3 000
SUMA	10 000	4 000	6 000	6 000
Od danej produkcji globalnej odejmuje się produkcję globalną z poprzedniego cyklu produkcyjnego.

METODA SUMOWANIA DOCHODÓW
Obejmuje następujące składniki :
- wynagrodzenie za pracę
- zyski (dochody z pracy na własny rachunek)
- oprocentowanie kapitału finansowego
- renty gruntowe, czynsz najmu, dzierżawy
- amortyzacja
Polega więc na dodawaniu owych dochodów powstających w procesie wytwarzania produktów. Należy pamiętać, że uwzględnia się tylko te dochody, które powstają w związku z wytwarzaniem dóbr i usług. Nie uwzględnia się również płatności transferowych - emerytur, rent, zasiłków, stypendiów i innymi płatnościami z budżetu, ponieważ nie są dochodami z tytułu udziału w procesie produkcji.
Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, ponieważ wartość dodana składa się z dochodów otrzymywanych przez uczestników procesu produkcji. Można napisać więc:

PKB = $\sum_{}^{}{wartosci\ dodanych = \ \sum_{}^{}{dochodow\ czynnikow\ produkcji}}$

METODA SUMOWANIA WYDATKÓW
Polega na sumowaniu wydatków na produkty finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe, wydatki te obejmują:
- wydatki na produkty konsumpcyjne (C)
- wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne dobra i usługi, z wyłączeniem płatności transferowych (G)
- eksport netto - różnica między wartością eksportu i importu (NX)
- inwestycje (majątek trwały, obrotowy) (I)

W celu uniknięcia sztucznego zawyżania wartości PKB, rozróżnia się dwie kategorie:
1. PKB w cenach rynkowych PKB = C + G + I + NX
2. PKB w cenach czynników wytwórczych PKB = C + I + G + NX - T_e + subsydia
T_e - podatki pośrednie.

3. PRODUKT NARODOWY BRUTTO PNB
(Gross National Product GNP, Gross National Income GNI)
Miernik wartości całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. Produkt narodowy brutto jest równy produktowi krajowemu brutto skorygowanemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

PNB = PKB + dochody netto z tytułu własności za granicą

Dochody netto z tytułu własności za granicą - dochody obywateli danego kraju uzyskane poza jego granicami, pomniejszone o dochody obcokrajowców na terenie danego kraju.

NOMINALNY I REALNY PRODUKT NARODOWY BRUTTO.

Nominalny PNB -mierzy się go w cenach bieżących, takich które istniały w okresie gdy osiągano składające się na PNB dochody.

Realny PNB - inaczej PNB w cenach stałych - koryguje nominalny PNB o skutki inflacji i wyraża go w cenach istniejących w pewnym okresie, najczęściej określanym jako rok bazowy, lub rok podstawowy.

Deflator PNB- określa zmianę cen w gospodarce, jest jednym z mierników inflacji, to stosunek nominalnego PNB do PNB w ujęciu realnym, wyrażony w postaci wskaźnika.

Deflator PNB $= \frac{nominalna\ wielkosc\ produkcji\ (rok)}{realna\ wielkosc\ produkcji\ (rok)}$ × 100%

DOBRO	ILOŚĆ WYTWORZONA	CENA JEDNOSTKOWA	NOMINALNA WIELKOŚĆ PRODUKCJI	REALNA WIELKOŚĆ PRODUKCJI
	1991	1995	1991	1995
X	100	150	2	4
Y	100	140	4	6
SUMA	600	1440	600	860
Ilość wytworzenia w roku bazowym × cena jednostkowa w roku bazowym	Ilość wytworzenia w roku bieżącym × cena jednostkowa w roku bieżącym

DEFLATOR DLA 1991 = $\frac{600}{600} \times 100\% = 100\%$
DEFLATOR DLA 1995 = $\frac{1440}{860}\ \times 100\% = 167,\ 4\ \%$
Oznacza to, że ceny wzrosły o 67, 4 %.

REALNY PRODUKT NARODOWY BRUTTO NA 1 MIESZKAŃCA (PER CAPITA)
Prosty miernik przeciętnego poziomu stopy życiowej w jakimś kraju, uwzględnia przyrost demokratyczny.
To realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców kraju.

PNB _{per capita} = $\frac{\text{Realny\ PNB}}{Liczba\ mieszkancow}$

4. DOCHÓD NARODOWY (PRODUKT NARODOWY NETTO)
Net Natinal Product (NNP)
Określa ilość środków jakie gospodarka może przeznaczyć na wydatki na dobra i usługi i inwestycje, po odłożeniu odpowiedniej ilości środków na sfinansowanie amortyzacji i utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie.
Jest różnicą między produktem krajowym brutto a amortyzacją.

PKB _{w cenach rynkowych} - amortyzacja = DN _{w cenach rynkowych}

DN _{w cenach rynkowych} - podatki pośrednie = DN _{w cenach czynników wytwórczych}

Amortyzacja - zużycie kapitału trwałego, jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego zasobu kapitału w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub ekonomicznego zużycia. Część łącznych inwestycji (Inwestycji brutto) musi być przeznaczona na odtworzenie zużytego zasobu kapitału w rozmiarach odpowiadających amortyzacji. Pozostałą część inwestycji (inwestycje netto) można wykorzystać na powiększenie istniejącego zasobu kapitału, zatem:

I_netto = I_brutto - amortyzacja

PNN = PNB - amortyzacja

Dochody osobiste - gdy od produktu narodowego brutto odejmiemy wartość amortyzacji, podatki bezpośrednie płacone przez przedsiębiorstwa oraz zyski niepodzielone (tj. część zysków przeznaczonych na rozwój przedsiębiorstwa, a nie do podziału między akcjonariuszy) otrzymamy łączną wartość dochodów osobistych uzyskiwanych przez gospodarstwa domowe w przedsiębiorstwach.

PNB - amortyzacja - podatki bezpośrednie przedsiębiorstw - zyski niepodzielone = dochody osobiste

Rozporządzalne dochody osobiste - to dochody osobiste pomniejszone o podatki bezpośrednie płacone przez gospodarstwa domowe i powiększone o otrzymywane płatności transferowe, otrzymamy rozmiar rozporządzalnych dochodów osobistych. Ich wielkość informuje o tym, ile gospodarstwa domowe mogą przeznaczyć na wydatki i oszczędności.

Dochody osobiste - podatki bezpośrednie gospodarstw domowych + płatności transferowe

Wady PKB, PNB, DN jako mierników działalności gospodarczej i jakości życia:
- PKB nie uwzględnia wartości dochodów powstających w szarej strefie gospodarki (w Europie część szarej strefy się dolicza, natomiast działalności nielegalnej np.: produkcji narkotyków się nie dolicza)
-nie uwzględnia działalności o charakterze nierynkowym (działalność w gospodarstwach domowych)
- obejmuje wartość produkcji antydóbr i negatywnych efektów zewnętrznych (niepożądane wydatki konieczne)
- nie pokazuje zmian w ilości czasu wolnego.

ALTERNATYWNE MIERNIKI OKREŚLAJĄCE POZIOM ŻYCIA LUDNOŚCI:

1. Wskaźnik rozwoju społecznego (Human Development Index - HDI)
Wprowadzony przez Komisję Rozwoju przy ONZ w 1990 r.
Szereguje kraje według kombinacji trzech składników:
- realnego PKB _{per capita}
- wskaźnika długowieczności (średnia długość życia, przeciętne dalsze trwanie życia) inaczej stan zdrowia mieszkańców
- wskaźnika wykształcenia (w krajach rozwiniętych to połączony odsetek osób rozpoczynających szkołę średnią , studia wyższe, a w krajach słabo rozwiniętych - odsetek osób umiejących czytać i pisać)

HDI dla Polski wynosi 0,813

* Kraj bardzo dobrze rozwinięty = HDI 0,801 - 1
* Kraj wysoko rozwinięty = HDI 0,701 - 0,800
* Kraj średnio rozwinięty = HDI 0,501 - 0,700
* Kraj słabo rozwinięty = HDI 0,500 - 0

2. Wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto DEN (Net Economic Walfare NEW)
Opracowany w 1972r. przez W. Nordhausa i J. Tobina, współczesną wersję opracował P. Samuelson.
Koryguje PNB o wartość:
+ wartość nierynkowa (produkcja dóbr i usług o charakterze nierynkowym)
+ czas wolny
- plagi - efekty zewnętrzne, antydobra.

PODSUMOWANIE

• Makroekonomia zajmuje się badaniem gospodarki jako całości.

• W Makroekonomii poświęca się dbałość o szczegóły na rzecz ogólnych związków między dużymi agregatami (sektorami) występującymi w gospodarce. Gospodarstwa domowe dostarczają usługi posiadanych czynników produkcji przedsiębiorstwom, które wykorzystują je do wytwarzania produktów. Przedsiębiorstwa wypłacają dochody za wykorzystywanie czynników produkcji gospodarstwom domowym, które z kolei wydają zarobione pieniądze na zakup produktów wytworzonych przez przedsiębiorstwa. Proces ten jest określany mianem ruchu okrężnego płatności.

• Produkt Krajowy Brutto (PKB) to wartość produkcji netto wytworzonej przez czynniki produkcji umiejscowione w danym kraju. Można go mierzyć za pomocą trzech równorzędnych metod: jako sumę wartości dodanej w procesie produkcji, sumę dochodów czynników wytwórczych łącznie z zyskami, oraz jako sumę wydatków na dobra finalne.

• Odpływy z ruchu okrężnego są to te części wypłat z przedsiębiorstw na rzecz gospodarstw domowych, które nie powracają automatycznie do przedsiębiorstw jako wydatki gospodarstw domowych na produkty przedsiębiorstw. Dopływami do obiegu są te źródła przychodów przedsiębiorstw, które nie pochodzą z wydatków gospodarstw domowych. Wydatki przedsiębiorstw na inwestycje, wydatki państwa na dobra i usługi oraz eksport to źródła dopływów. Z definicji, a inaczej - w wyniku przyjętego sposobu obliczania dochodu narodowego - suma odpływów równa się sumie dopływów.

• Produkt krajowy brutto w cenach rynkowych określa wartość produkcji wytworzonej w kraju za pomocą cen zawierających podatki pośrednie. Produkt krajowy brutto w cenach bazowych (cenach czynników wytwórczych) mierzy produkcję krajową za pomocą cen, z których wyeliminowano podatki pośrednie. Produkt narodowy brutto (PNB) określamy również zamiennie jako dochód narodowy brutto (DNB), który różni się od PKB o dochody netto z własności (dochody majątkowe) za granicą.

• Dochód narodowy jest to produkt narodowy netto (PNB) w cenach bazowych. Inaczej to PNB pomniejszony o zużycie posiadanego zasobu kapitału trwałego w danym okresie (amortyzacja ). W praktyce w większości ocen sytuacji gospodarczej wykorzystuje się PNB, ponieważ dokładny pomiar wielkości zużycia kapitału nie należy do rzeczy łatwych.

• Nominalny PNB jest miarą produkcji w cenach bieżących. Realny PNB mierzy produkcję w cenach stałych. Realny PNB jest zatem nominalnym PNB skorygowanym o wpływ zmian ogólnego poziomu cen (inflacji). Wskaźniki ogólnego poziomu cen, stosowany do wprowadzania korekty z tytułu inflacji, jest określany mianem deflatora PNB.

• Realny PNB na 1 mieszkańca (per capita) jest to całkowity PNB podzielony przez liczbę ludności kraju. Jest on bardziej wiarygodnym wskaźnikiem dochodu przypadającego przeciętnie na osobę w gospodarce.

• Realny PNB i realny PNB per capita, są tylko bardzo przybliżonymi miernikami poziomu dobrobytu kraju i poszczególnych jednostek. Nie uwzględniają one działalności o charakterze nierynkowym, dóbr uciążliwych dla życia (efektów ubocznych) takich jak zanieczyszczenie środowiska, oraz nierynkowej działalności tworzącej wartość, takiej jak prace w gospodarstwie domowym. Nie uwzględniają one także produkcji i usług nierejestrowanych w celu uniknięcia podatków. Pomijają wartość czasu wolnego!!! (Noż kurwa! Całe te pożal się boże studia nie uwzględniają mojego wolnego czasu!)