Notatki - Podstawy fizjoterapii klinicznej w chirurgii - dr J. Krzewicki
Układ żylny:
-fizjologia, patofizjologia, żylaki, żakrzepica.
Układ krwionośny człowieka jest układem zamkniętym – krew krąży w systemie naczyń krwionośnych, u serce jest pompa, która wynusza nieustanny obieg krwi
-Naczynia to żyły, tętnice oraz włosowate naczynia krwionośne
-Krew wypływa z serca tętnicami a wraca do serca żyłami
-Im dalej od serca tym ciśnienie krwi jest mniejsze
Żyły są mało elastyczne i podatne na ucisk, tętnice napięte i elastyczne.
Żyły kkg i kkd maja układ żylny głęboki i powieszchowny
-Układ żylny kd człowieka składa się z układów głębokiego i powierzchniowego, połączonych perforatonami żyłami przeszywającymi łączącymi
-Układ żył powierzchownych kkd to dwa główne pnie żylne wraz z dopływami
-składa się z 2 pni żyłach od strzałkowej i od piszzelowa
-żyły głębokie przebiegają podpowięziowo
-system żył głębokich kkd to – żyły stopy
-żyły mm. Brzuchatego i płaszczkowatego
-80% krwi odprowadzonej z głównych narządów organizmu układ głębokim
Prawidłowe działanie układ żylnego kd zależy od współdziałania żył głębokich i przepływa z żył powierzchniowych do głębokich.
-Warunkiem sprawnego przepływa krwi w żyłach są zastawki
-Jednym zwążych składników mechanizmu odpływu krwi żylnej jest czynność układ oddechowego
-głębokie oddychanie przyśpiesza powrót krwi żylnej do serca.
-żylna „pompa oddechowa”
Choroba żylakowa jest zależna od sprawnego działania zastawek.
- w układ żył powierzchniowych dochodzi do zmian w postaci żylaków. Usunięcia nawet dwóch głównych
-Choroba żylakowa najczęściej dotyczy żyły odpiszczelowej
-Żylaki powstają w wyniku zaburzeń proporci między ciśnieniem krwią a wytrzymałością ściany żyły co prowadzi do zaburzeń troficznych podudzia
Przyczyny:
-cechy rodzinne
-wzmożone ciśnienie w żyłach
Sprzyjają żylakom
-stojąca praca
-ciąża
-płaskostopie
-uporczywy kaszel
-palenie papierosów
Klasyfikacja żylaków CEAP
Bezobjawowo
Objawowa
Badanie żylaków
-nsg z Dopplerem
-Próba Trendelenburga, Pratta
Zapalenie żył powierzchownych
Żylaki, zmiany troficzne, owrzodzenie
-Nadciśnienie w części żylnej nie dopuszcza krwi tętniczej do włośniczek
-Owrzodzenie żylakowe może być wyleczone
-Owrzodzenie żylakowe może być miejscem krwotoku
-Zapobieganiem żylakom – mikonie długotrwałego stania i siedzenia z opuszczonymi nogami
Leczenie:
-usuniecie żylaków metodą Babwocha (muszą być drożne żyły głębokie) oznaczenie krzepliwości krwi
-żyły własne mogą być przeszczepione
-Choroby żył głębokich kkd
Żylna choroba zakrzepowo zatorowa (ŻChZZ) obejmuje dwie jednostki chorobowe
-zakrzepice żył głębokich (ZŻG)
-zator tętnicy płucnej (ZTP)
ŻChZZ
-jest częstym zjawiskiem osób hospitalizowanych, zarówno u pacjentów po operacyjnych i chorobach internistycznych.
Stopnie ryzyka
-małe ryzyko – małe zabiegi, trwające >74 min u chorego 40 roku zycia
-średnie ryzyko – małe zabiegi trwające <45min u chorego 40-60 roku zycia
-duże ryzyka duże zabiegi, trwające < 45 min u chorego <60 roku zycia
-skrzep powstaje w probówce lub po śmierci organizmu
-zakrzep, skrzeplina twożysie za życia w świetle naczynia
-zator – oderwany zakrzep
-Triada Wirchoffa – zmiany w ścianie naczynia, zmieni w składzie krwi, zmiany w przepływie krwi
-hematokryt (stosunek krwinek do osocza)
-zagęszczona krew szybciej tworzy się zakrzep
Zastój krwi sprzyja zakrzepicy
Zakrzepy krwi się odrywają i płynę do żyły płucnej
-ZŻG jest najczęstszą choroba żył
Ryzyko ZChZZ
-długotrwałe unieruchomienie
-odwodnienie
-operacje
-choroba nowotworowa
-wiek powyżej 40 lat, płeć żeńska
-przebyte zakrzepicy żylne
-żylaki kd
-otyłość
-urazy
-ciąża i pałóg
-niewydolność krążeniowa
-stosowanie doustnych środków antykoncepcyjny
Objaw Homansa- bolesność płaszczkowatego
Zapobieganie
-wczesne uruchamianie
-nawadnianie
-masaże – ćw ruchowe
-ćw oddechowe
-bandażowanie
-leczenie żylaków przed operacją
-niskocząsteczkowe heporyny
Zabiegi fizykoterapeutyczny
-ćw ruchowe
-uciski elastyczny – bandażowanie, pończochy elastyczne
-unoszenie kończyn
-ćw oddechowe
Zespół po zakrzepowy
-brak zastawek lub ich zwiotczenie
Leczenie
Kompresjoterapia
Zakładać przed opuszczeniem nóg z łóżka
Zapalenia jatrogenne żył (dotyczy ręki) od wkłuwania się w żyłę.
Profilaktyka
-powolne u lewy
-płakanie żył
-ochrona i odkażenie
-welfton nie dłużej niż 72 h
Chirurgia tętnic obwodowych
Miażdżyca zarostowa – jest chorobą tętnic
Konsekwencją jest zyżlnie i zarośnięcia lub osłabienie ściany tętnicy
Choroba Burgera – zakrzepowo – zarostowe zapalenie tętnic jest szczególną
Miażdżyca tętnic kkd prowadzi do zmniejszenia dopływa krwi do tkanek, nieleczona prowadzi do amputacji konczyny. Najczęstszą przyczyną jest nikotyna
Objawy
-chronanie prastankowe
-następnie trwałe niedokrwienie tkanek powoduje bóle stałe i bóle nocne
3) powstają stopniowo zmiany martwicze
Klasyfikacja Fontaine’a
-I bez objawów lub objawy dyskretne
-II chromonie przestankowe
IIa – dystans ponad 200m
IIb – dystans poniżej 200m
-III bóle kończyn w spoczynku
-IV martwica
Leczenie:
-endorteriektomia – wygięcie z tętnic złogów miażdżywcych
-angioplastyka – przeszczep żylny
-zespolenie omijające (by pass)
-udrażnianie naczyń
-balonowanie i stenty!
Tętniak – jest skutkiem miażdżycowego uszkodzenia ściany tętnicy
Najczęściej lokalizacja w aorcie, tętnicach biodrowych, aorto brzuszna, mózgowe
-zespół Lerichea – zarośniecie tętnicy
Zator tętniczy (embolia) serca, tętniak miażdżyca
-Jest to najczęściej zakrzep powstały w lewej części serca lub w aorcie, powodujący zatkanie tętnicy obwodowej w kończynie tętnicy szyjnej czy tętnicy krezkowej
-wady serca, niemiarowości, migotanie przedsionków.
Zator – to zatkanie światła tętniczy przez ciało płynaca z przodem krwi
Zator wywołuje niedokrwienie ostro, które w zależności od rodzaju tętnicy daje różne objawy kliniczne
-Zator tętnicy w kończynie wywołuje gwałtowne bóle i zblednięcie kończyny, następnie martwice
-Zator tętnicy wieńcowej jest przyczyną zawału mięśnia sercowego
-Zator tętnicy mózgowej – zawał mózgu
-Zator tętnicy krzezki – powoduje martwicy jelit
Cewnik Fogarty ego
Embolektomia (embole - zator)
W zatoruch nie ma czasu na wytworzenie krążenia obocznego
Urazy tętnic
-rama boczna tętnicy
-przeciażenie, rozerwanie tętnicy
-stłuczenie tętnicy
Zespół ciasnoty przedziałów powięziowych mięsień po urazie puchnie, uciska żyłe, powoduje obrzęk, zwiększona ciśnienie uciskana tętnica i nerw dochodzi do martwicy.
Układ Oddechowy
(Przypomnieć sobie budowę (anatomia) mm. oddechowe)
Tracheostomia – przetoka tchawicza
Tracheotomia – przecięcie tchawicy
Krztuszenie – manerw Heinlicha
Kaszel palaczu to pozbywanie się złogów w oskrzelikach
Sulfaktant – substancja przeciw sklejania się pęcherzyków płucnych nie mają go wcześniaki
Niedodma (płyn zalegajacy w pęcherzykach płucnych) z niedowentylorowe płuc, powoduje zapalenie płuc
Jednolinijne z złamanie żeber-ostrzykiwanie lignotoiny i nie………
Dwulinijne złamanie żeber – oddech…………….
Klatka cepowata, paradoksalny ruch kd pionowej,
Ramka Fiboka - nieskuteczna
Intabacjach – leczenie
Zespół Pertesa – wynacenie z dużej siły krwi z klatki piersiowej do głowy
-Choroby wywołane paleniem – nowotwory złośliwe: płuc, nerki, trzustki, wargi, języka, jamy ustnej, przełyku, krtani, pęcherza moczowego
-choroba niedokrwienia ma serca
-udary
OPŁUCNA – jest podciśnienie między opłucną trzewna a scianą
Odma – spowodowana czynnikami wewnętrzna i zewnętrzna
Odma zastawkowa – zastawka wpuszcza powietrze ale nie wypuszcza (jest zagrożeniem zycia)
Systemy drenażu klatki piersiowej
Fizjoterapia klatki piersiowe
-Nauka skutecznego kaszlu
-Ćw oddechowe
-nauka oddychania przeponowego lub piersiowego
-oklepywanie, wstrząsanie
-drenaż ułożeniowy nabłonek migawkowy – oczyszcza drogi oddechowe brak u palacza.
Budowa układ krwionośnego!!!! Nazewnictwo budowa tętnic i żył, pompa mięśniowa, pompa oddechowa, elewacja, hematokryt złogi hemosyderyny – nieodwracalne
Postulat uniesienia kończyny
Stripping
Postulaty Wirchoffa
ŻChZZ
Skrzep, zakrzep, skrzeplina
Objaw Homansa
Naczynia tętnicze
Rozróżnić miażdżyca zarostowa a choroba zakrzepowo – zatorowa
Co to tętnica??????????????? !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Co to żyła???????????????!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Stopniowe narusstanie objaw
Tętniaki, stent
Lewe uszko lewego przedsionka (zator tętnicy),
Zator tętniczy a zator płucny!
Beczkowate ustawienie klatki piersiowej u osób starszych
Mm oddechowe
Nabłonek migawkowy!!
Przedpęcherzykowe oskrzeli mają mięśnie, które obkurczają się podczas ataku astmy, alergii
Garfaktont!
Oddech paradoksalny i wahadłowy
Odma prężna,
Zapalenie płuc
Rany, oparzenia, odmrożenia
Ambrois Pare – genialny chirurg – zarzucił metodę zalewania ran wrzącym olejem i przyżegania.
rany powierzchowne – otarcia naskórku – powstają w wyniku działania tepokrawędzi ustego na powierzchnię ciała
Stłuczenie (siniec, krwiak) Są wyrazem podbiegnięc krwawych wskórze i tkanek podskórnej powstają w skutek wydostania się krwi poza światło naczyń krwionośnych. Kolor zmienia się w zależności od upływającego czasu
Rany urazowe
Rana (rulnus) to przerwanie ciągłości tkanek pod wpływem urazu
Rana cięta
Rana kłuta – powstają na skutek działania narządzi podłużnych kończystych w kierunku ich osi długiej
Wyróżnia się
-Kanał wkłucia
-ewentualnie otwór wykłócia
Ze względu nw możliwość drążenia i penetracji rany klatki piersiowej i brzucha oraz okolic dużych naczyń muszą być kontrolowane na bloku operacyjnym tkwiących przedmiotów nie należy usuwać z rzemy przed operacją.
Rany tłuczone – powstają w momencie przerwania ciągłości
Rany płatowe – powstają gdy cięcie przebiega niemal równolegle do powierzchni ciała
Rana rąbana – zadana przez narzędzia ostre
‘hirudyna – czynny środek zawarty w pijawkach
Rana szarpana – nierówne brzegi, często ulega martwici
Rana kąsana – często powoduje amputacje
Choroba kociego pazura
Rana postrzałowa – dzielimy na wlotowe i wylotowe
Każda z nich posiada własne indywidualne cechy
Rana wlotowa – przy strzali oddanym z pewnej odległości rana jest wtedy okrągła
Procesy chemiczne i biologiczne zachodzące w trakcie gojenia ran
1 Etap oczyszczania rany
2 Etap ziarninowania
3 Etap nabłonkowania
4 Etap blizna
Rychłozrost – szybkie zamknięcie się rany ziarninowanie – przy większych odległościach brzegów rany
Pertencja-
Budowa skóry!!!
Bliznowiec – jest to nadmiernie rozrośnieta blizna, bliznowce mogą pojawiać się w każdym miejscu na skórze.
Oparzenia (combustiu)
Naskórek
Skóra właściwa budowa skóra
Tkanka podskórna
Podział oparzeń
-Io – ulega oprzeniu tylko naskórek warsta powieszchniow
Objaw – zaczerwienie, obrzęk, bolesność.
-IIo – występuje rozwarstwienie, ale warstwa budująca jest nie naruszona, sa pęcherze
-IIo b – wystepuje rozwarstwienie i uszkodzenie warstwy budującej rozrodczej
-IIIo – uszkodzenie skóry do skóry właściwej
-IVo – zwęglenie
Powierzcnia oparzenia
Reguła 9 Wallace’a
-1%- dłoni
-9%-głowa, kkg
-18% - powierzchnia przednia tułowia (9% powierzchnia, brzucha, 9 % powierzchnia klatka piersiowej
-18%- kkd
-głowa 18%
-5% kkg
-14% kkd
-18% klatki piersiowa przód / tył
Regóła piątek dla niemowląt
20% - głowa
10%-kkg
Klasyfikacja ciężkości oparzeń
Dzielimy na – lekkie, średnio ciężki, ciężkie
| Głębokość | L | ŚC | C |
|---|---|---|---|
| Io i IIo | <15% | 15-30% | >30% |
| IIIo | <5% | 5-15% | >15% |
| Rodzaj | ||||
|---|---|---|---|---|
| Stopień oparzeń | I | IIa | IIb | III |
| Ocena bólu | Słaby | intensywny | słaby | brak |
Integra – sztuczna skóra
Choroba oparzeniowa
-określa się zmiany miejscowe i ogólne spowodowane rana oparzeniowy, która zwykle ulga zakarzenia
-okres katabolizmu
-okres kenabolizmu
-Oparzenia prądem elektrycznym
-oparzenie termiczne
-Łuk elektryczny
-może dojść do zaburzeń pracy serca
Występują rany wejścia i wyjścia
Oparzenie (rażenie piorunem)- mają one zawsze charakter oparzenia IIIo
Oparzenia ultrafioletem (słoneczne) – rozwija się zwykle po 1-4h od wystawienia
Oparzenia wywołane promieniowaniem jonizującym
Oparzenia chemiczne
-kwasy-tzw martwica
-zasady-rozpuszczenie
Hospitalizowany powinien być
-dziecko poniżej 1 roku zycia
-każdy z oparzeniem średnim lub ciężkim
-z oparzeniem lekkim
Odmrożenia
Stopnie:
-Io- przejściowe zaburzenia krążenia
-IIo- pęcherze z płynem surowiczym
-IIIo – martwica
IVo- pełna martwica
Stopa okopowa
Odleżyny, stopa cukrzycowa
Odleżymy – występują u leżących i siedzących
-jest uszkodzenie skóry i głębiej leżanych tkanek, która powstaje w skutek długotrwałego ucisku, tarcia lub obydwu czynników równocześnie jest obszarem martwych tkanek.
Mechnizm powstarania
-siła ucisku wywiera ciśnienie przewyższające ciśnienie panujące we włośniczkach.
Io- zaczerwienienie
IIo- ubytek naskórka
IIIo skóra właściwa ulega ubytkowi
IVo martwica tkanki
Skala Nortona
| Czynniki ryzyka | 4 | 3 | 2 | 1 | |
|---|---|---|---|---|---|
| A | Stan fizyczny | Dobry | Dość dobry | średni | Zły |
| B | Stan świadomości | Pełna | apatyczny | Zaburzenie świadomościa | W śpiach |
| C | Aktywność | Chodzi samodzielnie | Chodzi na o chodniku | Na wózku | Leżący |
| D | Stopień unieruchomienia | Brak | Ograniczenie ruchomości | ||
| E | Zaburzenia odbytu i cewki moczowej | Brak | Sporadyczne moczenie się |
Poniżej 14 pkt zagrożenie odleżyną
Zapobieganie odleżynom
-Zabezpieczenie przed urazami
-środki techniczne
-wałki, kliny, poduszki
-materace, podkłady
Punkt zamienić na płaszczyznę
Leczenie polega na wycinaniu martwych tkanek i robienia opatrunków.
Stopa cukrzycowa
To każda zmiana dotycząca tkanek stopy u chorych na cukrzycy
Jest to choroba przewlekła i może nawracać
Zespół stopy cukrzycowej powoduje szereg zmian:
Czynniki sprzyjające
-brak bólu-neuropatia obwodowa
-niewydolność tętnicza
-zniekształceniu stopy i odciski na skutek ucisku miejscowego
-neuropatia autonomiczna – obniżona potliwość, wysuszenie skóry, pękanie skóry
-ograniczona ruchomość storów
-otyłość
-nieregulowana glikamia
-złe obuwie, zła ochrona stóp
Zaburzenia unerwienia ruchowego.
Podiatria – to specjalność medyczna zajmująca się leczeniem stóp
Klasyfikacja Wegnera (modyfikacja)
-0o – wysokie ryzyko jednak bez owrzodzenia
Ogólne zasady leczenia
-leczenie cukrzycy
-odbarczenie ucisku (leżenie)
-usmięcie martwicy, opróżnianie zbiorników ropy
-uzyskanie ziarniny
-ograniczone wycięcia tkanek i części stopy
Zakażenia ran
Zakażenia sprzyjają
-cukrzyca
-choroba metaboliczne
-choroba nowotworowe i ich terapie
-sterydoterapia, immunoterapia
-przewlekła niewydolności nerek
-AIDS
-niedożywienie
-niedokrwistość
Zakażenia gronkowcem
M R S A, MR C N S
Zakażenia ropne skóry, tkanka podskórnych
–czyraki
-zapalenia
-zapalenia podpowięziowe
-zapalenia sutki
-zapalenia mięsnie sercowego
Czyrak – ropne zapalanie okołomieszkowe z wytroczeniem czopa martwiczego i zbiornika ropy – spowodowane zakażeniem gronkowem.
Czyrak gromadny (karbunkuł) – powstaje w wyniku zlewania się i skupiania czyraków (na szyi i z tyłu)
Zapalenie gruczołów potowych pachy
Paciorkowcowe zapalenie skóry
Róża – ostre zakażenie zapalenie skóry nawracające schorzenie
Zapalenie naczyń chłonnych
Zapalenie węzłów chłonnych (pręga do serca) – smugowate bolesne zaczerwienienie wokół zramienia, ciągnące się od znamienia do węzłów chłonnych pachy lub pachwin
Ropień-ograniczony zbiornik ropy w tkankach zaczerwienienie, bolesność, uwypuklenie, chełbotanie
Ropowica- wtedy gdy proces ropny rozprzestrzenia się, gromadzenie ropy w przestrzeniach między tkankach
Ropniak-nagromadzenie się ropy w naturalnych jamach ciała
Zanokcica- ropne zapalenie wału paznokciowego drogą zakażenia jest skaleczenia wału paznokciowego
Zastrzał-zapalenie ropne dłoniowej części ręki
Rodzaje: Pod nadskórkowy, klepsydrowaty, Podskóry kostny, środstawowy, ścięgnistyty (wędrujące)
Wrastający paznokieć – zanokcia palucha. Obcinanie paznokcia na kwadratowo
Ubi pus, ibi erama
Biochirurga
>Plujki – larwy muchy usuwają marta tkankę z rany
Podział zabiegów operacyjnych
-czyste
-czysto – skażone
-skażone
-brudne skażone – ciało oba, martwi tkanki, kał.